21 Temmuz 2017 Gökova Depremi'nin Karadaki Deformasyon İzleri ve Batı Anadolu Tektoniği İçindeki Anlamı

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve AFAD verilerine göre, 21 Temmuz 2017günü, saat 01:31‟de Gökova Körfezi'nde Mw=6.6 büyüklüğünde ve 6-10 km derinliğinde birdeprem meydana gelmiştir. Bu bildiride Gökova depremi olarak anılacak bu sismik aktivite baştaMuğla iline bağlı Bordum, Datça ve Marmaris olmak üzere, Kos Adası‟nda da şiddetlihissedilmiş ve deprem sonrasında Bodrum güney kıyıları ile Kos Adası‟nda küçük ölçeklitsunami dalgaları oluşmuştur. Ana şoktan sonra büyüklüğü Mw=5‟e erişen çok sayıda artçıdeprem meydana gelmiştir. Bu depremlerden bir kısmı ana şokun sismik kaynağını oluşturan veana faya bağlı olan ikincil fay kollarında, diğer kısım ise, tetiklenmiş yeni faylar üzerindegelişmiştir. Gökova depreminin sismik kaynağını oluşturan Gökova Fay Zonu (GFZ), GökovaKörfezi‟ni kuzeyden sınırlayan bir havza kenar fayı niteliğindedir. Jeolojik ve sismik verileregöre GFZ‟nin karadaki uzunluğu 60 km‟ye ulaşmakta, deniz altındaki uzantısıyla birlikte toplamuzunluğu 120 km‟yi bulmaktadır. Doğuda Akyaka civarından batıya doğru, karada net birşekilde izlenebilen fayın doğu kısmı, sırasıyla Yeşilova-Gökova-Akyaka-Ören‟den geçerekbatıya doğru Türkevleri‟nden itibaren güneybatıya doğru dönüş yaparak Gökova Körfezi içinde4 kola ayrılır. Kollardan iki tanesi Kos Adası kuzeyi ve Bodrum Yarımadası güneyinden geçecekşekilde uzanır. Üçüncü kol Kos Adası‟nın güney sahili boyunca devam ederken, en güneydekikol ise, Datça Yarımadası‟nın batı ucuna kadar izlenebilir. Bu kollar arasında da çok sayıdaikincil fay paçası yer almaktadır. Bu özellikleriyle Gökova Grabeni, kuzey kenarı diri fay ilesınırlı bir yarım graben niteliğindedir.Tarafımızdan yapılan arazi çalışmalarına göre, GFZ‟ye ait karadaki yapısal verilerinbüyük bir bölümü Ören segmenti boyunca gözlenir. Yapılan arazi gözlemleri, segmentin K70-75°D/70°GD konumlu eğim atımlı normal fay olduğunu göstermektedir. GFZ boyunca aletseldönemde kırılan fay kolları arasında kalan Ören segmenti, bu bakımdan sismik boşluk niteliğinesahiptir. 21 Temmuz 2017 Gökova depremi sonrası, çalışma ekibimiz tarafından depremindışmerkezi yakınlarında yer alan Karaada, Bodrum, Ortakent ve Yalıçiflik bölgelerinde sahaçalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bölgede yapılan jeolojik haritalama çalışmaları ve toplanan araziverilerine göre, depremin sismik kaynağına ait izler, Karaada‟nın güney kenarı boyuncasaptanmıştır. Bu bölgede heyelan ve kaya düşmesi şeklinde gelişen bazı sismogravitasyonalyüzey deformasyonları ölçülmüş ve haritalanmıştır. Ayrıca, Yalıçiftlik çevresinde özellikle derekenarlarındaki alüvyal zeminlerde gözlenen yanal yayılma ilişkili çatlak ve yarık şeklindekiyüzey deformasyonları sismogravitasyonal jeomorfolojik belirteçler sınıfında değerlendirilmiştir.Gökova depremi, 2017 yılı başındaki Çanakkale-Ayvacık depremleriyle başlayan, dahasonra Manisa, Gölmarmara ve Midilli depremleri ile devam eden deprem aktiviteleriyle bölgeselölçekte ilişkilidir ve benzer bir jeolojik mekanizmaya sahiptir. Bu mekanizma ile, KuzeyAnadolu Fayı‟nın Edremit Körfezi‟nden geçen güney kolu, İzmir-Balıkesir Transfer Zonu veFethiye-Burdur Fay Zonu arasında kalan üçgenin, günümüzde yaklaşık KKD-GGBdoğrultusundaki genişleme kuvvetleri etkisinde deformasyona uğradığı saptanmıştır. Bukapsamda, yaklaşık D-B uzanımlı normal fay mekanizmasına sahip fayların ürettiği depremlerlesarsılan bölgede gerilim farkını gidermek adına, Ege kıyılarına yaklaşık paralel olarak gelişenKD-uzanımlı bir yırtılma zonunun yeniden aktif hale geçebileceği ön görülmektedir. Bu zonözellikle Söke-Sığacık Körfezi ile kuzeye doğru Balıkesir‟den geçerek Kuzey Anadolu Fayı‟nabağlanan geniş bir deformasyon zonu oluşturmuştur. Bu zonun varlığı nedeniyle, şimdiye kadarnormal fay mekanizmasıyla oluşan depremlerin, bölgedeki doğrultu atımlı fay mekanizmasınasahip fayları tetikleme potansiyeli taşıdığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle özellikle, KuşadasıKörfezi ile Gelenbe-Balıkesir arasında kalan fay segmentlerinde gerekli jeolojik, jeodezik,sismolojik ve paleosismolojik çalışmaların bir an önce yapılması önem taşımaktadır.