Search

Wat zou het mooi zijn als de lelieteelt in de toekomst minder afhankelijk zou zijn van Monam en meer gebruik zou kunnen maken van slimme cultivarkeuze. Hiervoor zijn cultivars nodig die een slechte waardplant zijn voor wortellesieaaltjes en er nauwelijks schade van ondervinden. PPO en PRI onderzochten vijf cultivars en probeerden de eerste stappen te zetten in het ontwikkelen van een goedkope toetsmethode. Dit bleek geen gemakkelijke opdracht.

Deze brochure bevat de meest recente kennis en informatie over aaltjesherkenning en maatregelen voor aaltjesbeheersing.

Het doel van dit project was om te onderzoeken of de aantasting door verticillium (V. dahliae) in suikerbieten wordt bevorderd door diverse soorten aaltjes (bietencysteaaltjes, wortellesie-aaltjes en wortelknobbelaaltjes). Dit is gedaan in een klimaatkamertoets, waarbij planten wel en niet geïnfecteerd zijn met verticillium bij een gevoelig en tolerant ras voor verticillium en bij vier verschillende soorten aaltjes in twee dichtheden. Hoe meer aaltjes, hoe meer aantas-ting er zichtbaar was. Dit gold bij het voor verticillium gevoelige ras voor alle vier de aaltjes-soorten (witte bietencysteaaltjes, gele bietencysteaaltjes, noordelijk wortelknobbelaaltjes en wortellesieaaltjes) en bij het tolerante ras alleen niet voor wortellesieaaltjes.

Het is algemeen bekend dat wortellesieaaltjes in lelie voor flinke schade kunnen zorgen en dat deze aaltjes zich bovendien op lelie goed kunnen vermeerderen. Of ligt het toch iets anders? PPO en PRI onderzochten nauwkeurig het verloop in de grond en het gewas.

Omdat er steeds meer klachten over stengelaaltjes binnenkwamen, inventariseerden onderzoekers van PPO de verspreiding van deze aaltjes. Thea van Beers, onderzoeker van PPO in Lelystad benadrukt dat bedrijfshygiëne vooralsnog de beste manier is om problemen te voorkomen.

In dit deel van de handleiding wordt ingegaan op schadedrempels. Exacte schadedrempels zijn helaas niet aan te geven, omdat veel andere factoren belangrijk zijn. Met behulp van de aangeboden informatie is het mogelijk om schaderisico's redelijk in te kunnen schatten.

Op de website www.aaltjesschema.nl kunnen akkerbouwers, vollegrondsgroente telers, vaste plantentelers en bloembollenkwekers tips en informatie vinden hoe ze planmatig kunnen omgaan met aaltjesbesmettingen op hun bedrijf. Nieuw op de website is het snelzoekmenu en het menu maatregelen.

In opdracht van het Ministerie LNV is een inventarisatie naar de verspreiding van Stengelaaltjes met uitgangsmateriaal gedaan. Hiervoor zijn een aantal praktijkcases uitgewerkt en overdrachtsproeven gedaan. Daarnaast zijn in aanvulling op de literatuurstudie van C. Schomaker (2008) de beschikbare Duitse publicaties bekeken op aanvullingen op de Nederlandse literatuur. Er zijn binnen dit project geen harde aanwijzingen gevonden dat er vanuit de bollenteelt problemen met stengelaaltjes ontstaan in aardappel of andersom. Dit wil niet zeggen dat er bewijs gevonden is dat hier geen risico ligt. Het ligt als vraag nog steeds open. Er zijn wel sterke aanwijzingen vanuit de praktijk dat er vanuit de tulpen wel overdracht naar de uien plaatsvindt. Het is niet duidelijk geworden of dit ook andersom plaatsvindt. De herkenning van stengelaaltjes aantasting, vooral in andere gewassen dan bloembollen en uien zou verbeterd moeten worden om besmettingen eerder op het spoor te komen en goed te kunnen monitoren. De meest ideale situatie zou ontstaan wanneer op perceelsniveau kan worden vastgesteld wat de waardplantenreeks van de aanwezige populatie is.

