Search

Pathogen attack and herbivore infestation have a major impact on plant health. In a model study, these two plant health issues were simulated to study whether plant health can be monitored at greenhouse scale through the analysis of volatile organic compounds (VOCs) in greenhouse atmosphere. To simulate pathogen attack and herbivore infestation, we repeatedly stroked the stems of tomato plants (Lycopersicon esculentum) and repeatedly removed their side shoots. In addition, we studied the effect of fruit picking on the concentration of plant-emitted VOCs in greenhouse atmosphere. Analysis of air samples obtained before these treatments revealed up to 17 VOCs that are known to be released from tomato plants, of which the most dominant one was the monoterpene ß-phellandrene. When plants were 7 weeks old, the concentration of this VOC was approximately 0.06 ppbv before treatment. When plants were 12 weeks old, this concentration was raised to approximately 0.14 ppbv. Stroking of the stems, removing the side shoots and fruit picking resulted in an increase in the concentrations of all mono- and most sesquiterpenes up to 60-fold, which was expected because these VOCs are well-known constituents of trichomes. The treatments did not result in substantially increased concentrations of the stress-related compounds ¿-copaene, methyl salicylate and (E,E)-4,8,12-trimethyl-1,3,7,11-tridecatetraene. In contrast to stroking and fruit picking, shoot removal resulted in the emission of the lipoxygenase-derived product (Z)-3-hexenol in greenhouse atmosphere expressing cell membrane degradation. The findings presented in this paper focus on the feasibility of monitoring plant health through the analysis of VOCs in greenhouse air, but findings might also be relevant for atmospheric chemistry.

The MARS project (Monitoring Agriculture with Remote Sensing) was initiated by the European Commission (EC) in 1988 as a research programme in which three Directorates were involved: DG-Agriculture, Eurostat and the Joint Research Centre (JRC)

Onder laboratoriumomstandigheden blijkt het goed mogelijk om een Botrytis-infectie in tomatenplanten te detecteren met behulp van vluchtige stoffen. Onderzoekers van Wageningen Universiteit en Plant Research International bekijken nu of het mogelijk is om deze stoffen te detecteren in een kas zodat ziekten en plagen mogelijk in een zeer vroeg stadium opgespoord kunnen worden

In de Kabinetsreactie op het door de Alderstafel uitgebrachte advies omtrent de ontwikkeling van de luchthaven Lelystad, heeft het kabinet het advies overgenomen om Lelystad gecontroleerd te ontwikkelen naar een luchthaven met circa 45.000 vliegtuigbewegingen per jaar. Voor de uitwerking van het advies is door de Alderstafel Lelystad een werkprogramma opgesteld. In dit werkprogramma is opgenomen dat er een monitoringsprogramma wordt uitgewerkt om de effecten van de uitbreiding van de luchthaven op de duurzame landbouw te beoordelen. Dit monitoringsprogramma is in overleg met de betrokken partijen opgesteld en is in uitvoering. Onderdeel van het programma zijn gewasmetingen bestaande uit een nulmeting bij Lelystad en een referentiemeting bij Bremen (de luchthaven van Bremen komt qua aantal vliegbewegingen overeen met de toekomstige omvang van Lelystad). De onderzoeksopdracht behorende bij deze gewasmetingen is het beantwoorden van de volgende twee hoofdvragen. 1) Heeft een luchthaven als Lelystad een onderscheidenlijke invloed op de kwaliteit van de gewassen die in de omgeving geteeld worden? 2) Heeft de ontwikkeling naar circa 45.000 vliegtuigbewegingen per jaar een mogelijk onder-scheidenlijk effect op de kwaliteit van de gewassen die in de omgeving geteeld worden?

De ontwikkeling van geavanceerde sensoren zorgt ervoor dat er steeds meer aan de plant te meten valt. Dat leidt tot nieuwe inzichten in het functioneren, die op termijn kunnen worden vertaald in aanbevelingen voor teeltmaatregelen. Een meer directe spin-off is dat de plantsensoren geschikt worden gemaakt voor toepassing op het tuinbouwbedrijf. Als middel om snel stress te detecteren, nog voor je het met het blote oog ziet.

