Odczłowieczanie jako element walki o władzę na przykładzie spotów wybranych ugrupowań i partii politycznych w wyborach parlamentarnych 2015 roku

Artykuł poświęcony jest obecności jawnej dehumanizacji animalistycznej i mechanistycznej w polskim dyskursie politycznym na przykładzie spotów wybranych ugrupowań i partii politycznych w wyborach parlamentarnych 2015 roku. Rozważania oparte są na intensywnie rozwijanych w XXI wieku teoriach infrahumanizacji oraz dehumanizacji. Zgodnie z tą pierwszą, odczłowieczanie ma postać subtelną, jest powszechne, zachodzi w pewnym stopniu poza świadomością podmiotu i polega na odmowie innym emocji wtórnych, które są charakterystyczne dla ludzi. Przypisywane innym w procesie infrahumanizacji emocje pierwotne są właściwe także zwierzętom, stąd odczłowieczanie tego rodzaju odbywa się poprzez porównanie ze zwierzętami. Teoria dehumanizacji akceptuje to twierdzenie wyróżniając dehumanizację animalistyczną, rozszerzając pole badań o dehumanizację mechanistyczną, gdzie odczłowieczenia dokonuje się poprzez porównanie z maszynami. Obie formy dehumanizacji mogą mieć postać subtelną i jawną; obie także mają znaczne konsekwencje dla zjawisk społecznych, przede wszystkim usprawiedliwiają przemoc i zmniejszają chęć pomocy ofiarom. Pytaniem ważnym, w tym kontekście, wydaje się występowanie dwóch form dehumanizacji w walce politycznej, jak i strategie odczłowieczania wrogów stosowane przez poszczególnych aktorów. Przeprowadzona analiza uprawdopodabnia twierdzenie, że zarówno dehumanizacja animalistyczna, jak i dehumanizacja mechanistyczna są obecne w polskiej debacie politycznej. Uprawnia również do postawienia ostrożnego wniosku, że są one raczej narzędziami zdobywania władzy, aniżeli jej utrzymania. The article is devoted to the manifestation of animalistic and mechanistic dehumanization in the Polish political discourse and the analysis is based on the examples of advertising spots of selected political groups and parties during the 2015 parliamentary elections. The analysis pertains to the theories of infrahumanization and dehumanization, intensively developed in the 21st century. According to the former, dehumanization can take a subtle form, is ubiquitous, takes place, to some extent, beyond the consciousness of the subject, and consist in denying others the right to secondary emotions, which are characteristic for humans. Primary emotions, attributed to others in the process of infrahumanization, can also be found in animals, hence dehumanization of this kind is carried out by comparing people to animals. The theory of dehumanization accepts this claim by distinguishing animalistic dehumanization but it also expands the field of research to mechanical dehumanization, according to which dehumanization is done by comparing people to machines. Both forms of dehumanization can take a subtle or an open form; both can also have significant consequences for social phenomena, above all, they justify violence and reduce the desire to help the victims. An important question in this context seems to be about the existence of these two forms of dehumanization in the political struggle as well as about the strategies of dehumanization of enemies used by individual actors. The analysis suggests that both animalistic and mechanical dehumanization are present in the Polish political debate. It also entitles us to conclude cautiously that they are tools for gaining power rather than just maintaining it.