Search

The issue of religious freedom while serving a sentence of imprisonment often occupies scientists from around the world. Basically, they agree that a prisoner, regardless of the act for which he or she has been convicted, has the right to religious freedom. Problems are posed, however, by the question of delimiting this freedom, especially at the level of the right to practise a chosen religion during prison isolation. The decisions of international tribunals and national courts are not uniform owing to the generality of the rules governing this issue. The initial research question that we pose is this: how does society perceive the right to religious freedom in prisons? Does a convict have the right to demand respect for the rules of his or her religion regarding diet, clothes, appearance and participation in religious services? We look for answers to these questions in research conducted in Polish society, one that is confronted by international regulations.

Publikacja ukazuje problem naruszania praw osób starszych z perspektywy kryminologicznej, wiktymologicznej i normatywnej. W pracy uwzględniono międzynarodowe i krajowe regulacje różnych gałęzi prawa. Przede wszystkim jednak skoncentrowano się na regulacjach prawnokarnych. Wyniki światowych i polskich badań kryminologicznych związanych z wiktymizacją osób starszych skonfrontowane zostały z przepisami prawa karnego. Zabieg taki miał dać odpowiedź na pytanie, czy prawo karne stanowi właściwą i adekwatną reakcję na przemoc fizyczną, psychiczną, seksualną i ekonomiczną wobec osób w podeszłym wieku oraz zaniedbywanie ich i porzucanie. Postawiona przez autorki diagnoza polskich rozwiązań legislacyjnych nie pozwala na sformułowanie optymistycznej tezy, że prawa tych osób są w pełni chronione przepisami prawa karnego. Szczególna podatność osób starszych na wiktymizację nie została bowiem wystarczająco uwzględniona przez ustawodawcę.

Celem publikacji jest skonfrontowanie poglądów osób pokrzywdzonych przestępstwem znęcania się na temat nakazu opuszczenia lokalu przez sprawcę z obowiązującym stanem prawnym. Uzupełnieniem badań są opinie tzw. ekspertów (osób zajmujących się zawodowo wspieraniem ofiar przemocy domowej). Przeprowadzane rozważania mają doprowadzić do próby odpowiedzenia na pytanie o adekwatność kształtu prawnego nakazu opuszczenia lokalu względem usprawiedliwionych potrzeb pokrzywdzonych.

The article undertakes research on the low interest for victim-offender medi-ation in the practice of Polish justice. It presents the results of the research for reasons both in imperfect legal solutions and in attitudes of lawyers and parties. The authors, being mediators in penal matters and at the same time involved in scientific research in criminal law and criminology, conducted a series of in-depth interviews with practitioners: prosecutors, judges, an advocate and mediator with psychological education. The article presents several postulates for the legislator, which may be valuable also outside the Polish legal system, as well as to mediators, judges and prosecutors, especially those operating in the area of continental criminal law. Artykuł podejmuje tematykę niskiego zainteresowana mediacją w sprawach karnych w praktyce polskiego wymiaru sprawiedliwości. Prezentuje badania nad przyczynami tego stanu rzeczy, tkwiącymi zarówno w niedoskonałych rozwiązaniach prawnych, jak i w postawach prawników i stron postępowania. Autorki, będąc mediatorkami w sprawach karnych, a równocześnie nau-kowo zajmując się prawem karnym i kryminologią, przeprowadziły serię pogłębionych wywiadów z praktykami: prokuratorami, sędziami, adwokatem i mediatorem z wykształceniem psychologicznym. W artykule sformułowano kilka postulatów dla ustawodawcy, które mogą okazać się cenne również poza polskim systemem prawnym, również dla mediatorów, sędziów i prokuratorów, zwłaszcza tych działających w obszarze kontynentalnego prawa karnego., References Legal acts Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U. 1997 No 88, item 553, as amended.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, Dz.U. 1997 No 89, item 555, as amended.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, Dz.U. 1997 No 90, item 557, as amended.Ustawa z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. 2003 No 17, item 155.Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 czerwca 2004 r. w sprawie polityki karnej w Polsce [Resolution of the Senate of the Republic of Poland of 3 June 2004 in the Matter of Criminal Policy in Poland], M.P. 2004 No 26, item 431.Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2013, item 1247, as amended.Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych, Dz.U. 2015, item 716. Scientific publications Bek D., Jaworska-Wieloch A., Sitarz O., Kształtowanie środków penalnych a prawo pokrzywdzonego i sprawcy do samostanowienia, C.H. Beck, Warsaw 2019.89 A. Zienkiewicz, Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Difin, Warsaw 2007, p. 315. 39A REALISTIC VIEW OF MEDIATION IN PENAL MATTERS Ś THE REASONS FOR...Bek D., Sitarz O., Mediacja w sprawach karnych – krok po kroku [in:] O. Sitarz (ed.), Metodyka pracy mediatora w sprawach karnych, Difin, Warsaw 2015.Bek D., Sitarz O., Uwagi do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych, „Prokuratura i Prawo” 2016, no 4, pp. 144-158.Bek D., Wpływ ugody mediacyjnej na kształt reakcji prawnokarnej, [in:] T. Dukiet-Nagórska (ed.), Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, Poltext, Warsaw 2016, pp. 81-125.Białek M.T., Mediacja w praktyce prokuratorskiej, [in:] P. Malinowski, H. Duszka-Jakimko, A. Suchorska (ed.), Wokół praktycznych i teoretycznych aspektów mediacji, AT Wydawnictwo, Kraków 2015, pp. 115-128.Bulenda T., Problem mediacji w wykonywaniu kar kryminalnych i środków karnych, [in:] Konferencja naukowa „Mediacja w polskiej rzeczywistości (11 września 2002 r.), Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warsaw 2003, pp. 99-109.Cielecki T., Bezdroża mediacji III, [in:] P. Malinowski, H. Duszka-Jakimko, A. Suchorska (ed.), Wokół praktycznych i teoretycznych aspektów mediacji,AT Wydawnictwo, Kraków 2015, pp. 129-144.Cielecki T., Zarządzanie zmianą – refleksje o polityce kryminalnej w Polsce na tle wprowadzenia mediacji w prawie karnym, „Mediator” 2006, no 1, pp. 52-74Dziuban W., (statement during the discussion) [in:] Konferencja naukowa „Mediacja w polskiej rzeczywistości (11 września 2002 r.), Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warsaw 2003, pp. 110-114.Dziugieł I., Mediacja w postępowaniu przygotowawczym, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2004.Filar M., Pokrzywdzony (ofiara przestępstwa) w polskim prawie karnym materialnym, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002, no 2, pp. 25-44.Girdwoyń K., Konsensualny wymiar kary. Instytucje powszechnego procesu karnego, Liber, Warsaw 2006.Hartmann A., Schmidt M., Kerner H.