Search

Snelwegbermen op de Veluwe herbergen soms relatief goed ontwikkelde plantengemeenschappen, zoals schraal grasland, buntgras- en heidevegetatie. Deze plekken vormen geschikt leefgebied voor mieren. De afgelopen vijf jaar zijn deze bermen geïnventariseerd op mieren en er werden maar liefst 35 soorten aangetroffen. Hieronder bevinden zich vijf internationaal bedreigde soorten en drie rode bosmiersoorten die door de Flora- en Faunawet beschermd worden. In dit artikel wordt het voorkomen van de verschillende soorten beschreven (incl. 35 verspreidingskaarten / distribution maps). Daarnaast geven wij aanbevelingen voor niervriendelijk bermbeheer

Dit rapport beschrijft de resultaten van de proef met droge vergisting van bermgras en natuurgras. Daarbij wordt niet alleen aandacht besteed aan de hoeveelheid biogas die geproduceerd kan worden, maar ook aan de kwaliteit van de geproduceerde compost en aan de duurzaamheid van deze vorm van verwerking. Of vergisting economisch aantrekkelijker is dan compostering valt op dit moment nog niet te zeggen.

Dit rapport beschrijft de resultaten van de proef met droge vergisting van bermgras en natuurgras. Daarbij wordt niet alleen aandacht besteed aan de hoeveelheid biogas die geproduceerd kan worden, maar ook aan de kwaliteit van de geproduceerde compost en aan de duurzaamheid van deze vorm van verwerking. Of vergisting economisch aantrekkelijker is dan compostering valt op dit moment nog niet te zeggen.

Het onderhoud van de terreinen die Rijkswaterstaat beheert kost geld o.a. doordat de geproduceerde biomassa moet worden verwijderd en verwerkt. Afzet naar compostering kost momenteel tot € 30 per ton (nat) aan de poort. Tegelijk is er een toenemende vraag naar biomassa voor de biobased economy waardoor er perspectief is ontstaan om biomassa tegen steeds lagere kosten af te zetten of zelfs een vergoeding te gaan ontvangen. Hiervoor is het eerst nodig inzicht te hebben in de (1) relevante arealen van Rijkswaterstaat voor de productie van biomassa en (2) de huidige potentie van deze arealen voor de productie van biomassa te kennen. Om dit in kaart te brengen zijn de arealen in direct of indirect beheer (vooral uiterwaarden) bij Rijkswaterstaat bepaald op basis van beschikbare bestanden bij Rijkswaterstaat. Daarna is per oppervlaktesoort (en vegetatie) ingeschat wat voor biomassa er geproduceerd wordt en hoeveel de huidige oogstbare biomassaproductie per ha per jaar is.

Het onderhoud van de terreinen die Rijkswaterstaat beheert kost geld o.a. doordat de geproduceerde biomassa moet worden verwijderd en verwerkt. Afzet naar compostering kost momenteel tot € 30 per ton (nat) aan de poort. Tegelijk is er een toenemende vraag naar biomassa voor de biobased economy waardoor er perspectief is ontstaan om biomassa tegen steeds lagere kosten af te zetten of zelfs een vergoeding te gaan ontvangen. Hiervoor is het eerst nodig inzicht te hebben in de (1) relevante arealen van Rijkswaterstaat voor de productie van biomassa en (2) de huidige potentie van deze arealen voor de productie van biomassa te kennen. Om dit in kaart te brengen zijn de arealen in direct of indirect beheer (vooral uiterwaarden) bij Rijkswaterstaat bepaald op basis van beschikbare bestanden bij Rijkswaterstaat. Daarna is per oppervlaktesoort (en vegetatie) ingeschat wat voor biomassa er geproduceerd wordt en hoeveel de huidige oogstbare biomassaproductie per ha per jaar is.