In de Kabinetsreactie op het door de Alderstafel uitgebrachte advies omtrent de ontwikkeling van de luchthaven Lelystad, heeft het kabinet het advies overgenomen om Lelystad gecontroleerd te ontwikkelen naar een luchthaven met circa 45.000 vliegtuigbewegingen per jaar. Voor de uitwerking van het advies is door de Alderstafel Lelystad een werkprogramma opgesteld. In dit werkprogramma is opgenomen dat er een monitoringsprogramma wordt uitgewerkt om de effecten van de uitbreiding van de luchthaven op de duurzame landbouw te beoordelen. Dit monitoringsprogramma is in overleg met de betrokken partijen opgesteld en is in uitvoering. Onderdeel van het programma zijn gewasmetingen bestaande uit een nulmeting bij Lelystad en een referentiemeting bij Bremen (de luchthaven van Bremen komt qua aantal vliegbewegingen overeen met de toekomstige omvang van Lelystad). De onderzoeksopdracht behorende bij deze gewasmetingen is het beantwoorden van de volgende twee hoofdvragen. 1) Heeft een luchthaven als Lelystad een onderscheidenlijke invloed op de kwaliteit van de gewassen die in de omgeving geteeld worden? 2) Heeft de ontwikkeling naar circa 45.000 vliegtuigbewegingen per jaar een mogelijk onder-scheidenlijk effect op de kwaliteit van de gewassen die in de omgeving geteeld worden?

In recente projecten, gefinancierd door Kas als Energiebron, zijn drie systemen onderzocht waarmee de fotosynthese van planten kan worden bepaald. Ze werden gebruikt om efficiëntie van het gebruik van licht voor de fotosynthese te meten. De systemen op basis van ETR-meting functioneerden goed. Voor het gewasmonitoringssysteem bleek de praktijk nog weerbarstig.

In recente projecten, gefinancierd door Kas als Energiebron, zijn drie systemen onderzocht waarmee de fotosynthese van planten kan worden bepaald. Ze werden gebruikt om efficiëntie van het gebruik van licht voor de fotosynthese te meten. De systemen op basis van ETR-meting functioneerden goed. Voor het gewasmonitoringssysteem bleek de praktijk nog weerbarstig.

Het Landelijk Meetnet Radioactiviteit in Voedsel (LMRV) dient als bewaking voor de voedselproductie en wordt ingezet in het nationale monitoringsprogramma, met name voor de monitoring van radioactiviteit in melk. In dit jaarrapport worden de resultaten van de melk- en grasmonitoring, en van de kwaliteitscontroles van de voedselmonitoren in 2014 gepresenteerd.

Het Landelijk Meetnet Radioactiviteit in Voedsel (LMRV) dient als bewaking voor de voedselproductie en wordt ingezet in het nationale monitoringsprogramma, met name voor de monitoring van radioactiviteit in melk. In dit jaarrapport worden de resultaten van de melk- en grasmonitoring, en van de kwaliteitscontroles van de voedselmonitoren in 2014 gepresenteerd.

CGMS is being applied successfully within the MARS Crop Yield Forecasting System for qualitative monitoring of the growing season and for making quantitative crop yield forecasts. Nevertheless, there are large uncertainties related to applying crop growth models over large areas.

The Crop Growth Monitoring System (CGMS) provides operational services and analysis tools to the Joint Research Centre of the European Commission (JRC) in the area of crop monitoring and crop yield forecast, as part the MARS Crop Yield Forecasting System.

In het nieuwe telen zullen investering, meeropbrengst en energiebesparing in balans moeten zijn. Teeltoptimalisatie moet voor een bedrijfszekere toepassing van energiebesparing zorgen. Monitoren van de gewasfotosynthese kan de teler hierbij behulpzaam zijn. In dit project is samen met Gademann Instruments een meetsysteem ontwikkeld waarmee PAR en fotosynthese in 8 gewaslagen gelijktijdig gemeten kan worden. De fotosynthese van alle lagen bij elkaar opgeteld levert de gewasfotosynthese. Daarnaast is software ontwikkeld om de meetdata on-line te bekijken en te analyseren. Vanaf eind juli zijn drie meetsystemen getest in een afdeling bij Wageningen UR en daarna in de proefafdelingen van het Improvement Centre. De resultaten laten zien dat in de periode september - oktober er binnen het gewas weinig variatie is in de relatie tussen PAR en fotosynthese. Dat geldt voor alle afdelingen. Ook werd duidelijk dat het gewas in geen van de afdelingen in die periode last had van lichtschade. Uit de resultaten blijkt wel dat de nauwkeurigheid van de PAR meting met de kleine interne PAR sensor te laag is voor een betrouwbare opschaling naar gewasfotosynthese. In Next Generation Greenhouse Cultivation applications investments, yield improvements and energy savings need to be in balance. Optimization of crop growth will have to ensure a reliable implementation of energy saving concepts. Monitoring of crop photosynthesis can assist the grower in optimizing light use and production. In this project Wageningen UR Greenhouse Horticulture and Gademann Instruments have developed and tested a monitoring system for PAR and photosynthesis in 8 crop layers simultaneously. The combined photosynthesis data from all layers is a measure for crop photosynthesis. Software was developed for on-line acces and analysis of real-time and stored data. Three units were first tested in a greenhouse compartment WUR and afterwards installed in the Improvement Centre. The results showed little variation in light response of leaves of the various crop layers during the monitoring period (September - October). It was also evident that the crop did not suffer from light stress, as judged by the high photosynthesis efficiency during the night (FV/FM). Evaluation of the results shows that the PAR measurement with the internal PAR sensor of the instrument is too inaccurate for a reliable upscaling to crop photosynthesis.

