Search

Bedrijven in de deelsectoren bloembollen en vaste planten kunnen met betere hygiënemaatregelen problemen voorkomen, menen deskundigen van onderzoeksinstellingen en kwaliteitsdiensten. “Ook met simpele oplossingen is de verspreiding van ziekten al te beperken”, stelt Marco van Dalen van Naktuinbouw. “Tijdens een workshop van één dagdeel helpen we telers graag op de goede weg.”

Doelstellingen van het Actieplan “Minder virus in Tulp” zijn: Dit project organiseert de opstart en de uitvoering van een actieplan dat leidt tot minder virus in tulp in een economisch rendabele teelt. De aandacht ligt met name bij TBV, TVX, Augustaziek, ArMV en LSV. Uitvoering van het actieplan moet leiden tot enthousiasme en power in de sector waardoor ook nieuwe inspiratie voor innovaties ontstaat. De beoogde modulaire en stapsgewijze aanpak van dit project zorgt voor een duidelijke afbakening van doelstellingen, activiteiten en budget en maakt tussentijdse nadere invulling van activiteiten mogelijk. Dit verslag beschrijft een aantal onderzoeken die hebben plaatsgevonden vanaf de start van dit Actieplan.

Vanaf 2011 heeft het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO) sector Fruit te Randwijk het rassenonderzoek met zwarte bessen gedurende vier jaren voortgezet. Het doel is (nieuwe) rassen te zoeken en te toetsen onder Nederlandse (Zeeuwse) teeltomstandigheden, die een verbetering kunnen zijn van de huidige rassen voor wat betreft de productiviteit, de beskwaliteit en de gevoeligheid voor ziekten en plagen. Dit rapport is het eindverslag van het project dat eind 2014 is afgelopen.

Uit dit onderzoek is gebleken dat planten die eerder in het seizoen worden geïnfecteerd, bol len geven met een hoger percentage TBV Plan ten die eenmalig een week voor het rooien wor den besmet, geven bijna geen zieke bollen. Bij infectie twee weken en langer voor het rooien loopt het percentage zieke bollen sterk op. Ook worden klisters later ziek dan de hoofdbol. Infec tie vindt blijkbaar plaats vanuit de plant via de hoofdbol naar de klisters. ln de praktijk vindt inl'e tiegedurende hei hele seizo n pla11 door pas r nde, vliegende blad luizen. In de praktijk i du ook ni t va 1 te tel len wanneer planten voor hel er t geïnfecteerd raken. Vrijwel zeker gebeurt dat ook al vroeg in het seizoen. In dat geval is er dus geen spra ke van een lager percentage virus in de kleine maten. De resultaten hebben betrekking op het onder zoek in een cultivar ('Strong Gold') en van een seizoen (2013-2014). Om beter gefundeerde conclusies te kunnen trekken is vervolgonder zoek gestartin het seizoen 2014-2015 met twee cultivars. Het actieplan 'Minder virus in tulp' is een gezamenlijk initiatief van Wageningen UR, PPO Bloembollen, Boomkwekerij & Fruit, Proeftuin Zwaagdijk, KAVB,LTO en BKD.

Wateroverlast in een Teelt de grond uit-systeem kan grote schade geven aan lelies. Drie dagen wateroverlast in augustus leidde in dit onderzoek tot grote opbrengstderving. Eén dag wateroverlast in september of in oktober veroorzaakte nauwelijks uitval of een lager bolgewicht bij de oogst. Wateroverlast leidt tot ethanolvorming in de bollen. De ethanolvorming vertoonde dit jaar geen mooi verband met de tijd: drie dagen wateroverlast gaf meer ethanol dan één of twee dagen, maar twee dagen niet meer dan één. In 2013 vertoonde de concentratie ethanol een rechtlijnig verband met de duur van de wateroverlast. De voorspellende waarde van een ethanolmeting blijkt na de experimenten in 2014 minder zeker. Het beluchten van het natte substraat door het doorblazen van perslucht leidde bij de behandeling in augustus tot minder ethanolvorming, maar juist tot meer opbrengstderving. Het systeem van beluchting via een slang onderin het substraat had een iets gunstiger effect op de ethanolvorming dan beluchting via slangetjes, die in het substraat gestoken waren. De grotere opbrengstderving door beluchting tijdens de periode van wateroverlast is mogelijk een gevolg van mechanische beschadiging van de (haar)wortels door de beweging, of van structuurbederf die optreedt als het doorborrelde substraat weer droogvalt. Dit onderzoek bevestigt de conclusie uit 2013 dat lelies bestand zijn tegen maximaal 1 dag wateroverlast (anaerobie). Een periode van anaerobie leidt tot ethanolvorming in de bollen, maar de correlatie tussen duur van de anaerobie is te zwak om het ethanolgehalte als indicator toe te passen. Het beluchten van grond tijdens periodes van wateroverlast is geen oplossing voor het anaerobieprobleem.

