Search

The leaching process has been successfully used in mining industry for 100 years. Nowadays, technologies are developed in order to prevent harmful effects of leaching process on the environment. The aim of this paper was to investigate the possibility of neutralize and remove heavy metals from the water that circulates in the leaching process. Usually, no waste water is generated in the leaching process, that is, the leaching solution is not thrown out, but reused in a closed cycle. However, in the event of an accident, ie if these waters are spilled, the neutralization process can be applied in order to raise the pH value of the water and help in the precipitation of heavy metals. This paper presents the results of studied potassium hydroxide, which proved to be a very effective neutralizer that successfully removes heavy metals.

Generally, heavy metals can be removed from acid mine drainage by precipitation and sorption using neutralizing agents. The choice of the most effective neutralizing agent for acid mine drainage treatment depends on several things, such as: consumption of neutralizing agent, speed of pH achievement and removal of heavy metals from AMD. Several neutralizing agents, including BaCO3, Na2CO3, NaOH, KOH, K2CO3, MgO, CaCO3 and Ba(OH)2, are explored in this study in order to remove heavy metals from acid mine drainage. The experiments are performed in laboratory conditions using multi-component synthetic aqueous solution with same initial concentration (10 mg/l) of each ion, such as Cu, Mn, Zn, Fe and Pb and initial pH value of 1.9. Comparison of studied neutralizing agents for heavy metals removal from aqueous solutions shown that the most effective neutralizing agent for heavy metals removal from multi-component aqueous solution is MgO, while the lowest efficiency is obtained with Na2CO3. The percentage of heavy metals removed from aqueous solutions increases along with rising pH values. The high removal is obtained at pH 12 for all studied heavy metals and almost 80-82% removed of Pb, Fe and Cu, while almost 74% of Zn and Mn. The series for heavy metal removal from multi-component aqueous solution by neutralizing agents are also presented.

Во последните неколку децении, сообраќајната бучава има сé поголемо влијание врз квалитетот на живеење. Како резултат на несоодветна, непланска урбанизација, интензивирање на сообраќајот, користење на застарени моторни возила, неквалитетни сообраќајници, се доживува како еден од значајните еколошки проблеми кој претставува реална закана за здравјето и квалитетот на живеење. За да се преземат ефективни мерки против сообраќајната бучава, императив е информацијата за нејзината дисперзија, односно моделирање на дисперзијата на бучава. Сегашните регулативи исто како и научните напори се фокусирани на големите метрополи - агломерации, иако двегодишниот монитонг спроведен во Штип (град со околу 50.000 жители) укажува на зголемени нивоа на бучава во поголемиот дел од градот. Насоченото следење и мапирање со помош на софтверот за моделирање на бучава SoundPLAN, укажуваат на сообраќајот како главен извор на бучава во урбаните средини. Целта на овој труд е да укаже на фактот дека и малите урбани средини, како што е Штип, исто така имаат проблем со високите нивоа на бучава. Од друга страна, тие немаат законска обврска да изработат стратешки карти за бучава и акциони планови за решавање на проблемите со бучавата. Трудот ги прикажува резултатите од мерењето на бучавата од патниот сообраќај и моделирањето на дисперзија на бучава во малиот, но динамичен град Штип, што укажува на зголемената загриженост за нивоата на бучава во слични средини низ цела Југоисточна Европа, обидувајќи се да одговори на прашањата: Дали малите урбани средени се безбедни од аспект на високите нивоа на бучава на кои е изложено населението и дали треба и тие да имаат акциони планови за намалување на бучавата?

Целта на овој труд е врз основа на топографијата на теренот и технолошките показатели да се осмисли идејно решение за хидротранспорт и одлагање на јаловината при изградба на ново јаловиште на Рудник Тораница, Крива Паланка. Во трудот ќе биде направен осврт на концепциското решение за продолжување на пулповодот до преградниот профил на новото јаловиште бр. 2, хидротранспорт на пулпата и нејзино одлагање во текот на изградбата (експлоатацијата) на новото хидројаловиште, усвоените хидраулички параметри потребни за избор на дијаметарот на пулповодот за непречена динамика на градба на браната и заполнувањето на таложниот простор.

Целта на овој труд е да се анализираат и разработат технолошките аспекти кои се битни при изработката на идејно решение за формирање на ново јаловиште во рударската индустрија. Како конкретен пример ќе биде анализирана потребата за изградба на ново јаловиште на рудникот Тораница – Крива Паланка. Во трудот ќе биде направен осврт на концепциското решение за формирање на јаловиштето, проценка на технолошките податоци, прелиминарна пресметка на волуменот и векот на експлоатација, концепциско решение за хидротранспортот на флотациската јаловина, одлагањето на јаловината, диспозицијата на објектите и др.

