Search

Performans kavramı ve artık kendine ait özelleşmiş bir türe dönüşmüş olan performans sanatı, 20. yüzyıldan bu yana birçok sanatçı ve kuramcı için ilgi çekici olmuş, ilgi çekici olduğu kadar da karmaşık bir hal almıştır. Bu çalışmada, Almanya'da Schmitt&Schulz performans ekibi tarafından tasarlanan, 2017-2018 tiyatro sezonunda sahnelenen ve benim de sahne üzerinde bir icracı olarak yer aldığım be-have performansı üzerinden performans sanatının hem pratik hem de teorik bir incelemesi yer almaktadır. Çalışmada sözü edilen süreç iki ana başlık altında incelenmektedir. Çalışmanın ilk bölümü tezin teorik zeminine ayrılmıştır. Bu bölümde performans ve performativite (edimsellik) kavramları, oyuncu ve icracının bedeninin temsil ve mevcudiyet gerilimindeki konumu ve performans sanatının tarihsel süreciyle birlikte Fransız düşünür Maurice Merleau-Ponty'e ait beden felsefesi ile ilgili yürütülen teorik tartışmalara yer verilmektedir. İkinci bölümde ise bu tez için örneklem oluşturan Schmitt&Schulz performans ekibi ve ekiple birlikte çalışmış olduğum be-have projesinin süreçleri yer almaktadır. Bu bölümde yer alan be-have projesinin analizi için `embodied research` (vücuda getirilmiş araştırma) tekniği temel metot olarak belirlenmiştir. Böylece be-have performansının tüm süreçlerinin bir icracı olarak içeriden sunma fırsatı yakalanmıştır. Yapılan çalışma neticesinde performans sanatı ve tiyatronun hammaddesi olan `beden`in fenomenolojik bir yaklaşımla yeniden tanımlanması gerekliliğinin, her iki sanatın da ortak kaygısı olduğu görülmüştür. The concept of performance and the performance art, which has now been transformed into a specialized genre, has been as intriguing as it has been an interest to many artists and theorists since the 20th century. The aim of this study is to examine both the practical and the theoretical analysis of the performance art through the be-have performance created by the Schmitt&Schulz performance group, in which I also performed, at Germany during the 2017-2018 theater-season. The process mentioned in the study is examined under two main headings. In first part of the study, the concepts of performance and performativity, the position of the actor and performer's body in the tension of representation and presence, and the historical process of performance art, as well as the theoretical discussions about the body philosophy of the French philosopher Maurice Merleau-Ponty are discussed. In the second part of the study, I present the Schmitt&Schulz performance group and the performance project called be-have in which I also performed. For this part of the study, `embodied research` methodology is used as the main method for analysing the be-have project. Thus, I had the opportunity to present all the processes of be-have performance `as an insider`. As a result of the study, it is seen that the necessity of redefining the `body`, which is the raw material of performance art and theater, with a phenomenological approach is a common concern of both arts. 89

Köy seyirlik oyunlarının bir türü olan oda oyunları, günümüzde oldukça sınırla sayıda oynanmaktadır. Kastamonu'nun Gülef ve Musallar köyleri ise bu oyunların oynanmaya devam ettiği nadir köyler arasındadır. Bu çalışmada, sözü edilen köylerde ayrı ayrı izlenen hem kadın hem de erkek oyunları; oyun, mizah ve tiyatrallik kavramlarıyla birlikte düşünülmektedir. Çalışma alan araştırması üzerinde biçimlenmektedir. Bu nedenle çalışmanın örneklerini, farklı zaman ve mekânlarda oynanan oyunlar oluşturmaktadır.Birinci bölümde köy oda oyunları; oyun kurma biçimleri, oyunlardaki mizah algısı ve de tiyatrallik kavramları üzerinden incelenmektedir. Oyunun dokunulmazlığı ve gönüllü katılım, bu oyunlardaki komik algısını etkilemektedir. Bu durum, günlük yaşamın tersyüz edilmesine, kişiler arası ilişkilerin askıya alınmasına, sözlü ve fiziksel şakalara imkân tanımaktadır. Bunların yanı sıra belirli bir oyun alanı, oyuncu ve seyirci dönüşümü de oyunlar ve tiyatrallik arasındaki ilişkinin incelenebileceği örnekler oluşturmaktadır.