Search

Tez (yüksek lisans) -- Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2016 Libra Kayıt No: 91445 …

Yazılım testine yönelik birden fazla yaklaşım vardır. Bu yaklaşımlardan biri olan otomasyon testlerinin konusu teori ve pratikte farklılıklar göstermektedir. Hangi otomasyon testinin elimizdeki projeye uygun olduğunu saptamak için Yatırım Getirisi (YG) hesaplamaları kullanılmalı ve üzerine karar vermelidir. Bu çalışmada, sunucu otomasyonuna uygun test çalışmalarının manevrası ve otomatik test sonuçları belirli bir formüle göre hesaplanmıştır. Bu hesaplamanın bir sonucu olarak, amaç seçilen otomasyon testlerinin Yatırımın iadesi için uygun olduğuna emin olmaktır. Tüm bunlar ışığında, bu çalışmanın ana konusu, otomasyon testleri açısından yatırım getirisi çalışmaları yapmaktır. There are multiple approaches to software testing. One of these approaches, the subject of test automations, differs in theory and practice. The Return on Investment (ROI) calculations should be used to determine which automation tests are the most suitable for the given project. In this study, the manual and automated test results of test runs, which are suitable for server test automation, are calculated according to a certain formula. Based on the result of this calculation, our aim is to ensure that the selected test automation tests are suitable for return of investment. In the light of all these, the main subject of this study is to perform ROI studies in terms of test automation tests. 72

Son zamanlarda, öğretim sürecini desteklemek amacı ile öğrencilerin çevrimiçi öğrenme materyalleri arasında uyum içinde gezinmelerine yardımcı olmak için web tabanlı Zeki Öğretim Sistemlerinde (ZÖS) hızlı bir artış olmuştur. Bu sistemleri kullanan öğrenciler farklı ihtiyaçlara, tercihlere ve özelliklere sahip farklı geçmişlerden gelmektedirler. Bu nedenle, her bir kullanıcıya dinamik uyarlama ve bilgiyi etkili bir şekilde sunmak için kullanıcı dostu bir arayüz sağlama yeteneği ZÖS lerinin önemli bir özelliğidir. ZÖS'lerinin etkinliği, öğrencilerin özellikleri ve ihtiyaçları ile ilgili bilgileri toplamak ve incelemek için kullanılan yöntemlere bağlıdır. Aynı zamanda uyarlanabilir eğitim bağlamında sistemlerin etkinliği bilginin işlenme biçimine de bağlıdır. Bulanık mantık ve Bayes ağı gibi ders içeriğini her öğrencinin amacına göre uyarlayan ve öğrenci değerlendirme sürecinde belirsizlikle başa çıkmak için kolaylaştıran çeşitli yapay zeka yöntemleri vardır. Bu tezde, öğrenmede uyarlanabilir destek sağlamak amacı ile öğrencilerin bilgi düzeylerine göre modellenerek uyarlamaların gerçekleştirildiği, bulanık mantık ve Bayes ağları tekniklerine dayanan hibrit bir yöntem kullanılarak FB-ITS adı verilen zeki bir öğretim sistemi geliştirilmiştir. FB-ITS, bulanık mantığın ve Bayes ağının avantajlarını kullanmaktadır. FB-ITS sisteminde bulanık mantık, öğrencinin önceki ve güncel bilgilerine göre belirli bir alan konusundaki performansını belirlemek için kullanılmış ve Bayes ağı, bulanık mantık sisteminden gelen kanıtlara dayanarak öğrencinin ilgili konulardaki durumunu belirlemek için kullanılmıştır. Bu çalışmada FB-ITS'nin etkinliği, mevcut geleneksel e-öğrenme sistemiyle karşılaştırılarak değerlendirilmiş, aynı zamanda, bulanık mantık ve Bayes ağı kullanılarak ayrı ayrı geliştirilen ve uygulanan iki ZÖS ile de karşılaştırılmıştır. Çalışma, Atılım Üniversitesi lisans öğrencileri ile yürütülmüştür. Önerilen sistemin etkinliğini değerlendirmek için öğrencilerin akademik performansı, öğrencilerin memnuniyeti ve sistem kullanılabilirliği olmak üzere üç bağımlı değişken kullanılmıştır. Sonuçlar, FB-ITS kullanarak eğitim alan öğrencilerin Bayes ağı (79.09), bulanık mantık (69.77) ve geleneksel e-öğrenme sistemi (64.33) kullanan diğer öğrencilere kıyasla ortalama olarak daha yüksek akademik performansa (82.95) sahip olduğunu göstermiştir. Son testin yapılması için geçen süre ile ilgili sonuçlara göre; FB-ITS kullanan öğrenciler (7.87 dakika), geleneksel e-öğrenme sistemini (13.86 dakika) kullanan öğrencilere kıyasla ortalama olarak daha az zamana ihtiyaç duymuşlardır. Elde edilen bulgulara göre geliştirilen yeni sistemin, final sınavını yapma hızı ve yüksek akademik başarı açısından alan yazına katkıda bulunduğu sonucuna varılabilir. Ayrıca, FB-ITS sisteminin değerlendirilme sonuçları, öğrencilerin memnuniyeti ve kullanışlığı açısından olumlu sonuçlar göstermiştir. Recently, there has been a rapid growth in web-based Intelligent Tutoring Systems (ITSs) to support the teaching process with the aim of helping students adaptively navigate through online learning materials. Students who use these systems come from different backgrounds with different needs, preferences and characteristics. Therefore, the challenges for ITSs are their ability to provide dynamic adaptation to each individual user and a user-friendly interface in order to deliver knowledge effectively. The efficiency of ITSs depends on the methods used to collect and examine information related to the characteristics of students and their needs. Moreover, depends on the way in which this information is processed to form an adaptive educational context. There are various artificial intelligence methods such as fuzzy logic and the Bayesian network that facilitate the learning process in order to adapt the course content to meet the goal of each student and which deal with uncertainty in the student assessment process.In this thesis, an intelligent tutoring system, called FB-ITS is proposed using a hybrid method based on fuzzy logic and Bayesian networks techniques to adaptively support students in learning in which the adaptation is achieved by modelling the students according to their knowledge level. FB-ITS takes the advantages of fuzzy logic and the Bayesian network, where the fuzzy logic is used to determine student performance in a particular topic of domain according to her/his prior and current knowledge and the Bayesian network is used to identify the state of the related topics based on the evidence that comes from the fuzzy logic system.The effectiveness of FB-ITS was evaluated by comparing it with the two other versions of ITS that were developed and implemented using fuzzy logic and the Bayesian network separately in addition to it having been evaluated by comparing it with an existing traditional e-learning system. The study was conducted with undergraduate students at Atilim University, Turkey. Three dependent variables were utilized to evaluate the effectiveness of the proposed system, including students' academic performance, students' satisfaction, and system usability. The results showed that students who studied using FB-ITS had significantly higher academic performance (82.95) on average compared to other students who studied with ITS using the Bayesian network (79.09), ITS using fuzzy logic (69.77) and the traditional e-learning system (64.33). Regarding the time taken to perform the post-test, the results indicated that students who used the FB-ITS needed less time (7.87 minutes) on average compared to students who used the traditional e-learning system (13.86 minutes). From the results, it could be concluded that the new system contributed in terms of the speed of performing the final exam and high academic success. Additionally, the evaluation of the system showed moderate results in terms of students' satisfaction and the system usability. 137

