Search

Hagen rondom boomgaarden vervullen een hele reeks van functies.

Bij het zaaiklaar maken van een akker wordt het land bewerkt, om er gewassen te laten groeien die er van nature niet zouden groeien. Boeren beïnvloeden de natuur dus, maar maken tegelijkertijd ook gebruik van natuurlijke processen die zich in de bodem en in en om het gewas afspelen. Eenmaal gezaaid zal het gewas gaan groeien, een proces dat soms helemaal goed verloopt, maar waar soms bijgestuurd moet worden. De kans bestaat dat onder invloed van ziekten, plagen en onkruiden, de oogst vermindert of zelfs verloren gaat. Een boer of tuinder zal hier dus alert op zijn en volgens een bepaalde strategie het teeltsysteem vormgeven. Met deze strategie wordt bedoeld: of, wanneer en hoe je op natuurlijke processen inspeelt. Je kunt verschillende modellen volgen ten aanzien van ziekten, plagen en onkruiden: 1. Zo veel mogelijk preventieve maatregelen nemen en zo min mogelijk bijsturen tijdens de teelt door samenwerking met de natuur (adaptatiemodel). 2. Direct bijsturen om gewassen gezond te houden door bijvoorbeeld toepassing van chemische middelen (controlemodel). In de praktijk zijn er veel bedrijven die tussen deze twee strategieën in zitten. Er worden wel enkele preventieve maatregelen genomen, maar die zijn onvoldoende om tot een robuust teeltsysteem te komen, waardoor bijsturen tijdens de teelt vaak toch nodig is. Met natuurinclusieve landbouw is het doel om zoveel mogelijk volgens de eerste strategie te werken.

Lijm wordt binnen verschillende vakgebieden ingezet als middel voor het monitoren (determineren en tellen) en het bestrijden van de aanwezigheid van dieren. In 2022 is er tijdens het debat over de Wijziging van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden een motie aangenomen die de regering verzoekt om de mogelijkheid voor een provinciale omgevingsvergunning voor een uitzondering op het verbod van gebruik van lijm als actieve stof in te trekken. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de motie en wil inzicht duidelijker voor ogen hebben voor welke doeleinden en op welke manieren lijm wordt gebruikt voor het monitoren en beheersen van diersoorten, wat de noodzaak is voor het betreffende gebruik van lijm en wat de consequenties zijn van het wegvallen van lijm als mogelijkheid. Om hier antwoord op te geven is ten eerste een deskstudie uitgevoerd naar het gebruik en de beschikbaarheid van lijm voor de betreffende doeleinden. Daarnaast zijn er gesprekken gevoerd en is er schriftelijk contact geweest met betrokken organisaties. Ter aanvulling op de gesprekken is een vragenlijst verspreid onder dierplaagbeheersers.

Invasieve exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeft, veroorzaken grote problemen voor mens en natuur. Wetenschappers zoeken naar een effectieve aanpak om ze te bestrijden. Een natuurlijke vijand introduceren? Wegvangen en ze dan zelf maar opeten? Lara Billie Rense gaat op zoek naar antwoord op de vraag: Hoe zinvol is het bestrijden van invasieve exoten? Met ecologen Pim Lemmers, Winnie Rip en Emily Strange, biologen Jinze Noordijk en Menno Schilthuizen en restauranthouder Jaap van Korven.

Meer en meer planten- en dierensoorten verspreiden zich buiten hun normale biotoop. Dat gebeurt door menselijk handelen en door de klimaatverandering. Sommige van deze exoten zijn ongevaarlijk, maar andere soorten vormen een bedreiging voor onze biodiversiteit, omdat ze geen natuurlijke vijanden hebben. Denk maar aan de Japanse duizendknoop de buxusmot of de Canadese gans. Ook landbouwers en imkers ondervinden soms schade van exoten. In deze reportage gaan we dieper in op de bestrijding van de Aziatische Hoornaar en de knolcyperus. Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid.

Invasieve exoten zijn een snel groeiend probleem, zegt het biodiversiteitspanel van de Verenigde Naties. Er moet meer gebeuren om ze te bestrijden en om verdere verspreiding tegen te gaan.