The purpose of this paper is, based on the topography of the field and the technological indicators, to devise a conceptual solution for hydrotransport and tailings disposal during the construction of a new tailings dump at the Toranica Mine, Kriva Palanka. The paper will review the conceptual solution for extending the pulp pipeline to the barrier profile of the new tailing facility no. 2, hydrotransport of the pulp and its disposal during the construction (operation) of the new tailing facility, the adopted hydraulic parameters necessary for the selection of the diameter of the pulp pipe for smooth dynamics of the construction of the dam and the filling of the sedimentation area.

Supporting is a very important work operation, which provides stable and reliable underground mining facilities. Therefore, when designing it, should be careful in the choice of the method and material for supporting. During the construction of the central dicline in the "Svinja Reka" part in mine Sasa, is came to a poor rocks, in which, with the previously applied support methods, it was not possible to provide satisfactory stability and sustainability of the structure. In this paper is presented the pipe umbrella support modified method and the supporting materials that were used during the construction of the central dicline in the mine Sasa.

Хидројаловиштата како значајни хидротехнички објекти постојано се предмет на анализа, со цел утврдување на соодветни техники на нивно покривање и рекултивација. Тешко е да се обезбедат општи процедури за покривање и рекултивација на хидројаловиштата, а при тоа да се постигнат целите и барањата врз основа на направена проценка, заснована на низа критериуми, вклучувајќи ги карактеристиките на хидројаловината и материјалот за покривање, хидролошките и почвените услови на локацијата, како и барањата за идна употреба на земјиштето. Во овој труд се прикажани можните техники на покривање со природни и вештачки материјали со прифатливи карактеристики и рекултивација со соодветни растителни видови на примерот на хидројаловиште Скрдово, Рудник Злетово.

Several neutralizing agents, including BaCO3, Na2CO3, NaOH, KOH, K2CO3, MgO, CaCO3 and Ba(OH)2, are explored in this study in order to remove heavy metals from acid mine drainage. The experiments are performed in laboratory conditions using multi-component synthetic aqueous solution with same initial concentration (10 mg/l) of each ion, such as Cu, Mn, Zn, Fe and Pb and initial pH value of 1.9. Comparison of studied neutralizing agents for heavy metals removal from aqueous solutions shown that the most effective neutralizing agent is MgO, while the lowest efficiency is obtained with Na2CO3. The percentage of heavy metals removed from aqueous solutions increases along with rising pH values. The highest removal is obtained at pH 12 for all studied heavy metals and almost 80-82% removed of Pb, Fe and Cu, while almost 74% of Zn and Mn.

Municipal Solid Waste (МSW) management is still one of the major environmental challenges at national level, and although with national and regional waste plans in place, Republic of North Macedonia with its eight regions has only one regional landfill active, and at least 54 non-standard municipal landfills and hundreds of dump sites and old landfills. PAYT system and ACUs as innovative technologies for biowaste management involves source separation schemes of organic waste in different bins (biowaste in 10L bins and residual mixed waste in 80L coded bins).

Функцијата на постројката за третман на отпадни води е да го подобри квалитетот на отпадните води со отстранување на суспендирани органски и неоргански цврсти материи и други материјали пред да ги испушти во водотеците. Кај постројките за третман на отпадни води, стапката со која отпадните води пристигнуваат во процесот за третман може да варира во текот на денот, така што е погодно да се изедначи протокот пред да се внеси отпадната вода во некои од процесите за нејзин третман. Обезбедувањето постојан проток и оптоварување со БПК е важно за одржување на оптимален третман. Базените за изедначување се уреди дизајнирани за да обезбедат константен проток и состав на отпадната вода и со примена на овие уреди се постигнува постојан или скоро постојан проток. Поради дополнителното време на задржување на водата во базените, потребна е дополнителна аерација и мешање за да се спречи отпадна вода да стане септичка и да се одржат цврстите материи во суспензија.

In recent years, high air pollution episodes in most of North Macedonia's cities have dominated the headlines, confirming popular view that dirty air is by far the most serious environmental and health issue confronting the country's urban population. The country's capital and most populous city Skopje is frequently at the top of numerous pollution rankings and is among the cities in Eastern Europe and Central Asia that significantly exceed the EU yearly limit value for PM 2.5. (Almeida et al 2020). However, the restricted scope and temporally scattered data about pollution sources, allow for scepticism, thwarting any efforts to apply effective abatement techniques. Main goal of Source Apportionment (SA) study for Skopje Agglomeration was to derive information about pollution sources and the amount they contribute to ambient air pollution levels. The study includes selection of representative receptor/monitoring site, sampling, chemical speciation, and construction of multivariate receptor model, following the European Guide on Air Pollution Source Apportionment with Receptor Models, Revised version, JRC (2019). Karposh urban background monitoring station, a part of national monitoring network, was selected as representative receptor exposed to the mix of sources in the urban area.