Bağlam: Piyasada rekabet arttıkça, ürünün kalitesi, ürünü rekabet yarışında öne çıkaran bir unsur haline gelmiştir. Yazılım sektöründe kalite açısından mevcut durumun tespitinin yapılarak sürekli iyileştirme sağlanması için yazılım kalite metriklerinin tanımlanması ve takibi hususu daha önemli bir hal almıştır. Tom DeMarco' nun ifade ettiği ve ayrıca birçok uluslararası standardın ve modellerin de vurguladığı gibi `Ölçmediğimiz bir şeyi kontrol edemeyiz ve iyileştiremeyiz`. Bu ilke söz ile yola çıktığımız tez çalışmamızda son on yılda yayınlanan makale ve konferans bildirilerindeki başlık ve öz kısımlarında ana odak noktası yazılım kalite metrikleri olanlar analiz edilmiştir. Amaç: Literatür taraması sonucunda herhangi bir yazılım kalitesi ölçütlerini sınıflandırma çalışmasına rastlanmamıştır. Bu nedenle yazılım kalitesi ölçütleri alanındaki güncel çalışmaların belirlenmesi, analiz edilmesi, mevcut durumun haritalanması ve gelecek çalışma alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma, son 10 yılda (2009-2019) yayınlanan yazılım kalitesi ölçütleriyle ilgili makaleleri ve konferans bildirilerini sınıflandırmak ve böylelikle makale ve konferans bildirilerinde yazarlarının perspektifine dayanarak yazılım kalitesi ölçütlerinin aktif alanlarını analiz etmek ve ayrıca yazılım mühendisliği sektöründe yazılım kalitesi ölçütlerinin olgunluk düzeyini ortaya çıkarmaktır.Yöntem: Bu tez çalışmasında hazırlanma, yayınlanma ve literatür havuzuna katılma hızı kitaplara göre daha yüksek olan makale ve konferans bildirilerinden oluşan doküman seti temel alınmıştır. Bunlardan başlık ve öz kısmında yazılım kalite metrikleri konusu çalışanlar seçim kriterlerine göre incelenerek öncelikle `sistematik haritalama` çalışması yapılmıştır. Ardından bu alandaki mevcut bilgi olgunluğunu ve açık noktaları tespit hedefi ile ilişkili görülen dört adet araştırma sorusu tanımlanmıştır. Bu araştırma sorularına cevap bulmak için doküman setindeki bilgiler sentezlenerek `sistematik literatür incelemesi` gerçekleştirilmiştir.Çıktılar: Bu tez kapsamında gerçekleştirilen SLR çalışması sonucunda çıkan veriler genel erişime açık olacak şekilde web üzerinden paylaşılmıştır. Sistematik literatür taraması yöntemi 2009-2019 yılları arasında yayınlanan 70 adet makale ve konferans bildirisinde uygulanmıştır. Çıktılar grafikler ve açıklamalar yoluyla verilmiş olup sonucun kolaylıkla görülmesi ve analiz edilebilmesi için zihin haritalama yöntemi ile sonuçlar kategorize edilerek sunulmuştur. Çalışmanın başlıca diğer başlıca çıktıları: 1) 2009-2019 yılları arasındaki eğilim haritası, 2) Bu alanda gelişmeye açık olduğu belirlenen hususlar, 3) Yazılım Kalite Metrikleri ve ölçüm araçları hakkında oluşan bilgi birikimi, 4) Uluslararası alanda geçerli olan kalite modelleri ile bildiriler ve makaleler arasındaki uyum durumuSonuçlar: Yazılım kalite metrikleri konusunda yazılım mühendisliği sektöründeki eğilimler ve geliştirmeye açık alanlar sunulmuştur. Elde edilen bilgi ve bulgular bu alandaki gelişime katkı sağlamak isteyen araştırmacıların çalışmalarına girdi teşkil edecektir.Anahtar Kelimeler: yazılım kalitesi, ölçütler, ölçümler, sistematik haritalama, sistematik literatür incelemesi Context: Within the current competitive world we inhabit, producing quality products has become a prominent factor that warrants the enduring success of competitors in business. Along with it, defining and following the software quality metrics to be used in the detection of the current quality situation, and hence maintaining the continuous improvement of systems within the software industry, gained tremendous importance. Many international standards and models focusing on this need would definitely agree with Tom DeMarco, who stated that `we cannot control and improve something that we haven't measured`. Deriving from this motto, this thesis sets out to analyze a specific set of articles and conference papers published in last ten years, which specifically focus on software quality metrics as indicated in their titles and abstract sections. Goal: In the initial literature review conducted for this study, any classification of software quality criteria was not encountered. For this reason, it was necessary to investigate the current studies in the field of software quality criteria, which would allow for the analysis of the current situation as well as enabling us to make predictions regarding the future research areas. For this aim, this study classifies software quality metrics related articles and conference papers published in the last 10 years (2009-2019) with the aim of both analyzing the active research areas of software quality metrics and at the same time revealing the maturity level of software quality metric in the software engineering sector.Method: This thesis is based on a set of documents consisting of articles and conference papers, since their preparation and publication takes less time in comparison to the books. The title and abstract parts of the articles and conference papers, which focus on software quality metrics/measurement, were examined according to the selection criteria and a systematic mapping study was conducted. As a result of this initial classification, four ensuing research questions, which are related to the objective of determining the maturity and gap analysis of the information in this area, are identified. In order to produce valid answers to these research questions, information on the document set was synthesized and `systematic literature review` was carried out. Outputs: A list of articles and conference papers this study focuses on were published between 2009 and 2019, and they are publicly accessible on the web. Systematic literature review method was applied in total to 70 articles and conference papers. Main outputs of the study are presented through graphics and explanations, and in order to facilitate understanding, the results are categorized through mind mapping method. Other outputs of this thesis are as follows: 1) Trend map between the years 2009 and 2019, 2) Issues determined to be open to development in this area, 3) Knowledge about the software quality metrics and measurement tools, 4) Compliance status between conference papers and articles and internationally valid quality models.Results: Trends regarding improvement in the software engineering sector are presented on software quality metrics. The results and findings obtained from this study may thus serve as input to the studies of the future researchers who aim to contribute to the development in this field.Keywords: software quality, metric, measurement, systematic mapping, systematic literature review 145

Anlık mesajlaşma, iletişim aracı olarak yaygın olarak benimsenmiştir. Çoğu anlık mesajlaşma uygulaması, üstverileri toplar veya sızdırır. Birçok insan, çağdaş ve popüler anlık mesajlaşma uygulamalarının getirdiği güvenlik ve kişisel gizlilik konularının farkında değildir. Hem güvenli hem de tamamen anonim olan merkezsiz ve kullanımı kolay mesajlaşma sistemi öneriyoruz. Bir saldırganın tehlike yaratabileceği merkezi sunucular olmadığından, önerilen sistem sansüre karşı dayanıklıkdır. Ethereum ortamında hafif bir istemci aracılığıyla çalışan uygulamayı, Android ortamında gerçekleştirdik. Önerdiğimiz uygulamanın yalnızca güvenli ve anonim değil aynı zamanda pratik de olduğunu göstermek için başarım değerlendirmesini yaptık. Instant messaging has seen wide adoption as a means of communication. Most instant messaging applications either actively collect or leak metadata. Most people are not aware of the security and privacy issues that come with modern popular instant messaging applications. We propose a decentralized, easy-to-use messaging system that is both secure and completely anonymous. It is censorship-resistant as there are no centralized servers for an attacker to compromise. We have implemented the application on the Android platform and runs a light client on the Ethereum platform. We have evaluated the performance of our proposed application to show that it is capable of not only being secure and anonymous but also practical. 68

Mobil uygulamaların kullanım yoğunluğu, iletişim teknolojilerinin hızlı gelişimi ile bağlantılı olarak önemli ölçüde artmıştır. Her gün pek çok farklı Yapılacaklar listesi uygulaması mobil uygulama pazarlarına yüklenmektedir. Ancak, uygulamaların rekabetçi kalması ve bu pazarlarda hayatta kalması çok zordur. Mobil uygulama pazarındaki başarı faktörlerinden biri mobil uygulamaların işlevselliğidir. Uygulamanın işlevlerini doğru tanımlamak, mobil uygulama geliştiricileri tarafından pazar gücünü etkiler. Böylece, bu çalışma mobil uygulamaların işlevlerine öncelik vermeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, mobil uygulamaların geliştirilmesine yönelik kullanım durumlarını değerlendirmek için Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) kullanılır. Yapılacaklar listesi uygulamalarında uygulanan durum incelemesinin sonuçları, AHP'nin mobil uygulamalardaki gereksinimlerin önemini belirlemek için etkili bir araç olarak kullanılabileceğini göstermektedir. The intensity of use of mobile applications has increased significantly with the rapid development of communication technologies. Every day many different types of To-Do apps are uploaded to mobile application markets. However, it is very difficult for the apps to stay competitive and survive in these marketplaces. One of the success factors in the mobile application market is the functionality of mobile applications. Identifying the functions of the application is very important for mobile application developers. In this manner, this study aims to prioritize to the functionalities of mobile apps. For this purpose, Analytic Hierarchy Process (AHP) is used to assess the use cases for the development of mobile apps. The results of case study applied in to-do list apps show that AHP can be used as an efficient tool to determine the importance of the requirements in mobile apps. 44

