Association between accounting performance and firm life cycle concept: İstanbul Stock Exchange application

In this study, firm life cycle theory derivated from life cycle concept in marketing and economics literature examined. Firm life cycle is a theory of companies due to their own internal and external factors which revealed that takes place in stages and is used frequently in recent years. In the study, 153 non – financial firms that operate in Istanbul Stock Exchange between the years 2006 – 2014 and 1353 firm – year observation is used. Anthony and Ramesh (1992) and Yonpae and Chen (2006) studies are based as firm life cycle classification methods in order to conduct the analysis. Firstly, how various financial indicators of companies change in different life cycle stages and what pattern they exhibit are examined in detail. Afterwards, Anthony and Ramesh (1992) model is used for assessing value relevance between stock returns and unexpected positive capital expenditure and sales growth in different life cycle stages. According to the results of the study, it is found that stock market response to two accounting performance measures, capital expenditure and sales growth is a function of firm life cycle stages. In addition, how industries influenced with the firm life cycle stages is also among the research topics. KABUL VE ONAY .......................................................................................................... i BİLDİRİM ....................................................................................................................... ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI................................. iii ETİK BEYAN ................................................................................................................. iv ADAMA ........................................................................................................................... v TEŞEKKÜR ................................................................................................................... vi ÖZET .............................................................................................................................. vii ABSTRACT .................................................................................................................. viii İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. ix TABLOLAR ................................................................................................................. xiv ŞEKİLLER ................................................................................................................... xvi GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM: YAŞAM EĞRİSİ KAVRAMI ............................................................... 6 1.1 ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ KAVRAMI ............................................................. 6 1.1.1 Ürün yaşam eğrisi evreleri .......................................................................... 7 1.1.1.1 Giriş evresi ........................................................................................... 8 1.1.1.2 Büyüme evresi ................................................................................... 10 1.1.1.3 Olgunluk evresi .................................................................................. 11 1.1.1.4 Düşüş evresi ....................................................................................... 12 1.1.2 Ürün yaşam eğrisinde özellikli durumlar .................................................. 14 1.1.3 Ürün yaşam eğrisinde evrelerin tespiti ...................................................... 14 1.1.4 Ürün yaşam eğrisine yönelik temel eleştiriler ........................................... 15 x 1.2 ULUSLARARASI ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ ............................................... 15 1.2.1 Uluslararası ürün yaşam eğrisinin aşamaları............................................. 16 1.3 TEKNOLOJİ YAŞAM EĞRİSİ .................................................................... 17 1.4 FİRMA YAŞAM EĞRİSİ .............................................................................. 19 1.4.1 Başlangıç evresi ........................................................................................ 19 1.4.2 Büyüme evresi ........................................................................................... 21 1.4.3 Olgunluk evresi ......................................................................................... 23 1.4.4 Düşüş evresi .............................................................................................. 24 1.5 FİRMA YAŞAM EĞRİSİ SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ ............... 26 1.5.1 Anthony ve Ramesh (1992) sınıflandırma yöntemi .................................. 26 1.5.2 Yonpae ve Chen (2006) sınıflandırma yöntemi ........................................ 30 1.5.3 Anthony ve Ramesh benzeri diğer sınıflandırma yöntemleri ................... 31 1.5.3.1 Aharony ve diğerleri (2006) sınıflandırması ..................................... 31 1.5.3.2 Liu (2006) sınıflandırması ................................................................. 33 1.5.3.3 Jaafar ve Halim (2016) sınıflandırması ............................................. 35 1.5.3.4 Ivashkovskaya ve diğerleri (2013) sınıflandırması ............................ 38 1.5.3.5 Won ve Ryu (2015) sınıflandırması................................................... 39 1.5.4 Dickinson sınıflandırma yöntemi .............................................................. 40 1.5.5 De Angelo ve diğerleri (2006) sınıflandırma yöntemi .............................. 45 1.5.6 Sınıflandırma modelleri tablosu ................................................................ 47 2. BÖLÜM: FİRMA YAŞAM EĞRİSİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR ................. 50 2.1 TANIMLAYICI ÇALIŞMALAR ................................................................. 50 2.2 DEĞER İLİŞKİSİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR ........................................ 53 2.3 TAHAKKUKLARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR .......................................... 60 xi 2.4 KÂR KALİTESİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR .......................................... 63 2.5 FİRMA PERFORMANSI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR ........................... 68 2.6 TEMETTÜ POLİTİKALARI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR ..................... 73 2.7 RİSK İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR .............................................................. 