6 rapporten voor 6 verschillende bedrijven

De vaststelling van de Nederlandse standaard populaties G. pallida, gebruikt door de aardappelkwekers voor toetsingen tbv de rassenlijst, is ruim 10 jaar geleden. Mogelijk is deze selectie van populaties niet relevant meer omdat er ‘nieuwe’ populaties zijn die nog agressiever zijn dan de als zeer virulent aangemerkte ‘Rookmaker’ populatie. Binnen het project zullen, afhankelijk van financiering, nog een aantal populaties in een virulentietoetsing bekeken. Voor de toekomst zou het aan te bevelen zijn dat de bemonsterende instanties onverwacht extreem vermeerderende populaties centraal zouden aanmelden. Binnen dit project wordt nog een plan geschreven om tot een opzet van een monitoringsysteem voor virulentie in Nederland te komen.

Om te toetsen in hoeverre gecombineerde gelijktijdige besmettingen van verschillende aaltjessoorten elkaars ontwikkeling en de groei van de aardappelplanten beïnvloeden, is een pot experiment opgezet. Hierbij zijn onder kasomstandigheden in 5 kg potten met aardappel in kunstgrond dichthedenreeksen van G. pallida en P. penetrans, afzonderlijk en in combinatie met elkaar, aangebracht. Deze dichthedenreeksen liepen per aaltjessoort van 0 aaltjes per gram grond tot 128 aaltjes per gram grond, de gecombineerde besmetting was telkens 1:1. De verwachting was dat er bij oplopende dichtheden van (een van) beide aaltjes hinder in de populatieontwikkeling van één of beide aaltjes zou ontstaan. Dit bleek niet het geval. Ook ontstond er geen hinder in de bovengrondse groei. De ondergrondse groei, gemeten in de vorm van het versgewicht van de gevormde aardappelknollen was bij de hoogste dichtheden van de aaltjes wel gehinderd. Het maakte hierbij niet uit of het een enkelvoudige of een gecombineerde besmetting betrof.

Eind 2004 is door het Hoofdproductschap Akkerbouw (HPA), het Productschap Tuinbouw (PT) en LTO Nederland het initiatief genomen om de aaltjesproblemen gezamenlijk aan te pakken. Hiervoor is het actieplan aaltjesbeheersing gelanceerd. Eén van de projecten binnen dit actieplan was het monitoren van de nulsituatie. Dit project is uitgevoerd door een consortium van Blgg BV, NAK AGRO BV, en PPO-AGV. Binnen het project zijn tussen 2005 en 2006 425 akkerbouwbedrijven grondmonsters genomen. Deze zijn geanalyseerd op de meest bekende plantenparasitaire aaltjes. Daarnaast is aan de deelnemers gevraagd mee te werken aan een enquête over hun bedrijfsvoering en hun ervaringen met aaltjes

In de jaren 2003 tot en met 2006 heeft het PPO onderzoek uitgevoerd aan wortelverbruining in suikerbieten. Het verschijnsel wortelverbruining komt voor op de zandgronden in het oosten en zuiden van Nederland. Pleksgewijs blijft de groei van de bieten achter. Wanneer de planten worden opgetrokken, blijkt het wortelstelsel er meestal bruin en ongezond uit te zien. Aangenomen wordt dat wortelverbruining wordt veroorzaakt door een complex van meerdere factoren. Het PPO heeft onderzoek gedaan naar de rol van plantparasitaire aaltjes

Dit rapport geeft een overzicht van de aaltjessituatie in Nederland op basis van 500 willekeurig gestoken monsters op akkerbouwpercelen. Deze percelen waren niet geselecteerd vanwege de aaltjessituatie.