Büyük Veri uygulamaları, mevcut bilgi teknolojisi sektörünün ana bileşenlerinden birihaline gelmiş ve birçok alanda karar vericilere en iyi sonuçları elde etme fırsatıtanımıştır. Bununla birlikte, bu tür verilerin kullanılmasında gereksinim duyulan hız,depolama, yönetim ve işleme gibi konularda geleneksel veri tabanı sistemlerinin yeterliolmadığını bilinmektedir. Kaynak yönetimi ve görev zamanlaması, bu türden büyükölçekteki verilerin işlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu konuda; özelliklerine,etkililiğine, performansına, v.b. bağlı olarak farklı sınıflarda zamanlayıcılarbulunmaktadır. Bu tezde, Büyük Veri çerçevelerinde çalışan çeşitli zamanlayıcılarayrıntılı olarak sınıflandırılmış, karşılaştırılmış ve incelenmiştir. Ayrıca bu tez, buzamanlayıcıların farklı kullanım durumlarındaki zayıflık ve güçlü yanları ortayakoymaktadır. Bunlara ek olarak, zamanlayıcıların kullanım alanlarına göre uygunluğunailişkin senaryolar incelemiş olup, bu durumlarda herbir zamanlayıcının ne türdenzayıflıklığı yada yararsızlığı olduğu saptanmaya çalışılmıştır. Big Data applications have grown to become one of the main ingredients in the currentinformation technology sector, providing an opportunity for decision-makers to achievebest outcomes, for instance in commerce and business. However, the speed at which suchdata gathering occurs varies in storage, management, and processing, in all of which thetraditional database systems cannot handle such tasks as massive data collection.Resource management and task scheduling play an essential role in Big Data processing.There are different classifications of schedulers that are based on their different features,effectiveness, performance, and so on. However, in this thesis we classify, compare andinvestigate the detailed information associated with several schedulers being employedin Big Data frameworks. Moreover, this thesis identifies the weakness and strengths indifferent use cases of these schedulers. Furthermore, the study examines scenarios forthe suitability of use cases so as to determine in which case the individual scheduler hassome weakness or useless. Thus, these issues we cover in this thesis are not studied inthe existing studies. 94

Duygu Analizi, sosyal medya gönderileri gibi metin içeriğinin polaritesini tespit etme ve sınıflandırma görevidir. Twitter için duyarlılık analizi, çalışmaların açık veri setlerini kullanarak yürütüldüğü akademik çevrelerde popüler bir konu olmuştur. Mevcut son teknoloji ürünü sonuçlar, Destek Vektör Makineleri (SVM) gibi klasik Makine Öğrenme sınıflandırıcıları ve Sinir Ağları, yani Derin Öğrenme modelleri gibi son gelişmeler dahil olmak üzere çok çeşitli tekniklerle sağlanmıştır. Bu tezde, Büyük Veri çerçevelerini kullanarak Sosyal Medya için büyük ölçekli Duygu Analizi çalıştık. Motivasyonumuz, büyük veri kriterlerinin sınıflandırıcıların performansı üzerindeki etkisini araştıran çalışmaların çok az olduğu gözleminden kaynaklanmaktadır. Amaç, sadece son teknoloji ürünü sonuçlardan daha iyi performans gösteren bir model oluşturmak değil, gerçek zamanlı ve yüksek hacimli veri akışları altında çeşitli sınıflandırıcı algoritmalarını incelemektir. Bu amaçla, büyük veri çerçeveleri olan ve içermeyen çeşitli Duygu Analizi Modelleri uygularız ve büyük veri yapılarını kullanarak performans faydalarını veya kayıplarını karşılaştırırız. Özellikle iki deneme senaryosu oluşturduk. Her iki senaryoda, aynı veri kümesini kullanıyoruz, ilgili sınıflandırıcılar için mümkün olan en iyi sonuçları elde etmek için uygun veri ön işlemlerini ve özellik mühendisliği tekniklerini uyguluyoruz.Anahtar Kelimeler: Algı Analizi, Büyük Veri, Spark, Spark ML, Twitter, Derin Öğrenme, Twitter Sentiment Analysis is the task of detecting and classifying the polarity of textual content, such as social media posts. Sentiment analysis for Twitter has been a popular topic in academia whereby studies are being conducted using openly available datasets. The state-of-the-art results are achieved by a wide range of techniques, including classical Machine Learning classifiers such as Support Vector Machines (SVM) and the recent advancements in Neural Networks, namely, Deep Learning models. In this thesis, we study large scale Sentiment Analysis for Social Media using Big Data frameworks. Our motivation comes from the observation that there is a dearth of studies exploring the impact of the big-data criteria on the performance of classifiers. The goal is not to simply achieve best accuracy, but rather to study the behavior of classic classifier algorithms when incorporated with big data frameworks. To this end, we implement various Sentiment Analysis models with and without big data frameworks and compare the performance benefits and trade-offs. We report on several classification evaluation metrics and additionally keep track of computation time to observe the advantages of using big data frameworks (Apache Spark) based models. Particularly, we set two experimental scenarios using same dataset and feature engineering techniques with the only difference being the big-data framework. 68

Bu tez, Atılım Üniversitesi Bilgi Sistemlerinde barındırılan öğrenci bilgilerinin oluşturduğu veri kümelerini kullanarak altı farklı makine öğrenmesi algoritmalarının öğrenci performansı tahminine uygulanmasını incelemektedir. Bu öğrenme algoritmaları şu dört ölçü kullanılarak karşılaştırılmıştır: Doğruluk, Kesinlik, Geri Çağırma ve F-ölçüsü. Çalışmada aynı anda çok sayıda ders başarısı tahmininin, kullanılan sınıflandırıcıların performansıyla doğrudan veya ters orantılı olup olmadığına da bakılmıştır. Ayrıca; veri ön işlemenin yanı sıra, Korelasyon temelli Özellik Seçimi (CFS)'nin öğrenme algoritmaları üzerindeki etkilerinin ölçümü gerçekleştirilmiştir. Kullanılan algoritmalar şunlardır: Naif Bayes, Lojistik Regresyon, Çok Katmanlı Perceptron, SMO (Destek Vektör Makineleri), IBk (K-En Yakın Komşu) ve J48 (C4.5 Karar Ağacı). Naïve Bayes ve IBk, karşılaştırılan algoritmalar arasında en iyi sonuçlar vermiştir. Sonuçlar, birlikte tahmin edilen derslerin sayısı arttıkça tahmin performansının azaldığını da göstermektedir. Veri ön işleme ve CFS'nin, genellikle makine öğrenimi algoritmalarının performansını artırdığı görülmüştür. This thesis investigates the application of six machine learning algorithms to student performance prediction, using datasets made up of only students information available at the Atilim University administrative systems. In addition, these learning algorithms were compared using four measures: Accuracy, Precision, Recall and F-measure. The study also investigates whether the number of courses predicted together is directly or inversely proportional to the performance of the classifiers used. A measure of the effects of data preprocessing as well as Correlation based Feature Selection (CFS) on the learning algorithms was also conducted, respectively. The algorithms used are: Naive Bayes, Logistic Regression, Multilayer Perceptron, SMO (based on Support Vector Machines), IBk (K-Nearest Neighbor) and J48 (C4.5 Decision Tree). Naïve Bayes and IBk proved to be the best among the compared algorithms. The results also show that as the number of courses being predicted together increases, the prediction performance decreases. Data preprocessing and CFS are also found to generally improve the performance of the machine learning algorithms. 95

Büyük Veri ve Bulut Bilişim, KOBİ'lere ve devlet kurumlarına rekabet avantajı kazandırmak ve kuruluşlarını iyileştirme fırsatı veren en önemli teknolojilerdendir. Bir yandan Büyük Veri uygulaması büyük oranda donanım, yazılım ve işgücü yatırımı gerektirirken, diğer yandan Bulut bilişim kuruluşlara yatırım maliyetini büyük oranda düşürecek Büyük Veri uygulama olanakları sunmaktadır. Böylelikle KOBİ ve Devlet kurumlarının Büyük Veri uygulamalarını hızlı ve kolay bir şekilde hayata geçirmeleri konusunda fırsatlar sunmakta ve özendirmektedir.Bu çalışmanın amacı, sistematik alanyazın tarama tekniğini kullanarak veriler toplamak ve bu verilere dayanarak KOBİ'ler ve devlet kurumları için Bulut üzerinde Büyük Veri yapılarının yararları, zorlukları ve çözümlerini belirlemektir. Büyük Veri'de karşılaşılan zorulukların bir bölümünün Bulut Bilişim ile nasıl çözülebildiği net bir şekilde ortaya konulmaktadır. Bu çalışmanın amaçlarıyla ilgili bilgileri derlemek için dört araştırma sorusu tasarlanmış ve ilgili veriler alanyazın tarama yöntemi kullanılarak toplanarak sonuçlar derlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Büyük Veri, Bulut Bilişim, KOBİ, Devlet Daireleri, Faydalar, Zorluklar, Çözümler Big Data and Cloud computing are the most important technologies that give the opportunity for SMEs and government agencies to gain a competitive advantage and improve their organizations. Big Data implementation requires investing a significant amount of money in hardware, software, and workforce. Cloud computing, on the hand, offers an unlimited, scalable and on-demand pool of resources which provide the ability to adopt Big Data technology without wasting on the financial resources of the organization and make the implementation of Big Data faster and easier. The aim of this study is to conduct a systematic literature review in order to identify the benefits and challenges of Big Data on Cloud for SMEs and government agencies and to make a clear understanding of how combining Big Data and Cloud Computing help to overcome some of these challenges. The last objective of this study is to identify the solutions for the challenges of Big Data. Four research questions were designed to determine the information that is related to the objectives of this study. Data is collected using literature review method and the results are deduced from literature.Keywords: Big Data, Cloud Computing, SMEs, Government Agencies, Benefits, Challenges, Solutions 108