77 2.8 DİĞER ALANLARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR ........................................ 80 2.8.1 Sermaye yapısı ile ilgili çalışmalar ........................................................... 80 2.8.2 Hisse senedi ihracıyla ilgili çalışmalar ...................................................... 83 2.8.3 Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili çalışmalar .................................... 87 2.9 LİTERATÜR TABLOSU .............................................................................. 89 3. BÖLÜM: ARAŞTIRMA TASARIMI ................................................................. 93 3.1 ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ ..................................................... 93 3.2 ÖRNEKLEM SEÇİMİ ................................................................................... 94 3.3 FİRMA YAŞAM EĞRİSİ İLE TEMEL MUHASEBE KALEMLERİNİN ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ ........................................................ 95 3.3.1 Kârlılık göstergelerine yönelik bulgular ................................................... 95 3.3.2 Firma büyüklüğü göstergelerine yönelik bulgular .................................... 98 3.3.3 Likidite göstergelerine yönelik bulgular ................................................. 100 3.3.4 Nakit akış bileşenlerine yönelik bulgular ................................................ 102 3.3.5 Diğer muhasebe göstergelerine yönelik bulgular .................................... 105 3.4 FİRMA YAŞAM EĞRİSİ VE DEĞER İLİŞKİSİ UYGULAMASI ........ 111 3.4.1 Araştırmanın hipotezleri.......................................................................... 111 3.4.2 Araştırmada kullanılan model ve değişkenler ......................................... 113 3.4.3 Tanımlayıcı istatistiki bilgiler ................................................................. 117 3.4.4 Çok kriterli sınıflandırma yöntemi sonuçları .......................................... 118 xii 3.4.4.1 Anthony ve Ramesh (1992) sınıflandırma sonuçları ....................... 118 3.4.4.2 Yonpae ve Chen (2006) sınıflandırma sonuçları ............................. 122 3.4.5 Tek kriterli sınıflandırma yöntemi sonuçları........................................... 124 3.4.5.1 Satışlardaki büyüme kriteri sınıflandırma sonuçları ........................ 124 3.4.5.2 Sermaye harcamalarındaki büyüme kriteri sınıflandırma sonuçları 126 3.4.5.3 Temettü dağıtım oranı kriteri sınıflandırma sonuçları ..................... 128 3.4.5.4 Firma yaşı kriteri sınıflandırma sonuçları ........................................ 130 3.5 SEKTÖRLERİN FİRMA YAŞAM EĞRİSİ AÇISINDAN İNCELENMESİ 134 3.6 SONUÇ, DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER ....................................... 136 3.6.1 Genel değerlendirme ............................................................................... 136 3.6.2 Çalışmanın kısıtları ve öneriler ............................................................... 140 KAYNAKÇA ............................................................................................................... 142 EKLER ......................................................................................................................... 153 EK 1. ÖRNEKLEM ŞİRKET LİSTESİ ............................................................... 153 EK 2. GENEL SEKTÖR ANALİZİ ...................................................................... 157 EK 3. GENEL ŞİRKET ANALİZİ ........................................................................ 159 EK 4. ANTHONY VE RAMESH SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ BÜYÜME SEKTÖRLERİ ........................................................................................................ 168 EK 5. YONPAE VE CHEN SINIFLANDIRMA BÜYÜME YÖNTEMİ SEKTÖRLERİ ........................................................................................................ 169 EK 6. ANTHONY VE RAMESH SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ DÜŞÜŞ SEKTÖRLERİ ........................................................................................................ 171 EK 7. YONPAE VE CHEN SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ DÜŞÜŞ SEKTÖRLERİ ........................................................................................................ 173 xiii EK 8. KÜMÜLATİF GETİRİ ANALİZ SONUÇLARI ...................................... 175 Ek 8.1 Anthony ve ramesh (1992) yöntemi çok kriterli sınıflandırma sonuçları .. 175 Ek 8.2 Yonpae ve Chen (2006) yöntemi çok kriterli sınıflandırma sonuçları ...... 176 Ek 8.3 Firma yaşı bireysel kriteri (Borsaya kote tarihi) ........................................ 177 Ek 8.4 Firma yaşı bireysel kriteri (Kuruluş tarihi) ................................................ 178 Ek 8.5 Temettü dağıtım oranı bireysel kriteri ....................................................... 179 Ek 8.6 Sermaye harcamalarındaki değişim bireysel kriteri .................................. 180 Ek 8.7 Satışlardaki büyüme bireysel kriteri .......................................................... 181 EK 9. TEZ ÇALIŞMASI ORJİNALLİK RAPORU ............................................ 183 EK 10. TEZ ÇALIŞMASI ETİK KURUL İZİN MUAFİYET FORMU ........... 184 Bu çalışmada, pazarlama ve iktisat literatüründeki yaşam eğrisi kavramından türetilen firma yaşam eğrisi teorisi incelenmiştir. Firma yaşam eğrisi, işletmelerin kendilerine özgü içsel ve dışsal faktörlerine bağlı olarak, hangi evrede yer aldıklarını ortaya koyan ve son yıllarda sıklıkla kullanılan bir teoridir. Araştırmada, 2006 – 2014 yılları arasında Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren 153 finansal olmayan firma ve 1353 firma – yıl gözlemi kullanılmıştır. Analizlerin gerçekleştirilmesinde firma yaşam eğrisi sınıflandırma yöntemleri olarak Anthony ve Ramesh (1992) ve Yonpae ve Chen (2006) çalışmaları esas alınmıştır. İlk olarak farklı yaşam eğrisi evrelerinde, işletmelerin çeşitli finansal göstergelerinin nasıl değişiklik gösterdiği ve ne gibi bir örüntü sergilediği ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Daha sonrasında hisse senedi getirileri ile beklenmeyen pozitif sermaye harcamaları ve satış büyüme hızı arasındaki değer ilişkisinin değerlendirilebilmesi için Anthony ve Ramesh (1992) modeli kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre iki muhasebe performans değişkeni olan sermaye harcamaları ve satış büyüme hızına hisse senedi piyasalarının tepkisinin firma yaşam eğrisi evrelerinin bir fonksiyonu olduğu tespit edilmiştir. Buna ek olarak, sektörlerin firma yaşam eğrisi evrelerinden nasıl etkilendiği de araştırma konuları arasında yer almaktadır.