İkinci bölümde ise alan çalışmasına ağırlık verilmektedir. Alanda izlenen oyunlar, metinleri olmayan, doğaçlama oyunlardır. Bu nedenle ilk olarak, oyunların genel hatlarıyla konuları verilmiştir. Bölümün diğer alt başlıklarında ise köyün gündelik yaşamının oyun metinlerinde yer alış biçimi ve bunun sözlü bir metne dönüşümü incelenmektedir. Diğer alt başlıklarda ise oyuncu-seyirci ilişkisi, oyuncu özellikleri ve seyircinin oyunda konumlanışları tartışılmaktadır. Çalışmanın son bölümünde ise oyun yeri ve seyir yeri ilişkisi alan notlarıyla birlikte değerlendirilmektedir. Village plays, which are a sort of dramatic village plays, are today played a very limited number of timest. Gulef and Musallar, the villages of Kastamonu, are among the rare villages where these plays continue to be performed. In this study, both males' and females' plays watched separately in the aforementioned villages are considered with the concepts play, humour and theatricality. The study is shaped by the field research; hence, the samples of the study are the plays performed in different timest and places.In the first part, village plays are examined through the ways of setting up plays and the concepts of humour perception and theatricality in plays. Rigidity of the rules and voluntary participation affect the humour perception in these plays. This allows for the reversal of daily life, suspension of interpersonal relations, and verbal and physical jokes. Furthermore, a particular stage, and role exchange between the actors and the audience also make samples of the relationship between play and theatricality.The second part focuses on field work. The plays observed in the field are improvised plays without texts. Hence, firstly, the general outlines of the plays are presented. The following subheadings of the part examine the way the daily life of the village takes place in the plays and its transformation into an oral text. In the other subheadings, the relationship between the actors and the audience, the characteristics of the actors and the position of the audience in the plays are discussed. In the last part of the study, the relationship between where the play is performed and where the audience sits is evaluated in the light of the field notes. 132

Bu çalışmada İran geleneksel türlerinden biri olan Nakkallığın modern bir yapıya bürünmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Nakkallığa en çok benzeyen ve tarihsel süreç içerisinde modernleşmiş olan Antik Yunan Tiyatrosundan koro araç olarak kullanılmıştır. Geleneksel İran Oyunları ile Antik Yunan Tiyatro'sunun benzerlikleri ve farklılıkları göz önüne alınarak varolan yapıya modern bir form kazandırılmıştır. Bu bağlamda Chista Yasrebi'nin `Taşa Dönüşmüş Kadınları Rivayeti` adlı oyunu ele alınıp farsçadan türkçeye çevirilerek amaçlanan doğrultudaki reji yorumuyla sahneye taşınmıştır. In this study, it is aimed to transform Nakkal which is one of the traditional genres of Iran into the modern structure. For this purpose, the choir was used as a choir from the Ancient Greek Theater, which was most modernized in the historical process and most similar to Nakkali. Considering the similarities and differences between the İranian Traditional Theater and the Ancient Greek Theater, the existing structure has been given a modern form. In this context, Chista Yasrebi's play `The Rumors of the Women into Stone` was taken into consideration and translated from Persian into Turkish and brought to the stage with the interpretation of the regie. 140