Bu çalışma SQL ve NoSQL veritabanlarının bir karşılaştırmasını ve avantajları ile dezavantajlarının belirlenmesine yönelik bir araştırmayı içerir. Karşılaştırmalar her iki veritabanı türünü ölçekleme, (ACID ve CAP) kuramı, esneklik, başarım, şema, sorgulama dili, maliyet, hız ve very açısından değerlendirmektedir. Çalışmada, MySQL, MS-SQL Server Express Edition, Oracle 11g Express Edition gibi SQL veritabanlarına örnekler verilmiştir. Ayrıca, çalışmada NoSQL veritabnalarına örnek olarak, Anahtar-Değer Depo veritabanları, Kolon-Yönelimli Veritabanları, Doküman Depol Veritabanları ve Dizge Veritabanları kısaca örneklerle anlatılmıştır. Çalışmanın sonuçları ve karşılaştırmalar SQL vertiabanlarının tablo tabanlı sistemler olduğunu, esnekliği, düşey ölçeklemeyi ve yapısal sorgulama dili SQL'i desteklediğini ortaya koymuştur. Diğer taraftan, bu çalışma, SQL sıra düzensel veri yapıları için uygun olmadığını, ve NoSQL veritabanlarının daha az esnek olmasına ragmen, yatay ölçeklenebilir, yapısal olmayan sorgulama dili özellikleri ile, sıra düzensel veritabanı yapıları için daha uygun olduğu ortaya çıkartmıştır. This study comprises a research about both SQL and NoSQL databases and a comparison in terms of the advantages and disadvantages of each. The comparison is implemented depending on scalability, (ACID and CAP) theory, flexibility, performance, schema, query language, cost, speed and the stored data. We described briefly several examples of SQL databases including My SQL , MS-SQL Server Express Edition , Oracle 11g Express Edition Database. Also, the study included a description for many types of NoSQL database including Key-Value Store Database, Column-Oriented Database, Document Store Database and Graph Databases. The result of the study detected that SQL database is a table based database, supports flexibility, is vertical scalable, and utilizes Structured Language Query. On the other hand, the study discovered that SQL database is not a suitable choice for hierarchical data storage, etc. Whereas in terms of NoSQL, the study discovered that NoSQL databases are less flexible, however, horizontally scalable, have a non-structured querying language and is a good choice for hierarchical databases. 42

Bu çalışmada Sınır Eleman Yöntemi ile mühendislik problemlerini çözebilecek bir yazılım çerçevesi geliştirilmiştir. Bu çerçeve, problemlerin kolayca çözülmesini sağlayan, Akış adı verilen problem çözüm üniteleri ile yeni bir programlama modeli sunmaktadır. Ayrıca; yeteneklerin eklenmesi, özelliklerin probleme özel s ̧ekilde optimize edilmesi ve Akışların kolayca oluşturulabilmesi ile ilgili, çözüm adımları sağlayan fonksiyonlar ile yeni yaklaşımlar getirmektedir. Bu yazılım çerçevesi, yüksek performanslı ve paralel yazılım geliştirme süreçlerini kolaylaştırıcı özellikler içermektedir. Çerçeve, lineer elastik ve Laplace problemlerin çözülmesi ile ilgili Akışların program- lanması ile test edilmiş, çerçeve, problemleri paralel algoritmalar kullanarak dog ̆ru s ̧ekilde ve az bir programlama uğraşı ile çözerek hedeflerine ulaşmıştır. A new framework for the solution of engineering problems using Boundary Element Method is presented. The developed framework presents a new programming model which provides complete problem solutions called Flows, and ways to extend a sci- entific computing framework, the addition of new capabilities or tuning for special problems are easier by providing programming units to build customized Flows. Pre- sented framework makes implementation of high performance and parallel algorithms easier by introducing a layered and modularized structure. The framework is tested by implementing two Flows for elastostatic and Laplace problems, and the frame- work achieved its goals by solving the problems accurately, using parallel algorithms and with minimum effort. 162

Bu tezde yalin yazılım geliştirme yöntemi (LSD) detaylı olarak anlatılmış ve sıska yazılım geliştirmenin evrimi için gözlemler yapılmıştır. Bununla ilgili olarak deneysel çalışan yazarların fazlar halinde verdiği yöntem anlatılmıştır. LSD güçlü çevik yazılım geliştirme (ASD) yaklaşımından sadece biri olup hedefi müşteri değerini artırmak ve bütçe limitleri dahilinde hızlı teslimi sağlamaktır. LSD, işletmeye, LPleri gereksinimlerine göre kullanıldıklarında, iş alanlarını geliştirmede yardımcı olduğu belirlenmiştir. This thesis reviews the observations on evolution of lean software development (LSD) and introduces Lean Method in detail. An observation on evalution of Lean software development is presented and the method involving experimental authors who described the methodology in many phases. LSD is one of the powerful, agile software development (ASD). The objective of LSD is to create customer value and deliver fast within budget. LSD can improve business domain by adopting LPs according to the business need. 91

Bu çalışmada duygusal tasarımın insan-bilgisayar etkileşimi üzerine olan etkisini incelemek amaçlanmıştır. Bu amaç için, duygusal ve duygusal olmayan materyaller hazırlanmıştır. Bu materyaller hem resimleri hem de metinleri içermektedir. Bu amaç doğrultusunda, toplamda 57 adet katılımcı duygusal veya duygusal olmayan gruba rastgele atanmıştır. Duygunun insan-bilgisayar etkileşimi üzerine etkisini araştırmak için deney boyunca göz takibi verileri elde edilmiştir Duygusal tasarımlı format verilen katılımcılar duygusal olmayan tasarımlı format verilen katılımcılara göre öğrenmeyi ölçen testlerde daha iyi performans göstermiştir. Sonuçlar duygusal tasarımlı formatın insan-bilgisayar etkileşiminin bir hedefi olan öğrenilebilirliği arttırdığını desteklemektedir. In this study, it was aimed to evaluate the effect of emotional design on human-computer interaction (HCI). For this purpose, emotional and non-emotional materials were prepared. These materials contain both texts and pictures. In accordance with this aim, a total of 57 participants were randomly assigned to the emotional or to the non-emotional group. For investigating the effect of emotion on human-computer interaction, eye tracking data were obtained during the experiment. The participants who were given the emotional designed format performed better in tests that assess learning than the participants who were given non-emotional designed format. The results suggest that emotional designed format enhanced learnability which is a goal of human-computer interaction. 110

Son yıllarda, BT ve iş dünyasında Büyük Veri ve Bulut Bilişim önem kazanmıştır. Büyük veri analizi için gerekli olan büyük miktarda depolama alanı ve hesaplama gücüdür. Bulut Bilişimin, talep üzerine altyapıyı ölçeklendirmek, hesaplama kaynaklarını kullanmaya yardımcı olmak ve büyük miktarda depolama alanı sağlaması ile bu iki teknoloji birbirini tamamlayacı teknolojiler haline gelmiştir. Son yıllara kadar, hesaplama kaynak kullanımında kullanılan tek teknik, Sanal Makine oluşturmak için kullanılan, hipervisör destekli sanallaştırma tekniğine dayanıyordu. Günümüzde, konteyner olarak adlandırılan ve kaynak kullanımında daha hızlı ve daha iyi olan bir başka teknik popülerlik kazanmıştır. Bu çalışmada, bulut üzerinde büyük verilerde ölçeklendirme konusu sanal makine ve konteynerlerin merkezi işlem birimi, disk G/Ç, ağ ve bellek performansları HiBench kıyaslama uygulamaları kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, farklı düğüm sayıları üzerinde bu kıyaslama uygulamaları kullanılarak sanal makine ve konteynerlerin ölçeklenebilirlik oranları değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonucu konteynerlerin daha iyi performansa ve ölçeklenebilirliğe sahip olduğunu göstermektedir. In recent years, Big Data and Cloud Computing are gained importance in IT and business. These two technologies are becoming as the complementing technologies in a way that the former requires performance scalability, huge amount of storage and the huge computation power, which are the key enabler technologies of Big Data Analytic, and the latter, Cloud Computing, brings the opportunity to scale the infrastructure on-demand, helps in utilizing computation resources and provides huge amount of storage space. Until the recent years, the only technique used in computation resource utilization was based on the hypervisor aided virtualization technique, which is used to create Virtual Machine (VM). Nowadays, another technique, which is faster and better in resource utilization, called container is getting its popularity. In this thesis, the CPU, memory, disk I/O and network performance of VM and container are compared in big data on cloud with using HiBench benchmarks. In addition, scalability ratios were evaluated by testing on different number of nodes. The results show that the containers have better performance and better scalability. 98

