Search

Water is ook voor dieren van levensbelang. Goed drinkwater is een essentieel onderdeel van gezonde voeding. Voor een goede wateropname is het belangrijk dat het water smakelijk, beschikbaar en van goede kwaliteit is.

Een koe zal je niet zomaar vertellen dat ze gelukkig is, maar als je goed kijkt, geeft de koe veel signalen over haar gemoed. Een soort stille complimentjes die aangeven dat je het als verzorger goed aanpakt. ‘Ook al is het moeilijk in te schatten of een koe zich echt gelukkig kan voelen, we weten wel dat dieren in staat zijn om gevoelens en emoties te hebben. Zeker angst en anderzijds ontspanning zie je terug’, geeft onderzoeker en trainer dierwelzijn Marko Ruis aan. Weten of jouw koeien ‘happy’ zijn? Dat ontdek je zelf aan de hand van deze punten !

Water is één van de basisbehoeften van mens en dier. Een tekort aan drinkwater of een verstoorde waterkwaliteit staat gezondheid, welzijn en productiviteit in de weg. Het verstrekken van voldoende en kwalitatief goed drinkwater is dan ook essentieel. Alleen, wat is voldoende en wat is goede kwaliteit?

In dit document vind je de Menukaart voor Hitte in de gebouwde omgeving. Graag helpen wij je om deze Menukaart te gebruiken in je eigen organisatie. Tijdens een eerste overleg met je collega’s kun je het gemaakte schema gebruiken om te bepalen welke negatieve effecten van hitte jullie op willen lossen. Je bepaalt aan de hand van bestaande informatie, zoals de stresstest voor hitte en informatie van plaatselijke gezondheidsdiensten, welke effecten urgent zijn in jullie gebied.

In de woonwijk Ekerschot in het Brabantse Oirschot legt Brabant Water een waterleiding die is gemaakt van oud frituurvet, houtpulp en resten van suikerriet. Het is de eerste biobased waterleiding die in Nederland wordt gelegd, zegt het Brabantse drinkwaterbedrijf. Het is de opmaat tot het verder vergroenen van het drinkwaterleidingnet in Brabant, maar de toepassing kan ook interessant zijn voor andere drinkwaterbedrijven, aldus Brabant Water.

De drinkwaterproductie is na een periode van dalende en constante jaren de laatste jaren weer aan het stijgen. Dit komt door bevolkingstoename en economische groei, maar ook door een stijgend hoofdelijk huishoudelijk gebruik.

Goed drinkwater is belangrijk voor uw dieren. Veterinair toxicoloog Deon van der Merwe weet precies hoe goed drinkwater eruitziet en waarom het zo belangrijk is. Hij legt dit graag uit en vertelt wat u kunt doen om de waterkwaliteit op uw bedrijf te optimaliseren.

Voor veehouderij is water een belangrijke productiefactor. Een koe drinkt zo’n honderd liter water per dag, een varken 10 procent van zijn lichaamsgewicht. Er moet dus voldoende drinkwater van goede kwaliteit zijn voor het vee. Als het omgevingswater van goede kwaliteit is, kan dit uit de sloot worden gehaald.

De energietransitie zal een grote invloed hebben op de levering van drinkwater, met name in die gebieden waar gasleidingen worden vervangen door warmteleidingen. De belangrijkste negatieve gevolgen betreffen het mogelijk niet voldoen aan de wettelijke eisen voor drinkwaterkwaliteit als gevolg van opwarming van drinkwater tot boven de 25°C en kapitaalvernietiging als gevolg van de vroegtijdige vervanging van leidingen. Reageren op de energietransitie vergt een integrale aanpak en een heroriëntatie van drinkwaterbedrijven hoe zij hun wettelijke leveringsplicht moeten uitoefenen in een snel veranderende samenleving.

Verhalen en uitleg rond een aantal onderwerpen (water, dood, stad, afval en flora) in het kader van het 1250-jarig bestaan van de stad Deventer

Food myth of the week continued: is drinking more water healthier? Here we explain that drinking too much water is actually unsafe, as well as when you do not know for sure that the origin of the water is safe.

De bodem wordt warmer door klimaatverandering en de toename van antropogene (‘menselijke’) warmtebronnen. Hierdoor kan drinkwater warmer worden dan 25°C, wat kan leiden tot klachten over de smaak en geur. Ook kunnen er microbiologische risico's ontstaan. Door samen te werken, kunnen we de bodem koel houden en klachten voorkomen.

Het doel van deze studie is het in beeld brengen van de vraag en het aanbod van de belangrijkste ecosysteemdiensten die worden geleverd door het huidige areaal natuur en groen in Zuid-Holland.