The thematic assessment of invasive alien species and their control produced by the Intergovernmental Science Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) critically evaluates evidence on biological invasions and impacts of invasive alien species. In alignment with the UN Sustainable Development Goals and the Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework adopted by the Conference of the Parties of the Convention on Biological Diversity, the assessment outlines key responses and policy options for prevention, early detection, and effective control of invasive alien species and mitigation of their impacts in order to safeguard nature, nature’s contributions to people, and good quality of life.

Plaagsoorten zijn planten en dieren die een risico vormen voor de waterveiligheid, de waterkwaliteit, of de biodiversiteit. Ze vermeerderen zich snel en zijn moeilijk uit te roeien. De werkgroep Plaagsoorten deelt kennis en inzichten over effectieve bestrijding en beheersing van plaagsoorten. Bijvoorbeeld via een praktische handreiking voor de verwerking van bagger, grond en maaisel met exoten, maar ook door deelname aan experimenten met biologische bestrijding.

Het aantal soorten uitheemse mieren in Nederland neemt toe en sommige veroorzaken (veel) overlast. Hoe komen die mieren hier? En wat is ertegen te doen?

Waarschijnlijk alleen gecertificeerde bedrijven mogen per 2023 in Nederland knaagdieren bestrijden met rodenticiden. Bovendien moeten ze inzetten op Integrated Pest Management. Deskundig gebruik van middelen met verschillende werkingsmechanismen moet resistentievorming en doorvergiftiging tegengaan. ‘De Harmonix-aanpak past in dat streefbeeld, maar bij plagen moeten we wel mogen blijven beschikken over zwaar geschut’, stelt plaagdierbestrijder Werner de Mol.

Longread met informatie over de Aziatische boktor: verspreiding, herkenning en maatregelen. Tevens met verwijzingen naar kernpublicaties. Deze longread is onderdeel van het dossier Q-organismen in de boomkwekerij en is gemaakt in een Kennis op Maat project.

2023 was een goed jaar voor de Coloradokever, voor akkerbouwers is dat minder goed nieuws. WUR-onderzoeker Koen Klompe vertelt in deze video waarom dat zo is en wat je tegen overlast van de Coloradokever kunt doen. Voor Boer van de Toekomst maken we video’s over vernieuwende en interessante ontdekkingen/werkwijzen in de landbouw. Gefilmd op het fieldlab van Boerderij van de Toekomst en bedoeld om boeren te inspireren en hun kennis te verbreden. Boerderij van de toekomst en Deltaplan Agrarisch waterbeheer, 2023 (Fieldlab BvdT Lelystad) Koen Klompe (WUR).

Kennis - Het vangen en doden van plaagdieren is in sommige gevallen noodzakelijk, maar het is hierbij van belang om aandacht te besteden aan de wijze waarop dit gebeurt. Vorig jaar hebben we onderzoek gedaan naar hoe diervriendelijk en effectief verdrinkingsvallen zijn, door middel van een praktijkproef met de EKO1000 (Ekomille®), een val die sinds 2011 in Nederland verkrijgbaar is, maar waarvan de welzijnsimplicaties nooit eerder werden onderzocht.

This manual has been produced through the European Commission (EC) service contract ‘Identification, Assessment, Sharing and Dissemination of Best Practices for Humane Management of Invasive Alien Species’ (07.027746/2019/812504/SER/ENV.D.2.). The aim of this project was to provide support for the management of vertebrate invasive alien species (vertebrate IAS), through lethal or non-lethal measures, including assessing their welfare implications, in order to strengthen the application of Regulation (EU) 1143/2014 on invasive alien species. We have collected information on the feasible management measures for the 22 invasive alien vertebrate species of Union concern listed as of December 2021 with a view to eradicating, controlling and/or containing their populations in order to minimise their impact on biodiversity and related ecosystem services. These measures have been assessed in terms of their costs and effectiveness, welfare impacts (e.g. sparing any avoidable pain, distress or suffering) and other possible positive or negative side-effects (e.g. on other invasive alien species, on non-targeted native species, on the environment or on human health).

Exotische steuren kun je tegenwoordig overal tegenkomen. Ze worden in de aquacultuur geweekt voor de productie van kaviaar, verkocht als vijvervis en uitgezet in speciale hengelvijvers. Daarnaast worden er ook steeds meer vreemde steuren in het open water aangetroffen. Vormen deze vissen, net als de Amerikaanse rivierkreeft, Japanse oester of zwartbekgrondel, een bedreiging voor de inheemse flora en fauna?

