Search

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 15 Eylül 2021 tarihli basın duyurusunda Tübitak, Aselsan ve Havelsan ile birlikte “Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu” oluşturduğunu ilan etmiştir. Bu çalışmada henüz tasarım aşamasında olan merkez bankası dijital parasının (CBDC) Türkiye ekonomisi üzerindeki potansiyel etkileri SWOT Analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı Dijital Türk lirasının, Türkiye ekonomisiyle ilgili veriler bağlamında güçlü/zayıf yönlerini tespit etmek, CBDC’ye yönelik olası fırsat ve tehditleri tartışmaktır. Çalışmanın bulgularına göre finansal kesimin tasarımına dahil olduğu “optimum” Dijital Türk Lirası, finansal sistemin verimliliğini ve güvenliğini pozitif etkileyecektir. Teknik altyapının zayıflığı ve TCMB başta olmak üzere finansal sistemin “yetersiz” dönüşümü, CBDC’nin genel kabul görmesini engelleyebilecek faktörlerdir. CBDC ihracıyla birlikte hayata geçirilen kurumsal reformlar, para politikasının etkinliğini arttırabilir ve finansal kapsayıcılığın genişlemesiyle TCMB, “özel ödeme sistemleri” karşısında rekabet üstünlüğü kazanabilir. Bankacılık sektörünün CBDC karşısındaki “olumsuz tutumunun” ve toplum nezdinde oluşabilecek dijital veri mahremiyetiyle ilgili kaygıların Dijital Türk Lirasına yönelik ciddi tehditler olduğunu savunuyoruz. CBDC tasarımına ve bankacılık kesiminin konumuna bağlı olarak güçlü yönler zayıf yönlere, fırsatlar tehditlere dönüşebilir. Bu nedenle CBDC tasarım çalışmalarının bankacılık kesimiyle ortak yürütülmesini bir politika önerisi olarak öne sürüyoruz.

Amaç: Çalışmanın amacı, Türkiye’de faaliyet gösteren bireysel emeklilik şirketlerinin etkinlik düzeylerini ve etkinlik değişim eğilimlerini Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemiyle incelemektir. Yöntem: Analiz kapsamında 15 şirketin 2014-2019 yılları arasındaki altı yıllık veri seti kullanılmıştır. Bireysel emeklilik şirketlerinin etkinlikleri faaliyet etkinliği ve fon yönetim etkinliği olmak üzere iki yaklaşımla analiz edilmiştir. Faaliyet etkinliği modelinde, çalışan sayısı ve aktif toplamı, girdi değişkenlerini; toplanan katkı payları ve katılımcı sayısı ise çıktı değişkenlerini oluşturmaktadır. Fon yönetimi etkinliği modelinde, toplanan katkı payları ve fon işletim giderleri girdi, fon büyüklükleri ise çıktı olarak alınmıştır. Ardından şirketlerin etkinlik değişim eğilimlerinin belirlenebilmesi amacıyla VZA tabanlı Malmquist Endeksi (ME) hesaplanmıştır. Bulgular: Analiz sonuçlarına göre, şirketlerin ortalama faaliyet etkinliği %64 olarak hesaplanmış ve etkinliklerin düşüş eğiliminde olduğu tespit edilmiştir. Ortalama fon yönetim etkinliği, %94 olarak hesaplanmış ve analiz dönemi içerisinde artış eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir. Özgünlük: Bu çalışma, literatürde Türkiye’deki bireysel emeklilik şirketlerinin etkinlik düzeylerini VZA ile ölçen çalışmalardan farklı olarak faaliyet ve fon yönetimi açısından iki farklı yaklaşımla etkinlik analizi yapmakta, VZA tabanlı ME ile de etkinlik düzeylerinin dönemler arasındaki değişim eğilimlerini belirlemektedir. Ek olarak, çalışma şirketlerin 2014-2019 yılları arasındaki performanslarını değerlendirmesi açısından Türkiye’deki bireysel emeklilik sektörünün güncel durumunu ortaya koymaktadır.