RIVM rapport:Om ervoor te zorgen dat drinkwater schoon blijft, controleren waterbeheerders en drinkwaterbedrijven of 'nieuwe' verontreinigende stoffen in het oppervlaktewater aanwezig zijn. Deze stoffen worden zo genoemd omdat het nieuw aangetroffen verontreinigingen zijn waar nog geen wettelijke norm voor bestaat. Om tijdig te signaleren of deze stoffen in oppervlaktewater zitten, wordt gekeken of de concentratie niet boven de signaleringswaarde van 0,1 microgram per liter uitkomt. Als dat wel het geval is, wordt nader onderzocht of de stof risico's voor de gezondheid kan veroorzaken. Van 2013 tot en met 2015 blijken 42 stoffen deze signaleringswaarde te hebben overschreden in oppervlaktewater dat voor de drinkwatervoorziening wordt gebruikt. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat zij geen risico voor de gezondheid vormen via drinkwater. Bij de 42 onderzochte stoffen gaat het onder andere om bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, zoetstoffen en industriële stoffen. Ze zijn in het oppervlaktewater terechtgekomen via lozingen door de industrie, de rioolwaterzuiveringsinstallatie of via de landbouw. De meeste van deze stoffen worden niet volledig verwijderd in een eenvoudige oppervlaktewaterzuivering. Om mogelijke gezondheidsrisico's te kunnen duiden, heeft het RIVM voor deze nieuwe stoffen 'drinkwaterrichtwaarden' afgeleid - als deze nog niet bestonden. Dit zijn de concentraties waarbij het water nog veilig is om te drinken. Deze richtwaarden zijn niet wettelijk vastgelegd maar dienen als richtlijn voor de gezondheid. Voor dit onderzoek zijn de drinkwaterrichtwaarden vergeleken met de hoogste concentraties van de 42 stoffen die in de oppervlaktewaterbronnen voor drinkwater zijn aangetroffen. Voor elk stof bleef de gemeten concentratie ruim onder de drinkwaterrichtwaarde, voor de meeste stoffen meer dan een factor 10. Deze risicobeoordeling is uitgevoerd voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ter ondersteuning van de toetsing van de doelen in de Kaderrichtlijn W, To ensure that drinking water remains clean, water managers and drinking water companies monitor whether 'new' pollutants are present in the surface water. These substances are called 'new' because they are newly found contaminants for which there is no legal standard yet. To ensure that these substances are detected in surface water at an early stage, it is monitored if the concentration exceeds the signalling value of 0.1 micrograms per litre. If this is the case, the substance's potential health risks are further investigated. From 2013 to 2015, 42 substances appear to have exceeded this signalling value in surface water used for the drinking water supply. Research by the RIVM shows that they do not pose a health risk via drinking water. The 42 researched substances include pesticides, medicine residues, sweeteners and industrial substances. They have ended up in surface water via discharges from industry, the sewage treatment plant or via agriculture. Most of these substances are not completely removed with a simple surface water purification process. In order to identify potential health risks, the RIVM has set up 'provisional guideline values for drinking water' for these new substances - if they did not already exist. These are the concentrations at which the water is still safe to drink. These target values are not laid down by law but serve as a health guideline. In this study, the provisional guideline values were compared with the highest concentrations of the 42 substances found in the surface water sources for drinking water. For each substance, the measured concentration remained well below the provisional guideline value; for most substances with more than a factor of 10. This risk assessment was carried out for the Ministry of Infrastructure and Water Management (IenW) to support the assessment of the targets in the Water Framework Directive (WFD).

RIVM rapport:Om ervoor te zorgen dat drinkwater schoon blijft, controleren waterbeheerders en drinkwaterbedrijven of 'nieuwe' verontreinigende stoffen in het oppervlaktewater aanwezig zijn. Deze stoffen worden zo genoemd omdat het nieuw aangetroffen verontreinigingen zijn waar nog geen wettelijke norm voor bestaat. Om tijdig te signaleren of deze stoffen in oppervlaktewater zitten, wordt gekeken of de concentratie niet boven de signaleringswaarde van 0,1 microgram per liter uitkomt. Als dat wel het geval is, wordt nader onderzocht of de stof risico's voor de gezondheid kan veroorzaken. Van 2013 tot en met 2015 blijken 42 stoffen deze signaleringswaarde te hebben overschreden in oppervlaktewater dat voor de drinkwatervoorziening wordt gebruikt. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat zij geen risico voor de gezondheid vormen via drinkwater. Bij de 42 onderzochte stoffen gaat het onder andere om bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, zoetstoffen en industriële stoffen. Ze zijn in het oppervlaktewater terechtgekomen via lozingen door de industrie, de rioolwaterzuiveringsinstallatie of via de landbouw. De meeste van deze stoffen worden niet volledig verwijderd in een eenvoudige oppervlaktewaterzuivering. Om mogelijke gezondheidsrisico's te kunnen duiden, heeft het RIVM voor deze nieuwe stoffen 'drinkwaterrichtwaarden' afgeleid - als deze nog niet bestonden. Dit zijn de concentraties waarbij het water nog veilig is om te drinken. Deze richtwaarden zijn niet wettelijk vastgelegd maar dienen als richtlijn voor de gezondheid. Voor dit onderzoek zijn de drinkwaterrichtwaarden vergeleken met de hoogste concentraties van de 42 stoffen die in de oppervlaktewaterbronnen voor drinkwater zijn aangetroffen. Voor elk stof bleef de gemeten concentratie ruim onder de drinkwaterrichtwaarde, voor de meeste stoffen meer dan een factor 10. Deze risicobeoordeling is uitgevoerd voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ter ondersteuning van de toetsing van de doelen in de Kaderrichtlijn W, To ensure that drinking water remains clean, water managers and drinking water companies monitor whether 'new' pollutants are present in the surface water. These substances are called 'new' because they are newly found contaminants for which there is no legal standard yet. To ensure that these substances are detected in surface water at an early stage, it is monitored if the concentration exceeds the signalling value of 0.1 micrograms per litre. If this is the case, the substance's potential health risks are further investigated. From 2013 to 2015, 42 substances appear to have exceeded this signalling value in surface water used for the drinking water supply. Research by the RIVM shows that they do not pose a health risk via drinking water. The 42 researched substances include pesticides, medicine residues, sweeteners and industrial substances. They have ended up in surface water via discharges from industry, the sewage treatment plant or via agriculture. Most of these substances are not completely removed with a simple surface water purification process. In order to identify potential health risks, the RIVM has set up 'provisional guideline values for drinking water' for these new substances - if they did not already exist. These are the concentrations at which the water is still safe to drink. These target values are not laid down by law but serve as a health guideline. In this study, the provisional guideline values were compared with the highest concentrations of the 42 substances found in the surface water sources for drinking water. For each substance, the measured concentration remained well below the provisional guideline value; for most substances with more than a factor of 10. This risk assessment was carried out for the Ministry of Infrastructure and Water Management (IenW) to support the assessment of the targets in the Water Framework Directive (WFD).