De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot die in opmars is in Nederland. In opdracht van de Provincie Limburg wordt in een pilot ervaring opgedaan met het zo efficiënt mogelijk opsporen en verdelgen van nesten van deze wespensoort, om verdere verspreiding te voorkomen. De afgelopen week zijn vier nesten gevonden met drie verschillende opsporingsmethodes: meldingen, telemetrie en wiekpotten.

Kennis, adviess - Ook dit jaar krijgen we er weer mee te maken: hinder van de eikenprocessierups. Stadswerk magazine publiceerde in 2020 al over de Leidraad Beheersing Eikenprocessierups. Inmiddels is er een nieuwe versie beschikbaar. Deze is nu nog beter toegesneden op gebruik door gemeentelijke beheerders.

Bij plannen voor vergroenen ontstaat vaak bezorgdheid over plaagsoorten: komt er een muggenplaag? Of een rattenplaag? Dit overzicht laat zien wat kan helpen om plagen te voorkomen.

Gerhard en Susan de Visser hebben een melkveebedrijf, boerencamping en agrarisch kinderdagverblijf in Aagtekerke. Via geïntegreerde plaagdierbeheersing gaan ze de overlast van ratten, muizen en vliegen preventief te lijf.

De Japanse Duizendknoop heeft zich de afgelopen 200 jaar met het grootste gemak verspreid over heel Europa. ‘Het is eigenlijk een hele mooie plant’, zegt stadsecoloog Geert Timmermans, ‘maar zijn wortels, die gaan overal dwars doorheen. Alles wat de mens maakt krijgt hij kapot. En dus trekt de Gemeente Amsterdam er 8 miljoen euro voor uit om de duizendknoop uit te roeien. ‘Er woekert een probleem in onze bodem’ is onderdeel van RADIX, een langzaam voortwoekerend kunstproject van de theatermakers van Collectief Walden over onze omgang met invasieve exoten. Collectief Walden is gefascineerd door onze verhouding tot de natuur en tot de ander. Er schuilen ongemakkelijke metaforen in het verhaal van de Japanse duizendknoop en onze pogingen de plant te beteugelen. RADIX is een kritisch zelfonderzoek naar onze omgang met het vreemde.

De laatste jaren neemt de strijd tegen invasieve exoten toe. Tegelijkertijd loopt het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen terug. De Rootwave Pro gaat onkruid te lijf middels een nieuw principe: elektriciteit onder hoog voltage. Bij Blom Hoveniers in Oudenbosch werken ze er nu twee jaar mee.

De Aziatische duizendknoop staat wereldwijd op de agenda. Deze lastig te bestrijden invasieve exoot kan andere planten verdringen, voor schade zorgen aan wegen, bruggen, glooiingen en gebouwen en vormt een toenemend probleem voor overheden, bedrijven en particulieren.

As a result of the incorporation of invasive freshwater crayfish onto the European regulation on Invasive Alien Species, this group of animals has drawn the attention of water managers. Commercial fishery has been suggested as a measure to control or eradicate populations of alien crayfish. However, it is not clear how and where the commercial practices of the fisherman and the needs of water managers converge. This field study provides answers to some of the basic questions regarding the efficiency of different traps, the impact of fishing on the population and the so-called unintended by-catches., Invasieve rivierkreeften zijn op de Europese Exoten Verordening geplaatst en hebben momenteel de aandacht van waterbeherend Nederland. Om de populaties van deze invasieve exoten te beheersen, is visserij als mogelijk handelingsperspectief benoemd, maar het is vooralsnog niet bekend in hoeverre de commerciële praktijk van de beroepsvisser en de wensen van de waterbeheerder te verenigen zijn. Deze veldstudie geeft de eerste antwoorden op enkele basale vragen over de efficiëntie van verschillende vangtuigen, het effect van afkreeften ‘an sich’ en mogelijke bijvangsten.

In 2019 hield CenSAS een enquête over dierenwelzijn in knaagdierbeheersing. In dit artikel gaan we in op hoe plaagdierbeheersers denken over dierenwelzijn in hun werk. In het decembernummer van Pest Control News belichten we de afwegingen die in de praktijk worden gemaakt ten aanzien van dierenwelzijn en de dilemma’s die daarbij worden ervaren.