Augustaziek bij tulp wordt veroorzaakt door het Olive mild mosaic virus (OMMV), een virus dat behoort tot het geslacht Necrovirus (waar ook het tabaksnecrosevirus (TNV) toe behoort). Dit virus kan plantenwortels infecteren vanuit de grond, een proces dat vele malen efficiënter wordt wanneer de virusdeeltjes via zwermsporen van de wortels-infecterende bodemschimmel Olpidium brassicae worden overgebracht. Schimmel en virus komen pleksgewijs in verschillende grondsoorten voor en leven op allerlei gewassen en onkruiden. Augusta komt in bepaalde jaren meer voor dan in andere jaren. Er wordt soms over een cyclus van ongeveer 12 jaar gesproken waarin zogenaamde Augusta-jaren voorkomen. Het onderzoek waarin in dit verslag wordt gerapporteerd had als uitgangspunt drie vragen: • Wanneer Augustaziek uitdooft in een partij, is het virus dan echt afwezig, of heeft men met een latente (niet zichtbare) infectie te maken? Genezen van virus is nl. geen gangbaar verschijnsel in de plantenwereld. • Hoe groot is het risico op zichtbare schade in de broei van een partij die op het veld zichtbare Augusta-schade vertoonde? Kan de schade in de broei voorspeld worden? • Zijn er factoren/indicatoren die een ‘Augusta-jaar’ aankondigen? Om een idee te krijgen over de mogelijke antwoorden op deze vragen is als eerste een enquête gehouden onder tulpentelers (bollenteelt en afbroei). Aan de hand van die enquête is gekeken naar o.a. teeltomstandigheden, perceel, voorvrucht etc. Ook is aan deze telers gevraagd of zij materiaal beschikbaar wilden stellen van partijen waarin zij eerder Augusta-schade hadden waargenomen. Deze partijen zijn opgeplant in de kas onder afbroei-omstandigheden en op het veld onder bollenteelt-omstandigheden. Tijdens deze teelten werd de symptoomontwikkeling gevolgd en werden virustoetsen uitgevoerd om de infectie met OMMV te monitoren. Bij enkele planten met symptomen is met behulp van Next Generation Sequencing gekeken of ook daadwerkelijk OMMV betrokken was bij het ziektebeeld. Hieruit bleek dat er in enkele planten andere virussen dan OMMV voorkwamen die symptomen veroorzaakten die waarschijnlijk in de praktijk moeilijk van Augusta kunnen worden onderscheiden. Voorbeelden van deze virussen zijn het tulpenvirus X, Arabis mozaïekvirus, dravikmozaïekvirus, tabaksratelvirus en het vroege-verbruiningsvirus van erwt. Hoewel op bovenstaande vragen nog geen duidelijke antwoorden te geven zijn, is wel een stapje in de goede richting gezet. Uit dit onderzoek zijn de volgende inzichten verkregen: • Symptomen in tulp die in de praktijk Augustaziek worden genoemd worden over het algemeen veroorzaakt door infectie met OMMV, maar ook andere virussen kunnen op Augusta lijkende schadebeelden geven. • OMMV lijkt in de afbroei ook symptoomloos te kunnen voorkomen, maar dat zal afhankelijk zijn van cultivar en teeltomstandigheden (over het algemeen wordt aangenomen dat bij hogere temperaturen minder schade wordt waargenomen). • Een aantal partijen die als Augustapartijen waren aangemerkt bleken vrij te zijn van OMMV in de virustoets in het leverbaar materiaal en in de boltoetsen na kasteelt en veldteelt. Tijdens deze teelten werd geen schade waargenomen in deze partijen. Of dit ook daadwerkelijk betekent dat uitdoving heeft plaatsgevonden is niet te concluderen omdat ten tijde van de waarneming van de symptomen de zieke planten niet op virusinfecties zijn getoetst.