RIVM rapport:Om ervoor te zorgen dat drinkwater schoon blijft, controleren waterbeheerders en drinkwaterbedrijven of 'nieuwe' verontreinigende stoffen in het oppervlaktewater aanwezig zijn. Deze stoffen worden zo genoemd omdat het nieuw aangetroffen verontreinigingen zijn waar nog geen wettelijke norm voor bestaat. Om tijdig te signaleren of deze stoffen in oppervlaktewater zitten, wordt gekeken of de concentratie niet boven de signaleringswaarde van 0,1 microgram per liter uitkomt. Als dat wel het geval is, wordt nader onderzocht of de stof risico's voor de gezondheid kan veroorzaken. Van 2013 tot en met 2015 blijken 42 stoffen deze signaleringswaarde te hebben overschreden in oppervlaktewater dat voor de drinkwatervoorziening wordt gebruikt. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat zij geen risico voor de gezondheid vormen via drinkwater. Bij de 42 onderzochte stoffen gaat het onder andere om bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, zoetstoffen en industriële stoffen. Ze zijn in het oppervlaktewater terechtgekomen via lozingen door de industrie, de rioolwaterzuiveringsinstallatie of via de landbouw. De meeste van deze stoffen worden niet volledig verwijderd in een eenvoudige oppervlaktewaterzuivering. Om mogelijke gezondheidsrisico's te kunnen duiden, heeft het RIVM voor deze nieuwe stoffen 'drinkwaterrichtwaarden' afgeleid - als deze nog niet bestonden. Dit zijn de concentraties waarbij het water nog veilig is om te drinken. Deze richtwaarden zijn niet wettelijk vastgelegd maar dienen als richtlijn voor de gezondheid. Voor dit onderzoek zijn de drinkwaterrichtwaarden vergeleken met de hoogste concentraties van de 42 stoffen die in de oppervlaktewaterbronnen voor drinkwater zijn aangetroffen. Voor elk stof bleef de gemeten concentratie ruim onder de drinkwaterrichtwaarde, voor de meeste stoffen meer dan een factor 10. Deze risicobeoordeling is uitgevoerd voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ter ondersteuning van de toetsing van de doelen in de Kaderrichtlijn W, To ensure that drinking water remains clean, water managers and drinking water companies monitor whether 'new' pollutants are present in the surface water. These substances are called 'new' because they are newly found contaminants for which there is no legal standard yet. To ensure that these substances are detected in surface water at an early stage, it is monitored if the concentration exceeds the signalling value of 0.1 micrograms per litre. If this is the case, the substance's potential health risks are further investigated. From 2013 to 2015, 42 substances appear to have exceeded this signalling value in surface water used for the drinking water supply. Research by the RIVM shows that they do not pose a health risk via drinking water. The 42 researched substances include pesticides, medicine residues, sweeteners and industrial substances. They have ended up in surface water via discharges from industry, the sewage treatment plant or via agriculture. Most of these substances are not completely removed with a simple surface water purification process. In order to identify potential health risks, the RIVM has set up 'provisional guideline values for drinking water' for these new substances - if they did not already exist. These are the concentrations at which the water is still safe to drink. These target values are not laid down by law but serve as a health guideline. In this study, the provisional guideline values were compared with the highest concentrations of the 42 substances found in the surface water sources for drinking water. For each substance, the measured concentration remained well below the provisional guideline value; for most substances with more than a factor of 10. This risk assessment was carried out for the Ministry of Infrastructure and Water Management (IenW) to support the assessment of the targets in the Water Framework Directive (WFD).

Om ervoor te zorgen dat drinkwater schoon blijft, controleren waterbeheerders en drinkwaterbedrijven of 'nieuwe' verontreinigende stoffen in het oppervlaktewater aanwezig zijn. Deze stoffen worden zo genoemd omdat het nieuw aangetroffen verontreinigingen zijn waar nog geen wettelijke norm voor bestaat. Om tijdig te signaleren of deze stoffen in oppervlaktewater zitten, wordt gekeken of de concentratie niet boven de signaleringswaarde van 0,1 microgram per liter uitkomt. Als dat wel het geval is, wordt nader onderzocht of de stof risico's voor de gezondheid kan veroorzaken. Van 2013 tot en met 2015 blijken 42 stoffen deze signaleringswaarde te hebben overschreden in oppervlaktewater dat voor de drinkwatervoorziening wordt gebruikt. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat zij geen risico voor de gezondheid vormen via drinkwater. Bij de 42 onderzochte stoffen gaat het onder andere om bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, zoetstoffen en industriële stoffen. Ze zijn in het oppervlaktewater terechtgekomen via lozingen door de industrie, de rioolwaterzuiveringsinstallatie of via de landbouw. De meeste van deze stoffen worden niet volledig verwijderd in een eenvoudige oppervlaktewaterzuivering. Om mogelijke gezondheidsrisico's te kunnen duiden, heeft het RIVM voor deze nieuwe stoffen 'drinkwaterrichtwaarden' afgeleid - als deze nog niet bestonden. Dit zijn de concentraties waarbij het water nog veilig is om te drinken. Deze richtwaarden zijn niet wettelijk vastgelegd maar dienen als richtlijn voor de gezondheid. Voor dit onderzoek zijn de drinkwaterrichtwaarden vergeleken met de hoogste concentraties van de 42 stoffen die in de oppervlaktewaterbronnen voor drinkwater zijn aangetroffen. Voor elk stof bleef de gemeten concentratie ruim onder de drinkwaterrichtwaarde, voor de meeste stoffen meer dan een factor 10. Deze risicobeoordeling is uitgevoerd voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ter ondersteuning van de toetsing van de doelen in de Kaderrichtlijn W, To ensure that drinking water remains clean, water managers and drinking water companies monitor whether 'new' pollutants are present in the surface water. These substances are called 'new' because they are newly found contaminants for which there is no legal standard yet. To ensure that these substances are detected in surface water at an early stage, it is monitored if the concentration exceeds the signalling value of 0.1 micrograms per litre. If this is the case, the substance's potential health risks are further investigated. From 2013 to 2015, 42 substances appear to have exceeded this signalling value in surface water used for the drinking water supply. Research by the RIVM shows that they do not pose a health risk via drinking water. The 42 researched substances include pesticides, medicine residues, sweeteners and industrial substances. They have ended up in surface water via discharges from industry, the sewage treatment plant or via agriculture. Most of these substances are not completely removed with a simple surface water purification process. In order to identify potential health risks, the RIVM has set up 'provisional guideline values for drinking water' for these new substances - if they did not already exist. These are the concentrations at which the water is still safe to drink. These target values are not laid down by law but serve as a health guideline. In this study, the provisional guideline values were compared with the highest concentrations of the 42 substances found in the surface water sources for drinking water. For each substance, the measured concentration remained well below the provisional guideline value; for most substances with more than a factor of 10. This risk assessment was carried out for the Ministry of Infrastructure and Water Management (IenW) to support the assessment of the targets in the Water Framework Directive (WFD).