-J., Täter-Opfer-Ausgleich in Deutschland Auswertung der bundesweiten Täter-Opfer-Ausgleich-Statistik für die Jahrgänge 2015 und 2016, Bundesministerium der Justiz und für Verbraucherschutz, Bremen 2018, Jehle J.-M., Criminal Justice in Germany. Facts and Figures, Federal Ministry of Justice, Berlin 2009, p. 39, https://www.bmjv.de/SharedDocs/Downloads/EN/StudienUntersuchungenFachbuecher/Criminal_Justice_in_Germany_Numbers_and_Facts.pdf ?__blob=publicationFile&v=3[available: 15.11.2021].Kaczmarek T. (ed.), Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, System Prawa Karnego, vol. 5, C.H. Beck, Warsaw 2017.Kąkol C., Dlaczego kieruję sprawy do postępowania mediacyjnego?, „Prokuratura i Prawo” 2011, no 1, pp. 131-145.Kmiecik R., Mediacja jako procesowa forma kształtowania podstaw rozstrzygnięć probacyjnych, [in:] M. Lipińska, R. Stawicki (ed.), Zapobieganie i zwalczanie przestępczości w Polsce przy zastosowaniu probacyjnych środków karania. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności pod patronatem Marszałka Senatu RP Longina Pastusiaka 1–2.12.2003, Senat RP, Warsaw 2004, pp. 364-370.Kruk E., Mediation as One of the Forms of Resolving Conflicts in Offence Cases,„Studia Iuridica Lublinensia” 2018, vol. 27, no 3, pp. 89-108.Lach A., Umorzenie postępowania karnego na podstawie art. 59a k.k., „Prokuratura i Prawo” 2015, no 1-2, pp. 137-148.Marek A. (ed.), Zagadnienia ogólne, System Prawa Karnego, vol. 1, C.H. Beck, Warsaw 2010.Mazowiecka L., Opinie prokuratorów na temat mediacji na podstawie ankiety przeprowadzonej w 2010 r., [in:] L. Mazowiecka (ed.), Mediacja karna jako instytucja ważna dla pokrzywdzonego, Wolters Kluwer Polska, Warsaw 2013, pp. 121-141.Mazowiecka L., Szanse na mediację w postępowaniu przygotowawczym, „Prokuratura i Prawo” 2015, no 10, pp. 91-96.Murzynowski A., Kontynuacja refleksji na temat instytucji mediacji w procesie karnym, [in:] L. Mazowiecka (ed.), Mediacja, Księga dedykowana pamięci Pani dr Janiny Waluk, Wolters Kluwer Polska, Warsaw 2009, pp. 166-170.Pachnik K., Instytucja mediacji karnej w prawie polskim, „Zeszyty Prawnicze” 2012, no 3, pp. 151-163.Płatek M., Mediacja w postępowaniu wykonawczym. Argumenty zgłoszone na rzecz i przeciw mediacji na tle doświadczeń międzynarodowych, [in:] Konferencja naukowa „Mediacja w polskiej rzeczywistości (11 września 2002 r.), Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warsaw 2003, pp. 50-59. 41A REALISTIC VIEW OF MEDIATION IN PENAL MATTERS Ś THE REASONS FOR...Rękas A., Mediacja w praktyce wymiaru sprawiedliwości – szanse i zagrożenia,[in:] Konferencja naukowa „Mediacja w polskiej rzeczywistości (11 września 2002 r.), Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warsaw 2003.Rudolf A., Cichowicz-Major M., Matysiak M., Pałka S., Pieniążek W., Przybył C., Diagnoza stanu stosowania mediacji oraz przyczyn zbyt niskiej w stosunku do oczekiwanej popularności mediacji, Ministerstwo Sprawiedliwości, [Warsaw] 2015.Sakowicz A. (ed.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, C.H. Beck, Warsaw 2015, Legalis.Sitarz O., Jaworska-Wieloch A., Lorek D., Sołtysiak-Blachnik A., Zawiejski P., Mediacje karne w opiniach stron postępowania oraz sędziów i prokuratorów – wyniki badań ankietowych. part I, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2012, no 3, p. 144, https://czpk.pl/dokumenty/zeszyty/2012/zeszyt3/Sitarz_O.,_Jaworska-Wieloch_A.,_Lorek_D._Mediacje_karne_w_opiniach_stron_postepowania_oraz_sedziow_i_prokuratorow-CZPKiNP-2012-z.3.pdf [available: 15.11.2021]Sitarz O., Jaworska-Wieloch A., Lorek D., Sołtysiak-Blachnik A., Zawiejski P., Mediacje karne w opiniach stron postępowania oraz sędziów i prokuratorów – wyniki badań ankietowych. part II, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2012, no 4, p. 140, https://www.czpk.pl/dokumenty/zeszyty/2012/zeszyt4/Sitarz_O.,_Jaworska-Wieloch_A.,_Lorek_D._Mediacje_karne_w_opiniach_stron_postepowania_oraz_sedziow_i_prokuratorow-CZPKiNP-2012-z.4.pdf [available: 15.11.2021].Sitarz O., Lorek D., Spotkanie sceptyka i entuzjasty mediacji, part I, „Edukacja Prawnicza” 2013, no 5, pp. 24-27.Sitarz O., O mediacji w ogólności, [in:] O. Sitarz (ed.), Metodyka pracy mediatora w sprawach karnych, Difin, Warsaw 2015, pp. 13-34.Skibińska M., Zalety i wady mediacji jako sposobu rozwiązywania sporów cywilnych, „ADR Arbitraż i Mediacja” 2010, no 3(11), pp. 99-110.Skorupka J. (ed.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, C.H. Beck, Warsaw 2018, Legalis.Skrobotowicz G.A., Mediacja karna w świetle badań, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2017.Skrobotowicz G.A., Mediacja w zmienionym modelu postępowania karnego zagadnienia wybrane, „Roczniki Nauk Prawnych” 2016, vol XXVI, no 1, pp. 51-70.Sullivan D., Tifft L. (ed.) Handbook of Restorative Justice. A Global Perspective, Routledge, London–New York 2006. 42Olga Sitarz, Dominika BekSzumiło-Kulczycka D., Proces karny a idea sprawiedliwości naprawczej, [in:] P. Hofmański (ed.), Zagadnienia ogólne, System Prawa Karnego, vol. I, part 2, Warsaw 2013, pp. 365-415.Tochtermann P., Mediation in Germany: The German Mediation Act – Alternative Dispute Resolution at the Crossroads, [in:] K.J. Hopt, F. Steffek (eds.), Mediation. Principles and Regulation in Comparative Perspective, Oxford Scholarship, Oxford 2013, pp. 521-584.Trenczek T., Victim-Offender Mediation in Germany – ADR Under the Shadow of the Criminal Law?, „Bond Law Review” 2001, vol. 13, no 2, pp. 1-17.Tyszkiewicz L., Ogólne wiadomości o prawie karnym, [in:] T. Dukiet-Nagórska (ed.), Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, Wolters Kluwer Polska, Warsaw 2018.Waltoś S., Dopuszczalność porozumiewania się i uzgadniania rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego w świetle polskiej procedury karnej, [in:] A. Szwarc (ed.), Porozumiewanie się i uzgadnianie rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego, Polski Dom Wydawniczy Ławica, Warsaw–Poznań 1993, pp. 47-66Zalewski W., Mediacja w polskim prawie karnym – teoria i praktyka, „Przegląd Sądowy” 2003, no 6, pp. 92-115.Zawiejski P., Idea sprawiedliwości naprawczej, [in:] T. Dukiet-Nagórska (ed.), Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, Poltext, Warsaw 2016, pp. 11-24.Zienkiewicz A., Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Difin, Warsaw 2007.Online sourcesAktualności Prokuratury Krajowej, https://pk.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-prokuratury-krajowej/ [available: 15.11.2021].Mediacje karne w latach 1998-2020, https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/ [available: 15.11.2021].Osądzenia (w tym skazania) w I instancji w sądach rejonowych i w sądach okręgowych w latach 1997-2020, https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/ [available: 15.11.2021].