De huidige bewaar-, verwerkings- en ontsmettingssystemen voor bloembollen functioneren verre van optimaal: de bewaring wordt gekenmerkt door een hoog energieverbruik, tijdens het verwerken en ontsmetten treedt verspreiding van ziekten op, en stress en verwonding van de bollen dragen bij aan uitval door ziekten en andere vormen van kwaliteitsverlies. Daarnaast staat het ontsmetten onder grote druk door de risico’s van blootstelling van medewerkers en emissie van middelen naar het milieu. Het sorteren van bollen voorkomt niet dat in de broeierij grote variatie in groeisnelheid en bloemkwaliteit optreedt en de onmogelijkheid om bollen geautomatiseerd rechtop te planten brengt hoge arbeidskosten met zich mee. Dit project had tot doel innovatieve technieken voor de verschillende onderdelen van het verwerken (inclusief ontsmetten) en bewaren te inventariseren en die te integreren tot een totaalsysteem waarin energiezuinig bewaard wordt, blootstelling aan en emissie van middelen tot het verleden behoren, en gezondere en kwalitatief betere bollen geproduceerd worden.

In de bloemen- en knollenteelt van gladiool komt de afgelopen decennia met enige regelmaat de bacterieziekte Burkholderia voor. Vorig jaar startte PPO met een onderzoek naar de mogelijkheden om deze ziekte aan te pakken. Een tussenstand.

De afgelopen jaren is er met succes onderzoek gedaan naar het vinden van een werkbare methode om tulpenstengelaaltjes in tulpen te bestrijden door een warmwaterbehandeling. Tulpen blijken redelijk bestand tegen koken gedurende 4 uur bij 47 en 48°C en er is 100% aaltjesdoding bij 48°C. Er treedt opbrengstver-lies op door de behandeling bij deze temperaturen, maar door een hoge voorwarmte te geven wordt dat verlies beperkt. Hiermee is er een alternatief gevonden voor het nu verplicht vernietigen van een partij na constatering van aaltjesziekte. Het onderzoek richtte zich de eerste jaren op een goede behandelwijze waarbij de tulpen zo weinig mogelijk opbrengst verliezen en waarbij tevens de aaltjesdoding 100% is. Daarna werd een serie van 8 cultivars getest om te zien of cultivars verschillend reageren. Daaruit kwam voor het eerst naar voren dat er t.a.v. opbrengstverlies gevoelige en ongevoelige cultivars zijn. In het afgelopen jaar werd nog met 4 cultivars gewerkt. Er werd in dit onderzoek ook getest of koken zonder voorwarmte en voorweken, direct na rooien een mogelijk oplossing was. Hiermee kan de procedure mogelijk worden vereenvoudigd. Er werden andere temperaturen gegeven 1, 2 en 3 uur bij 43 of 45°C aan dezelfde 4 cultivars als die hierboven worden genoemd. Kookschade werd hierbij waargenomen vanaf 3 uur 45°C. Dat bleek ook de behandeling te zijn die minstens gegeven moet worden om goede aaltjesdoding te krijgen. Warmwaterbehandeling zonder voorwarmte is nog geen toegelaten methode voor aaltjeszieke partijen. De opbrengstverliezen van deze behandeling zullen sterk afhangen van de temperaturen in de grond op het moment van rooien.

De verspreiding van tulpenmozaïekvirus (TBV) in de tulpenteelt gebeurt door bladluizen en is voornamelijk tegen te gaan door selectie en het bestrijden van de bladluizen soor gewasbespuiting met pyrethroïden. Met de huidige middelen is daarmee een reductie van 50-70% haalbaar. Bij probleempartijen wordt in tulp ook minerale olie ingezet.

Het meest geteelde bolgewas ter wereld kan niet zonder onderzoek. Met 10.000 ha in Nederland en nog eens 2 miljard stelen uit de broeierij is de tulp een factor van belang. Het Tulpen Onderzoek Fonds (TOF) biedt kansen.