Bu çalışmada, e-devlet hizmetlerinin yükselişine odaklanılmış veLibya örnek olarak alınarak, bir e-devlet hizmetleri girişiminin uygulanmasına ilişkin çabalar ve zorluklar üzerine bir çalışma yapılmıştır.E-devlet hizmetleri, hükümetlere, verimlilik, sorumluluk ve taahhütler açısından tasarım ve yöntemler bağlamında önemli bir dönüşüm gereksinimi getirmektedir. Bununla birlikte, bu amaca ulaşmakta, özellikle e-devlet hizmetlerinin uygulanması konusunda, Libya'nın kendine has ve benzersiz zorluklarla karşı karşıya olduğu görülmektedir. Ülkeninbüyük çaplı bir e-devlet projesi için, yeterli kaynaktan ve altyapıdan yoksun gibi göründüğü anlaşılmaktadır.Ayrıca, Libya nüfusunun çoğunun genellikle bilgisayarlar ve internet ile çok az temas halinde olduğu gerçeği, halkın teknolojiye ve uygulamalara karşı güvensiz kılabilmektedir. Öncelikle, bu çalışma zorlukları açıklığa kavuşturmayı ve bunları aşmak için stratejiler önermeyi amaçlamaktadır. This study focuses on the rise of e-government services, specifically considers Libya as an example on its efforts and challenges with respect to implementing of an e-government services initiative. E-government services represent a fundamental transfer in the design and methods of government efficiency, responsibility and commitment. However, Libya in particular seems to face steep and unique challenges when it comes to the implementation of e-government services. The country often seems to lack sufficient resources, infrastructure, and know how to implement a large scale e-government services project.Furthermore, a large number of the Libyan population often have little contact with computers and the internet , and may be distrustful of technology and their government. Primarily, this study aims to clarify the challenges and suggest strategies to overcome them. 63

Bu çalışma, büyük veri sistemlerden ikisi olan Hadoop ve Spark'ı karşılaştırarak incelemektedir. Bu çalışmaya dahil edilen sistemler ideal performanslarını gösterebilecek şekilde çeşitli parametrelerle ayarlanmış; performans, donanım kullanımları ve kullanılan donanım sayısının arttırılmasıyla oluşan hızlanma oranları dört farklı uygulamada değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonuçları incelendiğinde Spark'ın WordCount ve Sort uygulamaları için daha iyi performans gösterdiği, Hadoop'un Naive-Bayes uygulamasında Spark'tan daha başarılı olduğu gözlenmiştir. Bununla beraber, Grep uygulaması için Hadoop ve Spark arasında göze değer bir fark görülmemiştir. In this thesis, Apache Hadoop and Apache Spark are compared with respect to performance, resource usage, and speedups of four different Big Data workloads. The comparison is done by tuning the parameters with various combinations for the optimum performance of each framework. The evaluations show that, Spark outperforms Hadoop for WordCount, and Sort workloads. However, Hadoop outperforms Spark in Naive-Bayes workload, and there is no a remarkable difference in the performances for Grep workload. 75

Bu çalışmada, büyük veri konseptinde akışkan veri işleyebilen sistemlerden Apache Spark, Storm ve Flink karşılaştırarak incelenmektedir. Bu çalışmaya dahil edilen sistemler çeşitli durum ve şartlar altında ideal performanslarını gösterebilecek şekilde konfigüre edilmiş; ayrıca donanım kullanımları ve kullanılan donanım sayısının arttırılmasıyla oluşan ölçeklenebilirlik oranları değerlendirilmiştir. Bölüm `Comparison of Stream Processing Frameworks` deki bulgular Flink'in eşit şartlar ve durumlar altında diğer sistemlerden daha iyi bir performans ortaya koyduğunu; bununla birlikte Spark'ın veri işleme gücü gecikmelerin göze alınabileceği şekilde konfigüre edildiğinde Flink'i geçebildiğini göstermektedir. This thesis reviews a comparative study of several Big Data stream processing frameworks including Apache Spark, Flink, and Storm. Additionally, this study evaluates these frameworks' performance under different considerations and scenarios with optimizing each to their ideal potential. Also it measures resource usage and performance scalability of the frameworks within different cluster sizes. The findings from the Chapter `Comparison of Stream Processing Frameworks` indicates that Flink outperforms both Storm and Spark under equal considerations. However, Spark can be optimized to provide higher throughput than Flink with the cost of higher latency. 122

Tezde sunulan çözüm önerileri, hem sıralı yürütmeye göre zamanlamada kabul edilebilir sonuçlar elde etmek için, hem de parasal ve diğer çabaların sürdürebilir bir maliyetle paralellik çözümünü değerlendirir. CUDA, OpenMP ve sıralı kod zamanlamaları karşılaştırılarak edinilen detaylı zaman tabloları, ilgili bölümlerde bulunabilir. The thesis evaluates the solution for parallelism at a maintainable cost of money and other efforts, for achieving acceptable results of timing when compared to parallel languages together, as well as the sequential execution. The detailed timetables comparing timings from CUDA, OpenMP and sequential code, are present in related chapters. 134

Bu çalışmada mikroakışkan uygulamalarındaki kıvamlı yavaş akışta birden çok parçacığı izlemek için yeni bir formülasyon sunulmaktadır. Yöntem, sınır eleman matrislerinin manipülasyonu işlemininden sonra, parçacığın katı bünye hızları ile üzerine etki eden kuvvetleri ilişkilendiren bir denklem sistemi elde etmektedir. Formülasyon, SMP paralelleştirme yönteminin uygulandığı ardışık matris çarpımı işlemleri sonucunda özellikle parçacığın yörüngesinin takibi için tasarlanmıştır. Mevcut formülasyon, parçacık izleme işlemi için kullanılmak üzere etkili bir sayısal model sunmaktadır ve kolay bir şekilde birden çok fiziksel etkinin içerildiği çoklu-fizik simülasyonları için genişletilebilir olduğu görülmektedir. A new formulation for tracking multiple particles in slow viscous flow for microfluidic applications is presented. The method employs the manipulation of the boundary element matrices so that a system of equations is obtained relating to the rigid body velocities of the particle to the forces applied on the particle. The formulation is specially designed for particle trajectory tracking and involves successive matrix multiplications for which Symmetric Multiprocessing (SMP) parallelisation is applied. It is observed that the present formulation offers an efficient numerical model to be used for particle tracking and can easily be extended for multiphysics simulations in which several physics are involved. 93

Bu çalışmada iş akış modelleri için iş akış modellerinin karmaşıklığını ölçme yeteneğine sahip ölçütler tasarlanır. Tasarlanan ölçütler, yazılım ve iş akış modelleri arasındaki kavramsal benzerlikleri kullanarak, hata yoğunluğu ölçütlerinin iş akış modellerine uyarlanmasıdır.Bu tez, ağırlıklı ölçütler iş akışları için beklenmedik durum veya davranışlara karşı gösterge gibiyken, geliştirilen ölçütlerin şirketin iş akışlarını geliştirmeye yardımcı olduğunu gösteren, iş akış modellerinin değerlendirileceği bir çalışmadır. İş akış modellerinin karmaşıklığını ölçmeye yönelik yedi ölçüt uygulanmıştır.Üç tane olay güdümlü süreç zinciri (EPCs) karşılaştırmalı olarak değerlendirilir. Sonuç olarak, ölçütlerle yapılan bu değerlendirmenin avantajları ve dezavantajları diğer alakalı kalite ölçme araçlarına göre özetlenecektir. In this thesis, metrics for business process models (BPMs), which are capable of measuring the usability, effectiveness and complexity of BPMs are proposed. The proposed model is adapting error density metrics to BPMs by considering the similarities between the conceptual characteristics of BPMs and software.The thesis will evaluate business process models to show that our metrics help the organization to improve their processes, as weighted measurements are indicators for unexpected situations/behavior for business processes. Seven metrics have been applied to evaluate the complexity of business process models.Three samples of Event Driven Process Chains (EPCs) have been evaluated in comparison with each other. Eventually, the advantages and disadvantages of evaluating BPMs with the proposed metrics will be summarized with respect to other related quality measurement tools. 118