Zagadnienie dzieciobójstwa, wbrew pozorom, nie ma znaczenia jedynie marginalnego (wobec niskiej liczby tego rodzaju zabójstw). Zdaniem niektórych są powody, by sądzić, że dzieciobójstwo – jako zjawisko społeczne – może powrócić w większym nasileniu. Ostatnie lata przyniosły wzmożone wysiłki, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, aby aborcja stała się nielegalna, co ograniczy dostęp do kontroli urodzeń. Grupy religijne na całym świecie podejmują starania, aby takie podejście było wprowadzane w życie, odnosząc sukcesy w Afryce, gdzie kontrola narodzin została napiętnowana jako forma ludobójstwa. Osoby popierające te zasady w swoim przekonaniu reprezentują postawę pro-baby. Przykładowo: zdaniem przedstawicieli organizacji Human Life International chronią oni „tradycyjnie kochającą życie afrykańską kulturę”. Jednak prawdziwe rezultaty, jak zauważa Sara Newman, można zaobserwować w kraju takim, jak Senegal, w którym dostęp do kontroli urodzeń jest ograniczony, a wszystkie formy aborcji są nielegalne i w którym prawie jedna piąta uwięzionych kobiet przebywa w więzieniu za dzieciobójstwo. Należy odnotować, że wielu naukowców wierzy, iż zwiększona dostępność aborcji jest alternatywą dla dzieciobójstwa. W ich opinii aborcja, chociaż nie jest rozwiązaniem idealnym, oferuje kobietom mniej okrutną alternatywę niż zabijanie noworodków. Zebrane dowody sugerują, że istnieje związek między dostępnością aborcji a liczbą dzieciobójstw. Na przykład dzieciobójstwo jest częściej popełniane na terenach wiejskich, gdzie aborcja jest mniej dostępna lub społecznie nieakceptowalna. Nie ma przy tym chyba wątpliwości – jakkolwiek okrutnie to zabrzmi – że zabicie noworodka jest łatwiejsze, tańsze i bezpieczniejsze dla zdrowia i życia matki niż przeprowadzenie nielegalnej aborcji., {"references":["Cyt. za: K. Krajewski, Czy prawo karne potrzebuje kryminologii, a kryminologia prawa karnego [w:] W. Zalewski (red.), Prawo karne jutra – między pragmatyzmem a dogmatyzmem, C.H. Beck, Warszawa 2018, s. 1.","K. Buczkowski, W. Klaus, A. Kossowska, I. Rzeplińska, D. Woźniakowska-Fajst, Rola polityków i mediów w społecznym odbiorze przestępczości, \"Studia Prawnicze\" 2012, nr 2.","K. Krajewski, Czy prawo…, op. cit.","T. Kaczmarek, O reorientacji badawczej i metodologicznej współczesnej nauki prawa karnego i kryminologii oraz jej wpływie na procesy prawotwórcze (po okresie zmian ustrojowych w Polsce po 2015 r.) [w:] W. Zalewski (red.), Prawo…, op. cit.","Jego wielopostaciowość i zmienność na przestrzeni historii ukazuje K.L. Moseley, The history of infanticide in Western society, \"Issues in Law and Medicine\" 1986, t. 1, nr 5, s. 345–361.","S.E. Pitt, E.M. Bale, Neonaticide, infanticide, and filicide. A review of the literature, \"The Bulletin of the American Academy of Psychiatry and the Law\" 1995, t. 23, nr 3; S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child murder by mothers. Patterns and prevention, \"World Psychiatry\" 2007, t. 6, nr 3, s. 137–141, http://jaapl.org/ content/jaapl/23/3/375.full.pdf [dostęp: 13.05.2019].","K.L. Moseley, The history…, op. cit., s. 345.","S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child…, op. cit., s. 137–141.","M. Oberman, Mothers who kill. Coming to terms with modern American infanticide, \"DePaul Journal of Health Care Law\" 2004, t. 8, nr 1, s. 29.","S.E. Pitt, E.M. Bale, Neonaticide…, op. cit.","Ibidem, s. 380.","S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child…, op. cit.","Ibidem.","A. Gałęska-Śliwka, Dzieciobójstwo. Analiza karno-medyczna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012, s. 116.","M. Oberman, Mothers…, s. 39–42.","W tym zakresie wnikliwą analizę zabójstwa dziecka w rodzinie jako skutek przemocy w świetle różnych nurtów teoretycznych por. A. Latoś, Matki zabójczynie. Teoretyczno-metodologiczny model badań nad zjawiskiem oraz możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2017, s. 61–99.","Por. jednak N. Trzaska, Kto zabił dzieci Medei, referat wygłoszony na konferencji \"Wizerunek kobiety idealnej w literaturze greckiej i rzymskiej\", Uniwersytet Gdański 2–3.12.2016 r., https://www.researchgate.net/publication/ 311572468_Kto_zabil_dzieci_Medei [dostęp: 23.03.2019].","S.E. Pitt, E.M. Bale, Neonaticide…, op. cit.","K. Kubicka, W. Kawalec, Pediatria, t. 1–2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.","Problem sygnalizowany m.in. przez Krzysztofa Krajewskiego, polegający na swoistym ograniczaniu zakresu badań naukowych kryminologii przez zakres normatywny wytyczany przepisami prawa karnego. Zob. K. Krajewski, Czy prawo…, op. cit., s. 1–2.","Por. jednak A. Latoś, Matki..., op. cit.","J. Heitzman, A. Ruzikowska, K. Tarczyńska, E. Waszkiewicz, A. Pilszyk, Dzieciobójstwo czy zabójstwo? Studium przypadku 5-krotnego zabójstwa własnych dzieci – poszukiwanie psychopatologii, \"Psychiatria Polska\" 2013, t. XLVII, nr 3, s. 542.","K. Marzec-Holka, Dzieciobójstwo. Przestępstwo uprzywilejowane czy zbrodnia, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2004. Do podobnych wniosków doszła J. Brzezińska, O dzieciobójstwie z perspektywy statystyk, \"Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego\" 2010, t. XXVI, s. 14–15, 22–24.","K. Marzec-Holka, Dzieciobójstwo…, op. cit.","M. Pomerańska, Zbrodnie z bezradności, \"Niebieska Linia\" 2004, nr 2.","J. Kołowski, Ocena okoliczności i \"wpływu porodu\" w przypadkach dzieciobójstwa, \"Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii\" 1994, t. XLIV, s. 415–418.","A. Księżopolska-Breś, Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 229–231.","J. Heitzman, A. Ruzikowska, K. Tarczyńska, E. Waszkiewicz, A. Pilszyk, Dzieciobójstwo…, op. cit., s. 555–556.","M. Szwed, L. Wieczorek, Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego przypadku, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009, s. 44.","Szerzej zob. E. Bloch-Bogusławska, E. Wolska, A. Paradowska, Zgony dzieci w wieku noworodkowym ze szczególnym uwzględnieniem dzieciobójstwa w materiałach Zakładu Medycyny Sądowej w Bydgoszczy w latach 1992–2006, \"Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii\" 2008, t. LVIII i przywołane przez autorki wyniki innych badań.","Ibidem, s. 146.","A. Księżopolska-Breś, Odpowiedzialność…, op. cit., s. 11–27. Por. też M. Budyn- -Kulik [w:] J. Warylewski (red.), Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, \"System Prawa Karnego\", t. 10, C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 83–91.","I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978, s. 358. Znakomitą ilustracją stosunku prawodawcy do czynu, jakim było dzieciobójstwo, jest art. XXII.26 z aktu prawnego z 1649 r. – Sobornoje Ułożenije o treści: \"Jeśli jakaś kobieta prowadzi życie w rozpuście […] i w tej rozpuście wyda z kimś na świat dzieci i te dzieci ona sama […] wytraci […] ukarze się ją śmiercią bez jakiejkolwiek litości, aby inni na to patrzący takiego bezprawnego i rozpustnego czynu nie popełniali i wystrzegali się rozpusty\". Zob. A. Dziadzio, D. Malec, Historia prawa. Prawo karne w świetle źródeł, Księgarnia Akademicka Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1997, s. 47–48.","Por. przykładowo K.D. Dodson, L.N. Cabage, Mothers who kill [w:] T.L. Freiburger, C.D. Marcum (red.), Women in the Criminal Justice System. Tracking the Journey of Females and Crime, New York 2016, s. 196–197 (tłum. własne); Infanticide Act 1938, Legislation.gov.uk, http://www.legislation.gov. uk/ukpga/Geo6/1-2/36/enacted [dostęp: 16.05.2019].","S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child…, op. cit., s. 137–141.","M. Oberman, Mothers…, op. cit., s. 20.","Ibidem, s. 22–23.","Szczegółowa historia brytyjskiej regulacji odnosząca się do dzieciobójstwa zob. ibidem.","\"At the time of the act or omission the balance of her mind was disturbed by reason of her not having fully recovered from the effect of giving birth to the child or by reason of the effect of lactation consequent upon the birth of the child\".","W 1927 r. przyjmowano, że poród i laktacja pociągają za sobą silny stres dla kobiet. W pewnych okolicznościach uważano, że stres wywołuje obłęd, podczas którego powszechne były próby dzieciobójstwa i samobójstwa – S.E. Pitt, E.M. Bale, Neonaticide…, s. 376.","S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child…, op. cit.","Z możliwością wymierzenia nawet tylko kary grzywny przy zastosowaniu art. 37a k.k.","Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 marca 2017 r. (sygn. akt II AKa 196/17), http://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl/content/$N/155000000001006_ II_AKa_000196_2017_Uz_2017-08-09_002 [dostęp: 24.03.2019].","M. Cabalski, Kobiety jako sprawczynie przestępstw i aktów przemocy, \"Probacja\" 2013, t. III, s. 39.","M. Budyn-Kulik [w:] J. Warylewski (red.), Przestępstwa…, op. cit., s. 109.","Przepis ten miał identyczną treść jak obecnie obowiązujący przepis art. 149 k.k.","H. Wolińska, Jeszcze raz na temat dzieciobójstwa, \"Państwo i Prawo\" 1967, nr 2, s. 1025–1026.","K. Daszkiewicz, Zabójstwo dziecka w okresie porodu, \"Nowe Prawo\" 1979, nr 9, s. 1227–1228.","E.A. Sindlewski, Czy utrzymać pojęcie dzieciobójstwa w kodeksie karnym, \"Nowe Prawo\" 1963, nr 7–8, s. 784.","M. Tarnawski, Zabójstwa uprzywilejowane w ujęciu polskiego prawa karnego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1981, s. 165.","A. Coughlin, Excusing women, \"California Law Review\" 1994, t. 82, nr 1, s. 6, cyt. za: S.H. Friedman, P.J. Resnick, Child…, op. cit., s. 139.","Szerzej zob. O. Sitarz, A. Jaworska-Wieloch, Płeć sprawcy a odpowiedzialność za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, \"Chorzowskie Studia Polityczne\" 2017, nr 14, s. 63–82.","J. Gaj, Dzieciobójstwo \"de lege lata\" i \"de lege ferenda\", \"Przegląd Sądowy\" 1997, nr 5, s. 57–59.","Por. J. Brzezińska, O dzieciobójstwie…, s. 12.","Podkreślić przy tym należy, że w ślad za przepisem art. 149 k.k. dane te dotyczą zabójstw nowo narodzonych dzieci. Brak jest natomiast ogólnodostępnych danych dotyczących zabójstw starszych dzieci lub dzieci nowo narodzonych, ale przy braku zachowania przez rodziców przesłanek, o których mowa w art. 149 k.k. O trudnościach w tym zakresie zob. A. Latoś, Matki..., op. cit., s. 57–60.","Por. J. Brzezińska, O dzieciobójstwie…, op. cit., s. 12.","M. Budyn-Kulik [w:] J. Warylewski (red.), Przestępstwa…, op. cit., s. 94–95.","O. Sitarz, Ochrona praw dziecka w polskim prawie karnym na tle postanowień Konwencji o prawach dziecka, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2004, s. 69–72.","Warto zwrócić uwagę, że analizy medyczne i psychiatryczne fenomenu dzieciobójstwa niemal łącznie zestawiają \"wpływ porodu\" z \"ograniczoną poczytalnością\". Zob. J. Heitzman, A. Ruzikowska, K. Tarczyńska, E. Waszkiewicz, A. Pilszyk, Dzieciobójstwo…, op. cit.","K. Krajewski, Czy prawo…, s. 18–22.","T. Kaczmarek, O reorientacji…, s. 35, 39–44.","K. Buczkowski, W. Klaus, A. Kossowska, I. Rzeplińska, D. Woźniakowska-Fajst, Rola…, op. cit.","E. Sygit-Kowalkowska, K. Kraszkiewicz, Analiza psychologiczna ustosunkowania osób dorosłych wobec penalizacji wybranych przestępstw pod kątem właściwości społeczno-demograficznych i poziomu empatii. Raport z badań, \"Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacyjna\" 2014, nr 24, s. 186–187. Autorki zauważyły, że dla respondentek nawet założenie ustawodawcy, że stan psychiczny matki może istotnie zmniejszyć zdolność rozpoznania sytuacji i pokierowania własnym postępowaniem – nie stanowi okoliczności łagodzącej postawę wobec karalności. Por. też M. Prusik, Dzieciobójstwo w aspekcie historycznym, prawnokarnym, społecznym oraz kryminologicznym, \"Kortowski Przegląd Prawniczy\" 2013, nr 1, s. 50–51. Autorka m.in. zaznacza, że o szczególnym potępieniu dzieciobójczyń świadczy także specyficzny sposób ich traktowania przez współosadzone w zakładach karnych – takie kobiety zajmują pozycję na najniższym szczeblu więziennej hierarchii, w związku z tym często utrzymują w tajemnicy przestępstwo, za które zostały skazane.","M. Oberman, Mothers…, op. cit., s. 36 (tłum. własne).","Nie można nie wspomnieć przy tej okazji, że krytycy typizacji dzieciobójstwa zauważają, że ojcowie nie mogą liczyć na tak daleko idącą łagodność. Podkreślają, że ojciec, który jest równie psychicznie przygnębiony jak matka, która zabija swoje 10-miesięczne dziecko w altruistycznej wierze psychotycznej z towarzyszącą próbą samobójczą, nie powinien być traktowany inaczej niż podobnie usytuowana matka. Zob. A. Coughlin, Excusing…, op. cit.","M. Oberman, Mothers…, op. cit., s. 24.","Humans Life International, https://www.hli.org/ [dostęp: 13.05.2019].","S. Newman, Infanticide, Aeon, 27.11.2017, https://aeon.co/essays/the-rootsof- infanticide-run-deep-and-begin-with-poverty [dostęp: 23.03.2019].","S.E. Pitt, E.M. Bale, Neonaticide…, op. cit., s. 380. Por. jednak A. Gałęska-Śliwka, Dzieciobójstwo…, op. cit., s. 146–150."]}