Al enkele jaren wordt gespeculeerd over een nieuwe methode voor de bestrijding van ongewenste soorten. Bij deze methode kan het DNA van een soort zodanig worden aangepast dat het krijgen van steriele nakomelingen erfelijk wordt. Vanaf dat moment bestrijdt de soort zichzelf, simpelweg door zich voort te planten. Hoe werkt dit ingenieuze principe en wat zijn de risico’s?

Door het streven van de overheid naar meer biodiversiteit, wordt de stedelijke omgeving steeds groener en aantrekkelijker voor dieren, waaronder natuurlijk ook plaagdieren. Eén ding is zeker, biodiversiteit betekent dat plaagdierbeheersers zich voorlopig geen zorgen hoeven te maken over werkgelegenheid.

De opmars van exotische rivierkreeften lijkt niet te stoppen. In nagenoeg alle watertypes kun je ze tegenwoordig tegenkomen, vaak in (zeer) grote aantallen. De uitheemse dieren vormen niet alleen een gevaar voor de stabiliteit van oevers en dijken, maar bedreigen ook natuurwaarden. Valt dit kreeftenprobleem nog te beheren en te beheersen?

Invasieve exotische dieren kunnen problemen veroorzaken voor inheemse soorten door concurrentie, predatie, hybridisatie en het meebrengen van ziektes. Op internationale schaal zijn invasieve exoten zelfs een belangrijke oorzaak van het uitsterven van inheemse soorten. Sinds 2017 neemt Europa daarom maatregelen om een aantal exoten aan te pakken die de Europese biodiversiteit bedreigen. Dat kan betekenen dat de overheid u vraagt om te gaan bestrijden. Het kan ook zijn dat u zelf besluit om te gaan bestrijden, omdat u negatieve gevolgen ondervindt. Het bestrijden van exotische dieren is echter wel een delicate aangelegenheid, omdat u te maken heeft met dierenwelzijn, media-aandacht of aandacht vanuit de politiek.

De ecologische waterkwaliteit in de Molenpolder is de afgelopen jaren sterk verslechterd. Een wijziging in de aanvoer van water heeft waarschijnlijk ten grondslag gelegen aan de achteruitgang. Dit is inmiddels hersteld. Verschillende flora en fauna zijn als gevolg hiervan sterk achteruit gegaan of verdwenen. Inmiddels ligt de nutriëntenbelasting onder de kritische grens waarbinnen een helder vegetatierijk evenwicht duurzaam mogelijk zou moeten zijn. Het vermoeden is dat het herstel van de waterkwaliteit uitblijft door de explosieve toename van rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii). Middels een pilot in de Molenpolder is onderzocht of het haalbaar is de populatie aan kreeften te reduceren tot een niveau waarop de invloed op het ecosysteem beperkt is. Als proefgebied voor de pilot is gekozen voor de Distelvinkplas.

Hoge guldenroedes zijn in Nederland geïntroduceerd als tuinplanten, en hebben zich vandaar uit verspreid naar het wild. In dit praktijkadvies staat beschreven hoe u als beheerder, eigenaar of gemeente kan voorkomen dat deze struik een probleem gaat vormen in natuurgebieden. Daarnaast vindt u in het advies tips voor bestrijden en beheersen.

Mediterrane draaigatjes horen van oorsprong niet in Nederland thuis, maar arriveren hier met potplanten uit Zuid-Europa. Zeven jaar geleden werden ze voor het eerst in ons land waargenomen; de verwachting werd toen uitgesproken dat ze invasief zouden worden en op veel plaatsen voor ongemak zouden gaan zorgen. Inmiddels zijn er veertien locaties bekend en is de overlast aanzienlijk. Het is belangrijk om bestaande kolonies niet te laten groeien en te voorkomen dat er nieuwe ontstaan.