Veri ambarı bir çok organizasyon için çagdas bir meseledir ve bilgiteknolojileri için yeni bir alandır. Özellikle egitimsel amaçlı kullanımda, veriambarları birçok fayda saglar. Veri ambarları yeni bir alan oldugundan, akademikveri yapıları ve bu veriyi analiz etmedeki karmasa ile ilgili çok az sayıda arastırmayapılmıstır. Egitim kurumları basarıyı, ticari amaçlı organizasyonlardan çok farklıölçer ve bu çevrede anlamlı olan analizler veri ambarlamada nadir problemler ortayaçıkarır. Bu tezin amacı, var olan Ögrenci Bilgi Sisteminden (MasterSIS) alınan veriyisorgulayacak bir karar destek sistemi hazırlamak ve Atılım Üniversitesi YüksekLisans Programı'nda akademik karar vermeyi destekleyici rapor çıktıları almayısaglamaktır.Anahtar Kelimeler: Karar Destek Sistemleri, Veri Ambarı, Egitim Data warehouse is an important contemporary issue for many organizationsand is relatively a new field in the realm of information technology. As datawarehousing is a new field, little research has been done regarding the characteristicsof academic data and the complexity of analyzing such data. Educational institutionsmeasure success very differently from business-oriented organizations and theanalyses that are meaningful in such environments pose unique problems in datawarehousing. The purpose of this thesis is to provide a decision support system thatwill query the data taken from the existing Student Information System and generatereports as outputs in order to help administrative decision-making in the AtılımUniversity Master Program.Keywords: Decision Support Systems, Data warehouse, Education 99

Türkiye'de cep telefonu kullanıcılarının sayısı internet erişimine sahip hane sayısını çoktan aşmıştır. UMTS, Wi-Fi, veya WiMax gibi hemen her yerden daha çok bant genişliği ve erişim sağlayan teknolojilerin varlığı hükümetlere yeni bir düzene geçmeleri için baskı yapmaktadır: m-devlet. Cep telefonu kullanımı arttıkça, m-devletin varlığı kamu sektörü açısından gittikçe kaçınılmaz görünmektedir.viiBu araştırmada, gelişmekte olan ülkelerin m-devlet gelişiminde başarı kazanmalarına yönelik bir stratejik hareket plan modeli oluşturulacaktır. Aynı zamanda, seçilmiş ülke vakaları karşılaştırılarak, Türkiye için kritik başarı faktörleri saptanacaktır. Ayrıca, Tek-Yönlü ANOVA ve Pearson Ki-Kare testleri uygulanarak, Türkiye'de m-devlet açısından yönlendiriciler, engeller, ve demografik faktörlerin etkileri incelenecektir.Anahtar Sözcükler: Mobilite, M-Devlet, Kablosuz Mobil Teknolojiler, Kritik Başarı Faktörleri The number of mobile phone users in Turkey has already exceeded the number of households with the internet access. The presence of technologies which allowed more bandwidth and access from almost everywhere such as UMTS, Wi-Fi, or Wi-Max is putting a pressure on governments to enter into a new direction: m-government. As mobile phone penetration increases, its presence in the public sector is increasingly being viewed as inevitable.vIn this thesis, a strategic action plan model for the developing countries to achieve success in the development of m-government will be constructed. Meanwhile, critical success factors for Turkey are to be identified by a comparison of selected country cases. Moreoever, drivers and barriers for mobile government in Turkey and the affects of the demographic factors are examined by using the One-Way ANOVA and Pearson Chi-Square tests.Keywords: Mobility, M-Government, Wireless Mobile Technologies, Critical Success Factors 145

ÖZET Günümüzde teknolojinin hızla ilerlemesiyle beraber insanların kendi aralarındaki ilişkiler ve hatta şirketlerin müşterileriyle olan ilişkileri de farklılaşmıştır. Bu yeni dönemde özellikle müşteri için rekabet daha yoğun hale gelmeye başlamış, coğrafi sınırlar göreceli hale gelmiş, pazarda daha fazla kişisel tercihlere önem verilmeye başlanmış ve bire bir pazarlama stratejileri ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu şartlarda şirketler müşterilerinin sadakatini garanti edemez hala gelmiş ve müşterisine daha yakın olma ihtiyacı duymaya başlamışlardır. Bu durum yeni bir kavramı ortaya çıkarmıştır; Müşteri İlişkileri Yöntemi (CRM=Customer Relationship Management). İşletmeler bu yönetim biçimini uygularken bir takım araçları kullanmak ihtiyacı duymaktadırlar. Bunlardan birisi de veri madenciliğidir (Data Mining). Veri madenciliği en basit anlamda ham verinin bilgiye dönüştürülmesidir. İşletmeler; veri madenciliği tekniklerini kullanarak geleceğe yönelik öngörülerini oluşturur, müşteri davranışlarını, harcama kalıplarını ortaya çıkarırlar ve bu bilgileri geleceğe yönelik kararlarında ve stratejilerinde kullanırlar. Bu çalışmanın ilk bölümünde veri madenciliği bunun için gereken alt yapıyı oluşturan veri depoları ve OLAP (on-line analytical processing) teknolojileri gözden geçirilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise bir süper marketin bir günlük satış bilgilerini kapsayan veri kümesinden, veri madenciliği tekniklerinden kural çıkarma ile müşteri harcama kalıplan belirlenmeye çalışılmıştır, işlem sonucunda 24 ürün kümesi belirlenmiş ve bulara bağlı 52 kural çıkarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Veri Madenciliği Veri Ambarı Müşteri İlişkileri Yönetimi ABSTRACT Recently, the rapid development of technology has differentiated relations not only among people but also between firms and their customers. In this new period, specifically competition for customer gain more importance as well as personel preferences in the market, geographic boundaries became relative and one to one marketing strategies have become very important. Under these conditions, since firms were not be able to guarantee their customers loyalty, they need to be closer to their customers. This situation has revealed a new concept; namely; Customer Relationship Management (CRM). While the firms put in practice this management style, they have to use some instruments. One of these instruments is data mining which means basic transformation of the raw data to information. Firms formulate their foresight as a guidance for future by using data mining techniques. By finding out costumer behaviours and their consumption models, they use these informations for future decisisons and strategies. In the first part of this study, data mining, data warehouse which is the necessary foundation for data mining and OLAP (on-line analytical processing) technologies have been studied. In the second part, by using data group of daily sales of a super market, customer consumption models have been tried to be identify with the rule making of data mining techniques. Finally, 24 product groups have been identified and 52 rules were formed related to these product groups. Key Words Data Mining Data Warehouse Customer Relations Management 86

ÖZET Küçük ve orta ölçekli işletmelerde yönetim işlevi, işletme mülkiyetinden kaynaklanan bir hakla işletme sahibi tarafından yürütülür. İşletme sahibi, işletmeyi tüm riskleri kendisi üstlenerek, kendi hesabına bağımsız olarak yönetir. İşletme sahibi, işletme çok küçük ölçekte iken işletmenin değişik kademelerinde fiilen çalışır ve işletme faaliyetine katkıda bulunur. İşletme büyüdükçe işletmenin sahibinin işletmesinde fiilen çalışması gerçeği değişmemekte, sadece çalışma birimi ve işletme faaliyetine katkı biçimi değişmektedir. İşletme büyüdükçe katkısını daha çok işletme yönetiminde yoğunlaştırmak zorunda kalmaktadır. İşletmenin büyümesi (yine küçük ve orta ölçek içerisinde), beraberinde değişik gereksinimler, zorunluluklar ve riskler getirmektedir. Şöyle ki; ? İşletmenin büyüme ve yatırım politikaları açısından hammadde ve ürün stok seviyesi, müşteri istek ve şikayetleri, hatalı üretim oranlan, maliyet analizleri vb. konuların belirli periyodlarla doğru olarak değerlendirilmesi; ? Fiyat, kalite ve müşteri memnuniyeti açısından daha yüksek bir rekabet gücünün oluşturulması; ? İşletmenin kurumsallaştınlmasının alt yapısının oluşturulması gibi konular işletmenin yönetim kademesinden uygulama ve çözüm bekleyen önemli başlıkları oluşturmaktadır. Rekabet koşulları nedeniyle işletmeler çok düşük kâr marjlarında çalışmak zorunda kalmaktadırlar. Hatalı yapılan analizler, küçük ihmaller, gözden kaçan detaylar işletmenin zararına yol açabilmektedirler. Risklerin artması çok sık aralıklarla (örneğin; aylık) işletmenin ekonomisinin değerlendirilmesini, çok iyi maliyet analizleri ve sistem analizi yapılmasını zorunlu kılmaktadır. İşletmenin büyümesi, haberleşme trafiğini artırmakta, karar süreçleri için gereken süre azalmakta ve doğru bilginin ilgili birimler ile karar mercii(leri)ne zamanında ulaşmasının önündeki engeller (teknik, bürokratik vb.) artmakta, işletmenin kontrolü güçleşmektedir. Yönetim enformasyon sistemi, yukarıda da kısaca değinilen yönetim işlemleri için çok büyük kolaylıklar getirmektedir. İşletme sahibi ya da karar mercii, klasik yöntem ve emek yoğun şekildeki yönetimden uzaklaşmakta, büyük kararlar ve ileriye dönük projeler oluşturmaya daha çok zaman ayırabilmektedirler. 126