Bij de teelt van schaduwminnende potplanten gaat veel licht, en dus productie, verloren. Het project Grip op Licht heeft de grenzen opgerekt. De planten blijken, onder voorwaarden, veel meer licht aan te kunnen. Daarbij hoort wel een betere manier van monitoren.

Vier jaar onderzoek van Wageningen UR met dertig Duitse en Nederlandse partners in een Europees Interreg-project leverde 'De Gezonde Kas' op; een omvangrijk gewasbeschermingssysteem dat de tuinder vroegtijdig attendeert op ziekten en plagen, en hem adviseert over het nemen van gerichte maatregelen.

Twee autonoom rijdende mobiele sensor-systemen die zich door de kas bewegen en zoeken naar ziekten en plagen. Het klinkt futuristisch, maar deze robots worden momenteel daadwerkelijk getest binnen het project Gezonde Kas. Met nieuwe cameratechnieken kan botrytis in een vroeg stadium worden herkend, maar de robots zijn ook inzetbaar voor detectie van andere kenmerken van plantgezondheid en productiemonitoring. Maak kennis met de Top Crop en de Side Crop Viewer.

Twee autonoom rijdende mobiele sensor-systemen die zich door de kas bewegen en zoeken naar ziekten en plagen. Het klinkt futuristisch, maar deze robots worden momenteel daadwerkelijk getest binnen het project Gezonde Kas. Met nieuwe cameratechnieken kan botrytis in een vroeg stadium worden herkend, maar de robots zijn ook inzetbaar voor detectie van andere kenmerken van plantgezondheid en productiemonitoring. Maak kennis met de Top Crop en de Side Crop Viewer.

Het klimaat in een kas wordt ingesteld om een optimale gewasfotosynthese, assimilatenverdeling en plantvorm te realiseren. Om momentaan het kasklimaat aan te kunnen passen aan de behoeftes van de plant is het van groot belang inzicht te hebben in de directe gevolgen van aanpassingen in het klimaat op de plant prestaties, in het bijzonder op de fotosynthese. Dit is te doen met de volgende methodes: 1. Gasuitwisseling van bladeren: nauwkeurige metingen van de fotosynthese van een stukje blad, met draagbare meetapparatuur. 2. Plantivity: een commercieel verkrijgbare meter die de fluorescentie van een stukje blad meet. 3. Kas-in-kas: een niet-geklimatiseerde meetkamer waarin CO 2 opname van een aantal planten gemeten kan worden. 4. Fluorescentie-imaging: fluorescentie metingen op afstand aan een groter oppervlakte gewas. 5. Fotosynthese-monitor: soft-sensor waarmee de CO 2 opname van een kas berekend wordt op basis van ventilatievoud en metingen van de CO 2 concentratie binnen en buiten de kas. Uit twee workshops met telers bleek dat zij fotosynthese als een belangrijk proces beschouwen in de teelt van hun gewas, en dat zij de fotosynthese van hun gewas graag momentaan online zouden willen meten. Het is daarom wenselijk door te gaan met de ontwikkeling van een robuust en betrouwbaar meetsysteem voor de gewasfotosynthese

"Plantmonitoring is een complexe zaak", zegt Leo Marcelis, hoogleraar Energiezuinige Teelten bij WUR Glastuinbouw. "De meetapparatuur heeft een bepaalde onnauwkeurigheid en alle planten zijn verschillend. Het is goed om stil te staan bij de betrouwbaarheid van metingen."

Het klimaat in een kas wordt ingesteld om een optimale gewasfotosynthese, assimilatenverdeling en plantvorm te realiseren. Om momentaan het kasklimaat aan te kunnen passen aan de behoeftes van de plant is het van groot belang inzicht te hebben in de directe gevolgen van aanpassingen in het klimaat op de plant prestaties, in het bijzonder op de fotosynthese. Dit is te doen met de volgende methodes: 1. Gasuitwisseling van bladeren: nauwkeurige metingen van de fotosynthese van een stukje blad, met draagbare meetapparatuur. 2. Plantivity: een commercieel verkrijgbare meter die de fluorescentie van een stukje blad meet. 3. Kas-in-kas: een niet-geklimatiseerde meetkamer waarin CO 2 opname van een aantal planten gemeten kan worden. 4. Fluorescentie-imaging: fluorescentie metingen op afstand aan een groter oppervlakte gewas. 5. Fotosynthese-monitor: soft-sensor waarmee de CO 2 opname van een kas berekend wordt op basis van ventilatievoud en metingen van de CO 2 concentratie binnen en buiten de kas. Uit twee workshops met telers bleek dat zij fotosynthese als een belangrijk proces beschouwen in de teelt van hun gewas, en dat zij de fotosynthese van hun gewas graag momentaan online zouden willen meten. Het is daarom wenselijk door te gaan met de ontwikkeling van een robuust en betrouwbaar meetsysteem voor de gewasfotosynthese