I.v.m. het hoge aantal verkeersslachtoffers onder egels vraagt men zich af dit kan leiden tot het uitsterven van locale of regionale populaties. Hiertoe is een duurzaamheidsanalyse uitgevoerd met het expertsysteem LARCH op en rond de Veluwe en Flevoland

In dit rapport zijn de verschillende potentiële ketens van verwerking van natuur- en bermgras beschreven: achterlaten van maaisel, voer voor vee en grazers, bodemverbeteraar, thermische conversie, vergisting, bioraffinage en inzet als bed- of strooiselmateriaal. Van elke keten is een sterkte-zwakte analyse gemaakt. Op basis van deze analyses en van de uitkomsten van georganiseerde workshops met vertegenwoordigers van partijen uit de keten is het perspectief geschetst voor de verschillende ketens. Afgesloten wordt met een onderzoeksagenda voor de perspectiefrijke ketens van verwerking.

Nederland heeft veel bermen. Het gemaaide gras kan middels vergisting of compostering worden gebruikt als biogas. Maar er moeten nog wel wat praktische problemen worden opgelost.

Deze deskundigendag is georganiseerd vanuit de projecten Landbouw Centraal (een project in het kader van het Innovatieprogramma KRW). Binnen Landbouw Centraal wordt in zeven pilotgebieden in Noord en Zuid Nederland in samenwerking met alle actoren (landbouw, waterschappen, gemeentes, provincie e.a.) gewerkt aan het verbeteren van de waterkwaliteit.

Deze deskundigendag is georganiseerd vanuit de projecten Landbouw Centraal (een project in het kader van het Innovatieprogramma KRW). Binnen Landbouw Centraal wordt in zeven pilotgebieden in Noord en Zuid Nederland in samenwerking met alle actoren (landbouw, waterschappen, gemeentes, provincie e.a.) gewerkt aan het verbeteren van de waterkwaliteit.

Nederland heeft veel bermen. Het gemaaide gras kan middels vergisting of compostering worden gebruikt als biogas. Maar er moeten nog wel wat praktische problemen worden opgelost.

In het kader van het Groningse project 'Een schone berm geeft energie!' heeft Alterra de duurzaamheid en haalbaarheid van de vergisting van bermmaaisel tot biogas onderzocht. Van drie provinciale wegen in de provincie Groningen is de vegetatie en de kwaliteit gemonitord en werd in het voor- en najaar maaisel verzameld. Het maaisel werd vergist in een praktijkinstallatie. De duurzaamheid van vergisting van bermmaaisel is vergeleken met de huidige verwerkingsmethode door compostering. De samenstelling van bermmaaisel doorstaat niet in alle gevallen de milieutoets voor covergistingsmaterialen. Vergisten van bermmaaisel is duurzamer dan composteren wanneer wordt gekeken naar energieproductie, de besparing op broeikasgassen en de landbouwkundige waarde van digestaat ten opzichte van compost. Over de financiële aspecten van de vergisting bestaan veel onzekerheden

In het kader van het Groningse project 'Een schone berm geeft energie!' heeft Alterra de duurzaamheid en haalbaarheid van de vergisting van bermmaaisel tot biogas onderzocht. Van drie provinciale wegen in de provincie Groningen is de vegetatie en de kwaliteit gemonitord en werd in het voor- en najaar maaisel verzameld. Het maaisel werd vergist in een praktijkinstallatie. De duurzaamheid van vergisting van bermmaaisel is vergeleken met de huidige verwerkingsmethode door compostering. De samenstelling van bermmaaisel doorstaat niet in alle gevallen de milieutoets voor covergistingsmaterialen. Vergisten van bermmaaisel is duurzamer dan composteren wanneer wordt gekeken naar energieproductie, de besparing op broeikasgassen en de landbouwkundige waarde van digestaat ten opzichte van compost. Over de financiële aspecten van de vergisting bestaan veel onzekerheden

Soortenrijke graslanden zijn zeldzaam geworden in Nederland en wegbermen vormen belangrijke wijkplaatsen voor dit biotoop. Om de soortenrijkdom in graslanden in stand te houden moeten ze gemaaid worden, gebeurt dit niet dan verruigt de vegetatie; een proces dat door atmosferische stikstofdepositie aanzienlijk wordt versneld. Dit onderzoek geeft resultaten van twee experimenten in grazige bermen. In een periode van vijf jaar werd met bodemvallen het effect van vijf maairegimes onderzocht op de aanwezigheid van loopkevers, snuitkevers, mieren en grondbewondende spinnen. Uitgaande van gangbare vormen van bermbeheer en verwaarlozing. Het tweede experiment betrof een middel-productieve berm; hier werd het effect van de verschillende beheerstypen op bloembezoekende insecten bestudeerd