ÖZET 2000 Yılı Problemi, Bilişim Teknolojisinin elli yıllık kısa tarihinde karşılaştığı en büyük ve en geniş kapsamlı problemdir. 2000 yılına yaklaşıldıkça 31 Aralık 1999'dan sonraki tarihlerin de işlenmesi gereksiniminin doğması ile sorunlar başlamıştır. Problemin ana nedeni, tarih verilerinde yıl veri elemanının elektronik ortamda işlenirken bellek kullanımından kazanım sağlanması amacıyla dört basamak yerine iki basamakla gösterilmesi, diğer bir deyişle tarih verilerinde yüzyıl verisine yer verilmemesidir. Başlangıçta belleğin kısıtlı ve pahalı olması nedeniyle gereksinimden doğan iki basamaklı gösterim, eski verilerin paylaşılabilmesi için bellek kısıtının aşılmasından sonra da sürdürülmüş ve günümüze kadar gelebilmiştir. 2000 Yılı Probleminin bilgisayar sistemleri üzerinde gösterebileceği olumsuz etkiler genel çizgileriyle şöyle özetlenebilir: > Tarih verilerinin birer değişken olarak kullanıldığı çeşitli hesaplamalarda; çıkarma, karşılaştırma, sıralama ve istatistiksel analizlerde yanlış sonuç verme, > Beklenmedik veri kayıpları, > Bilişsel sistemlerde, bilgisayar ağlarında ve uygulamalarda fonksiyonel yanlışlıklar ve bozulmalar, > Sistem yönetim protokollerinde beklenmedik yanlışlıklar ve tutarsızlıklar, > Gömülü yonga (embedded chip) tarafından yönlendirilen elektronik cihazlarda fonksiyonel bozulmalar. Bilişsel Teknoloji günümüzde uzay araştırmalarından evlere kadar her alana girmiştir. Endüstri, taşımacılık, iletişim, bankacılık, sigortacılık gibi günlük yaşamdaki her türlü sosyal hizmet bilgisayarlara bağımlı olmuştur. Bu nedenle 2000 Yılı Probleminin olumsuz etkileri, sosyal hizmetlerin aksaması riskinden ve çözümün büyük para ve işgücü gerektirmesinden dolayı toplumun her bireyine, ekonomiye, sosyal hizmetlere ve tüm ulusal altyapıya kadar uzanabilir. Sorunların çözümü için çeşitli teknik yöntemler geliştirilmiş olmakla birlikte problemin bu çapta geniş tabanlı oluşu ve uygulamaların amaca göre büyük çeşitlilik göstermesi, standart bir çözüm yolunun üretilmesine olanak vermemiştir. Bunun yerine her uygulamanın ayrıntılarıyla incelenmesi ve içinde bulunulan koşullara göre çözüm üretilmesi gerekmektedir.11 2000 Yılı Probleminin çözümü sınırlı kaynak ve daralan zaman kısıtları altında bir kaynak yönetimi projesi gerektirir. Problem yalnızca Bilişim Teknolojisini ilgilendiren teknik bir problem olmakla kalmayıp aynı zamanda işletmelerin üst yönetiminden çalışanların^ tedarikçilerinden müşterilerine ve dağıtım kanallarına kadar herkesi ilgilendiren, çözümü büyük iç ve dış kaynakla birlikte analitik bir strateji gerektiren, hukuki boyutları ve riskleri olan bir işletmecilik problemidir. Bu çalışmada 2000 Yılı Probleminin olası etkilerine dikkat çekilmiş ve çözümünde Toplam Kalite Yönetimi Dkeleri'nin uygulanması önerilmiştir. Çözüme gitmek için izlenmesi gereken aşamalar ve bu aşamalarda etkinliği arttırabilecek: teknik ve yönetsel stratejiler ayrıntılı bir biçimde işlenmiştir. Ill SUMMARY Year 2000 Problem is the most serious problem the IT Industry has ever faced in its brief, fifty-year history. Problems have started to show up as systems encounter events of dates past December 31, 1999. The main cause of the problem is that most computer systems store only a two- digit year value instead of four-digits, in order to save memory. In other words, systems that employ two-digit year format omit the `century` information in representing date data. This means that 1996 looks as `96` to the majority of computer programs. The computer's concept of time will be distorted when it tends to compare two dates if one of them happens to occur after December 31, 1999 where 2000 is represented by a `00`. Two-digit year format was common sense when first computers were developed in 1950's, because memory was incredibly expensive and limited. However, replacement systems, in which the previous memory constrains were eliminated, continued to use the old data formats in order to be able to share the information stored in old systems. As a result, many of the original programs and corresponding data were brought from one generation of machine to another, up to now. A broad explanation of the consequences of the Year 2000 Problem on computer systems can be given as follows: > Incorrect calculations of date-dependent operations, substractions, comparisons and statistical analysis, > Distortion in functions > Lost data, > Application, system and network failures, > System management âilures, > Functional distortion in electronic devices that contain embedded chips. Almost every field has become dependent on computers in our age: Space satellites, telecommunications, nuclear plants, industry, production, transportation, financial operations etc. Due to this fact, the problem is very complicated and its solution requires large amounts of money and work power. The problem has the potential of affecting the economy, social and national services and even every member of the society either directly or indirectly. The technical solution of the problem is straight-forward. However, since the problem is so wide spread and applications vary so widely, there is no standard solution that can be applied to everyIV system. Instead, every application has to be analyzed independently and a special strategy of solution has to be determined Y2K problem concerns the staff of every level in organizations including top management and involves many organizations such as vendors, customers, distribution channels and many more. It is also expected to lead to extensive legal problems. Furthermore, the solution requires a considerable amount of internal and external resources. Under the constraints of limited resources and shortening time, the solution requires a Resource Management Project. As a result, it can be stated that Y2K problem is a managerial problem more than being a technical one. This study draws the attention to the possible consequences of Y2K problem and suggests the Total Quality Management principles to be applied in the solution processes. In this respect, technical and managerial strategies that could be effective are given. 75

oz Yapay Sinir Ağları ve Box Jenkins Modeli kullanarak Döviz Kur Tahmini Üngör, Alper Yüksek Lisans, İşletme Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Ali Yazıcı Ocak 1998, 84 sayfa Ekonomik değişkenlerin gelecekteki değerlerinin tahmini yöneticiler için karar verme işleminin en önemli aşamalarından birini oluşturur. Amerikan dolarının Türk lirası karşısında gelecekte alacağı değer işletmeciler ve yatırımcılar için kuşkusuz çok yararlı bir bilgidir. Bu tezde döviz kur tahmini yapmak amacıyla iki ayrı teknik kullanılmıştır. Box- Jenkins metodu uygulandığında, üç adet ARIMA modelinin 1 Temmuz 1995 ve 30 Haziran 1997 arası verilerine uyduğu görülmüştür. Alternatif olarak aynı veriler üzerinde yeni geliştirilmiş olan yapay sinir ağlari ile tahmin tekniği uygulanmıştır. Çeşitli kriterlere göre yapılan karşılaştırmalar yapay sinir ağlarının Amerikan dolar fiyatının tahmini için daha iyi bir modeloluşturduğunu göstermiştir. ABSTRACT Exchange Rate Forecasting: Box-Jenkins Method vs. Neural Networks Üngör, Alper M.B.A, Department of Management Supervisor: Prof. Dr. Ali Yazıcı January 1998, 84 pages Forecasting future values of economic variables is a key process in the decision making. In Turkey, predictions of the value of the US dollar provides crucial in formation for managers and individual investors. This thesis uses two techniques in developing a good model for exchange rate forecasting. Applying Box-Jenkins methodology, we have found three ARIMA models that fit the US Dollar exchange rate time series between July 1, 1995 and June 30, 1997. With the same objec tive, we explore a recently developed technique: neural networks for forecasting. A 10x10x1 fully connected feed forward neural network model is constructed for that purpose. Based on the analysis of residuals on both training and test data, we have found the neural network model to be superior to ARIMA models in inforecasting the US dollar exchange rate. 98