Verschillende partijen werken aan modellen waarmee het klimaat automatisch gestuurd kan worden, naar de behoefte van de plant. Zullen groene vingers ooit overbodig worden? Zo ver is het nog lang niet. Voorlopig dient plantmonitoring vooral als verfijning van de klimaatregeling.

In Europa zijn vergunninghouders van genetisch gemodificeerde (gg-) gewassen verplicht om te monitoren op mogelijke onverwachte, schadelijke effecten voor mens en milieu bij import of teelt van een gg-gewas. Dit wordt ‘general surveillance’ genoemd. Deze general surveillance vindt plaats in aanvulling op de uitvoerige risicobeoordeling die is gedaan in het kader van de toelating van het gg-gewas. De Nederlandse overheid heeft eerder aangegeven de general surveillance buiten de landbouwpercelen op zich te willen nemen en daarbij gebruik te willen maken van bestaande ecologische monitorings-netwerken, zoals het Netwerk Ecologische Monitoring. Bureau GGO en de COGEM hebben zich de vraag gesteld of er ook netwerken bestaan die zich richten op de monitoring van gewassen binnen de landbouwpercelen en of deze geschikt zijn voor general surveillance van gg-gewassen. De onderzoekers beschrijven verschillende monitoringsnetwerken die actief zijn bij de teelt van conventionele gewassen. De COGEM signaleert dat deze agrarische monitorings-netwerken niet één op één gebruikt kunnen worden voor general surveillance van gg-gewassen op de akker. De COGEM merkt op dat bevordering door de overheid van de participatie aan de netwerken en van centrale dataopslag de netwerken beter bruikbaar kunnen maken voor general surveillance. Tevens is zij van mening dat er een centraal meldpunt zou moeten komen waar eventuele waarnemingen gemeld en verzameld kunnen worden. Een periodieke bijeenkomst van de waarnemers kan een bijdrage leveren aan de kwaliteit van deze monitoring. Gezien de aard van de monitorings-netwerken in de agrarische ruimte geeft de COGEM in overweging om de inzet van deze netwerken bij een centrale instantie onder te brengen al dan niet de overheid.

Potplantentelers die schaduwminnende planten telen, laten maar weinig licht toe bij de planten. Maar als het licht diffuus is, mag het lichtniveau best flink omhoog, blijkt uit proeven. En dat leidt tot teeltversnelling en/of opbrengstverhoging bij anthurium en bromelia. Daarbij is wel een goede plantmonitoring nodig om schade te voorkomen.

Potplantentelers die schaduwminnende planten telen, laten maar weinig licht toe bij de planten. Maar als het licht diffuus is, mag het lichtniveau best flink omhoog, blijkt uit proeven. En dat leidt tot teeltversnelling en/of opbrengstverhoging bij anthurium en bromelia. Daarbij is wel een goede plantmonitoring nodig om schade te voorkomen.

Doel van het onderzoek is het vinden van één of meerdere perspectiefvolle middelen ter bestrijding van schade door koolmot. Het onderzoek richt zich op het toetsen van een aantal perspectiefvolle chemische en/of biologische middelen in het gewas bloemkool. Vanuit het gewas bloemkool is een toelating naar andere koolgewassen eenvoudig te realiseren. Om ook tot een toelating in het gewas Chinese kool te komen, wordt in dit gewas de fytotoxiciteit bepaald. De druk van de koolmot is niet ieder jaar even hoog. De proeven worden uitgevoerd in het Zuidwesten en daar is er meestal wel flinke druk van dit insect aanwezig.

In de jaren 2003 tot 2007 is het aantal bedrijven waarop (semi)gesloten geteeld wordt geleidelijk toegenomen. Op alle bedrijven bleken echter vragen te bestaan over de reacties van het gewas op het nieuwe klimaat. Daarom is in 2008 door Wageningen UR Glastuinbouw een onderzoek gestart naar de groei van tomaat in geconditioneerde kassen, waarin veel aandacht wordt besteed aan de fysiologische processen in de plant. Het onderzoek wordt gefinancierd vanuit het programma Kas als Energiebron door Productschap Tuinbouw en het ministerie van EL&I en wordt begeleid door een aantal tomatentelers en een adviseur. Het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven had als centrale vraag hoe een verticale temperatuurgradiënt de processen in de plant beïnvloedt.

