Birinci Meşrutiyet döneminde Musul Sancağı (1876-1908)

Önceleri Bağdat Vilayeti’ne bağlı bir sancak olan Musul, 1878 yılında müstakil bir vilayet olmuştur. Musul Vilayeti, Musul, Kerkük ve Süleymaniye ile birlikte üç sancağını oluşmaktadır. Musul Vilayeti, Osmanlı Devleti’nin doğu vilayetleri arasında dini, siyasi ve iktisadi açılardan önemli bir yere sahipti. Zira Musul, pek çok etnik azınlık ve dini cemaati barındırmaktadır. Musul Sancağı, Osmanlı idari taksimatında Musul, İmadiye, Zaho, Duhok, Akra, Sincar ve Zibar adlarında yedi kazaya ayrılmıştır. Bu çalışmada aynı zamanda vilayetin merkezi (Paşa Sancağı) olan Musul’un Birinci Meşrutiyet dönemindeki (1876-1908) idari, sosyal, kültürel ve iktisadi durumu ele alınmıştır. Bu çalışma, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Musul Sancağı’nın yedi kazası tanıtılmış. İkinci bölümde Sancak’taki resmî kurumlar, merkez idaresi ve kamu hizmeti veren kurumlar ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Sancak’taki eğitim ve kültür hayatı, dördüncü ve son bölümde ise ekonomik durum ele alınmıştır. Anahtar kelimeler Osmanlı, Irak, Kürtler, Musul, Sancak, İmadiye, Sincar. Mosul Sanjaq was a part of Baghdad wilayet till 1879 and then has become an independent Wilayet. Mosul wilayet contained Mosul, Kirkuk and Suleimani Sanjak. In that time, Mosul province was one of the most significant religious, political and economical place at Ottoman Empire. Meanwhile, there were different ethnic and religious groups. According to Ottoman Empire's rule Mosul wilayet has included seven towns, Mosul province, Amadiya, Zaxo, Dohuk, Akre, Sinjar and Zebar. This thesis is researching regarding administrative, social and economical situations in Mosul wilayet during (1876-1908). This research contains preface and four parts. First part is identifying Mosul issues. The second part is emphasizing to governing Mosul Sanjak and in the third part of research is about cultural and educational issues in Mosul Sanjak. So in the last, there is an analysis to economical issues in Mosul Sanjak. Keywords Ottoman, Iraq, Kurds, Mosul, Sanjaq, İmadiya, Sinjar.