184

öz YATIRIM ANALİZİ UZMAN SİSTEMİ özerol, Hakan Yüksek Lisans Tezi, İsletme Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Prof.Dr. Ali Yazıcı Temmuz 1995, 86 sayfa Bu çalışmanın ana konusu `Yatırım Analizleri için Uzman Sistem Dizayn Edilmesi` dir. Bu çalışma, temelde menkul kıymetler piyasasına (Borsa) yatırım yapan, bireysel yada kurumsal yatırımcılara, yapay zekalı bir danışman yada karar destek sistemi kurmayı amaçlamaktadır. Dolayısi ile, Borsa Uzman Sistemi olarak ta düşünülebilir. Kilit Kelimeler: Yapay Zeka, Uzman Sistemler, Hisse Senedi Yatırım Analizi. IV ABSTRACT AN EXPERT SYSTEM FOR INVESTMENT ANALYSIS özerol, Hakan Master of Business Administration Supervisor: Prof. Dr. Ali Yazıcı June 1995, 86 Pages The objective of this study is the design of `An Expert System For Investment Analysis`. This is an intention to build up a decision support system or a non-human advisor to investors who are willing to invest, mainly in Stock Market. Therefore, it may also be called as `Bourse Expert System (BES)`. Keywords: Artificial Intelligence, Expert Systems, Stock Investment Analysis. Ill 86

oz AKILLI BİR VEKTÖRLEME ARACI AL-AYYOUB, Abdel-Elah Doktora Tezi, Bilgisayar Mühendislik Bölümü Danışmanlar: Doç. Dr. Mehmet R. TOLUN ve Doç Dr. Ali YAZICI Ocak 1992, 258 Sayfa Paralel ve vektör bilgisayarların son zamanlardaki başarısı, bu bilgisayarlar için karmaşık programlan paralelleştiren derleyiciye duyulan ilgiyi arttırmaktadır. Bu tezde, paralelleştiren derleyici yapmanın temel koşullan tartışılmaktadır. Yeni bir program paralelleştirme modeli ve bu modeli gerçekleştirecek çay tanıtılmaktadır. Önerilen model makinadan bağımsızdır ve pek çok farklı paralel mimariye yönlendirilebilmektedir. Bu model paralelliştirme işlemini, kullanılacak makinanın özelliklerini ve modelin Bağımlılık Analizi Bileşeni (Dependence Analysis Component) tarafından üretilen veri bağımlılığı grafiğine göre kontrol eder. Önerilen modele dayanan InParS adlı akıllı vektörleştirme sistemi tartışılmaktadır. Bu sistem, Fortran benzeri DO döngülerini IBM 3090/1 80S Vector Facility sistemine uygun vektörlenebilir koda dönüştürür. InParS, VM/XA SP 5.6 ortamında VS Pascal 2.0 kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu tezde tartışılan konular arasında: etkin bağımlılık analizinin gerçekleştirme sonuçlan, programların yeniden yapılandırılması, program paralelleştirme işleminin etkinliğini arttıracak yapay zeka teknikleri ve son olarak akıllı vektörleştirme sistemi InParS ile, bu deneyin sonuçlan yer almaktadır. Anahtar Sözcükler: Bağımlılık Analizi, Program Dönüştürümleri, Buluşsal Arama, Paralelleştiren Derleyiciler. Bilim Kodu: 619.02.02 iv ABSTRACT AN INTELLIGENT VECTORIZATION TOOL AL-AYYOUB, Abdel-Elah Ph.D. Thesis in Computer Engineering Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet R. TOLUN Co-supervisor: Assoc. Prof. Dr. Ali YAZICI January 1992, 258 Pages Recent success of parallel and vector computers has increased interest in developing parallelizing compilers and parallel programming environments to cope with the complex tasks of program optimization for parallel and vector computers. In this thesis essential requirements for building parallelizing compilers are discussed. A new program parallelization model and the framework for realizing this model are introduced. The proposed model is machine independent and can be retargeted to many different parallel architectures. It controls the parallelization process according to the target machine specification and the data dependence graph produced by its Dependence Analysis Component. A prototype intelligent vectorization system, called InParS, based on the proposed model is also discussed. The system transforms Fortran-like DO loops into vectorizable code well-suited for IBM 3090/1 80S Vector Facility. InParS has been implemented using VS Pascal 2.0 on VM/XA SP 5.6 environment. Topics discussed in this thesis include: Implementation issues of efficient dependence analysis, formal program restructuring, AI techniques to increase the efficiency of program parallelization process, and finally a prototype intelligent parallelization system InParS and results of this experiment Keywords: Dependence Analysis, Program Transformations, Heuristic Search, Parallelizing Compilers. Science Code: 619.02.02 ui 258

POLİNOM KÖKD BULMA METODLARINDAKl PARALELLİK ÖZGÜ, özlem Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Yüksek Lisans Tezi Tez Yöneticisi : Doç. Dr. Ali Yazıcı 167 Sayfa, Şubat 1990 ÖZET Polinom kökü bulma, sayısal çözümleme alanında çok eski ve temel bir sorundur. Paralel bilgisayarların bulunmasından sonra, bilgisayar araştırmacıları bu problemi çözebilecek algoritmalar üzerinde çalışmaya başlamışlardır. Bu yüzden, bu tezde bazı paralel polinom kökü bulma algoritmaları incelenip bunların iyi ve kötü yönleri tartışılarak seçim yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar göz önüne serilmek istenmektedir. Paralel algoritmaların karşılaştırılmaları, paralel algoritmaların değerlendirilmesinde kullanılan en önemli iki ölçü birimi olan koşma zamanına karşı gerekli işlemci sayısı ölçümlerinden yararlanılarak yapılmaktadır. Anahtar Sözcükler : Polinom, Kök Bulma, Polinomun Sıfırları, Katillik, Paralel Bi 1 gi sayar 1 ar,' Para! el Algoritmalar, Hızlandı rma Bilim Dalı Sayısal Kodları : 619.01.01, 619.01.02, 619.01.03 iv PARALLELISM IN POLYNOMIAL ROOT- FINDING METHODS ÖZGÜ, özlem Faculty of Engineering Department of Computer Engi neer i ng, M. Sc, Thesis Supervisor : Assoc. Prof. Dr. ATi Yaz>cl 167 Pages, February 1990 ABSTRACT Polynomial root-finding is an old and basic problem in numerical analysis. After the invent of parallel computers, computer scientists began to develop parallel algorithms for this problem. Thus, this thesis serves to examine some of the available parallel algorithms for polynomial root-finding, and to enable the reader to have a general view about which one to select and when, by presenting the good and bad aspects of each algorithm. These algorithms are compared according to the criteria: Running time versus number of processors, which are the two most important metrics to evaluate a parallel algorithm. Keywords: Polynomial, Root-Finding, The Zero of a Polynomial, Multiplicity, Parallel Computers, Parallel Algorithms, Speed-up Numerical Codes: 619.01.01, 619.01.02, 619.01.03 1 1 1 167

Bu tez, X.800 Tavsiyesi içinde bulunan hizmet kategorilerinin gerekliliğini, farklı bulut hizmet modelleri ve bulut dağıtım modelleri için, bazı güvenlik çözümü yaklaşımlarıyla birlikte incelemektedir.Tezde sunulan çözüm önerileri, teknik ve teknik olmayan yaklaşımların kapsamlı çözümler üretmek için birlikte ele alınması gerektiğini göstermektedir. Altı teknik çözüm yaklaşımı, X.800 Tavsiyesi içinde bulunan hizmet kategorilerinin yerine getirilmesini değerlendirmek üzere bu çalışmaya dâhil edilmiştir.Sonunda, X.800 Tavsiyesi içinde bulunan hizmet kategorilerinin gerekliliğini, farklı bulut hizmet modelleri ve bulut dağıtım modelleri için anlamak ve anlamlı farklılaşmaları ortaya koymak adına on iki hipotez, anket verilerine dayanarak, formüle, test ve kabul edilmiştir. This thesis reviews the necessity of X.800 Recommendation service categories for different cloud service models and cloud deployment models together with some security solution approaches in cloud computing.The thesis evaluates the solution approaches to show that technical and non-technical approaches need to be handled together to produce comprehensive solutions. Six technical solution approach have been included to evaluate the fulfilment of X.800 Recommendation service categories.Eventually, twelve hypotheses have been formulated, tested, and accepted based on the survey data to understand the necessity of X.800 Recommendation service categories for different cloud service models and cloud deployment models. 106