Groeiremming is vaak een reden voor telers om het recirculatiewater te verversen en het overtollige water te lozen. Behalve een te hoog Na-gehalte of een optredende ziekte in het water is de oorzaak van groeiremming nog steeds onduidelijk. Doelstellingen van het uitgevoerde onderzoek waren het vaststellen van de oorzaak van groeiremming, voorstellen van te nemen maatregelen en het ontwikkelen van methoden om groeiremming vroegtijdig te bepalen. Via een getrapte analyse is onderzoek gedaan naar mogelijke groeiremmende componenten. De groeiremmende factor in het drainwater wordt vooral veroorzaakt door een microbiologische factor die zeer waarschijnlijk van een bacteriologische oorsprong is; gewasbeschermingsmiddelen in het drainwater blijken de groei in diverse groeitesten niet te remmen. Monitoring van de zuurstofconcentratie in het water en wortelmilieu en de metingen van de lichtbenuttingsefficiëntie in een rozengewas hebben geen relaties met optredende groeiremming aangetoond. De waarde van deze meetmethoden kon niet goed worden beoordeeld, omdat alleen groeiremming is aangetoond in het drainwater, maar niet in het rozengewas

Black Mold kan hoge percentages uitval van oculaties van rozenstruiken veroorzaken. In 2007 was de schade zeer groot. Het onderzoek naar het voorkomen van Black Mold bevatte twee sporen: het achterhalen van risicovolle omstandigheden en het beproeven van de preventieve inzet van middelen, om aantasting bij risicovolle omstandigheden te beperken of te voorkomen. Hiervoor zijn proeven onder gecontroleerde omstandigheden in het laboratorium, in de kas en veldproeven onder praktijkomstandighed en uitgevoerd. Het is niet gelukt te achterhalen wat de omstandigheden zijn, waarbij een grote uitbraak van Black Mold zoals in 2007 ontstaat. Proeven onder gecontroleerde omstandigheden lieten een invloed van temperatuur en vocht zien, maar die resultaten sloten slechts deels aan bij de ervaringen uit de praktijk en veldproeven. Bij kou (10o C) ontwikkelt de schimmel zich langzamer dan bij temperaturen van 15 tot 25o C. De kans op infectie wordt echter ook bepaald door de snelheid waarmee de oculatie hecht en de besmettingsdruk. Oculaties op dikkere onderstammen lijken een groter risico op uitval door Black Mold te hebben. Aangieten van onderstammen met systemisch werkende fungiciden bleek niet effectief. Behandeling van oculatiehout lijkt het risico op u itval door Black Mold te kunnen verkleinen. Dit is meerdere keren aangetoond in proeven met opgepotte rozenonderstammen en met beschadigd en besmet oculatiehout. Op basis hiervan kon een methode voor preventieve behandeling van oculatiehout opgesteld worden. De werking hiervan kon onder praktijkomstandigheden niet aangetoond worden. De infectiedruk lag in de praktijkproef niet op het gewenste niveau om betrouwbare uitspraken te doen, over de te verwachten effecten van de behandelingen.

In de jaren 2003 tot 2007 is het aantal bedrijven waarop (semi)gesloten geteeld wordt geleidelijk toegenomen. Op alle bedrijven bleken echter vragen te bestaan over de reacties van het gewas op het nieuwe klimaat. Daarom is in 2008 door Wageningen UR Glastuinbouw een onderzoek gestart naar de groei van tomaat in geconditioneerde kassen, waarin veel aandacht wordt besteed aan de fysiologische processen in de plant. Het onderzoek wordt gefinancierd vanuit het programma Kas als Energiebron door Productschap Tuinbouw en het ministerie van EL&I en wordt begeleid door een aantal tomatentelers en een adviseur. Het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven had als centrale vraag hoe een verticale temperatuurgradiënt de processen in de plant beïnvloedt.

Doel van het onderzoek is het vinden van één of meerdere perspectiefvolle middelen ter bestrijding van schade door koolmot. Het onderzoek richt zich op het toetsen van een aantal perspectiefvolle chemische en/of biologische middelen in het gewas bloemkool. Vanuit het gewas bloemkool is een toelating naar andere koolgewassen eenvoudig te realiseren. Om ook tot een toelating in het gewas Chinese kool te komen, wordt in dit gewas de fytotoxiciteit bepaald. De druk van de koolmot is niet ieder jaar even hoog. De proeven worden uitgevoerd in het Zuidwesten en daar is er meestal wel flinke druk van dit insect aanwezig.

