Search

Dit document – de KlimaatScan – geeft een overzicht van kenmerken van klimaatverandering en effecten op de Nederlandse grote wateren. De effecten verschillen per type watersysteem: een estuarium is vooral gevoelig voor zeespiegelstijging, een meer voor temperatuurstijging en de rivieren zijn weer kwetsbaar voor veranderingen in afvoer en dicht bij zee voor zoutindringing. Er is daarom gekozen voor een uitsplitsing naar vier watersystemen: het IJsselmeergebied (H .5), het Rivierengebied (H.6), de Waddenzee en Eems-Dollard (H.7) en de Zuidwestelijke Delta (H.8). Dit zijn vier relevante systemen voor PAGW. De focus van de KilmaatScan ligt op de fysische drukfactoren die van belang zijn voor het ecologisch functioneren van een watersysteem in de brede zin van het woord, dat wil zeggen inclusief land-water overgangen en overstromingszones. De KlimaatScan is belangrijke input voor de ontwikkeling van het KlimaatKompas; een toetsinstrument voor klimaatrobuustheid.

Toekomstbestendige grote wateren waar hoogwaardige natuur goed samengaat met een krachtige economie. Dat is de ambitie van 33 projecten die worden uitgevoerd in het kader van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW). Door klimaatverandering neemt de druk op de grotere wateren toe. Hierdoor kan de ecologische waterkwaliteit, ondanks de Kaderrichtlijn Water (KRW) maatregelen, verslechteren. Daarom is het belangrijk voor KRW en PAGW om te weten wat die effecten van klimaatverandering op de ecologische waterkwaliteit kunnen zijn. Hiervoor is voorliggende KlimaatScan uitgevoerd. Deze geeft een overzicht van kenmerken van klimaatverandering en effecten op de Nederlandse grote wateren.

De grote waterstaatkundige ingrepen in de vorige eeuw maakten Nederland veilig en welvarend . Ze maakten de rivieren geschikt als hoofdtransportassen, brachten bescherming tegen hoogwater en zorgden voor een strategische voorraad zoet water voor landbouw, natuur en drinkwaterbereiding. De grote ingrepen hebben ook een keerzijde. In grote wateren zoals Grevelingen, Eems-Dollard, Waddenzee, Oosterschelde, Rijn en Maas en IJsselmeergebied veranderden de natuurlijke stromen van water, zand en slib en daarmee de ecologische waterkwaliteit en de natuur. Kenmerkende leefgebieden in een delta voor planten en dieren – zoals de afwisseling van ondiepe delen en diepe geulen, overstromingsvlaktes, intergetijdengebieden en moeras – gingen verloren en migratieroutes werden geblokkeerd. Daarvoor in de plaats kwamen nieuwe leefgebieden in de vorm van zoete en zoute meren, gestuwde rivieren en een halfopen zeearm zoals de Oosterschelde. Begin 2018 hebben de ministers van Infrastructuur en Waterstaat en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de ambitie uitgesproken om tot 2050 diverse maatregelen te nemen die nodig zijn om te komen tot “toekomstbestendige grote wateren waar hoogwaardige natuur goed samengaat met een krachtige economie”. De maatregelen zijn voornamelijk gericht op het terugbrengen van de natuurlijke dynamiek van het water en de ecologische processen die daarbij horen. Naast waterstaatkundige ingrepen zijn er meer factoren die het ecologische functioneren van de grote wateren beïnvloeden, waaronder klimaatverandering. Dit document – de KlimaatScan – geeft een overzicht van kenmerken van klimaatverandering en effecten op de Nederlandse grote wateren. De effecten verschillen per type watersysteem: een estuarium is vooral gevoelig voor zeespiegelstijging, een meer voor temperatuurstijging en de rivieren zijn weer kwetsbaar voor veranderingen in afvoer en dicht bij zee voor zoutindringing. Er is daarom gekozen voor een uitsplitsing naar vier watersystemen: het IJsselmeergebi

Op dit moment lopen er vier project overstijgende verkenningen (POVs) bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Deze POVs zijn kennisintensief en er wordt dan ook veel kennis ontwikkeld. Deze kennis is soms te vatten in documenten, maar soms betreft het ervaringskennis, welke moeilijker overdraagbaar is. Het leren tussen de betrokken partijen (overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven) wordt als een belangrijk aspect gezien om de overall ambitie van het HWBP te halen. De programmadirectie faciliteert en stimuleert het overstijgend leren tussen de verschillende projecten en POVs. Een belangrijk aspect hierbij is om aandacht te besteden aan het ontsluiten, borgen en toepassen van de in de POVs opgedane kennis/ervaring in de HWBP-projecten. Bij het voorliggende onderzoeksrapport staat dit centraal. De programmadirectie wil graag in kaart brengen op welke wijze de POVs en relevante projecten de ontwikkelde kennis gaan borgen - of dat al reeds hebben gedaan - opdat toekomstige HWBP projecten bij alle waterschappen hier gebruik van kunnen maken. Onderzoeksvraag hierbij is op welke wijze wordt de kennis en kunde uit de vier lopende POVs geborgd en hoe werkt het door in uitvoeringsprojecten van het HWBP, de daarbij betrokken organisaties en nationaal beleid (ontwerp- en toetsinstrumentarium)? In deze rapportage wordt per POV aangegeven welke activiteiten zijn ondernomen om de kennis door te laten stromen. Per POV worden enkele adviezen gegeven. Tevens zijn er generieke aanbevelingen voor de huidige POVs, nog op te starten POVs en op systeemniveau.