Uitval in de tulpenbroeierij door bloemverdroging kwam de afgelopen jaren veel meer voor dan daarvoor. Reden voor PPO om na te gaan wat hiervan de oorzaak zou kunnen zijn. In dit artikel legt onderzoeker Martin van Dam uit dat vooral in warme lentes bij vroege cultivars de kans op bloemverdroging sterk toeneemt.

Sinds 2008 treedt er in tulpen vroege bloemverdroging op. Hierbij is de bloemknop in de bol al in augustus geheel verdroogd. Tijdens de uitbloei in de winterperiode wordt in partijen daarnaast ook een aantal onvol-ledige (deels verdroogde) bloemen aangetroffen. In de jaren na 2008 was er niet altijd sprake van bloem-verdroging in de bol, maar werden afwijkende bloemen nog wel vaak gezien. Steeds betrof het wisselende partijen Strong Gold, maar in 2011 was er een uitbraak in veel partijen met symptomen in de bollen. De bloemverdroging werd toen ook in andere cultivars aangetroffen (Yokohama, Cheirosa, Purple Flag, Purple Prince, Escape, Brigitta, Alibi), redenen genoeg om hier onderzoek naar te starten. Dat onderzoek bestond uit een enquête en teeltkundig onderzoek. In de enquête werd onder andere ge-vraagd naar teeltwijze en bewaring vooraf en na het teeltseizoen, om aanwijzingen voor de oorzaak van bloemverdroging te verkrijgen. In een perceel Strong Gold werd bloemaanleg kunstmatig vervroegd door het aanbrengen van grondverwarming. Er werd ook een deel van de bollen geremd in de ontwikkeling door ze af te dekken met een dikke laag stro. Deze bollen en bollen van 2 andere locaties werden na het rooien bij hoge en lage temperatuur bewaard. Tijdens de bewaring en bij de bloementeelt daarna werden bollen en bloemen beoordeeld op het percentage verdroging.

Zeeuwse aquacultuurondernemers zijn in januari 2013 vier dagen naar de regio Cadiz en Huelva in Spanje afgereisd om kennis te maken met de aquacultuuractiviteiten en te leren van de ervaringen daar. Deze studiereis is georganiseerd in het kader van het inmiddels afgeronde RAAK Internationaal project 'Het zoute goud', waarvan HZ University of Applied Sciences penvoerder was. De studiereis naar Spanje vormde samen met een slotsymposium de afsluiting van dit project.

Tijdens de handel van bloembollen leiden latente (niet - zichtbare) infecties tot handelsdiscussies en grote verliezen. Om deze handelsdiscussies voor te zijn en verliezen tijdens handel te voorkomen, is het noodzakelijk om latente infecties in een vroeg stadium in de keten te detecteren. Daarom bestaat er behoefte aan een betrouwbare, praktische en vooral snelle toetsmethode om na te kunnen gaan of bepaalde ziekten of ziektekiemen in een partij bloembollen onzichtbaar (latent) aanwezig zijn. Deze toetsmethode is n iet alleen toepasbaar voorafgaand aan de verkoop van partijen. De toetsmethode kan ook ingezet worden gedurende de teelt van plantmateriaal waardoor latent - zieke partijen vroegtijdig herkend kunnen worden, waardoor met passende maatregelen verdere verspreiding van de ziekte voorkomen kan worden.

Onderzoek naar een warmwaterbehandeling tegen stengelaaltjes in tulpen heeft de afgelopen drie jaar geresulteerd in een mogelijk bruikbare werkwijze voor de praktijk. Tulpen blijken redelijk bestand tegen koken gedurende 4 uur bij 47 en 48°C en er is 100% aaltjesdoding bij 48°C. Er treedt opbrengstverlies op door een warmwaterbehandeling bij deze temperaturen, maar door een hoge voorwarmte te geven wordt dat verlies beperkt. Hiermee is er mogelijk een alternatief gevonden voor het nu verplicht vernietigen van een partij na constatering van aaltjesziekte. Het onderzoek werd tot nu toe steeds uitgevoerd met 2 cultivars, waarbij er verschil in effecten op de opbrengst optrad. In dit onderzoek werd een kookbehandeling gegeven aan 8 cultivars om zodoende een indruk te krijgen van de warmtetolerantie van verschillende cultivars.