Black Mold kan hoge percentages uitval van oculaties van rozenstruiken veroorzaken. In 2007 was de schade zeer groot. Het onderzoek naar het voorkomen van Black Mold bevatte twee sporen: het achterhalen van risicovolle omstandigheden en het beproeven van de preventieve inzet van middelen, om aantasting bij risicovolle omstandigheden te beperken of te voorkomen. Hiervoor zijn proeven onder gecontroleerde omstandigheden in het laboratorium, in de kas en veldproeven onder praktijkomstandighed en uitgevoerd. Het is niet gelukt te achterhalen wat de omstandigheden zijn, waarbij een grote uitbraak van Black Mold zoals in 2007 ontstaat. Proeven onder gecontroleerde omstandigheden lieten een invloed van temperatuur en vocht zien, maar die resultaten sloten slechts deels aan bij de ervaringen uit de praktijk en veldproeven. Bij kou (10o C) ontwikkelt de schimmel zich langzamer dan bij temperaturen van 15 tot 25o C. De kans op infectie wordt echter ook bepaald door de snelheid waarmee de oculatie hecht en de besmettingsdruk. Oculaties op dikkere onderstammen lijken een groter risico op uitval door Black Mold te hebben. Aangieten van onderstammen met systemisch werkende fungiciden bleek niet effectief. Behandeling van oculatiehout lijkt het risico op u itval door Black Mold te kunnen verkleinen. Dit is meerdere keren aangetoond in proeven met opgepotte rozenonderstammen en met beschadigd en besmet oculatiehout. Op basis hiervan kon een methode voor preventieve behandeling van oculatiehout opgesteld worden. De werking hiervan kon onder praktijkomstandigheden niet aangetoond worden. De infectiedruk lag in de praktijkproef niet op het gewenste niveau om betrouwbare uitspraken te doen, over de te verwachten effecten van de behandelingen.

In Europa zijn vergunninghouders van genetisch gemodificeerde (gg-) gewassen verplicht om te monitoren op mogelijke onverwachte, schadelijke effecten voor mens en milieu bij import of teelt van een gg-gewas. Dit wordt ‘general surveillance’ genoemd. Deze general surveillance vindt plaats in aanvulling op de uitvoerige risicobeoordeling die is gedaan in het kader van de toelating van het gg-gewas. De Nederlandse overheid heeft eerder aangegeven de general surveillance buiten de landbouwpercelen op zich te willen nemen en daarbij gebruik te willen maken van bestaande ecologische monitorings-netwerken, zoals het Netwerk Ecologische Monitoring. Bureau GGO en de COGEM hebben zich de vraag gesteld of er ook netwerken bestaan die zich richten op de monitoring van gewassen binnen de landbouwpercelen en of deze geschikt zijn voor general surveillance van gg-gewassen. De onderzoekers beschrijven verschillende monitoringsnetwerken die actief zijn bij de teelt van conventionele gewassen. De COGEM signaleert dat deze agrarische monitorings-netwerken niet één op één gebruikt kunnen worden voor general surveillance van gg-gewassen op de akker. De COGEM merkt op dat bevordering door de overheid van de participatie aan de netwerken en van centrale dataopslag de netwerken beter bruikbaar kunnen maken voor general surveillance. Tevens is zij van mening dat er een centraal meldpunt zou moeten komen waar eventuele waarnemingen gemeld en verzameld kunnen worden. Een periodieke bijeenkomst van de waarnemers kan een bijdrage leveren aan de kwaliteit van deze monitoring. Gezien de aard van de monitorings-netwerken in de agrarische ruimte geeft de COGEM in overweging om de inzet van deze netwerken bij een centrale instantie onder te brengen al dan niet de overheid.

De ontwikkeling van geavanceerde sensoren zorgt ervoor dat er steeds meer aan de plant te meten valt. Dat leidt tot nieuwe inzichten in het functioneren, die op termijn kunnen worden vertaald in aanbevelingen voor teeltmaatregelen. Een meer directe spin-off is dat de plantsensoren geschikt worden gemaakt voor toepassing op het tuinbouwbedrijf. Als middel om snel stress te detecteren, nog voor je het met het blote oog ziet.

Jarenlang was de lijn: meer is beter. Maar als je voor CO2 moet betalen, is het verstandig naar het optimum te zoeken. Misschien hoef je bij tomaat wel helemaal niet zoveel te doseren. Onderzoek van Wageningen UR en GreenQ Improvement Centre geeft verrassende (tussen)resultaten.

Jarenlang was de lijn: meer is beter. Maar als je voor CO2 moet betalen, is het verstandig naar het optimum te zoeken. Misschien hoef je bij tomaat wel helemaal niet zoveel te doseren. Onderzoek van Wageningen UR en GreenQ Improvement Centre geeft verrassende (tussen)resultaten.