The use of mediation in criminal cases involving domestic violence is the subject of controversy. The United Nations Department of Economic and Social Affairs even suggests that mediation should be prohibited in such cases. Domestic violence is defined as a pattern of behavior designed to control an intimate partner, and consequently, the trust, good faith and transparency necessary for mediation are likely to be missing. On the other hand, supporters of restorative justice point to the beneficial effects of properly conducted mediation on the relationship between the parties, psychological strengthening of the victim and rehabilitation of the perpetrator. In this article, we present the advantages and disadvantages of mediation in cases of domestic violence. We come to the conclusion that, in general, mediation in such matters should be allowed, although it bears certain risks and requires mindfulness. The risk is dramatically higher when domestic violence affects a child. The relative admissibility of mediation in cases of domestic violence should not automatically include situations in which a child is a victim. In cases where a child becomes victim to domestic violence, mediation should in fact be forbidden. Even if the regulations do not expressly provide for such a prohibition, we attempt to show in this article that mediation with a battered child is unacceptable., Alejo, K. (2014). Long-Term Physical and Mental Health Effects of Domestic Violence, Themis: Research Journal of Justice Studies and Forensic Science, 2. Bieńkowska, E. (2009). Mediacja w sprawach karnych i nieletnich: Kiedy organ procesowy może (a nawet powinien) odwołać się do postępowania mediacyjnego. In L. Mazowiecka (Ed.), Mediacja, Warsaw. Birch, A., & Malim T., (1997). Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości, Warsaw Błachut, J., Gaberle, A. & Krajewski, K. (2001). Kryminologia, Gdańsk. Bossowski, J. (1924). Ewolucja postępowania w procesie karnym, Poznań. Browne, K., & Herbert, M. (1999). Zapobieganieprzemocy w rodzinie, State Agency for the Prevention of Alcohol-Related Problems (PARPA), Warsaw. Chlebowicz P., & Kotowska-Romanowska, M. (2008). Problematyka mediacji z perspektywy wiktymologicznej. In T. Cielecki (Ed.), Pozycja ofiary w procesie karnym – standardy europejskie a prawo krajowe, Szczytno. Cielecki, T. (2009). Bezdroża mediacji. In L. Mazowiecka (Ed.), Mediacja, Warsaw. Cordes, D. (1995). Pojednanie sprawcy z ofiarą jako pozasądowa forma rozwiązania konfliktu. In E. Bieńkowska (Ed.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą. Materiały konferencji międzynarodowej, Warsaw. Council of Europe materials – 1986 (1999), Niebieska Linia no. 4. Dąbrowska, U. (2012). In J. Ignaczewski (Ed.), Rozwód i separacja, Warsaw. Debesse, M. (Ed.). (1963). Psychologia dziecka, Warsaw. Dymowska, M. (1997). Przemoc fizyczna wobec dziecka w rodzinie, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze no 10. Ereciński, T. (2009). In T. Ereciński (Ed.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Tom 2, Warsaw. Explanatory Report to the Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence, Istanbul, 11.05.2011, https://rm.coe.int/16800d383a. Forward, S. (1994). Toksyczni rodzice, Warsaw. Gójska, A. & Huryn, V. (2007). Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych, Warsaw. Grillo, T. (1991). The Mediation Alternative: Process Dangers for Women, The Yale Law Journal, Vol. 100, No. 6 (April). Grodziecka, M. (2012). Mediacja w sytuacjach przemocy domowej na tle doświadczeń polskich i zagranicznych (zagadnienia wybrane w postępowaniu uproszczonym). In D. Gil (Ed.), Gwarancjepokrzywdzonych w postępowaniachszczególnych, Warsaw. Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice, 2010, Retrieved from http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/childjustice/Source/GuidelinesChildFrien dlyJustice_PL.pdf. Hanausek, T. (1966). Przemoc jako forma działania przestępnego, Krakow. Handbook for Legislation on Violence against Women (2009), New York. Retrieved from http://www.un.org/womenwatch/daw/vaw/handbook/Handbook%20for%20legislati on%20on%20violence%20against%20women.pdf. Hansen, T. (2006). Restorative Justice In Eastern Europe Retrieved from http://www.cehd.umn.edu/ssw/rjp/resources/rj_dialogue_resources/RJ_Dialogue%2 0Approaches/RJ_%20in_Eastern_Europe.pdf. Hughes, P. M. (2000). Na czym polega wybaczanie? In J. Hołówka (Ed.), Filozofia moralności. Wina, kara, przebaczenie, Warsaw. Irving, H., & Benjamin M. (1995). Family mediation. Contemporary issues, Sage Publications. Klubińska, M. (2014). Glosa do uchwały z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. I KZP 9/12, Prokuratura i Prawo no. 2. Kocur, J., & Rzeźniczak, Ł. (2002). Analiza psychospołecznych uwarunkowań zachowań agresywnych w rodzinach, Postępy Psychiatrii i Neurologii no 11 (supplement. 2). Kornak, M. (2009). Małoletni jako świadek w procesie karnym, Warsaw. Kosonoga, J. (2004). Przesłuchanie pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k., Prokuratura i Prawo no. 1. Krawiec, A. Z. (2012). Małoletni pokrzywdzony w polskim procesie karnym, Toruń. Księżak, P. (2006). Przebaczenie w polskim prawie cywilnym, Państwo i Prawo no. 11. Kulesza, C. (1995). Mediacja a system wymiaru sprawiedliwości: szanse, ograniczenia, zagrożenia. In E. Bieńkowska (Ed.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą. Materiały konferencji międzynarodowej, Warsaw. Kwiatkowska-Darul, V. (2007). Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym, Toruń. Lipowska-Teutsch A. (1998). Wychowywać, wyleczyć, wyzwolić, State Agency for the Prevention of Alcohol-Related Problems, Warsaw. Lowe, A. E., & Dodge Abrams, N. (2011). Should We Mediate Cases Involving Domestic Violence?, Oakland County Bar Association. Retrieved from https://www.riverdalemediation.com/wp-content/uploads/2011/01/Lowe-and- Abrams-should-we-mediated-cases-involving-domestic-violence.pdf. Marzec-Holka, K. (1999). Przemoc seksualna wobec dziecka, Bydgoszcz. Murphy, J. C., & Rubinson, R. (2005). Domestic Violence and Mediation: Responding to the Challenges, Family Law Quarterly, 39(1), (Spring). Norwood, W. D., Jouriles, E. N., McDonald, R., & Swank, P. R. (2004). Domestic Violence and Deviant Behavior, NCJ 199713. Pearson, J. (1997) Mediating when domestic violence is a factor: Policies and practices in court-based divorce mediation programs, Mediation Quarterly, Vol. 14, Issue 4 (Summer). Pilszyk, A. (2007). Obraz psychopatologiczny sprawcy przemocy w rodzinie, Psychiatria Polska, XLI(6). Płatek, M. (2007-2008). Karnoprawne modele przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Archiwum Kryminologii, XXIX-XXX. Pospiszyl, I. (1994). Przemoc w rodzinie, Warsaw. Safjan, M. (2013). In K. Pietrzykowski (Ed.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz, Warsaw Sitarska, A. (2006). Przemoc w rodzinie a mediacja, Prokuratura i Prawo no. 1. Sitarz, O., & Bek, D. (2014). Glosa do uchwały SN z 20 VI 2012, I KZP 9/12, Państwo i Prawo no. 9. Skrobotowicz, G. A. (2014). Mediacja w sprawach o przemoc w rodzinie, Prokuratura i Prawo no. 3 Spurek, S. (2012). Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Komentarz, Warsaw. Stanik, J. M. (2013). Psychologiasądowa, Warsaw. Tucholska, S. (2002). Charakterystyka sprawców przemocy domowej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1. United Nations. (1993). Strategies for confronting domestic violence: a resource manual. New York: United Nations. Vestal, A. (2007). Domestic Violence and Mediation: Concerns and Recommendations, Mediaton.com. Retrieved from http://www.mediate.com/articles/vestala3.cfm. Walker, L. E. (1980). The Battered Woman. New York. Woźniak-Bahr, A. (2009). Diploma paper submitted as part of the postgraduate mediation programme, Mediator no. 50. Wójcik, D. (2010). Rola mediacji między pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa. In A. Marek (Ed.), System prawa karnego. Zagadnienia ogólne, Warsaw. Zięba, B., & Paluch, M. (2014). Intrafamilial violence as a social problem and subject of social work, ГІРСЬКА ШКОЛА УКРАЇНСЬКИХ КАРПАТ, 11.

The article discusses the right to religious observance as one possible form of exercising one’s freedom of conscience for persons in temporary detention or serving a sentence of (unconditional) imprisonment. Detention involves a range of (usually justified) restrictions and deprivations, some of which apply to the sphere of religious practices. We must not forget that freedom of conscience and religion is not only internal to a person, but also relates to his or her actions in their semi-private and public space and, as such, must be regulated, particularly in conditions of detention. Importantly, the article does not focus on the influence of religious life on the rehabilitation of inmates but on whether their right to religious freedom is respected. The aim was not to find out whether inmates needed religious practices and services in prison, but to assert that they had a right to them, while the state had a duty to respect that right.We departed from the assumption that religious practices were a matter of public or private cult and included performing certain actions dictated or forbidden by the laws of a given religious community. The question was to what extent these practices were subjected to limitation, which practices were concerned and to what extent the observed limitations were justified. The answer drew on existing legal provisions and on the subjective feelings of inmates themselves. It should be recalled that in 1991, the Polish Ombudsman determined that the right of inmates to practice Catholicism was essentially ensured and properly implemented in prisons. The only shortcoming, as judged at the time, was the lack of a sufficiently high-level normative act regulating all matters pertaining to religious practice in detention in a comprehensive way. It seemed necessary to check whether these findings were still valid. Thus the first part of the article provides an overview of the existing legal provisions defining the scope of religious practices that can be undertaken by inmates, including international regulations, the Polish constitution, acts of law and other relevant regulations. Different groups of inmates were examined, including those in temporary detention, those serving sentences and considered particularly dangerous as well as those subjected to the disciplinary measure of being placed in an isolation cell for a period of up to 28 days. We found that not all restrictions on the exercise of religious freedom in prison, as provided for under the Polish law, were justified. Our assessment of the said restrictions, both when it came to law making and application, took into account the goals and purpose of imprisonment and temporary detention in light of the constitutional criterion of proportionality. In the second part, we present the findings of a survey conducted in two penitentiary facilities among inmates declaring themselves Roman Catholic. The aim was to find out how the inmates viewed their rights when it came to religious practices, to what extent those practices were available to them and whether they felt any deficits in this area. At the general level, we found that the inmates declared significant activity in the religious area and rarely attributed obstacles to the exercise of religious rights to legal provisions or the rules in a given penitentiary facility. The unavailability of particular religious practices was also reported to be low. There were more answers indicating lack of permission to take part in Church ceremonies outside the prison (for example the funeral of a loved one). This is probably the weakest area when it comes to ensuring the exercise of inmates’ religious freedoms. Our analysis of the legal framework and the survey carried out in penitentiary facilities allowed us to formulate certain tentative conclusions (including de lege ferenda). The normative provisions do not impose many legal limitations on inmates’ access to religious practices and services. Yet respecting the right to freedom of religion is not only about not creating unnecessary barriers; it also consists in defining a minimum set of rights conferred on each inmate, on which they can call the prison authorities to account if need be.