Sinds de komst van de LED-verlichting is er al het een en ander aan onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat de groei en ontwikkeling van planten bij LED-licht anders is dan bij de traditionele kunstmatige lichtbronnen (TL en hogedruklampen). Dit houdt in dat het telen onder LED-lampen weer opnieuw moet worden geleerd. Er is bij PPO onderzoek verricht in een aantal experimenten. Hierbij gold als basis de huidige trend in meer- lagenbroei, waarbij tulpen eerst ongeveer een week in het donker staan, vervolgens een week onder kunst-licht en tenslotte een week onder daglicht (bovenste laag in de kas). De resultaten van tulpen onder LED-licht werden vergeleken met tulpen die in de kas waren gebroeid.

Bladkiep in tulp is de grootste oorzaak van uitval in de hedendaagse broeierij van tulpen. Bij het ontstaan van dit probleem spelen allerlei factoren een rol, zoals bemesting, luchtvochtigheid, temperatuur, groeisnelheid en het systeem waarin wordt gebroeid (potgrond, stilstaand water en stromend water). Men kan deze factoren beïnvloeden en daarmee een deel van de uitval voorkomen. Dikke bolmaten van gevoelige cultivars kunnen echter bijna niet zonder problemen worden gebroeid in december en januari. Naast de genoemde factoren blijkt verder dat niet alle cultivars en partijen tulpenbollen in dezelfde mate gevoelig zijn voor bladkiep. Omdat bekend is dat calcium in stengel en blad een belangrijke rol speelt in het voorkómen van bladkiep is in het verleden onderzocht of het calciumgehalte van de bollen een indicatie zou kunnen zijn voor de kans op bladkiep. Er bleek slechts een zwakke correlatie te bestaan tussen het calciumgehalte van bollen en de kans op bladkiep. In dit project is onderzocht of het calciumgehalte van specifieke onderdelen van de bol (spruit, bolbodem en bolrokken) een betere maat is voor de kans op bladkiep. In 8 cultivars, waarvan sommige in twee bolmaten, werden in een proef de calciumgehaltes van bol-onderdelen bepaald en vergeleken met de later gevonden percentages uitval door blad- of stengelkiep. De gevonden relaties bleken maar zwak. Als voorspellende waarde voor kiepen is de calciumbepaling van boldelen daarom niet geschikt gebleken. Sommige gevonden trends waren zelfs verrassend tegengesteld aan de verwachting. Een hoger calciumgehalte van de spruit zou meer kiepers geven. Het gehalte van de bolrokken leek wel enigszins te correleren met het uiteindelijk gehalte van de plant. De conclusie blijft echter dat er met een calciumbepaling vooraf geen betrouwbare voorspelling kan worden gedaan voor de kiepgevoeligheid.

Resultaten van het op 5e jaar State-of-Art bewaren van tulpenbollen op 12 bedrijven waarvan de energie- en achtergrondgegevens verzameld zijn. De 12 bedrijven hadden allen dit jaar een zeer laag berekend percentage zure bollen (0.06 % tot maximaal 1,3%). Door geheel of gedeeltelijk de ventilatie op ethyleenmetingen te sturen en ook de circulatie hierop aan te passen kon hierdoor veel energie bespaard worden. Op gas is er gemiddeld 27% bespaard, variërend van -15% (op het bedrijf dat de ventilatie niet stuurt op basis van de ethyleenmeting) tot 80%. Bij volledige sturing van de ventilatie op basis van een ethyleengrens van 100 ppb had de gemiddelde besparing 79% kunnen zijn. Op elektra is door terugtoeren gemiddeld 53% bespaard, variërend van -17% (op het bedrijf dat continue op voltoeren circuleert) tot 95%. Bij terugtoeren evenredig met verminderde ventilatie a.g.v. de lage ethyleenproductie, maar met een minimum frequentie-instelling van 15 Hz, had gemiddeld 84% bespaard kunnen worden. Op elektra is dus meer bespaard dan op gas. Op het totale energieverbruik (gas voor het opwarmen van buitenlucht voor ventilatie + elektra voor circulatieventilatoren) is bij de bewaring gemiddeld 44% bespaard, variërend van -17% tot 76%.