Referaat Er zijn ook in 2010 verschillende behandelingen met middelen uitgevoerd tegen de tomatenmineermot Tuta absoluta. Middelen met een snelle werking tegen rupsen zijn flubendiamide (Fame), abamectine (Vertimec), emamectin benzoaat (Proclaim) en spinosad (Tracer). Ook indoxacarb heeft een effect. De rupsen stoppen met eten, maar het duurt langere tijd voordat ze dood zijn. Buiten werden tomatenplanten belegd met eieren van Tuta absoluta bij het natuurgebied van Kinderdijk neergezet, met als doel natuurlijke vijanden te verzamelen. Het bleek dat Tuta absoluta door twee soorten inheemse sluipwespen werd geparsiteerd: Elachertus inunctus en Pnigalio soemius. Ook werd de roofwants Dicyphus errans op de tomatenplanten met Tuta absoluta gevonden. De beheersstratgie (monitoring, herkenning, bestrijding) blijft voorlopig als volgt: Het optreden van Tuta absoluta kan worden vastgesteld doormiddel van feromoonvallen. Maar omdat op deze wijze alleen mannetjes worden gevangen, is het ook belangrijk om te letten op aantasting in het gewas. De jonge mijnen zijn vrij moeilijk van mijnen van mineervliegen te onderscheiden. In de oude mijnen van Tuta absoluta zijn de uitwerpselen gemakkelijk te zien. Voor de praktijk blijft het belangrijk de aantallen van de roofwants Macrolophus zo snel mogelijk op een hoog niveau te krijgen. Abstract Different chemical and a biological agents were tested against the tomato leaf miner Tuta absoluta in 2010. Agents with a quick action were flubendiamide (Fame), abamectin (Vertimec), emamectin benzoaat (Proclaim) and spinosad (Tracer). Idoxacarb was also effective. The caterpillars stopped eating, but it took more time before they died. Tomato plants with eggs of Tuta absoluta were placed outside in the nature reserve of Kinderdijk, far away from the greenhouse areas. The aim was to find natural enemies. Two indigenous parasitoids parasitized caterpilars of Tuta absoluta: Elachertus inunctus and Pnigalio soemius. The predatory bug Dicyphus errans was also active on the tomato plants with Tuta absoluta. The current strategy (monitoring, recognition, control) remains as follows: Pheromone traps are useful to discover Tuta absoluta in greenhouses. Only males are being trapped, which means that it is also important to search for mines in the crops. Young mines of Tuta absoluta and other leaf miners are difficult to distinguish. Older mines of Tuta absoluta are recognized by large amounts of frass. It is important to establish high numbers of Macrolophus in the tomato crop as soon as possible.

Referaat Behaarde wants, Lygus rugulipennis, en brandnetelwants, Liocoris tripustulatis, staan bekend als plagen in uiteenlopende kasgewassen waaronder paprika, komkommer, aubergine, chrysant. In het laboratorium is bepaald welke geurstoffen mogelijk bruikbaar zouden zijn om deze wantsen te monitoren met behulp van een val in combinatie met een geurstof. Tevens is een lijst van planten opgesteld, die aantrekkelijk zijn voor deze wantsen. Uit een keuzeproef met 16 plantensoorten in een kas bleek dat behaarde wants een voorkeur heeft voor kattenstaartamarant, zonnebloem, aardappel en tuinmelde boven de eerder genoemde gewassen. In een kasproef met 2000 m2 paprika werden zowel behaarde wantsen als brandnetel wantsen losgelaten gedurende 12 weken. Zowel deltavallen, als witte en blauwe signaalplaten werden opgehangen in combinatie met verschillende geurstoffen. Geen van deze combinaties van vallen en geurstoffen resulteerde in grote vangsten van de wantsen. Hoewel duizenden gekweekte wantsen werden losgelaten, trad geen schade op in het gewas.Na het loslaten vlogen wantsen niet naar het glas maar waren uren na het loslaten terug te vinden in de planten bij de loslaatpunten. Na een week waren nog enkele exemplaren op het loslaat punt aanwezig, maar in het gewas waren ze moeilijk te vinden. In de praktijk werden zowel behaarde wantsen als brandnetelwantsen verzameld in gewassen (paprika, aubergine, komkommer, gerbera) waarin schade optrad. Deze wantsen gaven op een jonge paprikaplant in een kooi geen schade. Het blijkt dat het optreden van wantsen en het al dan niet optreden van schade vragen oproept. Uit een vervolgstudie zou moeten blijken onder welke voorwaarden schade optreedt en wanneer niet. Abstract The tarnished plant bug, Lygus ruulipennis, and the coomon nettle capsid, Liocoris tripustulatis, are pests in a variety of crops in greenhouses, including sweet pepper, cucumber, eggplant and chrysantemum. Odours which were possibly attractive to the bugs were established in the laboratory.The aim was to find pheromones, which can be used in combination with a trap for monitoring the bugs.Further a list was composed of plants which are attractive for the bugs.From a choice test with 16 plant species it appeared that the tarnished plant bug us attrackted more to Amaranthus caudatus, Helianthus annuus, Sollanum tuburosum and Atriplex hortensis than to the greenhouse crops. In a greenhouse trial planted with 2000 m2 sweet pepper both tarnished plant bugs and common nettle capsids were introduced during a period of 12 weeks. Delta traps were installed and also white or blue sticky traps in combination with several lures. None of these combinations of traps and lures resulted in large catches of bugs. Although thousands of bugs were released, no symptoms were noticed in the crop. The bugs did not fly to the top of the grennhouse when they were released, but were presemt pn the plants near the releasing point for several hours. After a week some specimens were still present on the releasing point, but they were difficult to find in the crop. In commercial greenhouses both tarnished plant bugs and common nettle bugs were sampled in sweet pepper, egg plant, cucumber and gerbera were symptoms were present. These bugs did not cause any symptoms on a young sweet pepper plant in a cage. It is obvious that the occurrence of bugs and the showing or not-showing of symptoms raises questions. Further studies are necessary in order to reveal the conditions is which symptoms will occur or not.