Door toenemende intensivering en afnemende bestrijdingsmogelijkheden neemt de aaltjesdruk op veel akkerbouwpercelen toe. Daarom werd een actieplan Aaltjesbeheersing opgesteld door het Hoofdproductschap Akkerbouw en LTO Nederland. Het is belangrijk om regelmatig te bemonsteren om zo een goed beeld te krijgen van de aaltjesdruk op het perceel

Het doel van dit project is het verkrijgen van een overzicht over en inzicht in de effectiviteit van de beschikbare middelen en methoden (chemisch en niet chemisch) ter beheersing van de meest schadelijke aaltjessoorten (aardappel- en bietencysteaaltjes, Meloidogyne chitwoodi, Pratylenchus penetrans en Trichodoriden) in de belangrijkste akkerbouwgewassen

In de periode 1988"1992 heeft het toenmalige PAGV in samenwerking met PD en HLB onderzoek gedaan naar aardappel als vanggewas. Er is veel vraag naar de mogelijkheden om via aardappel als vanggewas, aardappelmoeheid te saneren. Ten behoeve van het overzicht en het verkrijgen van een PD erkenning als formele sanerende maatregel is het oude onderzoek nog eens bij elkaar gezet.

Vanuit de literatuur kwam naar voren dat de teelt van vlinderbloemige groenbemesters het nadeel heeft dat met name wortellesieaaltjes (Pratylenchus penetrans), vrijlevende wortelaaltjes (Trichodorideae spp.) en wortelknobbelaaltjes (Meloidogyne spp) sterk vermeerderd worden. Op zandgronden is dit zeer ongewenst. Uit onderzoek van PPO blijkt dat het merendeel van de onderzochte vlinderbloemigen inderdaad hoge dichtheden plantenparasitaire aaltjes nalaat. Pratylenchus penetrans heeft op alle klavers en wikke een goede vermeerdering. De meeste klavers zijn ook voor de drie wortelknobbelaaltjes een goede waardplant. De enige positieve uitzonderingen zijn witte klavers (met name het ras Aran), die matige tot slechte vermeerdering geven. Een mogelijk onderscheidend gewas is voederwikke Hifa. Dit ras lijkt geen waardplant voor Meloidogyne chitwoodi, een matige waard voor Meloidogyne fallax, terwijl het voor Meloidogyne hapla een goede waardplant is. Bij Paratrichodorus teres zijn Alexandrijnse klavers en Perzische klavers veel minder vermeerderend dan de witte klavers. Omdat deze gewassen wel het TabaksRatelVirus kunnen vermeerderen, blijven ook deze groenbemesters risicovol. Een positieve uitzondering voor P. teres is voederwikke, waar zowel het aaltje als het virus slecht op vermeerderen. Vanuit aaltjesoogpunt is , ook op basis van actuele gegevens, de teelt van klavers op de lichte gronden nog steeds een risico.

Wortellesieaaltjes (geslacht Pratylenchus) kunnen met name op de lichte gronden schade veroorzaken ineen breed scala aan gewassen. Het is in de gematigde streken vooral de soort Pratylenchus penetrans dievan belang is.P. penetrans veroorzaakt opbrengstderving in aardappelen, peen, schorseneren, aardbei, sla, andijvie,augurk, prei, sjalot, selderij en witlof. Bij peen is naast de opbrengstderving in kilo's vooral de kwaliteitsverslechtering ten gevolg van aantasting door deze aaltjes belangrijk.Naast schade door directe aantasting is schade door interactie met de bodemschimmels Verticilliumdahliae en Rhizoctonia solani een belangrijke factor.Schade kan worden voorkomen door de gevoelige gewassen op een doordacht moment in de rotatie op tenemen, namelijk na een slechte waardplant.

Om een voldoende grote statistische betrouwbaarheid voor de bepaling van populatiedichtheden van Globodera spp. in wetenschappelijke experimenten of bij het testen van aardappelcultivars ten behoeve van hun partiele resistentie-eigenschappen te verkrijgen, is het nodig om zowel de begin- als de einddichtheid van het aaltje nauwkeurig te bepalen. Twee methoden voor de bepaling van de relative vatbaarheid van aardappelrassen voor aardappelcysteaaltjes worden vergeleken