Door graverij in waterkeringen bedreigen muskusratten de Nederlandse waterveiligheid en daarom wordt de soort al sinds de vestiging in 1941 bestreden. Recente Europese wetgeving met betrekking tot invasieve exoten verplicht de lidstaten van de EU om passende maatregelen te treffen ten aanzien van het beheer van muskusratten, afhankelijk van kostenefficiëntie en socio-economische factoren. Ook dient het alternatief van een beheerstrategie waarin geen muskusratten worden bestreden te worden overwogen. Mogelijke strategieën in het muskusrattenbeheer zijn (i) bestrijding waarbij de dichtheden op een bepaald laag niveau worden gehouden; (ii) geen bestrijding; (iii) volledige verwijdering. In dit artikel schatten we de kosten voor arbeid, de kosten voor het repareren van schade aangebracht door muskusratten en investeringen in preventieve maatregelen voor elk van deze strategieën op korte en lange termijn in. We concluderen dat de Netto Contante Waarde (uitgaande van 3% inflatie en 5% rente) het laagst is voor ‘volledige verwijdering’. Volledige verwijdering van de muskusrat is realistisch en haalbaar, maar het succes van deze strategie is afhankelijk van competente bestrijders die gemotiveerd en gecoördineerd kunnen werken., Muskrats threaten public safety in The Netherlands by burrowing into water-retention structures, and a control programme has been in effect since 1941. Recent European legislation on Invasive Alien Species requires Member States to take appropriate action in muskrat control, based on the cost-effectiveness and socio-economic aspects of control. The costs of inaction must also be considered. Possible control strategies include (i) year-round trapping to maintain numbers at a given level; (ii) no control; and (iii) complete removal. We estimate the costs of labour, the costs of repairing damage inflicted by muskrats, and investment in preventive measures of each strategy, and conclude that the Net Present Value (assuming 3% inflation and 5% interest rate) is lowest for the ‘complete removal’ option. Importantly, complete removal is achievable, but its success is dependent upon competent staff that work in a motivated and coordinated manner.

De Quaggamossel (Dreissena rostriformis bugensis) is bezig met een snelle opmars in Nederland, en zal op den duur voorkomen in alle wateren waar de al langer voorkomende Driehoeks-mossel (Dreissena polymorpha) wordt aangetroffen. Ook korfmosselen (Corbicula spp.) komen steeds vaker voor. Structurele bedekking met schelpdierbanken kan ongunstige effecten hebben op de kwaliteit van het oppervlaktewater en op het ecosysteem. Voor drinkwaterwinning en –distributie lijken schelpdieren voornamelijk mechanische problemen (verstopping) op te leveren, en risico’s van massale afsterving in drinkwaterbekkens. Beheersing van schelpdieren is in principe mogelijk, maar er is nog geen ‘best practice’ voor specifieke situaties.

Met deze publicatie beogen Good Fish Foundation en NetVisWerk inzicht te geven in de standpunten en visies van de beroepsvisserij die betrokken is bij de rivierkreeftenproblematiek in Nederland.

De literatuurstudie heeft tot hoofddoel om de potentiële effectiviteit van verschillende maatregelen te onderbouwen op basis van (a) wetenschappelijke kennis over de ecologische, hydrologische en biogeochemische processen die in laagveensystemen een rol spelen en (b) de kennis over praktisch toepasbare en betaalbare maatregelen die binnen onze projectgroep (inclusief experts) aanwezig is. De focus ligt op de rol van uitheemse rivierkreeften, maar ook andere fauna die voor vraat zorgen en de effectiviteit van biobouwers komt aan bod.

Dit praktijkadvies richt zich op de soorten die een probleem vormen voor de biodiversiteit.

Stadsnatuurbeheer staat de laatste jaren steeds meer in de belangstelling. En toch is duurzaam dierplaagbeheer er nog geen integraal onderdeel van. Gemeenten formuleren ieder voor zich beleid rondom dierplaagproblematiek. De toekomst biedt mogelijkheden voor nieuw aanzien, samenwerking en een centrale aanpak.

Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) is in de zeventiende eeuw geïntroduceerd in Europa. Vanaf het begin van de twintigste eeuw is deze soort grootschalig aangeplant als begeleidende boomsoort bij onder meer de bebossing van de woeste gronden.