WUR Glastuinbouw heeft monitoren ontwikkeld voor de on-line bepaling van de verdamping en fotosynthese. Deze monitoren zijn uitgetest bij diverse vruchtgroentetelers en slatelers. In het onderzoek is ook een nieuwe transpiratiemonitor ontwikkeld, op basis van een statische energie- en vochtbalans

WUR Glastuinbouw heeft monitoren ontwikkeld voor de on-line bepaling van de verdamping en fotosynthese. Deze monitoren zijn uitgetest bij diverse vruchtgroentetelers en slatelers. In het onderzoek is ook een nieuwe transpiratiemonitor ontwikkeld, op basis van een statische energie- en vochtbalans

Referaat Er zijn ook in 2010 verschillende behandelingen met middelen uitgevoerd tegen de tomatenmineermot Tuta absoluta. Middelen met een snelle werking tegen rupsen zijn flubendiamide (Fame), abamectine (Vertimec), emamectin benzoaat (Proclaim) en spinosad (Tracer). Ook indoxacarb heeft een effect. De rupsen stoppen met eten, maar het duurt langere tijd voordat ze dood zijn. Buiten werden tomatenplanten belegd met eieren van Tuta absoluta bij het natuurgebied van Kinderdijk neergezet, met als doel natuurlijke vijanden te verzamelen. Het bleek dat Tuta absoluta door twee soorten inheemse sluipwespen werd geparsiteerd: Elachertus inunctus en Pnigalio soemius. Ook werd de roofwants Dicyphus errans op de tomatenplanten met Tuta absoluta gevonden. De beheersstratgie (monitoring, herkenning, bestrijding) blijft voorlopig als volgt: Het optreden van Tuta absoluta kan worden vastgesteld doormiddel van feromoonvallen. Maar omdat op deze wijze alleen mannetjes worden gevangen, is het ook belangrijk om te letten op aantasting in het gewas. De jonge mijnen zijn vrij moeilijk van mijnen van mineervliegen te onderscheiden. In de oude mijnen van Tuta absoluta zijn de uitwerpselen gemakkelijk te zien. Voor de praktijk blijft het belangrijk de aantallen van de roofwants Macrolophus zo snel mogelijk op een hoog niveau te krijgen. Abstract Different chemical and a biological agents were tested against the tomato leaf miner Tuta absoluta in 2010. Agents with a quick action were flubendiamide (Fame), abamectin (Vertimec), emamectin benzoaat (Proclaim) and spinosad (Tracer). Idoxacarb was also effective. The caterpillars stopped eating, but it took more time before they died. Tomato plants with eggs of Tuta absoluta were placed outside in the nature reserve of Kinderdijk, far away from the greenhouse areas. The aim was to find natural enemies. Two indigenous parasitoids parasitized caterpilars of Tuta absoluta: Elachertus inunctus and Pnigalio soemius. The predatory bug Dicyphus errans was also active on the tomato plants with Tuta absoluta. The current strategy (monitoring, recognition, control) remains as follows: Pheromone traps are useful to discover Tuta absoluta in greenhouses. Only males are being trapped, which means that it is also important to search for mines in the crops. Young mines of Tuta absoluta and other leaf miners are difficult to distinguish. Older mines of Tuta absoluta are recognized by large amounts of frass. It is important to establish high numbers of Macrolophus in the tomato crop as soon as possible.