In het Handboek RKW zijn procedures en criteria voor levensduur(bepaling) van watermeters binnen de nieuwe regeling omschreven. Het is tot stand gekomen op basis van verschillende, binnen voornoemd verbetertraject, vastgestelde documenten. Die documenten zijn vastgelegd in het Gegevensbeheersysteem van de RKW, waarin ze, na autorisatie, zijn te raadplegen. In het onderhavige handboek is de essentie van die documenten vastgelegd. Het betreft de 6e versie van het Handboek; eerdere versies zijn van respectievelijk mei 2008, 1 juni 2010, 30 augustus 2011, 24 april 2014 en 14 oktober 2015.

Verontreinigd drinkwater bedreigt de diergezondheid. Grote boosdoener is een biofilm, een slijmerig laagje aan de binnenkant van de drinkleiding. Samen met het bedrijfsleven heeft Wageningen University & Research adviezen opgesteld voor een schone, veilige drinkwatervoorziening in pluimveestallen.

RIVM rapport:De Nederlandse drinkwatersector maakt gebruik van risicoanalyses en risicomanagement (RA/RM) om het drinkwatersysteem en de levering van schoon drinkwater veilig te stellen, internationaal waterveiligheidsplan geheten. In Nederland blijken alle stappen uit het waterveiligheidsplan te worden uitgevoerd. Deze manier van werken levert een belangrijke bijdrage om de drinkwaterkwaliteit van bron tot tap te waarborgen. De drinkwaterbedrijven vullen de meeste RA/RM-activiteiten ongeveer op dezelfde manier in. De enkele verschillen die er zijn, zijn gepast omdat de systemen verschillen, bijvoorbeeld wanneer oppervlaktewater dan wel grondwater de bron is. Punten van aandacht zijn verdere samenwerking binnen de drinkwatersector en meer aandacht voor integraal risicomanagement binnen een bedrijf. RA/RM is ingericht als een cyclisch proces, zodat continu verbetering mogelijk is. Dit blijkt uit een inventarisatie door het RIVM en KWR Watercycle Research Institute van de RA/RM-activiteiten. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) gaf hiertoe de opdracht, omdat een nationaal overzicht van de RA/RM-activiteiten ontbrak. De Nederlandse drinkwatersector is zich zeer bewust van de mogelijke risico's voor de drinkwaterkwaliteit en heeft de afgelopen decennia zijn aanpak daarop ingesteld. De sector heeft op allerlei vlakken RA/RM-activiteiten ontwikkeld, zowel op eigen initiatief als voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Drinkwater wordt in Nederland geproduceerd uit oppervlaktewater en grondwater, met als doel de Nederlandse bevolking van schoon en voldoende drinkwater te voorzien. Het waterveiligheidsplan is een internationaal opgezet systeem dat de WHO in 2004 heeft opgezet om wereldwijd de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen. Voor deze inventarisatie zijn medewerkers van alle tien de drinkwaterbedrijven in Nederland geïnterviewd., The Dutch drinking water sector uses the system of risk analysis and risk management (RA/RM) to guarantee the quality of the drinking water system and the supply of clean drinking water. RA/RM is internationally well known as the water safety plan. In The Netherlands, all steps described in the water safety plan are covered. This approach contributes significantly in safeguarding the drinking water quality from source to tap. The drinking water companies fill in most of the RA/RM activities in approximately the same way. The few differences that do occure are fitting, for instance because of the different kind of sources like surface water or groundwater. Focus points are further cooperation within the drinking water sector and more attention to integral risk management within a company. RA/RM is designed as a cyclic process so it can be improved continuously. On behalf of the Ministry of Infrastructure and the Environment, RIVM and KWR Watercycle Research Institute made an inventory of all RA/RM activities in drinking water production in the Netherlands. The Dutch drinking water companies are well aware of the potential hazards and risks that can influence the quality of drinking water. They developed RA/RM activities on all kinds of issues, either on their own initiative or as a result of the implementation of legal aspects. Important points for the future are the ongoing cooperation in the water sector to improve the RA/RM activities and initiatives for integrated risk management within the companies. Continuation of these activities is important to ensure the quality of drinking water from source to tap. In The Netherlands, drinking water is produced from surface and ground water, with the aim of providing the Dutch population with safe and sufficient drinking water. The water safety plan is an international system developed by the WHO and published in 2004 to guarantee clean and safe drinking water worldwide. For this inventory employees of all ten drinking wat