The treatment of acid mine drainages is usually based on two basic technologies, active and passive treatment technologies. Whichever acid mine drainage (AMD) treatment method is employed, a neutralizing procedure that raises the water's pH over 7.0 using alkaline agents is required prior to discharge. A comparison of eight different agents (BaCO3, Na2CO3, NaOH, KOH, K2CO3, MgO, CaCO3, and Ba(OH)2) was performed in order to choose the most effective neutralizing agent for acid mine drainage treatment. The experiments were performed using a multi-component synthetic aqueous solution with an initial concentration of 10 mg/L of the Cu, Mn, Zn, Fe, and Pb ions and an initial pH value of 1.9. According to the research, the most effective neutralizing agent for the removal of heavy metals from a multi-component aqueous solution is MgO, while the least effective agent was Na2CO3. The obtained series of effective neutralizing agents for the removal of heavy metals from a multi-component aqueous solution are presented in the work. The effect of the studied concentration of neutralizing agents depends on the neutralizing agents and heavy metals that are used. The percentage of heavy metals removed from aqueous solutions increases along with rising pH values. The consumption of the neutralizing agent decreases as the concentration of the neutralizing agent is increased. In addition, the time taken to achieve pH depends on the agent concentration. In particular, as the concentration of the neutralizing agent increases, the time to reach the pH decreases.

Праксата на несоодветно одлагање на флотациската јаловина во минатото постојано потсетува на сериозните негативни влијанија врз животната средина. Еден од начините за минимизирање на ова влијание е одлагање на флотациската јаловина во површински копови чија експлоатација е веќе завршена. Клучните еколошки прашања, како и оние кои се од интерес на јавноста се однесуваат на: долгорочна стабилност на одлагалиштата; долготрајно испирање/лужење; и ерозија на површинските одлагалишта. Значајни фактори кои треба да се земат предвид при проценка на применливоста на методологијата за одлагање на отпадот од минерални суровини во копови чија експлоатација е веќе завршена вклучуваат: хидрогеологија на локацијата, геохемија на отпадот, морфологија на копот и релевантни алтернативи. Во овој труд се презентирани еколошки прифатливи техники за одлагање на флотациската јаловина во откопаните простори.

Влијанието на миризбата врз човекот може да има потенцијални негативни ефекти и да предизвика здравствени проблеми. Заради тоа е потребно мерење на миризбата и постоење на законска регулатива за гранични вредности на миризба. Научните методи за мерење на миризба се базираат врз интернационални стандарди од кои најупотребуван е стандардот EN13725 Квалитет на воздух – одредување на концентрација на миризба со динамичка олфактометрија од Европскиот Комитет за стандардизирање (СЕN). Најчест параметар на миризба кој се одредува при мерењето на миризба е концентрација на миризба која се одредува со користење на инструмент наречен олфактометар. Концентрацијата на миризба може да се мери во строго контролирани лабораториски услови со помош на тренирани оценувачи на миризба и тогаш станува збор за лабораториска (динамичка, одложена) олфактометрија или се мери директно на терен со теренска (директна) олфактометрија. Во овој труд се прикажани резултати од мерење на миризба на фарма, со директна олфактометрија.

Во овој труд се прикажани резултатите од оскултацијата на дренажниот систем на хидројаловиштето бр. 3.2 и хидројаловиштето бр. 4 на рудникот САСА во Македонска Каменица во 2020 година. Мониторингот на дренажните води, преку кои се манифестира едно од најголемите влијанија на хидројаловиштето врз околната животна средина, се извршува согласно А интегрираната еколошка дозвола, издадена од Министерство за животна средина и просторно планирање (МЖСПП) на инсталацијата Рудник САСА. Добиените резултати од хемиските анализи на дренажните води покажуваат дека од сите анализирани параметри само манганот, континуирано, се појавува во количина, нешто, над дозволеното во однос на пропишаните МКД вредности. Сите останати параметри по својата застапеност во овие води се далеку под дозволените граници. Хемиските анализи на преливните води од таложното езеро покажаа дека сите анализирани елементи се во границите на дозволеното, согласно А интегрираната еколошка дозвола. Тоа покажува дека водите кои доаѓаат директно од технолошкиот процес, не содржат манган над дозволеното. Многу индикатори укажуваат дека, зголеменото присуство на манган, не е само од антропогено потекло. Потеклото на нешто зголеменото присуство на манган, во измешаните дренажни води, може да се објасни со зафатените природни води во дренажата на јаловиште бр. 3-2.