Over the last decades agricultural production increased drastically due to the use of external inputs. However, the use of external inputs has high environmental costs and may negatively influence ecosystem processes such as pollination and pest control that underpin agricultural production. Soil organic matter has been proposed as a potential alternative to external inputs as it relates to multiple yield promoting ecosystem processes. The aim of my thesis is to assess whether and how soil organic matter content alters the effect of some ecosystem processes and external inputs on crop yield. I examined whether soil organic matter alters biomass of wheat and oilseed rape under fertilizer supply. Other biotic and abiotic factors that operate at different spatial and temporal scales are also included in some of these experiments. I found that under controlled conditions soil organic matter may reduce the positive effect of mineral fertilizer supply on crop biomass. The reduction changed with the presence or absence of a pathogenic root fungus, but not with drought stress. Moreover, soil organic matter enhances performance of aphids under controlled greenhouse conditions, but the enhancement was less than fertilizer supply. None of these controlled experiments, however, showed that soil organic matter can be an alternative to mineral fertilizer supply. Under field conditions soil organic matter did not strongly affect plant nutrient availability or performances of aphid and its natural enemies. The relation between soil organic matter and plant biomass in a greenhouse experiment did not change with organic management or the duration of it, neither did it change with pollinator visitation rate, an ecosystem process that is managed on the landscape scale. These results suggest that soil organic matter may relate to ecosystem services that influence crop yield, whereas these relations might not be significant under field conditions. Collectively, all these results suggest

Bent u ooit bij een veehouderij geweest zonder vliegen? Of hebt u een tuin- of akkerbouwer gesproken die geen last had van bladluizen? In elke voedselsector komen plagen voor, van meelmijten bij de bakker tot spekkevers bij de… meelwormenkweker! De plagen in de ‘traditionele’ sectoren zijn veelal goed onderzocht en beschreven, maar wat voor plagen zijn er dan in deze nieuwe sector? Welke lasten veroorzaken deze plagen en nog belangrijker, hoe voorkom en bestrijd je dan de plagen? In het Insectlab op de HAS Hogeschool in Den Bosch is onderzoek gedaan naar de meest voorkomende plagen in de meelwormenkweek en naar de effecten van deze plagen. Deze plagen zijn een uitdaging omdat meelwormen in andere sectoren bekend staan als plaagdieren en insecticiden niet gebruikt kunnen worden omdat deze de kweekinsecten ook doden.

Sinds 2011 is er in Europa een nieuwe plaag in opmars: de Aziatische fruitvlieg of Drosophila suzukii. Daar er voorlopig weinig mogelijkheden zijn naar bestrijding (biologische gewasbeschermingsmiddelen, inzet van nuttigen,…) werd dit project opgestart om biologische telers te ondersteunen bij een beredeneerde aanpak van deze plaag. Het is uiterst belangrijk om de aanwezigheid in een vroege fase op te merken. Door middel van een getande legboor zijn deze D. suzukii-fruitvliegen in staat eieren te leggen in gezond, rijpend fruit, in tegenstelling tot de ‘gewone’ fruitvlieg die enkel beschadigd of rottend fruit kan infecteren. Na ei-afleg in rijpende vruchten voeden de larven zich met het rijpe vruchtvlees en kunnen enorme verliezen opleveren in productieteelten. Het zal er op aan komen om een effectieve monitoring uit te voeren zodat, naast preventief getroffen maatregelen, bij de eerste intrede van de fruitvlieg op het bedrijf ook mogelijke curatieve maatregelen kunnen getroffen worden. Dit project zal hierop inspelen aan de hand van demonstratie en sensibilisering van een systeemgerichte preventieve aanpak. Het project wil op die manier de teelt- en bedrijfszekerheid van biologische tuinbouwbedrijven ondersteunen.

Witte vlieg: hoe ziet de plaag eruit, waar bevindt de plaag zich, wat als we niet ingrijpen en hoe kunnen we ingrijpen?

Wolluis: hoe ziet de plaag eruit, waar bevindt de plaag zich, wat als we niet ingrijpen en hoe kunnen we ingrijpen?

Trips: hoe ziet de plaag eruit, waar bevindt de plaag zich, wat als we niet ingrijpen en hoe kunnen we ingrijpen?

Spint: hoe ziet de plaag eruit, waar bevindt de plaag zich, wat als we niet ingrijpen en hoe kunnen we ingrijpen?

Bladluizen: hoe ziet de plaag eruit, waar bevindt de plaag zich, wat als we niet ingrijpen en hoe kunnen we ingrijpen?