RIVM rapport:Het RIVM zoekt naar mogelijkheden om het milieu minder te belasten met resten van geneesmiddelen. Daarom zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van professionals uit de medicijnketen, zowel beleidsmakers, fabrikanten, beoordelaars, zorgverleners, apothekers als waterzuiveraars. De focus lag hierbij op mogelijkheden om geneesmiddelen te vervangen door behandelingen die het milieu minder belasten. In de praktijk zijn er nog geen combinaties gevonden die hiervoor in aanmerking komen. Alle geïnterviewden tonen zich bereid na te denken over het vervangen van behandelingen maar benadrukken dat het belang van de patiënt bovenaan staat. De behandeling van de patiënt mag er niet op achteruit gaan, wat betekent dat het vervangende middel minstens even effectief en veilig moet zijn. In de praktijk blijkt dat voor veel geneesmiddelen nog niet mogelijk. Bovendien moet de milieuwinst van het vervangende middel zijn onderbouwd. Voor veel geneesmiddelen ontbreken echter goede gegevens over de effecten op het milieu. Er is behoefte aan een afwegingskader om effectiviteit, veiligheid en milieueffecten van geneesmiddelen met elkaar te kunnen vergelijken. Het belang dat de geïnterviewden aan milieu in relatie tot de gezondheidszorg hechten, varieert tussen de professionals. Om dit belang op de kaart te zetten is het cruciaal dat professionals uit de gehele medicijnketen zich er bewust van worden. Kennisuitwisseling kan een belangrijk middel zijn om de bewustwording te vergroten, binnen de medicijnketen maar ook in de samenleving. Restanten van geneesmiddelen komen na gebruik in oppervlaktewater terecht via de riolering, onder andere omdat rioolwaterzuiveringsinstallaties niet alles kunnen verwijderen. Deze restanten kunnen schadelijke effecten hebben op organismen in het watermilieu, zoals gedragsverandering, weefselschade en effecten op de voortplanting. De kwaliteit van het drinkwater is niet in het geding maar kan in de toekomst wel onder druk komen te staan. Dit onderzoek i, The RIVM tries to identify opportunities to reduce the impact of pharmaceutical residues on the environment. We interviewed representatives of professionals from the medicinal product chain, such as policy makers, manufacturers, assessors, health care providers, pharmacists and water managers. These interviews focused on the substitution of certain drugs by treatments that are less harmful to the environment. In practice no combinations were found yet that qualify for this. All professionals interviewed were willing to consider substituting treatments, but at the same time emphasized that the patient's interest is of first importance. The patient's treatment must stay qualitatively the same, which means the substitute must at least be equally effective and safe. In practice, for many pharmaceuticals this proves not yet possible. Moreover, the environmental benefits must be substantiated. For many pharmaceuticals environmental data are lacking. There is a need for a framework to compare effectivity, safety and environmental effects of pharmaceuticals. The importance attributed to the environment in relation to the health care sector varies between the professionals. To address this importance, it is paramount that professionals within this sector become aware of this. Knowledge exchange can be an important means to increase awareness, both in the medicinal product chain and in the society. Pharmaceutical residues end up in surface water via the sewer system, among other things because sewage treatment plants are unable to remove all residues. These residues may have harmful effects on organisms in the aquatic environment, such as behavioral changes, tissue damage and reproductive effects. The drinking water quality is not affected, but this may become a problem in the future. This study is performed on behalf of the Ministry of Infrastructure and Environment and is part of the chain approach 'Medicijnresten uit Water' (Pharmaceutical residues out of Water)

RIVM rapport:Het RIVM zoekt naar mogelijkheden om het milieu minder te belasten met resten van geneesmiddelen. Daarom zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van professionals uit de medicijnketen, zowel beleidsmakers, fabrikanten, beoordelaars, zorgverleners, apothekers als waterzuiveraars. De focus lag hierbij op mogelijkheden om geneesmiddelen te vervangen door behandelingen die het milieu minder belasten. In de praktijk zijn er nog geen combinaties gevonden die hiervoor in aanmerking komen. Alle geïnterviewden tonen zich bereid na te denken over het vervangen van behandelingen maar benadrukken dat het belang van de patiënt bovenaan staat. De behandeling van de patiënt mag er niet op achteruit gaan, wat betekent dat het vervangende middel minstens even effectief en veilig moet zijn. In de praktijk blijkt dat voor veel geneesmiddelen nog niet mogelijk. Bovendien moet de milieuwinst van het vervangende middel zijn onderbouwd. Voor veel geneesmiddelen ontbreken echter goede gegevens over de effecten op het milieu. Er is behoefte aan een afwegingskader om effectiviteit, veiligheid en milieueffecten van geneesmiddelen met elkaar te kunnen vergelijken. Het belang dat de geïnterviewden aan milieu in relatie tot de gezondheidszorg hechten, varieert tussen de professionals. Om dit belang op de kaart te zetten is het cruciaal dat professionals uit de gehele medicijnketen zich er bewust van worden. Kennisuitwisseling kan een belangrijk middel zijn om de bewustwording te vergroten, binnen de medicijnketen maar ook in de samenleving. Restanten van geneesmiddelen komen na gebruik in oppervlaktewater terecht via de riolering, onder andere omdat rioolwaterzuiveringsinstallaties niet alles kunnen verwijderen. Deze restanten kunnen schadelijke effecten hebben op organismen in het watermilieu, zoals gedragsverandering, weefselschade en effecten op de voortplanting. De kwaliteit van het drinkwater is niet in het geding maar kan in de toekomst wel onder druk komen te staan. Dit onderzoek i, The RIVM tries to identify opportunities to reduce the impact of pharmaceutical residues on the environment. We interviewed representatives of professionals from the medicinal product chain, such as policy makers, manufacturers, assessors, health care providers, pharmacists and water managers. These interviews focused on the substitution of certain drugs by treatments that are less harmful to the environment. In practice no combinations were found yet that qualify for this. All professionals interviewed were willing to consider substituting treatments, but at the same time emphasized that the patient's interest is of first importance. The patient's treatment must stay qualitatively the same, which means the substitute must at least be equally effective and safe. In practice, for many pharmaceuticals this proves not yet possible. Moreover, the environmental benefits must be substantiated. For many pharmaceuticals environmental data are lacking. There is a need for a framework to compare effectivity, safety and environmental effects of pharmaceuticals. The importance attributed to the environment in relation to the health care sector varies between the professionals. To address this importance, it is paramount that professionals within this sector become aware of this. Knowledge exchange can be an important means to increase awareness, both in the medicinal product chain and in the society. Pharmaceutical residues end up in surface water via the sewer system, among other things because sewage treatment plants are unable to remove all residues. These residues may have harmful effects on organisms in the aquatic environment, such as behavioral changes, tissue damage and reproductive effects. The drinking water quality is not affected, but this may become a problem in the future. This study is performed on behalf of the Ministry of Infrastructure and Environment and is part of the chain approach 'Medicijnresten uit Water' (Pharmaceutical residues out of Water)