Tiyatro Yüksek Lisans Programı'nda eğitim gören Arda Tunaseli tarafından ele alınan `VAROLUŞUN SAÇMALIĞI; BECKETT TİYATROSU VE BİR SAHNELEME DENEMESİ OLARAK KRAPP'IN SON BANDI` başlıklı tezin ilk bölümünde Modern ve Postmodern akımların varoluş süreci ve özellikleri. Varoluşçu felsefe ve temsilcilerinin incelenmesi. Absürd tiyatroyu hazırlayan ortamın ve öncüllerinin incelemesi yapılacaktır. Sonrasında Absürd tiyatro'nun özellikleri ve temsilcileri incelenecek, son bölümde ise Samuel Beckett'in hayatı, eserleri, tiyatro anlayışı ve Krapp'ın Son Bandı oyununun incelenmesi ve sahnelenmesine yer verilecektir. In the first part of the thesis titled as ''THE NONSENSE OF EXISTENCE; BECKETT THEATER AND KRAPP'S LAST TAPE AS A STAGE TRIAL ` and it has been studied by Arda Tunaseli who has taken part in the Theater Master's Program.In the first part of the thesis, the process of existence and characteristics of Modern and Postmodern movements are discussed.In addition, the existentialist philosophy and its representatives, as well as the environment and its predecessors preparing the absurd theater were examined.Afterwards, the characteristics and representatives of the Absurd theater were examined, and in the last chapter, Samuel Beckett's life, works, theatrical approach and finally Krapp's Last Tape were examined and the play was staged. 101

Saptayıcı unsur olarak doğaçlamanın kullanımını, `Gidion' un Düğümü` adlı oyunun sahnelenme çalışmaları üzerinden inceleyen bu tez, yaratıcı edimin keşfinde doğaçlama çalışmalarının etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda birinci bölümde sanatsal üretimin gerçekleşmesi ve bu üretimin önündeki engellerin kaldırılması için doğaçlamanın neden ve nasıl kullanıldığı aktarılmış, yaratım yoluna giderken doğaçlama ile hangi unsurların sağlanabileceği tartışılmıştır. İkinci bölümde ise `Gidion' un Düğümü` oyun metninden yola çıkılarak oluşturulan doğaçlama uygulamalarıyla keşfedilmiş ve saptanmış eyleme nasıl ulaşılabileceği ele alınmıştır. Her iki bölümde de çıkış noktaları oluşturulan çalışmaların ne şekilde ve ne amaçla gerçekleştirildiği doğaçlama uygulamalarından örnekler verilerek açıklanmıştır. This thesis, which examines the use of improvisation as its determining* element, through the evaluation of studies for the staging of the play titled `Gidion's Knot`, aims to evaluate the effects of improvisation exercises in the exploration of creative performance. In this respect, the first chapter focuses on the actualization of artistic creation and how and why improvisation was used in order to help this creation, and eliminate the obstacles on its way; as well as which elements of improvisation could be implemented in the creative process. In the second chapter, how one could achieve explored and detected action through improvisation is discussed, drawing from the script of the play `Gidion's Knot`. Both chapters assess how and why the studies, of which the starting points have been outlined, have been applied, while giving examples of improvisation practices. 134

u tez Tom Stoppard'ın Rosencrantz ve Guildenstern Öldüler metninin sahneleme çalışması olarak ampirik bir niteliğe sahiptir. Oyunun sahnelenmesi sürecinde yapılan bütün kuramsal ve kılgısal çalışmaların detaylı şekilde derlenmesiyle oluşturulmuştur. Postmodernist tavrıyla bilinen Tom Stoppard'ın birçok oyunundaki gibi tiyatro metni üretirken, bir strateji olarak kullandığı metinlerarasılık anlayışının ne olduğunu ve Rosencrantz ve Guildenstern Öldüler'de nasıl kullanıldığını çözümlemeye yönelik bir çalışmadır. Ayrıca, bu çözümlemelerin sahnelenen oyunun yorumlanmasına nasıl etkide bulunduğu gösterilmektedir. This thesis has an empirical character in that it is based on a staging of Tom Stoppard's play `Rosencrantz and Guildenstern Are Dead`. It consists of a detailed compilation of all the theoretical and practical work conducted in the process of staging the play. The aim of this study is to analyze the notion of intertextuality employed as a textual strategy as in many other plays of Tom Stoppard, known for his postmodernist attitude, and how this notion is used in `Rosencrantz and Guildenstern Are Dead`. Furthermore, how these analyses have influenced the interpretation of the staged play is also shown. 261