The article shows the problem of the rights of older people being violated, from a criminological, victimological, and normative perspective. The work includes international and national regulations of various branches of law. Above all, however, the focus is on criminal law regulations. Criminological research in Poland and worldwide related to the victimisation of older people was compared with the provisions of criminal law. Such a project was carried out to answer the question of whether current criminal law is an appropriate and adequate response to physical, psychological, sexual, and economic violence against the elderly, or whether it neglects and abandons them. The diagnosis of Polish legislative solutions determined by the authors does not lead to an optimistic thesis that the rights of these people are fully protected by criminal law. The particular vulnerability of older people to victimisation has not been sufficiently addressed by the legislature.

The present state of scientific knowledge suggests that individuals cannot be deprivedof fundamental human rights. Human dignity must be respected and protected,especially in the case of individuals in difficult circumstances. Prison is certainly notan easy place to be. People in custody can feel lonely, separated from their families,friends or working life. The difficult situation that they are facing can lead to loneliness,susceptibility to diseases, an increased risk of aggression and severance of family ties.People in such a situation can easily fall victim of assaults on human dignity. That iswhy the ruling elites should make every effort to ensure their rights.In those circumstances, prisoners’ rights must be guaranteed by law. In accordancewith the principle of proportionality enshrined in Article 31 section 3 of the Constitutionof the Republic of Poland, the rights and duties of persons remanded in custodyhave to be regulated by legislation, mainly by the Executive Penal Code. In addition,according to the rules laid down in Article 4 section 2 of the Executive Penal Code,imprisoned persons retain their civil rights, and any restrictions on their rights maybe justified only if they are stipulated by law and valid decisions based on statutorygrounds. However, it should not be overlooked that the final shape of the rights ofpersons remanded in custody is influenced by secondary legislation and even de cisionsof the director of a penitentiary unit or other officers. By way of example, prisoners’visiting rights have to be guaranteed by law. For example, if the relevant legislationensured that the prisoner has the right to visits by the family every month, such visitscould preferably take place at a convenient time, e.g. at weekends.The aim of this paper was to confront the legal acts with statutory and internationalregulations which impact on the situation of prisoners. This situation wascompared with the decisions of the European Court of Human Rights. Internalorders of penitentiary units laid down by their directors were analysed from twoperspectives. Firstly, the authors verified if the directors implemented their internalorders in pursuance of the law. The issue is that any limitation on the vested rights hasto be based on law. Secondly, it is important how selected human rights are respectedin the internal orders and whether any such limitations are justified in the light of the applicable law and ECHR jurisprudence. For example, such issues as waterand bath availability, the right to use electricity, walking conditions, right to visits byfamily and friends, telephone contacts and access to the Internet, practising faith wereexamined during the research. Penitentiary isolation impacts on the prisoners’ freedom,especially in some types of penitentiary units. Therefore, particular attention shouldbe paid to improve the detention conditions. However, it should not be forgotten thatthe deprivation of liberty is punishment in itself. There is no need to cause unnecessarysuffering, especially without legal grounds. By the same token, it is not necessary tomake the burden of isolation heavier. The authors pointed out solutions inserted intopenitentiary, accessing its relevance. Any restriction of the prisoners’ rights musthave a legitimate basis laid down by law. The financial standing of countries, prisonovercrowding and an insufficient number of officers cannot be an excuse for anygovernment. The penitentiary system should be organised in such a way as to ensurefull respect for the rights of all prisoners. T he paper also points to the lack of detailedregulations in individual units, despite the obligation for such regulations to exist. Aswell as other problems, there is also the issue of regulations which became too wideand general, contrary to the principle of legal certainty. In effect, it is difficult to enforcein practice some rights which are not expressly conferred by law.

This article considers mediation in disciplinary matters against academic teachers, PhD students and students. The analysis was carried out against the background of the new Act of 20 July 2018 – Law on Higher Education and Science and the Regulation of the Minister of Science and Higher Education of September 25, 2018 on the detailed mode of conducting mediation, explanatory proceedings and disciplinary proceedings in matters of disciplinary liability of academic teachers, and also the way of disciplinary penalties and their seizure. In the first part of the article, through the confrontation of the function and the importance of disciplinary responsibility with the functions of mediation proceedings, the legitimacy of the adopted legislative solutions in this area was assessed – introduction of mediation to disciplinary proceedings against academic teachers and the lack of such a solution in the case of disciplinary liability of students and doctoral students. Then, there is a detailed analysis of the provisions relating to the mediation proceedings allowed for the display of noticed errors and defects in legal regulations., Bek D., Wpływ ugody mediacyjnej na kształt reakcji prawnokarnej (w:) T. Dukiet-Nagórska (red.), Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, Warszawa 2016. Bek D. i in., Odpowiedzialność dyscyplinarna w systemie polskiego prawa represyjnego. Analiza aspektów materialnoprawnych na przykładnie wybranych pragmatyk zawodowych, Warszawa 2019. Bek D., Sitarz O., Mediacja w sprawach karnych – krok po kroku (w:) O. Sitarz (red.), Metodyka pracy mediatora w sprawach karnych, Warszawa 2015. Bek D., Sitarz O., Uwagi do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych, „Prokuratura i Prawo” 2016, t. 4, s. 153–154. Bieńkowska E., Mediacja w sprawach karnych. Stan prawny na 1 września 2011 r., Warszawa 2011. Bieńkowska E., Poradnik mediatora, Warszawa 1999. Boratyńska M., Komentarz do art. 178a k.p.k. (w:) A. Sakowicz (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2016, Legalis. Buchała K. (w:) K. Buchała, A. Zoll, Komentarz do k.k., t. 1: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116 Kodeksu karnego, Kraków 1998. Cyrol T., Facylitacja a koncyliacja – jak mediować, aby robić to skutecznie, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2013, nr 3 (23), s. 