Solid waste management remains an issue of significant importance for the Republic of North Macedonia, especially in a period when the country makes significant steps towards EU approximation. Despite harmonized national legislation, very little has been accomplished to comply with numerous EU Directives or Regulations, especially with Wastes Framework Directive (98/2008), which sets a series of very ambitious targets. The current system for waste management in the Republic of North Macedonia is primarily focusing on waste collection and disposal. Regular waste collection services are mainly limited to urban areas, providing up to 90% coverage in the cities and their outskirts. The National Waste Management Strategy foresees establishment of 5-7 regional landfills according to EU standards. Waste management services in the East and North-East region, do not comply with national and international regulations now. They are incomplete, contain only inefficient waste collection and poorly controlled or uncontrolled landfill, without source separation schemes as defined in EU waste directives. East Region includes 11 municipalities, with 9 non-standard municipal landfills and around 70 dump sites, while North-East region includes 6 municipalities with 5 non-standard municipal landfills and around 40 dump sites. The total amount of generated municipal waste in Republic of North Macedonia in 2020 was 913 033 tonnes; the annual amount of municipal waste was 452 kg per person. Most of the collected municipal waste (99.8%) is landfilling. In 2009, the Government adopted a Decision to establish integrated waste management system in the East and North-East region through public financing, while in 2019, was decided to be formed regional company for waste management in East, North-East planning region and Мunicipality of Sveti Nikole. The location of regional landfill will be on a hilly part, above the Ovchepole valley, 15 km Northeast of the Sveti Nikole, near the village Meckuevci. Within regional landfill following facilities for waste treatment will be established: mechanical-biological treatment (MBT), bio-stabilization, materials recovery (MRF) and small composting facility. New regional landfill should be built until 2025 with capacity of about 47000 t/year. This paper analyzes the benefits in terms of quality of life and environmental impact after the construction of the regional landfill for the East and North-East region.

Municipal Solid Waste management is still one of the major environmental challenges at national level, and although with national and regional waste plans in place. Republic of North Macedonia with its eight regions has only one regional landfill active, and at least 54 non-standard municipal landfills and hundreds dump sites and old landfills. And in the light of soon expected regional establishment of an integrated and self-sustainable waste management system in the eastern and north-eastern regions, in order to increase awareness by the local population and hospitality enterprises for source separation schemes of organic waste, as largest producers of organic waste, Goce Delcev & Hellenic Mediterranean Universities together with Municipality of Katerini, Municipality of Yermasoyia and Municipality of Probishtip, launched joint Project co-founded by EU, "Utilizing Pay as You Throw Systems and Autonomous Composting Units for Boiwastes Management in Touristic Areas". Annually, about 3300 t of MSW is generated in Municipality of Probishtip, with estimated 45.3% organic waste, all together disposed at a non-standard landfill just out of the city borders, and as soon as regional waste management system kick-in this should be changed, affecting current practice and costs. The Project includes transfer and application of innovative technologies Pay As You Throw - PAYT system and Autonomous Composting Units - ACUs for biowaste management in Municipalities of Katerini, Yermasoyia and Probishtip. PAYT system and ACUs as inovative technologies for biowaste management involves source separation schemes of organic waste in different bins (biowaste in 10 L bins and residual mixed waste in 80 L coded bins). Two ACUs with 60 t/year capacity have been installed and commissioned, one for hospitality enterprises installed nearby City market and San Niko Hotel and the other one in Kalnishte urban area aimed to serves 80 households included in Project, for composting organic waste. For introducing "Pay As You Throw" system specially designed weighing equipment built into the one waste collection truck owned by PUC Nikola Karev and coded waste bins for hospitality enterprises and households have been supplied. Participants training, data collection and analytical procedure are currently ongoing and expected direct benefits including: reduction of waste quantities that are landfilled, reduction of transportation cost for PUC, reduction of charges for hospitality enterprises and households participating in separation scheme and reduction of environmental pollution caused by landfill gas emissions and leachate, as much as reaching the ambitious target of Waste Framework Directive (98/2008).