Birlikte yaşama kültürünün yaygınlaşmasının önündeki en büyük engellerden biri olan ötekileştirme; başkasını küçümseme, aşağılama, onun iradesini yok sayarak onun adına söz söz söyleme ve eylemde bulunma, kısacası kendini başkasından üstün görmek anlamlarına gelmektedir. Ötekileştirici uygulamalar çatışmayı ve düşmanlığı körüklemekte, sağlıklı iletişim kurmanın yollarını tıkamaktadır. Bu nedenle farklılığın yadsınmadığı, başkalık deneyiminin dışlanmadığı, içsel bölünmelerin en aza düşürüldüğü bir kültürün inşası için her türlü çaba önem taşımaktadır. Sanatın; estetik bilinci güçlendirme, eleştirel tutum geliştirme, yeni deneyimler edinme gibi alımlayıcı üzerindeki birçok olumlu etkisinin yanında empatiyi geliştirme olanağı sunması birlikte yaşama kültürünü güçlenmesine olumlu katkı sağlar. Tiyatronun da diğer sanat dalları gibi demokrasiye, birlikte yaşama kültürünün gelişimine katkıları yadsınamaz.Bu çalışmada çocuk ve gençlik tiyatrosu metinlerinden seçilen oyunlarda ötekileştirme pratiklerinin nasıl işlediği ele alınmakta, ayrımcı pratiklerin birliktelik ve farklılıklara saygı kültürünün yayılmasına olumsuz etkisi dikkate alınmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde ötekileştirme kavramı ve işlevi ele alınacaktır. İkinci bölümde sanat ve çocuk ilişkisi bağlamında sanatın başkasını anlamaya etkisi değerlendirilecektir. Son bölümde ise Çocuk Tiyatrosu aracılığıyla çocuklara nasıl bir bilinç aşılandığı ve ötekinin nasıl bir konuma yerleştirildiği analiz edilerek birliktelik bağlarını güçlendirmeye katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Othering which is the biggest obstacle to make prevalent of culture of living together is to disdain and insult someone else, to take decision and do an act on behalf of someone else disregarding his/her self-determination. Briefly alienationmeans that get above himself/herself from other people.Practices which generate otherizing work up conflict and hostility and prevent healthy communication. So all kind of endeavors are important to built a culture in which differences are not ignored, the experience of alterity is not excluded and also internal separations are reduced.The art has impact on spectator such as enhancement of aesthetic awareness, bringing on critical thinking and experiencing new living. And also since art develop sense of empathy, art contributes strengthen culture of living together. Like other art genres also theatre has positive impacts on democracy and solidarity.The focus is how discriminative practices work in this scripts and if there are any damaging influences of these practices to constitute the culture of respect for diversity. The first chapter of this study discrimination and its function will be discussed. In the second part the relationship between art and children will be discoursed and then the influence of art to understand others will be reviewed. How theatre for young audience effect children to raise awareness of others and culture of living together is the main focus of the last chapter. 220

Cumhuriyet döneminin en önemli aydınlarından ve kadın yazarlarından, milli mücadele kahramanı Halide Edib'in tiyatromuza önemli katkıları olmuştur. Yazar, tiyatro tarihimize Maske ve Ruh adlı bir yapıt kazandırmıştır. Tezde, daha çok romancı ve makale yazarı olarak tanınan Halide Edib'in tiyatro yazarı, çevirmen, yönetmen, oyuncu, eleştirmen kimliğiyle Türkiye Tiyatrosu'na katkıları vurgulanmış, dünya görüşü , siyasi kimliği, aydın olarak görüşleri ve edebiyatçı kimliğinin oyun yazarlığına yansımaları incelenmiştir. Yazarın bugüne kadar sahnelenmemiş olan Maske ve Ruh oyunu farklı açılardan incelenerek, metin çözümlenmesi yapılmıştır. Oyunun bundan sonra seyirciyle buluşabilmesi içinr yöntemler önerilmiş, oyun metni sadeleştirilmiş ve 20. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında uygulamalı bir okuma tiyatrosu örneği gerçekleştirilmiştir. Tiyatromuzun Halide Edip Adıvar'ı bilinmeyen kimliğiyle farklı bir açıdan tanıması ve yeniden keşfetmesi hedeflenmiştir.Anahtar kelimeler:Halide Edib, Halide Edip Adıvar, Tiyatro, Maske ve Ruh, Maske veya Ruh, Masks Or Souls, Kenan Çobanları, Yeni Turan, Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu, MeşrutiyetDönemi Tiyatrosu, Türk Tiyatro Tarihi, 20.İstanbul Tiyatro Festivali, Nasrettin Hoca,Shakespeare One of the most distinguished intellectuals, major figures of National Struggle and major women writers of the Turkish Republic, Halide Edib had major contributions to the Turkish Theater. Mostly known for her novels and articles, the writer's contribution to the Turkish theatre as a playwright, translator, director,actor, theatre critic were emphasized, the effect of her political views, her public persona in Turkish history and her other literary works that inspired her to write the play were analyzed. Her unstaged play Masks and Sous (later developed as Masks Or Souls in a different version by the writer) was deeply analyzed in various ways. A method was suggested for a possible production of the play, the text was edited and simplified and a stage reading production was presented at the 20 th.Istanbul Theater Festival. The goal was to present Halide Edip Adıvar to the theatre community from a different perspective and rediscover her.Key words: Halide Edib, Halide Edip Adıvar, Theater, Masks and Souls Masks Or Souls,Shepherds Of Kenan , New Turan, Turkish Theatre , Ottoman Theatre,Cumhuriyet ,Nasreddin Hodja, Shakespeare, 20 th. İstanbul Theatre Festival 216

Bu çalışma, Norveçli yazar Henrik Ibsen'in kadın sorunsalına bakışını Bir Bebek Evi-Nora ve Hedda Gabler adlı oyunlar esas alınarak irdelemeyi amaçlamaktadır. Bilindiği gibi yazar, söz konusu eserleri kaleme aldığı dönemde, pek çok eleştirmen ve yazar tarafından `feminist propaganda` yaptığı gerekçesiyle feminist olarak değerlendirilmiştir. Ancak, durumun çok daha farklı olduğu daha ayrıntılı bir incelemeyle açıkça ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla çalışma, öncelikle yazarın neden yanlış anlaşıldığını da sorgulayacak ve bu tür eleştirilere yanıt arayacaktır.Çalışmanın tezi, Ibsen'in feminist değil, hümanist bir yazar olduğu ve eserlerindeki çok katmanlılığın döneminde yanlış anlaşılmaya yol açtığı yönündedir. İlk bakışta feminist propaganda ya da karakter çiziminde teknik hata olarak görülebilecek tüm unsurların daha derin bir incelemede ironik ve metatiyatrosal öğeler oluşturarak farklı amaçlara hizmet ettiği görülmektedir. Çalışma, yazarın bu eserleri kaleme aldığı dönem hakkında genel bir çerçeve çizerek oyunlardaki kadın sorunsalının ilk izlenimlerle belirleneceğinden çok daha kapsamlı ve öncü olduğunu gösterebilmek adına bir altyapı oluşturacaktır.Çalışmanın birinci bölümü, sözü edilen altyapıyı oluşturması adına, yazarın sanatsal kimliği, eserlerini yazdığı dönemdeki siyasi ve sosyal şartlar ile dönemin kadın hareketlerine genel bir bakıştan oluşmaktadır. İkinci bölüm, Bir Bebek Evi adlı oyun, kadın sorunsalı bağlamındaki temalar ve kadın karakterlerin bu konu kapsamında ayrıntılı bir çözümlemesini içermektedir. Aynı inceleme yöntemi üçüncü bölümde Hedda Gabler adlı esere uygulanacak ve sonuç bölümünde iki oyunun baş kadın karakterleri ve kadın sorunsalına yaklaşımları karşılaştırmalı bir bakış açısıyla değerlendirilmeye çalışılacaktır. Değerlendirmeler sırasında bazı araştırmacıların yazara ve oyunlara getirdiği eleştirilere de yine kadın teması bağlamında yanıt aranacaktır.ANAHTAR SÖZCÜKLER VE SÖZ GRUPLARI:Henrik Ibsen ve kadın sorunsalı, tiyatro ve kadın, Kristiania 19. Yüzyıl kadınhareketleri, Yazın ve kadın hareketleri, Hedda Gabler ve kadın sorunsalı, BirBebek Evi ve kadın sorunsalı. This paper stresses on the point of view of the Norwegian playwright Henrik Ibsen to the women cause basing on a Doll's House and Hedda Gabler.. As it is known, Henrik Ibsen was considered as a feminist in his period and his plays were regarded as a media for feminist propaganda. However, for us, it is obvious