Soortenrijke graslanden zijn zeldzaam geworden in Nederland en wegbermen vormen belangrijke wijkplaatsen voor dit biotoop. Om de soortenrijkdom in graslanden in stand te houden moeten ze gemaaid worden, gebeurt dit niet dan verruigt de vegetatie; een proces dat door atmosferische stikstofdepositie aanzienlijk wordt versneld. Dit onderzoek geeft resultaten van twee experimenten in grazige bermen. In een periode van vijf jaar werd met bodemvallen het effect van vijf maairegimes onderzocht op de aanwezigheid van loopkevers, snuitkevers, mieren en grondbewondende spinnen. Uitgaande van gangbare vormen van bermbeheer en verwaarlozing. Het tweede experiment betrof een middel-productieve berm; hier werd het effect van de verschillende beheerstypen op bloembezoekende insecten bestudeerd

Bermen vormen een dicht netwerk, dat bijzonder rijk aan planten en dieren is. Rijkswaterstaat financiert de bijzondere leerstoel Ecologische Inrichting en Beheer van Infrastructuur aan Wageningen UR. Daar inventariseert men de ecologische waarde van wegbermen en doet men onderzoek naar het beste beheer

De weg vormt een integraal onderdeel van het landschap. Karakteristieke elementen uit het landschap kunnen worden gebruikt om weggebruikers duidelijk te maken welk gedrag er van hen wordt verwacht. Door struiken dichter op de weg te planten oogt de weg smaller en gaat de snelheid van de weggebruiker omlaag. Ook bruggetjes en hogere grassen of planten in de berm zijn snelheidsremmers. Bomenrijen geven de loop van de weg aan, net als dijken en sloten. Het beeldenboek maakt met foto’s en tekeningen duidelijk wat de mogelijkheden zijn.

De weg vormt een integraal onderdeel van het landschap. Karakteristieke elementen uit het landschap kunnen worden gebruikt om weggebruikers duidelijk te maken welk gedrag er van hen wordt verwacht. Door struiken dichter op de weg te planten oogt de weg smaller en gaat de snelheid van de weggebruiker omlaag. Ook bruggetjes en hogere grassen of planten in de berm zijn snelheidsremmers. Bomenrijen geven de loop van de weg aan, net als dijken en sloten. Het beeldenboek maakt met foto’s en tekeningen duidelijk wat de mogelijkheden zijn.

Ants in roadside verges on the Veluwe: species richness and recommendations for management (Hymenoptera: Formicidae) Highway verges in the Veluwe region contain some well developed nutrient poor plant communities, like grasslands, grey hair grass vegetation and heather vegetation. These places provide a good habitat for ants. The past five years, we made an inventory of the ants in these road verges. We found 35 species, which is more than 50% of the Dutch ant fauna and approximately 80% of the species known from the Veluwe. Among these were iucn red list species (Anergates atratulus, Myrmica hirsuta, Formicoxenus nitidulus, Formica pratensis, F. rufa/ polyctena), species protected by Dutch law (F. pratensis, F. rufa/polyctena, F. truncorum), nationally rare species (Strongylognathus testaceus, Myrmica schenckioides), and species rare in the region (Lasius mixtus, L. sabularum, Ponera coarctata). In this paper, we present the localities where each species has been found. In addition, we provide recommendations on how to manage the road verges in an ant friendly manner. The nutrient poor zone in the road verges should be maximalized with mosaics of low vegetations. This should be done by fine scale and phased management. If large scale management is necessary, like the removal of most vegetation or the top soil, vegetation refugia should be left intact, from which ants can spread again. The habitat around red wood ant nests should always be left intact. By creating connections with low vegetation between heathlands and driftsands and the verges, the verges will function best as extensions of existing habitats and they may act as corridors between different nature reserves.