The impact of indoor air quality (IAQ) on occupants’ health and welfare is a subject that gathered the attention of the scientific community over the last two decades. Homes were found to be micro-environments with the highest contribution to the daily exposure, especially to particulate matter and VOC’s. According to WHO, 3.8 million deaths every year, occur as a result of household exposure to smoke from dirty cookstoves and fuels, with particularly high risks among women and children’s groups. Our study involves IAQ measurements in residential spaces in Skopje urban and sub urban area (Lisiche), using biomass for heating and cooking purposes. A total of 40 houses were included in preliminary program, with 21 passing QA/QC procedures and qualified for further analysis. Parameters measured include particulate matter (PM 1, PM 2.5, PM 4 and PM10), carbon dioxide, temperature, relative humidity and atmospheric pressure. Measurements were preformed using optical sensor (light scattering) for PM, NDIR sensor for CO2, temperature and humidity combined resistance/capacitive probe for T(°C) and RH % and piezoresistive sensor for atmospheric pressure (Delta Ohm, HD 50). Monitoring was conducted for several consecutive days in order to avoid influence of different space usage habits and ambient pollution levels. The obtained results shows that 24 hours average PM10 concentration in homes heating with indoor stoves are in range of 200.1 ± 126.9 µg/m3 (n = 17) while in homes using biomass with external heating systems the 24 hours average PM10 concentration were in range 14.7 ± 6.5 µg/m3 (n = 4). In the same period (28.12.2020-28.01.2021), 24 hours average outdoor PM 10 concentrations at Lisiche station were 72.25 ± 57.19 µg/m3. Data obtained, exhibit significantly higher indoor concentration for homes using indoor stoves, indicating indoor stoves as very significant source of indoor air pollution

South-East Europe and particularly continental parts of the Balkan peninsula are among the areas with highest ambient air pollution levels in Europe. Most of the regional capitals exceed the EU annual limit value, and when considering the stricter WHO guidelines, all cities exceed the PM2.5 annual mean guideline (Almeida et al, 2020). The objective of our study was to assess Black Carbon concentrations in PM2.5 size-segregated aerosols and to estimate the contribution of fossil fuel combustion (BC ff) and biomass burning (BC bb) to equivalent black carbon (eBC) concentrations in the urban area of Skopje, North Macedonia. Measurements were conducted intermittently at one urban background and one urban traffic-exposed sites, from January to August 2021. The aerosol light absorption coefficients were retrieved using a 7-wavelength aethalometer (Rack Mount Aethalometer Model AE33, Magee Scientific Corp., Barkley, CA, USA). Aethalometer readings were corrected in real-time for multiple scattering in the filter matrix and loading effects, using the DualSpot Technology® (Drinovec et al., 2015). Using the Aethalometer model (Sandradewi et al. 2008), the absorption coefficients produced from the aethalometer were utilized to estimate the contribution of biomass burning and fossil fuel to total BC concentrations. PM2.5 samples were collected on PTFE filters using a low volume sampler (Sequential sampling system with automatic filter changer and Peltier cooler, PNS 18, DM-6.1, Comde-Derenda GmbH, Germany) and analysed for potassium (K) and other major ad trace elements using an X-Ray fluorescence (NEX CG II EDXRF Spectrometer, Applied Rigaku Technologies, Inc., Tokyo, Japan). One-hour averaged data for fine particulate concentrations (PM2.5), carbon monoxide (CO) and nitrogen dioxide (NO2) were obtained respectively from a co-located monitoring station, part of the State Monitoring Network, operated by the Ministry of Environment and Physical Planning (MOEPP). Measured equivalent black carbon concentrations were similar to other pollutants connected with low efficiency combustion processes like PM2.5 and CO - exhibiting strong seasonal variation at both sites, ranging from high 6.96 ± 6.82 (urban background) and 6.24 ± 6.54 (traffic exposed site) during the cold season, to significantly lower 1.41 ± 1.16 (urban background) and 2.78 ± 2.03 (traffic exposed site) during the warm season. During the cold season, the mean relative contribution (%) of biomass burning reached 52.18 ± 15.22 % of the total black carbon concentration at the urban background site and 32.35 ± 19.22 % at the traffic exposed site, and exhibited a strong diurnal pattern with maximum values during the evening and late-night hours. The mean relative contribution of biomass burning significantly lower during the warm season, reaching 16.27 ± 8.28 at the urban background site and 7.65 ± 6.03 % at the traffic-exposed site, with no clear diurnal pattern.