that, his intention was to transform the society into a modern, healthy and productive power and what he supported was not feminism, but the sense of humanity and equality.It can be claim that, Ibsen was a humanist playwright rather than being feminist. At the first glance, the meta-theatrical elements and the multi-layer structure of his plays resulted in misunderstanding of his intention. However, with a deeper analysis, it can easily be seen, that the elements, which told to be technical mistakes and examples to vulgar propaganda, serve to create an ironic and meta-theatrical structure. Furthermore, in this study, the background of the plays and some information about the period will also be mentioned in order to provide a complete background.The first part of the study consists of the overview of Ibsen's artistic identity, the social and political circumstances of the period and the women rights movements in that period to create the background for a proper evaluation. In the second part A Doll's House is focused on and the themes related to the women cause are examined and the female characters are analyzed with a point of view, that bases on their effects in the development of the women rights. The third part, similarly applies the same method to Hedda Gabler. Finally, the in the conclusion, it is aimed to underline the results of the second and the third part with a comparative point of view. By doing this, it will also be possible to find the irrational aspects of the critics towards Ibsen and these plays.KEY WORDS AND PHRASES:Ibsen and the women cause, women rights and literature, 19th century Kristiania,Ibsen and Feminism, theatre and the women cause. 89

16.yy'dan itibaren Anadolu topraklarında kendini gösteren Karagöz oyununun kökeni ve doğuşu için birçok rivayet vardır. Bu araştırma Karagöz'ün tarihinden çok, Karagözün tarih içinde ki değişimini ele alır. Karagöz bir halk sanatı olarak değişen, gelişen, kendini yenileyen, günümüz moda deyimiyle kendini güncelleyen bir sanattır. Ancak bu sanat yine gelişen, değişen çağdaş gösteri sanatları içerisinde kendini yeterli derecede gösterebilimiş ve geniş kitlelere ulaşabilmiş değildir. Bu araştırma Karagöz'ün değişiminin neler olduğunu ve değişen Karagöz'ün nerede durduğunu incelemektedir. Eski ve yeni Karagöz metinleri incelenerek, Karagöz'ün asli halinden değişimi gözlemlenirken, bir gösterim sanatı olan Karagöz'ün günümüz çağdaş tiyatro seyircisi için ne kadar farklı bir deneyim sunduğuna yanıt aranmaktadır. There is too many story about the origin and the birth of The Karagöz tradition which exist in Anatolia since 16. th century. This research contains the change of Karagöz during history, but not it's history. Karagöz is an art which change, develop, restore it self as a public art. However, this art couldn't find enough place in the field of art and popularity among the people. This research try to find out what's the change of Karagöz and where it stays between other arts. By researching the old and new documents about Karagöz, we try to find an answer about how it changes from it's original circumstance and how it offers a different experience for the audience of modern theatre. 61

Bu tezde, Osmanlı dönemi ve öncesi tarihsel süreci konu alan Türk oyun yazarlarının belirli tarihsel oyunları ele alınmıştır. Konularına ve yapısal özelliklerine göre seçilmiş bu altı oyunun detaylı şekilde metin çözümlemeleri yapılırken, feminist eleştirel bir çözümleme biçiminden ve yapısöküm stratejilerinden faydalanılmıştır. Burada amaç, tarihin görmezden geldiği ve ikincil konuma ittiği kadınları nasıl bir normatif düşünce biçimiyle ördüğünü bulgulamak, cinsler arası iktidar ilişkilerinin metinlerde nasıl işlendiğini keşfetmek ve oyunlarda fark etmeden yaratılmış ?devletin bekası ve bütünlüğünü koruma? ?resmi kaynakların anlatımının dışına çıkamama? ?erkek egemen söylemin yüceltilmesi? gibi belirli ideolojilere dayanan söylemleri ortaya çıkartmaktır. Bilinçsizce