RIVM rapport:De Nederlandse drinkwatersector maakt gebruik van risicoanalyses en risicomanagement (RA/RM) om het drinkwatersysteem en de levering van schoon drinkwater veilig te stellen, internationaal waterveiligheidsplan geheten. In Nederland blijken alle stappen uit het waterveiligheidsplan te worden uitgevoerd. Deze manier van werken levert een belangrijke bijdrage om de drinkwaterkwaliteit van bron tot tap te waarborgen. De drinkwaterbedrijven vullen de meeste RA/RM-activiteiten ongeveer op dezelfde manier in. De enkele verschillen die er zijn, zijn gepast omdat de systemen verschillen, bijvoorbeeld wanneer oppervlaktewater dan wel grondwater de bron is. Punten van aandacht zijn verdere samenwerking binnen de drinkwatersector en meer aandacht voor integraal risicomanagement binnen een bedrijf. RA/RM is ingericht als een cyclisch proces, zodat continu verbetering mogelijk is. Dit blijkt uit een inventarisatie door het RIVM en KWR Watercycle Research Institute van de RA/RM-activiteiten. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) gaf hiertoe de opdracht, omdat een nationaal overzicht van de RA/RM-activiteiten ontbrak. De Nederlandse drinkwatersector is zich zeer bewust van de mogelijke risico's voor de drinkwaterkwaliteit en heeft de afgelopen decennia zijn aanpak daarop ingesteld. De sector heeft op allerlei vlakken RA/RM-activiteiten ontwikkeld, zowel op eigen initiatief als voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Drinkwater wordt in Nederland geproduceerd uit oppervlaktewater en grondwater, met als doel de Nederlandse bevolking van schoon en voldoende drinkwater te voorzien. Het waterveiligheidsplan is een internationaal opgezet systeem dat de WHO in 2004 heeft opgezet om wereldwijd de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen. Voor deze inventarisatie zijn medewerkers van alle tien de drinkwaterbedrijven in Nederland geïnterviewd., The Dutch drinking water sector uses the system of risk analysis and risk management (RA/RM) to guarantee the quality of the drinking water system and the supply of clean drinking water. RA/RM is internationally well known as the water safety plan. In The Netherlands, all steps described in the water safety plan are covered. This approach contributes significantly in safeguarding the drinking water quality from source to tap. The drinking water companies fill in most of the RA/RM activities in approximately the same way. The few differences that do occure are fitting, for instance because of the different kind of sources like surface water or groundwater. Focus points are further cooperation within the drinking water sector and more attention to integral risk management within a company. RA/RM is designed as a cyclic process so it can be improved continuously. On behalf of the Ministry of Infrastructure and the Environment, RIVM and KWR Watercycle Research Institute made an inventory of all RA/RM activities in drinking water production in the Netherlands. The Dutch drinking water companies are well aware of the potential hazards and risks that can influence the quality of drinking water. They developed RA/RM activities on all kinds of issues, either on their own initiative or as a result of the implementation of legal aspects. Important points for the future are the ongoing cooperation in the water sector to improve the RA/RM activities and initiatives for integrated risk management within the companies. Continuation of these activities is important to ensure the quality of drinking water from source to tap. In The Netherlands, drinking water is produced from surface and ground water, with the aim of providing the Dutch population with safe and sufficient drinking water. The water safety plan is an international system developed by the WHO and published in 2004 to guarantee clean and safe drinking water worldwide. For this inventory employees of all ten drinking wat

RIVM rapport:De Nederlandse drinkwatersector maakt gebruik van risicoanalyses en risicomanagement (RA/RM) om het drinkwatersysteem en de levering van schoon drinkwater veilig te stellen, internationaal waterveiligheidsplan geheten. In Nederland blijken alle stappen uit het waterveiligheidsplan te worden uitgevoerd. Deze manier van werken levert een belangrijke bijdrage om de drinkwaterkwaliteit van bron tot tap te waarborgen. De drinkwaterbedrijven vullen de meeste RA/RM-activiteiten ongeveer op dezelfde manier in. De enkele verschillen die er zijn, zijn gepast omdat de systemen verschillen, bijvoorbeeld wanneer oppervlaktewater dan wel grondwater de bron is. Punten van aandacht zijn verdere samenwerking binnen de drinkwatersector en meer aandacht voor integraal risicomanagement binnen een bedrijf. RA/RM is ingericht als een cyclisch proces, zodat continu verbetering mogelijk is. Dit blijkt uit een inventarisatie door het RIVM en KWR Watercycle Research Institute van de RA/RM-activiteiten. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) gaf hiertoe de opdracht, omdat een nationaal overzicht van de RA/RM-activiteiten ontbrak. De Nederlandse drinkwatersector is zich zeer bewust van de mogelijke risico's voor de drinkwaterkwaliteit en heeft de afgelopen decennia zijn aanpak daarop ingesteld. De sector heeft op allerlei vlakken RA/RM-activiteiten ontwikkeld, zowel op eigen initiatief als voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Drinkwater wordt in Nederland geproduceerd uit oppervlaktewater en grondwater, met als doel de Nederlandse bevolking van schoon en voldoende drinkwater te voorzien. Het waterveiligheidsplan is een internationaal opgezet systeem dat de WHO in 2004 heeft opgezet om wereldwijd de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen. Voor deze inventarisatie zijn medewerkers van alle tien de drinkwaterbedrijven in Nederland geïnterviewd., The Dutch drinking water sector uses the system of risk analysis and risk management (RA/RM) to guarantee the quality of the drinking water system and the supply of clean drinking water. RA/RM is internationally well known as the water safety plan. In The Netherlands, all steps described in the water safety plan are covered. This approach contributes significantly in safeguarding the drinking water quality from source to tap. The drinking water companies fill in most of the RA/RM activities in approximately the same way. The few differences that do occure are fitting, for instance because of the different kind of sources like surface water or groundwater. Focus points are further cooperation within the drinking water sector and more attention to integral risk management within a company. RA/RM is designed as a cyclic process so it can be improved continuously. On behalf of the Ministry of Infrastructure and the Environment, RIVM and KWR Watercycle Research Institute made an inventory of all RA/RM activities in drinking water production in the Netherlands. The Dutch drinking water companies are well aware of the potential hazards and risks that can influence the quality of drinking water. They developed RA/RM activities on all kinds of issues, either on their own initiative or as a result of the implementation of legal aspects. Important points for the future are the ongoing cooperation in the water sector to improve the RA/RM activities and initiatives for integrated risk management within the companies. Continuation of these activities is important to ensure the quality of drinking water from source to tap. In The Netherlands, drinking water is produced from surface and ground water, with the aim of providing the Dutch population with safe and sufficient drinking water. The water safety plan is an international system developed by the WHO and published in 2004 to guarantee clean and safe drinking water worldwide. For this inventory employees of all ten drinking wat

