Search

Traditional local government in Europe has generally included a three-tier territorial structure and line-of-command: first-tier government defining municipal place-bound policy, second-tier government overseeing and assisting the latter and central government acting as supervisory authority. An ongoing evolution in recent decades has affected this traditional triple structure, multiplying and transforming the territorial outlook of local politics. At the first tier, this evolution mainly comes down to a reform of local boundaries with municipal amalgamations, decentralization and inter-municipal cooperation as the most visible examples. That evolution seems to go hand in hand with second-tier government being challenged by the continuing search for the most efficient and effective way of coordinating supra-local issues. Lastly, the ongoing Europeanization process impacts upon the central-local relations in Europe, e.g. via the EU providing a new arena to promote local interests or complementing national (or regional) governments as ultimate authorities. This chapter discusses this range of interrelated changes and tries to assess their implications for contemporary local government and current academic perspectives.

Deze bijdrage neemt de functionele en territoriale hervormingen in Europa onder de loep. Daarbij gaat de aandacht niet alleen naar het feitelijke hervormingsproces en –discours in verschillende landen, maar ook naar de steun voor de hervormingspistes onder de provincieraadsleden. De steun of het gebrek daaraan bepaalt immers mee de toekomst van het provinciaal bestuursniveau. Maken de provincies effectief kans op een doorstart of bevinden ze zich in een doodlopende straat? We bekijken dit debat specifiek door de ogen van provincieraadsleden aangezien die de democratische hoeksteen vormen van het intermediair bestuursniveau. Welke functionele en territoriale hervormingen krijgen hun steun?

Deze bijdrage brengt in kaart welk profiel de Nederlandse provincies hebben en op basis van welke bestuurscultuur hun takenpakket tot stand is gekomen. We belichten vier verschillende dimensies: de territoriale dimensie focust op de plaats van de Nederlandse provincies in het binnenlands bestuur, de bestuurlijke dimensie brengt de rol van interbestuurlijke overlegorganen in kaart, de functionele dimensie schetst de effectieve taken en bevoegdheden van de Nederlandse provincies en de financiële dimensie werpt een blik op de inkomsten en uitgaven en de financiële verhoudingen tussen de besturen.