içselleştirdiğimiz ve kolektif belleğimize ?doğru? olarak yerleşmiş bu tip kalıplaşmış anlatımlar, çoğunlukla metnin görünür niyetinde veya açıktan ilettiği söylemlerinde varlığını göstermez. Bu şablonlar oyunun dillendirmeden söylediği, metnin alt anlamlarında saklanmış, yapısında barındırdığı kavramların/olguların içselleşmiş birer üretimidir. Bu bağlamda tez içerisinde oluşturulmuş üç ana başlıkta, yazarların söylemek/iletmek istediği dizgelerden bağımsız olarak, oyunlara feminist eleştirel bir bakış getirmek, cinsiyet körlüğüne, hiyerarşi ve iktidar sorunlarına değinerek merkezleşmiş yapının daha fazla çoğaltılmaması için alan yaratmak, yeni bir model oluşturabilmek için geniş çaplı bir irdelemeye ve çözümlemeye gidilmiştir. Bu bağlamda Türk Tiyatrosundaki yazılmış metinlerde söylenmeyenlerin irdelenmesiyle tarih, gelenek, kolektif bilinç ve eril bakış açısı açığa çıkarılarak, metinlerde sorunsallaşmış ideolojilerle çok yönlü bir hesaplaşma içine girilmesiyle, bir ezber bozma, normatif düşüncenin tabularını kırma ve izleyiciye düşünebileceği, tartışabileceği boş ve özgür alanlar yaratma şansı verir.Anahtar Kelimeler: Toplumsal Cinsiyet, Tarihsel Oyunlar, Feminist eleştiri, Feminist yapı söküm, Tiyatro Kuramı, Dram, Tiyatro. This thesis explores the representation of women in pre-Ottoman and Ottoman era Turkey in plays written by Turkish playwrights. The six plays that have been selected for analysis have been analyzed according to the ways in which they express feminine identity thematically and structurally; in order to achieve this I have blended a variety of different critical approaches. In particular, feminist and deconstructionist criticism have been utilized as a means of unearthing the ways that history has stereotyped and repressed women. One of the aims of this thesis is to investigate how power relations between genders are represented in the texts and to elucidate the patriachal discourses which are represented unconsciously in plays, for example through ideologies like 'protecting state's permanence and unity', 'to be unable to run away from the narrative of legitimate sources', 'glorifying the patriarchal discourse'. These kinds of formulaic narratives, which have been internalized unconsciously and are ensconced to our collective memory, are mostly not the aims of the text but are unintentionally reproduced in the plays as misogynst attitudes were the social norms of the era. Often chauvanistic attitudes are not literally represented in the text but are observable in the structuring of the text or become apparent under sustained literary analysis. With these issues in mind, the thesis will explore Turkish female identity within a feminist framework therefore to expose and prevent the reproduction of anti-feminine discourses such as genderblindness, hierarchy, power relations and to create a new egalitarian model. By scrutinizing the texts and inferring upon the unspoken elements of the plays, this thesis reveals the multifarious ways that plays act as carriers of ideology and strips these away to present the theater as a free space to be able to cogitate and discuss, to break away from internalized chauvanism and the taboos of normative thinking.Keywords:Gender, Historical plays, Feminist criticism, Feminist deconstruction technique, Theatre Theory, Drama, Theatre. 188

265

İki kısımdan oluşan tezin birinci kısmında Türkiye'de öncü ve deneysel nitelikleri taşıyan bir tiyatro harekelinin 1950'li yılların ikinci yansında başladığı ve bu hareketin oluşumunda gençlik tiyatrolarının başat rol oynadığı gösterilmektedir. Türkiye'de öncü ve deneysel tiyatronun oluşumunda gençlik tiyatrolarının başat bir rol oynaması ödenekli ve özel tiyatroların oldukça zayıf kalmasıyla bağlantılıdır. Cumhuriyet dönemi Türk tiyatrosu esas atılımım ancak 1960'larda yapabilecektir. Bu atılınım aktörleri, özellikle sahneleme alanında, amatör tiyatrolardan yetişen veya yurtdışında eğitim gören genç tiyatroculardır.Genç kuşak tiyatrocuların başım çektiği öncü ve deneysel tiyatronun başlıca karakteristikleri şöyle sıralanabilir: l) Batı kaynaklı varoluşçu ve özellikle absürd tiyatro etkisi, 2) Çeşitli biçimleriyle yerli geleneksel tiyatroya dönüş, 3) Absürd tiyatro akımından kopuşla biçimlenen siyasal tiyatronun keşfi.Yerli geleneksel tiyatro öğelerim kullanan öncü ve deneysel tiyatronun absürd tiyatro etkisinden sıyrılıp siyasal tiyatroya yönelmesinde YÖN hareketinin belirleyici bir etkisi olmuştur. 