Компостирањето претставува еден од најстарите начини на рециклирање на отпадот и добивање на висококвалитетно органско ѓубриво – компост. Компостирањето во себе ги обединува трите одржливи начини на управување со отпадот, односно допринесува за намалување на количините на отпад (редуцирање), повторна употреба на отпадот и негово рециклирање. Биоразградливиот дел од отпадот всушност претставува една од „најзагадувачките“ фракции во вкупните текови на отпад, а компостињарето го пренасочува отпадот од традиционалните начини на управување, како што се согорување и депонирање. Најзначајни параметри кои влијаат и придонесуваат за ефикасноста на процесот на компостирање и добивање на квалитетен компост се: температурата, содржината на влага, односот на јаглеродната и азотната компонента (C: N) и pH вредноста во отпадниот материјал. Во трудот е прикажана примената на автономните компостерски единици, како еден од најсовремените начини за компостирање на биоразградливиот отпад.

This paper provides an approach to the possible application of mathematical-model research in geomechanical tests. In addition, specific geomechanical laboratory tests were performed on a granite sample. After that for these tests, mathematical-model research was done in order to replace the modeling of physical-mechanical research. The laboratory material is crushed, classified and it is calculated the volume mass in the natural state and in the loose state (after crushing). Also, 3D model has been prepared with the reconstruction of images from the real model. Then, from this 3D model, using the DEM (Discrete Element Method), is made a model of particles (pieces), that replace the crushed material. On this model are analyzed some physical-mechanical characteristics. A comparative analysis defines the difference between actual laboratory and modeled results.

Проектот Плати колку што создаваш отпад (PAYT - Pay As You Throw Systems) и Автономни компостерски единици (Autonomous Composting Units) за управување со биоотпад во туристичките области (акроним: BIOWASTE), беше реализиран од 2017 до 2020 година и истиот е кофинансиран од Европската Унија и Националните агенции за финансирање. Во проектот беа вклучени две групи од општина Пробиштип, дел од децентрализирана урбана заедница и неколку поголеми и помали угостителски објекти. Успешната реализација на овој проект се огледа во остварувањето на поставените цели, низа еколошки и економски придобивки за општина Пробиштип. Во овој труд се прикажани остварените еколошки ефекти од спроведувањето на проектот БИООТПАД, како што се: намалување на емисија на стакленички гасови, намалување на количината на исцедок што се јавува во депониите, намалување на површината на депонијата, намалување на транспортот за собирање и отстранување на отпадот, како и добивање на компост.

Процесите на филтрирација низ телото на песочната брана кај конвенционалните хидројаловишта, кои се градат со низводен метод, се еден од најважните елементи кои директно влијаат на стабилноста на браната, а со тоа и на целокупната инсталација на хидројаловиштата. Со контролирање на нивото на провирните линии низ телото на браната, ние индиректно ја контролираме работата на дизајнираните дренажни ќилими, чија функција е да ја фатат филтрационата вода низ телото на песочната брана и да се исцедат низводно во форма на дренажна вода. Овој труд го покажува начинот на контрола на процесите на филтрација низ телото на песочната брана бр. 3-2 кај рудникот Саса преку систем на пиезометри и преку редовно испитување на основните геомеханички параметри на песокот од кој е изградена браната.

Project “Biowaste” and Environmental Benefits for Municipality of Probistip

This paper presents a comparison of the determination of particle size distribution of samples taken from Pb-Zn flotation using two different methods: sieve analysis and automatic method. The sieve analysis was performed with the Tayler series of sieves, and for automatic method was used the SALD- 3101 laser diffraction particle size analyzer from Shimadzu. Deviation was concluded in the of particle size distribution obtained by sieve analysis and laser granulometer, due to different techniques for grain size determination. The trend of curves moving according to both methods is the same and it can be concluded that both methods can be used successfully.

Јаловиштата дефинирани како Инсталации за отпад согласно Законот за минерални суровини претставуваат брана и таложно езеро. Сите брани со висина поголема од 15 метри, како што се сите хидројаловишта во РСМ, припаѓаат на групата објекти кои мораат трајно да се следат заради нивната потенцијална деструктивност кон пошироката околина. Затоа, тие треба редовно да се следат преку визуелно и контролно набудување. Законска обврска е, врз основа на сите добиени информации и податоци, презентирани во соодветниот елаборат, годишно да се проценува стабилноста на инсталацијата и нејзиното влијание врз поширокото опкружување. Целта на овој труд е да се прикажат потребните активности што треба редовно да се преземаат со цел ефикасно и безбедно управување со овие објекти и исполнување на законските обврски.