Wie dacht dat je tulpen geen warmwaterbehandeling kunt geven heeft het mis. Met de juiste aanpak kunnen de bollen bij 47°C worden behandeld. Dit biedt mogelijkheden voor de toekomst bij de aanpak van stengelaaltjes.

In 2009/2010 is het project “Meerlagenteelt (MLT) in de praktijk” met 4 broeiers van start gegaan met als doelstelling het ondersteunen van de ontwikkeling van MLT-systemen waardoor op middellange termijn het energieverbruik voor de broeierij drastisch afneemt. De werkwijze hierbij is enerzijds het demonstreren van op praktijkbedrijven reeds ontwikkelde MLT-systemen, en van de hierbij gerealiseerde energiebesparingen, en anderzijds het met deze bedrijven testen van recente resultaten van onderzoek naar verbeteringen van o.a. belichting en kasklimaat. Conclusies waren o.a. dat het energieverbruik bij meerlagenbroei minstens 40% lager is en dat om de RV beter te controleren mechanisch ontvochtigen een goede oplossing is. Dit 2de jaar zijn 7 broeiers bij het project te betrokken. De belangrijkste activiteiten waren het volgen van het kasklimaat (RV- en temperatuurverdeling), het doorrekenen van de benodigde ventilatiecapaciteit voor mechanische ontvochtiging, lichtmetingen, het testen van o.a. LED-verlichting en het doorrekenen van het gerealiseerde energieverbruik.

In de tulpenteelt is al weer een aantal jaren sprake van partijen met aantasting door tulpenstengelaaltje. In relatie tot de het totale areaal is de omvang nog beperkt. Voor de betrokken bedrijven is er echter sprake van aanzienlijke financiële schade. Partijen moeten worden vernietigd, er geldt een teeltverbod op de betrokken percelen en er moet veel tijd worden gestoken in het nalopen van belendende partijen tulpen. Er is daarom een sterke vraag naar een oplossing om van het probleem af te komen. Warmwaterbehandeling lijkt daarvoor de aangewezen methode. In 2009 is PPO gestart met een temperatuurscreeningsproef met tulpen. Hieruit blijkt dat het ‘koken’ van tulpen tot de mogelijkheden behoort. De eerste resultaten hebben aangetoond dat tulpen een warmwaterbehandeling van 4 uur 47°C goed kunnen doorstaan mits daaraan vooraf een voldoende hoge voortemperatuur werd gegeven. Tot nu toe was de hoogst geteste voorwarmte 33°C en de hoogste temperatuur van warmwaterbehandeling 47°C. In het afgelopen jaar (2011/2012) werden combinaties met voortemperaturen tussen tot 38°C en warmwaterbehandelingen van 4 uur 46, 47 en 48°C onderzocht in twee gezonde partijen tulpen. De bollen werden geteeld in het seizoen 2011–2012 en de op brengst werd bepaald. Net als in voorgaande jaren bleek een warmwaterbehandeling bij hogere temperaturen op brengstverlies te geven maar werd de opbrengst weer gunstig beïnvloed als de voorwarmte daarbij ook hoger was. Nu was er ook bij 48°C gekookt. Deze temperatuur lijkt toch wel het maximum te zijn voor tulpen. Dat blijkt echter cultivarafhankelijk te zijn. Er waren twee cultivars getest, waarbij Oscar veel beter bestand bleek tegen warmwaterbehandeli ng dan Bellona. Dit was aanleiding om een vervolg te starten met meer cultivars. Hiervan zullen de resultaten in 2013 bekend worden. Ook werd de doding van stengelaaltjes onderzocht in een aangetaste partij bij kooktemperaturen van 47 en 48°C. Na bewaring werd de overleving van de aaltjes in de bollen vastgesteld. Het bleek dat de aaltjes voor 100% waren gedood bij zowel 4 uur 47 als 4 uur 48°. Ook dit werk wordt voortgezet. Hiervoor worden zieke bollen van meerdere herkomsten gebruikt.

Tijdens de Agribeurs op Proeftuin Zwaagdijk organiseerde LTO Groeiservice, Rabobank WFO en Proeftuin Zwaagdijk een themabijeenkomst over Het Nieuwe Telen. Doelstelling van deze werkwijze is in zeven stappen tot een aanzienlijke energiebesparing te komen. In andere sectoren zijn besparingen in gasverbruik van zo'n 50% gerealiseerd, zonder verlies van productie en kwaliteit. Tijdens de bijeenkomst gaven diverse sprekers een beeld van de huidige stand van zaken.