RIVM rapport:Het RIVM zoekt naar mogelijkheden om het milieu minder te belasten met resten van geneesmiddelen. Daarom zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van professionals uit de medicijnketen, zowel beleidsmakers, fabrikanten, beoordelaars, zorgverleners, apothekers als waterzuiveraars. De focus lag hierbij op mogelijkheden om geneesmiddelen te vervangen door behandelingen die het milieu minder belasten. In de praktijk zijn er nog geen combinaties gevonden die hiervoor in aanmerking komen. Alle geïnterviewden tonen zich bereid na te denken over het vervangen van behandelingen maar benadrukken dat het belang van de patiënt bovenaan staat. De behandeling van de patiënt mag er niet op achteruit gaan, wat betekent dat het vervangende middel minstens even effectief en veilig moet zijn. In de praktijk blijkt dat voor veel geneesmiddelen nog niet mogelijk. Bovendien moet de milieuwinst van het vervangende middel zijn onderbouwd. Voor veel geneesmiddelen ontbreken echter goede gegevens over de effecten op het milieu. Er is behoefte aan een afwegingskader om effectiviteit, veiligheid en milieueffecten van geneesmiddelen met elkaar te kunnen vergelijken. Het belang dat de geïnterviewden aan milieu in relatie tot de gezondheidszorg hechten, varieert tussen de professionals. Om dit belang op de kaart te zetten is het cruciaal dat professionals uit de gehele medicijnketen zich er bewust van worden. Kennisuitwisseling kan een belangrijk middel zijn om de bewustwording te vergroten, binnen de medicijnketen maar ook in de samenleving. Restanten van geneesmiddelen komen na gebruik in oppervlaktewater terecht via de riolering, onder andere omdat rioolwaterzuiveringsinstallaties niet alles kunnen verwijderen. Deze restanten kunnen schadelijke effecten hebben op organismen in het watermilieu, zoals gedragsverandering, weefselschade en effecten op de voortplanting. De kwaliteit van het drinkwater is niet in het geding maar kan in de toekomst wel onder druk komen te staan. Dit onderzoek i, The RIVM tries to identify opportunities to reduce the impact of pharmaceutical residues on the environment. We interviewed representatives of professionals from the medicinal product chain, such as policy makers, manufacturers, assessors, health care providers, pharmacists and water managers. These interviews focused on the substitution of certain drugs by treatments that are less harmful to the environment. In practice no combinations were found yet that qualify for this. All professionals interviewed were willing to consider substituting treatments, but at the same time emphasized that the patient's interest is of first importance. The patient's treatment must stay qualitatively the same, which means the substitute must at least be equally effective and safe. In practice, for many pharmaceuticals this proves not yet possible. Moreover, the environmental benefits must be substantiated. For many pharmaceuticals environmental data are lacking. There is a need for a framework to compare effectivity, safety and environmental effects of pharmaceuticals. The importance attributed to the environment in relation to the health care sector varies between the professionals. To address this importance, it is paramount that professionals within this sector become aware of this. Knowledge exchange can be an important means to increase awareness, both in the medicinal product chain and in the society. Pharmaceutical residues end up in surface water via the sewer system, among other things because sewage treatment plants are unable to remove all residues. These residues may have harmful effects on organisms in the aquatic environment, such as behavioral changes, tissue damage and reproductive effects. The drinking water quality is not affected, but this may become a problem in the future. This study is performed on behalf of the Ministry of Infrastructure and Environment and is part of the chain approach 'Medicijnresten uit Water' (Pharmaceutical residues out of Water)