21–22. Czarnecki P., Odpowiednie stosowanie przepisów prawa karnego w postępowaniach represyjnych (w:) P. Czarnecki (red.), Postępowanie karne a inne postępowania represyjne, Warszawa 2016. Giętkowski R., Rośnie liczba spraw dyscyplinarnych, „Forum Akademickie” 2017, t. 11, https://prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2017/11/rosnie-liczba-spraw-dyscyplinarnych (dostęp: 10.11.2018). Gruszecka D., Komentarz do art. 178a k.p.k. (w:) J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2018, Legalis. Kużelewski D., Wpływ prawa karnego materialnego na mediacje między pokrzywdzonym i oskarżonym – wybrane aspekty (w:) Z. Ćwiąkalski, G. Artymiuk (red.), Współzależność prawa karnego materialnego i procesowego w świetle kodyfikacji karnych z 1997 r. i propozycji ich zmian, Warszawa 2009. Kwiatkowski Z., Zakazy dowodowe w procesie karnym, Kraków 2005. Lach A., Umorzenie postępowania karnego na podstawie art. 59a k.k., „Prokuratura i Prawo” 2015, t. 1–2, s. XX–XX. Murzynowski A., Rola mediacji w osiąganiu sprawiedliwości w procesie karnym (w:) M. Płatek, M. Fajst (red.), Sprawiedliwośćnaprawcza. Idea. Teoria. Praktyka, Warszawa 2005. Nowacki J., Studia z teorii prawa, Kraków 2003. Olubiński A., Konflikt jako sytuacja wychowawcza (w:) D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie, Warszawa 2015. Plucińska M. (red.), Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych w wymiarze jednostkowym i społecznym, Poznań 2014. Rączkowski S., Postępowanie mediacyjne według Kodeksu postępowania karnego (w:) L. Bogunia (red.), Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. 4, Wrocław 1999. Sitarz O., O mediacji w ogólności (w:) O. Sitarz (red.), Metodyka pracy mediatora w sprawach karnych, Warszawa 2015. Skuczyński J., Granice odpowiedzialności dyscyplinarnej (w:) P. Skuczyński, P. Zawadzki (red.), Odpowiedzialność dyscyplinarna. Podstawy, procedura i orzecznictwo w sprawach studentów Uniwersytetu Warszawskiego 2000–2005, Warszawa 2008. Sroka T., Przestępstwo jako przewinienie dyscyplinarne w perspektywie celów postępowania dyscyplinarnego wobec studentów, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011, z. 1, s. 137–147. Watoła J., Mediator będzie lekarzem, ale czy zrozumie pacjenta?, „Gazeta Wyborcza” 2009, 9 stycznia, http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35063,7436036,Mediator_bedzie_lekarzem__ale_czy_zrozumie_pacjenta_.html (dostęp: 10.11.2018). Winogrodzka L., Techniki negocjacyjne w pracy mediatora (w:) A. Lewicka (red.), Profesjonalny mediator. Zostań nim. Poradnik metodyczny, Lublin 2008. Wojciechowska J. (w:) G. Rejman (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999. Wójcik D., Rola mediacji między pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa (w:) A. Marek (red.), System prawa karnego, t. 1: Zagadnienia ogólne, Warszawa 2010. Wójcik D., Zasady i reguły mediacji między podejrzanym i pokrzywdzonym (w:) Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze, z. 14, Warszawa 1998. Za co uczelnie karzą studentów?, „Newsweek” 2014, 12 kwietnia, https://www.newsweek.pl/polska/za-co-uczelnie-karza-studentow-newsweekpl/v7dkvkw (dostęp: 10.11.2018). Zienkiewicz A., Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Warszawa 2007.

A child can participate in mediation in criminal cases where he/she is a party to the proceedings and in juvenile cases. This occurs in the basic situations where he/she is either the perpetrator or the victim of a criminal act. These are obviously very different roles. A child is involved in proceedings for different purposes when he/she has been wronged than when he/she is the wrongdoer. In either case, however, the child requires special protection and treatment on account of his/her physical, psychological, emotional and intellectual immaturity. The Polish legislature recognises this and has introduced special provisions for children, i.e. juvenile and youth offenders and minor victims. Mediation with juveniles has acquired its own regulations. It might not be overly popular, but it is relatively well formulated. There are no such special provisions, however, for minor victims of criminal acts. Nor has this issue been given much consideration in the literature. As if that were not worrying enough, the key statement of the courts (Supreme Court Decision I KZP 9/12 of 20 June 2012) gives additional cause for concern as it shows that the objectives and principles of mediation are not sufficiently understood by the Supreme Court. Determining whether mediation can be conducted with a child who has been wronged by a crime committed by one of his/her parents is the primary goal the authors have set themselves. This does not so much concern the normative layer – where the law does not impose any limitations – as the ability of the child to take part in a mediation meeting and the possibility of assuring him/her adequate protection. These considerations raise several detailed issues whose specifications require a “child”, a “victim” and a “wronged party”. The nature of reconciliation and forgiveness, as distinctive features of mediation agreements, have to be analysed. Whether certain types of criminal cases (and not just those involving children) are suitable for mediation proceedings is another question that has to be answered). Children are often victims of violent crimes. These types of cases are highly contentious in the context of mediation, even when the victims are adults. This issue is evaluated against the main principles of mediation, viz. that it be voluntary and that the two sides be evenly matched. Accepting the admissibility of children participating in mediation raises the following questions as to how this admissibility is to be qualified: the minimum age of the child; representation of the child by a parent, guardian or probation officer; and special mediator training. The problems identified in the study acquire a particularly drastic dimension when the perpetrators of crimes against children happen to be the children’s own parents. Mediation between a child-victim and a perpetrator-parent is so fraught with danger as to make it inadmissible in such cases. The authors’ reservations concerning mediation with minor victims do not

Przedkładane opracowanie poświęcone jest klauzuli sumienia oraz obronie przez kulturę. Początkowe wywody koncentrują się na wyjaśnieniu wskazanych pojęć, poprzez przywołanie dotychczasowych stanowisk doktrynalnych. Zasadniczy tok rozważań – poświęcony pierwotnej i wtórnej legalności, kontratypom ustawowym i pozaustawowym, okolicznościom wyłączającym winę lub ją umniejszającym – stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, gdzie w strukturze przestępstwa znajduje się miejsce dla klauzuli sumienia i obrony przez kulturę. The submitted study is devoted to the clause of conscience and cultural defense. The initial arguments are focused on explaining the indicated terms, by referring to current doctrinal positions. The basic course of considerations – devoted to primary and secondary legality, legislative and non-legislative lawful excuses, circumstances reducing or excluding guilt – is an attempt to answer the question of where in the structure of crime is a place for conscience clause and cultural defense.