High air pollution episodes in most urban areas in Macedonia fill the headlines in recent years, reinforcing public perception that polluted air is by far most important environmental and health problem that urban population face nowadays. Ambient pollutants concentrations often reach dramatic levels triggering warnings and action plans that are mostly based on personal exposure reduction and hopes for changes in weather conditions, thus leaving public disappointed and confused. Recent studies show that traffic, domestic heating, natural dust and industrial activities are the main sources of PM contributing to urban pollution in European cities. However, there are significant differences between sources and the components of urban AP in different cities. While domestic heating (biomass burning) dominates the contributions to PM in Eastern Europe and in many developing countries, sea salt is the most important (natural) source of PM10 in north-western Europe. Therefore, detailed characterization (determination of size, form and chemical composition) of suspended air particulates is of crucial importance for definition of possible adverse health effects, sources allocation and applicable control measures. During the last two years (2018-2019), AMBICON team has collected and analysed suspended particulate matters from specific urban zones throughout the country. Samples were taken according to standard gravimetric method (EN 12341:2014) using a low volume sampler and 47 mm PTFE filters. Chemical composition was determined using Fluorescent X-ray Spectrometer (Shimadzu EDX-900HS) according to EPA/625/R-96/010a. Seasonal and diurnal variation were obtained from MOEPP Air Quality Portal, as much as from AMBICON independent monitoring network with in house developed ambient particulate monitors. The results demonstrate clear domination of biomass burning as primary contributor with much smaller contribution of traffic, industrial and crustal matter sources. Keywords: Particulates, Concertation, Patterns, PMF, Contribution

Safety at work is a multidisciplinary field, a set of multiple sciences that find application in everyday life. An important segment is the risk assessment at the workplace. Making a risk assessment, encouraging workplace visits, talking with the employee, and collecting other data needed to produce such as work equipment, personal protective equipment, working hours, etc. The correct selection of risk assessment methodology determines the risk of the workplace and proposed measures for risk reduction.

Во овој труд се презентирани технологиите за активен третман на руднички води, нивната примена, ефективност, трошоци и ограничувања. Изборот се прави во зависност од техничкиот и од економскиот фактор. Кај активниот третман, почетните трошоци може да бидат пониски отколку кај пасивниот, но бидејќи користат процеси кои се оперативно интензивни, вкупните трошоците за нив се поголеми, како резултат на трошоците за опрема, хемикалиите кои се применуваат и учеството на работната сила. Овој процес е долгорочен и претставува трајна обврска.

Негативните ефекти врз здравјето поврзани, со зголеменото ниво на изложеност на загадувачки материи, а посебно изложеноста на цврсти честички (аеросоли) во амбиентниот воздух, се докажани во бројни екстензивни епидемиолошки студии. Имајќи го предвид фактот дека овие ефекти се посебно изразени во динамичните урбаните зони, точната карактеризација на загадувачките компоненти е од круцијално значење за алоцирање на изворите, можните мерки на контрола и, ултимативно, ефектот на загадувачките материи врз здравјето на луѓето [1, 2]. Материјали и методи: Во последните неколку години авторскиот тим работи на карактеризација на суспендираните честички во неколку специфични урбани зони во Македонија, а пред сѐ, во Скопје, Кавадарци и во Штип. Земањето примероци на аеросоли е вршено според стандардниот гравиметриски метод (EN 12341:2014), со нисковолуменски секвенцијален семплер на PTFE-филтри со дијаметар од 47 mm. Хемиската анализа е вршена со користење на рендген флуоресцентен спектрометар (EDX-900HS), во согласност со EPA/625/R-96/010a, а анализата на некои честички е реализирана со електронски микроскоп за оптичко скенирање (TESCAN VEGA3), опремен со енергетско-дисперзен спектрометар (Oxford Instruments X-act). Резултати и дискусија: Во сите примероци доминантно учество имаат секундарните честички од процесите на согорување, кое е екстремно изразено во зимскиот период, проследени од разни минерални и синтетички честички (разни видови пластика). Значајно учество имаат и биоаеросолите, посебно во пролет и во лето. Резултатите се дискутирани и од аспект на применливоста на методите за индицирање на можните извори врз основа на карактеристиките на суспендираните честички во урбаните зони и користење на податоците за развој на рецепторно ориентирани модели за пропорционирање на изворите [3].

Во овој труд се презентирани технологиите за пасивен третман на руднички води, нивната примена, ефективност, трошоци и ограничувања. Опишани се следниве технологии: конструирани мочуришта, безкислородни варовнички дренажи, отворени варовнички канали и системи со вертикален проток. За разлика од технологиите за активен третман кои бараат константно одржување на системот, технологиите за пасивен третман бараат понизок степен на одржување или воопшто нема потреба да се одржуваат.