De informatiemaatschappij waarin we vandaag leven heeft ook gevolgen voor wie aan politiek-wetenschappelijk onderzoek wil doen. Informatie was nog nooit zo veelvuldig beschikbaar en dit op talloze manieren. Waar we ons vroegen beperkt zagen tot mondelinge bronnen (een gesprek, een interview) of schriftelijke bronnen (een boek), zien we de laatste tijd een veelheid aan bronnen ontstaan. De opkomst van het internet en de vele vormen van digitale commmunicatie hebben niet in het minst bijgedragen tot deze evolutie. Interviews, boeken of tijdschriften zijn lang niet meer de enige bronnen voor politiek-wetenschappelijk onderzoek. Ook online databanken of audiovisuele data behoren tot het te ontginnen terrein van de politieke wetenschapper. Toch kennen we een informatieparadox. Net op het moment dat de toegang tot die veelheid aan informatie het grootst zou moeten zijn, is die toegang soms beperkt. Tussen willen en kunnen staan immers wetten en praktische bezwaren. Een wettelijk bezwaar is bijvoorbeeld de archiefwetgeving die stelt dat archiefstukken maar kunnen worden opengesteld na 30 jaar. Evengoed zijn er praktische bezwaren. Heel wat informatie is wel voorhanden, maar de weg ernaar toe is vaak moeilijk te vinden. Niet iedereen kan evengoed overweg met de massa informatie die via het internet, bibliotheken, online databanken of archieven beschikbaar is. Voorliggend handboek wil dan ook een gps zijn die studenten wegwijs maakt in de vele soorten informatie die men tegenkomt in het schrijven van politiekwetenschappelijke teksten. Het richt zich daarbij in eerste instantie op de fase die aan de eigen wetenschappelijke bijdrage voorafgaat maar die er om verschillende redenen van fundamenteel belang voor is: het literatuuronderzoek. Een degelijk literatuuronderzoek uitvoeren is geen evidentie. Zeker bij studenten die minder ervaring hebben in het voeren van een dergelijke studie zal snel het gevoel de kop opsteken voor een bijna onmogelijke opdracht te staan. Hoe kan men vanuit het eigen interesseveld een onderzoeksonderwerp afbakenen, een goede selectie maken uit de ‘chaos’ aan beschikbare literatuur en dat omzetten in een samenhangende literatuurstudie? Door een gebrek aan kennis over en inzicht in ‘het systeem’ (inclusief de vaardigheid om ermee om te gaan) stelt men zich soms tevreden met een zeer oppervlakkige beschrijving ervan of verliest men zich in de details van dat deel waar men wel zicht op denkt te hebben. Dit werk wil hulpmiddelen aanreiken om aan dat soort problemen het hoofd te bieden. Dit werk is opgebouwd uit drie delen die samen moeten toelaten geleidelijk aan de kennis en de vaardigheden te verwerven die nodig zijn om een goede literatuurstudie te maken. In een eerste deel krijgt de lezer een inleiding op het literatuuronderzoek in de politieke wetenschappen. Naast een beschouwend hoofdstuk komt o.m. het zoeken naar, lezen en integreren van literatuur in het eigen werk aan bod. In het tweede deel wordt dan een overzicht gegeven van de voornaamste bronnentypes en de plaatsen waar deze bewaard worden. Praktische bruikbaarheid staat voorop: wat zijn de basiskenmerken van deze types of bewaarplaatsen en op welke manier beïnvloedt dat hun beoordeling en gebruik? In het derde deel wordt dan een overzicht gegeven van de voornaamste literatuur in de politieke wetenschappen, zowel algemeen als per vakgebied. De opgenomen referenties helpen de lezer op weg die zich wil verdiepen in een bepaald politicologisch onderwerp. Voor sommigen zal dit werk misschien een fijn gevoel voor politieke wetenschappen in de spreekwoordelijke buik doen opborrelen. Wanneer het erin slaagt studenten tot een goed draaiend verstandshuwelijk met de politicologie (en de literatuurstudie in het bijzonder) te bewegen, dan zijn de redacteurs ook al lang tevreden.

Zijn de nieuwe kaders voor het provinciaal beleid ‘grensverleggend’? Wat leert ons de provinciale ervaring met de nieuwe beleidsinstrumenten? Terwijl de gebiedsgerichte en de interbestuurlijke samenwerking in zekere zin als ‘grensoverschrijdend’ kunnen beschouwd worden, vormen de territoriale grenzen van de provincies alsook hun inhoudelijke invulling (opnieuw) het voorwerp van debat. Zowel de provinciaal-centrale relaties, de strategievorming (met de provincie Limburg als casus), de visie van de politici op de doelstellingen en de dienstverlening van het provinciebestuur en op hun eigen rol in de provinciale democratie, de beleids- en beheerscyclus (met de provincie Vlaams-Brabant als casus), de afsprakennota als instrument voor de aansturing van de politiek-ambtelijke verhoudingen als de externe audit van de provincies passeren de revue. In meer dan één domein tonen de provincies zich grensverleggend.

Based on multiple casestudies (in five Flemish and Dutch provincis) and a qualitative research method (document analysis and in depth interviews with 68 actors), we analyse the leadership of Flemish governors and Dutch Commissioners of the Queen. We found evidence for path-dependency, little difference between the leadership practice (despite different institutional context). Variance in leadership can be explained mainly by factors at micro and meso level. There is little evidence of formal strengthening of leadership position but the actors compensate this by jumping of scales. Strong evidence for leadership competition between the appointed and elected political leaders. The inherent duality of the function is reported both to be a weakness as a strength.