27 Mayıs'ın ertesinde YÖN hareketi Atatürkçülüğün sol ve radikal bir yorumunu yapmış, tiyatrocular dahil geniş bir aydın kesimim etkisi altına almıştır. Böylece, naif Atatürkçü ideallerin epeyce darbe yediği bir dönemin ardından, genç entelijansiya toplumun gidişatı üzerinde söz hakkına sahip olabilmek için gereksinim duyduğu bir referans noktasına yeniden kavuşmuştur. Absürd tiyatro etkisi Demokrat Parti döneminde, Atatürkçü dünya görüşünün yıprandığı bir dönemde artmış, 27 Mayısaskeri darbesinin ardından yaşanan görece özgürlük ortamında gençlik ülkeyi değiştirme iddiasını gündeme getirmeye başlamıştır.Tezin ikinci kısmında absürd tiyatrodan kopuşun veya siyasal tiyatroya yönelişin güçlü örneği olan bir oyun, Sermet Çağan'ın Ayak Bacak Fabrikası incelenmiştir. Bu oyunun seçilmesi bir rastlantı değildir. Gerek oyun yazımı gerekse sahneleme anlamında, Ayak Bacak Fabrikası yerli geleneksel tiyatro öğelerim, absürd öğeleri ve siyasal bir yönelimi içererek Türkiye'deki öncü ve deneysel tiyatroya damgasını vuran başlıca özellikleri açığa vuran bir yapıttır. In the first section of the thesis, it is shown that Turkey's avantgarde and experimental theater movement commenced during the second half of nineteen fifties and that the dominant role in its formation belonged to the theatre of youth. The theatre of youth outplays a vital part in the formation of avantgarde and experimental theatre in Turkey due to the remaining weakness of State/Municipal and private theatres. Theatre in Turkey in the republic era will have done its head dash during nineteen sixties. The actors of such dash are also thespians that have evolved in amateur theatres or are youngsters who are being educated abroad, especially in the field of enactment.The avantgarde and experimental theatre that's led by young generation's theatre's characteristics can be classified as: 1) The impact of existentialist and absurd theatre (both their source being West) 2) Returning to indigenous and traditional theatre in various forms, 3) The discovery of political theatre due to the detachment from absurd theatre.Experimental theatre has come around from the effects of absurd theatre and headed for the political theatre due to the determining impacts of YÖN movement. YÖN movement has influenced thespians and many intellectuals, for it has made an Ataturkist and leftist interpretation in the following days of the twenty seventh of May. Therefore, after the times when naïve ataturkist ideals received many a blow, the young intelligentsia gained a say on the society by possessing the reference point they used to lack. The effects of the absurd theatre increased during the times of Democratic Party—when ataturkist world view weakened— and right after the military coup, started to bring up the idea of youngsters changing the country.A strong example of the detachment from absurd theatre or the adoption of political theatre is a play that's named Ayak Bacak Fabrikası (by Sermet Çağan) and has been studied in the second section of the thesis. It's no coincidence that this is the chosen play. Ayak Bacak Fabrikası is a work of art that involves the materials of indigenous traditional theatre as well as absurd components and the adoption of political theatre by means of enactment and playwriting. Therefore it gets across the primal qualities that have marked the avantgarde and experimental theatre. 97

Tez üzerinde özeti mevcut olmadığı için bu alan boş bırakılmıştır.