Het project State-of-the-Art bewaren van tulpenbollen is in 2007 opgestart om te demonstreren wat er met behoud of verbetering van productkwaliteit, met de huidige stand der techniek aan energiebesparing mogelijk is. En om met aanvullend onderzoek op de deelnemende bloembollenbedrijven in de toekomst nog meer te kunnen besparen. Voor het 4de jaar op rij is er door de nu 10 deelnemers fors bespaard op energie: gemiddeld 30% op gas en 44% op elektra. Op het bedrijf dat het meest op gas bespaarde was dat zelfs 72% en op het bedrijf dat het meest op elektra bespaarde was dat 80%. Het doel van het project is tweeledig: Spoor 1) demonstreren wat er met behoud of verbetering van de productkwaliteit met de huidige stand der techniek aan energiebesparing in de bewaring bij tulp mogelijk is. Spoor 2) aanvullend onderzoek & ontwikkeling om hierbij in de toekomst nog meer energie te kunnen besparen.

Het op meer lagen broeien van tulpen staat sterk in de belangstelling. Nog niet alles is goed uitgezocht. Reden voor PPO om na te gaan welk belichting het beste rendement geeft, en wat er is te doen aan een te hoge RV tussen de lagen. Een impressie van onderzoek dat in nauwe samenwerking met de praktijk is gedaan.

Kunnen najaarsbollen ook nog in het voorjaar worden geplant en zo een kwalitatief goed product opleveren? PPO onderzocht de mogelijkheden bij tulp, narcis en hyacint. De resultaten zijn goed, zij het met enkele kanttekeningen.

In de tulpenteelt komt de laatste jaren aantasting door tulpenstengelaaltje voor. In bolgewassen wordt tegen stengelaaltje een warmwaterbehandeling van de bollen toegepast. Voor tulpen is dit niet gangbaar en ken-nen we alleen de warmwaterbehandeling tegen destructoraaltje, die wordt uitgevoerd bij een temperatuur van 43,5°C. Deze temperatuur is niet voldoende hoog voor het doden van tulpenstengelaaltjes. Het zou wenselijk zijn om voor tulpen ook een warmwaterbehandeling tegen tulpenstengelaaltjes (ca. 47°C) te kunnen toepassen. Hiermee kan dan mogelijk het vernietigen van partijen tulpen worden voorkomen. In 2009 is PPO gestart met onderzoek naar de tolerantie van tulpen voor warmwaterbehandelingstempera-turen (van 45° tot 47,5°C) en de rol van voorwarmte. Daaruit bleek dat tulpen 45°C goed kunnen verdra-gen, dat er bij 46°C opbrengstverlies optrad en dat bollen gekookt bij 47°C verloren gingen. De voor-temperatuur bleek echter een belangrijke factor hierbij. Bij 30°C voorwarmte bleken tulpen beter bestand tegen hoge kooktemperaturen dan bij 25°C.

Uit onderzoek bij PPO in voorgaande jaren in bleek ethyleen de belangrijkste factor te zijn bij het ontstaan van hoge zuurpercentages. Dit heeft geleid tot onderzoek naar de invloed van ethyleen kort na het rooitijd-stip. De aanwezigheid van zure bollen in een partij tulpen en de stressreactie van de bol op het rooien kun-nen in de praktijk leiden tot ethyleenconcentraties van soms wel 1000 ppb gedurende de eerste 1 à 1½ week na het rooien. Als tulpen daaraan worden blootgesteld en ze vervolgens onder omstandigheden wor-den gebracht waarbij kieming van Fusariumsporen kan optreden, gaan veel bollen verloren door deze ziek-te. De lage zuurpercentages in de proeven waren oorzaak van het feit dat verschillen in de resultaten soms wegvielen tegen de spreiding daarvan. Desondanks kon voldoende bevestiging worden gevonden in een aantal eerder gevonden resultaten. Dit leidt tot de conclusies: - Ethyleen na het rooien is verantwoordelijk voor een verhoogde kans op hoge zuurpercentages. - De gevoeligheid van de bollen voor zuur wordt al bevorderd bij 300 ppb ethyleen.