De Nederlandse drinkwatersector maakt gebruik van risicoanalyses en risicomanagement (RA/RM) om het drinkwatersysteem en de levering van schoon drinkwater veilig te stellen, internationaal waterveiligheidsplan geheten. In Nederland blijken alle stappen uit het waterveiligheidsplan te worden uitgevoerd. Deze manier van werken levert een belangrijke bijdrage om de drinkwaterkwaliteit van bron tot tap te waarborgen. De drinkwaterbedrijven vullen de meeste RA/RM-activiteiten ongeveer op dezelfde manier in. De enkele verschillen die er zijn, zijn gepast omdat de systemen verschillen, bijvoorbeeld wanneer oppervlaktewater dan wel grondwater de bron is. Punten van aandacht zijn verdere samenwerking binnen de drinkwatersector en meer aandacht voor integraal risicomanagement binnen een bedrijf. RA/RM is ingericht als een cyclisch proces, zodat continu verbetering mogelijk is. Dit blijkt uit een inventarisatie door het RIVM en KWR Watercycle Research Institute van de RA/RM-activiteiten. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) gaf hiertoe de opdracht, omdat een nationaal overzicht van de RA/RM-activiteiten ontbrak. De Nederlandse drinkwatersector is zich zeer bewust van de mogelijke risico's voor de drinkwaterkwaliteit en heeft de afgelopen decennia zijn aanpak daarop ingesteld. De sector heeft op allerlei vlakken RA/RM-activiteiten ontwikkeld, zowel op eigen initiatief als voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Drinkwater wordt in Nederland geproduceerd uit oppervlaktewater en grondwater, met als doel de Nederlandse bevolking van schoon en voldoende drinkwater te voorzien. Het waterveiligheidsplan is een internationaal opgezet systeem dat de WHO in 2004 heeft opgezet om wereldwijd de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen. Voor deze inventarisatie zijn medewerkers van alle tien de drinkwaterbedrijven in Nederland geïnterviewd., The Dutch drinking water sector uses the system of risk analysis and risk management (RA/RM) to guarantee the quality of the drinking water system and the supply of clean drinking water. RA/RM is internationally well known as the water safety plan. In The Netherlands, all steps described in the water safety plan are covered. This approach contributes significantly in safeguarding the drinking water quality from source to tap. The drinking water companies fill in most of the RA/RM activities in approximately the same way. The few differences that do occure are fitting, for instance because of the different kind of sources like surface water or groundwater. Focus points are further cooperation within the drinking water sector and more attention to integral risk management within a company. RA/RM is designed as a cyclic process so it can be improved continuously. On behalf of the Ministry of Infrastructure and the Environment, RIVM and KWR Watercycle Research Institute made an inventory of all RA/RM activities in drinking water production in the Netherlands. The Dutch drinking water companies are well aware of the potential hazards and risks that can influence the quality of drinking water. They developed RA/RM activities on all kinds of issues, either on their own initiative or as a result of the implementation of legal aspects. Important points for the future are the ongoing cooperation in the water sector to improve the RA/RM activities and initiatives for integrated risk management within the companies. Continuation of these activities is important to ensure the quality of drinking water from source to tap. In The Netherlands, drinking water is produced from surface and ground water, with the aim of providing the Dutch population with safe and sufficient drinking water. The water safety plan is an international system developed by the WHO and published in 2004 to guarantee clean and safe drinking water worldwide. For this inventory employees of all ten drinking wat

Het RIVM zoekt naar mogelijkheden om het milieu minder te belasten met resten van geneesmiddelen. Daarom zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van professionals uit de medicijnketen, zowel beleidsmakers, fabrikanten, beoordelaars, zorgverleners, apothekers als waterzuiveraars. De focus lag hierbij op mogelijkheden om geneesmiddelen te vervangen door behandelingen die het milieu minder belasten. In de praktijk zijn er nog geen combinaties gevonden die hiervoor in aanmerking komen. Alle geïnterviewden tonen zich bereid na te denken over het vervangen van behandelingen maar benadrukken dat het belang van de patiënt bovenaan staat. De behandeling van de patiënt mag er niet op achteruit gaan, wat betekent dat het vervangende middel minstens even effectief en veilig moet zijn. In de praktijk blijkt dat voor veel geneesmiddelen nog niet mogelijk. Bovendien moet de milieuwinst van het vervangende middel zijn onderbouwd. Voor veel geneesmiddelen ontbreken echter goede gegevens over de effecten op het milieu. Er is behoefte aan een afwegingskader om effectiviteit, veiligheid en milieueffecten van geneesmiddelen met elkaar te kunnen vergelijken. Het belang dat de geïnterviewden aan milieu in relatie tot de gezondheidszorg hechten, varieert tussen de professionals. Om dit belang op de kaart te zetten is het cruciaal dat professionals uit de gehele medicijnketen zich er bewust van worden. Kennisuitwisseling kan een belangrijk middel zijn om de bewustwording te vergroten, binnen de medicijnketen maar ook in de samenleving. Restanten van geneesmiddelen komen na gebruik in oppervlaktewater terecht via de riolering, onder andere omdat rioolwaterzuiveringsinstallaties niet alles kunnen verwijderen. Deze restanten kunnen schadelijke effecten hebben op organismen in het watermilieu, zoals gedragsverandering, weefselschade en effecten op de voortplanting. De kwaliteit van het drinkwater is niet in het geding maar kan in de toekomst wel onder druk komen te staan. Dit onderzoek i, The RIVM tries to identify opportunities to reduce the impact of pharmaceutical residues on the environment. We interviewed representatives of professionals from the medicinal product chain, such as policy makers, manufacturers, assessors, health care providers, pharmacists and water managers. These interviews focused on the substitution of certain drugs by treatments that are less harmful to the environment. In practice no combinations were found yet that qualify for this. All professionals interviewed were willing to consider substituting treatments, but at the same time emphasized that the patient's interest is of first importance. The patient's treatment must stay qualitatively the same, which means the substitute must at least be equally effective and safe. In practice, for many pharmaceuticals this proves not yet possible. Moreover, the environmental benefits must be substantiated. For many pharmaceuticals environmental data are lacking. There is a need for a framework to compare effectivity, safety and environmental effects of pharmaceuticals. The importance attributed to the environment in relation to the health care sector varies between the professionals. To address this importance, it is paramount that professionals within this sector become aware of this. Knowledge exchange can be an important means to increase awareness, both in the medicinal product chain and in the society. Pharmaceutical residues end up in surface water via the sewer system, among other things because sewage treatment plants are unable to remove all residues. These residues may have harmful effects on organisms in the aquatic environment, such as behavioral changes, tissue damage and reproductive effects. The drinking water quality is not affected, but this may become a problem in the future. This study is performed on behalf of the Ministry of Infrastructure and Environment and is part of the chain approach 'Medicijnresten uit Water' (Pharmaceutical residues out of Water)

We cannot live without water, but we are also frequently bothered by water.