Annual production of rice in the Republic of Macedonia is 19 000 - 35 000 t, bearing in mind that about 22% of the mass belongs to rice husk. Even though rice husk is rich with silica and has high caloric value, in our country is treated as a waste, its disposal is serious problem for processors. Rice husk ash (RHA) is one of the most silica, rich raw material containing about 85-95% silica after a complete combustion. In the past, combustion was the only way rice processors handled it, without taking into account the consequences for the environment. Certain quantities of ash obtained by uncontrolled combustion exist at the landfills. In this work characteristics at RHA, obtained by uncontrolled combustion are examined. It is a snow-white powder with a low density (about 130 kg / m3), and the dimensions of the particles are between 100 and 200 microns (measured by laser granulometry). Compared with the density of a sand, silica particles with similar dimensions is 1460 kg/m3 [ ] which indicates a highly porous structure of RHA. X-ray diffractograms and FTIR spectra indicate an crystal silica structure. X-ray fluorescence spectra, show the large presence of Silicon, and small quantities of Aluminum and Iron in RHA. These characteristics of RHA gives opportunity for its use as filler absorbents and further processing in more sophisticated and high cost silica materials.

High air pollution episodes during the winter season throughout urban areas in Macedonia become primary public health concern and topic for wide public discussion. However, although this topic is marked as one of most important pollution topics, volume of scientific data published on air pollution sources and pollution profiles is quite low, especially having in mind dynamic changes in source profiles and pollution patterns over the last years. Few recent studies indicate domestic heating, traffic and industry as dominant sources (listed in order of importance), but no clear conclusion about dominant sources of high pollution episodes is drawn. Lack of this data clearly limit possibilities for proper response and development of efficient control/reduction measures during such episodes. The paper summarizes latest publicly available data, as much as the finding from the studies and combine them in order to point dominant sources and pollution patterns during the high pollution episodes. This work also include pollution patterns collected from AMBICON.UGD monitoring network in several urban areas in Central and Eastern Macedonia, as much as chemical profiles of ambient particulates, all in attempt to fill the data gaps and indicate dominant pollution sources. Key words: air pollution, particulate matters, high pollution episodes, pollution patterns, chemical profiles.

The aim of this article is characterization of natural zeolite (clinoptilolite) and its application for removal of heavy metals from aqueous solution. Characterization of the natural zeolite from Beli Plast deposit, Kardjali, was conducted using: classical chemical analysis, XRD, SEM/EDS, DTA/TG/DTG, XRF, FTIR and BET. Based on the results of the chemical composition, XRD, SEM/EDS and FTIR analyses, it is evident that the major component of the working material (~ 95%) is clinoptilolite. In fact, the working material is alumino-silicate with high silicate module and it is of clinoptilolite type. The applied material has the specific surface area of 31.3 m2/g determined by BET method with nitrogen adsorption. The maximum capacity of clinoptilolite towards zinc, nickel and cobalt removal under the studied conditions is approximately 3.5 mg/g, for copper and manganese is approximately 4.5 mg/g and for lead ions is approximately 30 mg/g. Natural zeolite (clinoptilolite) was used as a potential raw material for the purpose of removal of Cu(II), Zn(II), Mn(II), Pb(II), Co(II) and Ni(II) ions from model solutions. The experimental results were obtained in a laboratory scale batch glass reactor with continuous stirring at 400 rpm. The adsorption of studied heavy metal ions from solution were efficiently onto used adsorbent and approximately 90% from ions were removed from single ion solutions. Generally, it can be concluded that studied clinoptilolite is a potential raw material for effective removal of heavy metals ions from various types of waste waters.

Zeolite bearing tuff (stilbite 27%) from Vetunica deposit, localized in northern marginal parts of the Kratovo-Zletovo volcanic area in Republic of Macedonia was investigated as an adsorbent for removal of copper, zinc, manganese and lead ions from synthetic aqueous solutions and acid mine drainage from Sasa lead - zinc mine in Republic of Macedonia. In order to determine the metals uptake at equilibrium a series of experiments were performed under batch conditions from single ion solutions. Experiments were carried out at different initial concentration of metal ions, at initial pH = 3.5, temperature of 20±1oC and agitation time up to 360 min. The adsorption isotherm of the metal ions on the adsorbent was determined and correlated with the Langmuir and the Freundlich adsorption isotherm models. The Langmuir isotherm exhibited a better fit for the adsorption data for copper, lead and manganese ions, but adsorption of zinc ions is fitting by the Freundlich isotherm. According to the maximum adsorption capacity (qe) it was determined the selectivity of zeolite bearing tuff for the respective heavy metal ions. The selectivity series was Pb2+ > Cu2+ > Zn2+ >Mn2+. The adsorption of copper, zinc, manganese and lead ions from diluted solution and acid mine drainage on to zeolite bearing tuff occurs efficiently.