Practical aspects of pharmacotherapy of ENT diseases and analysis of possible negative interactions between them and other medicines, except from oncological drugs

WstępNajczęściej wykorzystywanymi w praktyce klinicznej grupami leków w otorynolaryngologii są: antybiotyki (stosowane ogólnoustrojowo i miejscowo), leki przeciwhistaminowe, miejscowo działające kortykosteroidy donosowe, leki mukolityczne oraz sekretolityczne, leki stosowane w zawrotach głowy, szumach usznych i zaburzeniach krążenia mózgowego, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz glikokortykosteroidy stosowane systemowo. Potencjalne ryzyko wystąpienia interakcji substancji czynnych stosowanych w trakcie farmakoterapii należy zawsze brać pod uwagę. Dotyczy to zarówno leków przepisywanych wyłącznie w otorynolaryngologii i audiologii, jak również innych leków stosowanych już przez pacjenta, np. w leczeniu chorób przewlekłych (m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób serca), oraz leków OTC bez recepty.CelCelem niniejszego artykułu jest dokonanie przeglądu najczęściej przepisywanych przez lekarzy otorynolaryngologów i audiologów leków na receptę oraz OTC, zarówno w populacji pediatrycznej, jak również u osób dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem wskazań, przeciwskazań, dawkowania oraz potencjalnych interakcji, które mogą zmniejszać skuteczność działania substancji czynnych, a w efekcie – skuteczność leczenia. Dodatkowo przeanalizowano oraz zaproponowano możliwości rozwiązania potencjalnych interakcji, jak również prawidłowe dawkowanie na podstawie charakterystyk produktów leczniczych.Materiał i metodyPublikacja ma charakter pracy przeglądowej. Do analizy materiału wykorzystano dostępne dane literaturowe, charakterystyki produktów leczniczych, publikacje naukowe z zakresu interakcji leków, wytyczne dotyczące leczenia zakażeń pozaszpitalnych układu oddechowego (2016), wytyczne leczenia alergologicznego nieżytu nosa (ARIA – Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma z 2019 r.). W przeglądzie poddano analizie nie tylko interakcje w fazie farmakokinetycznej, lecz także w fazie farmakodynamicznej.WynikiAnaliza wszystkich wyżej wymienionych grup leków wykazała, że najczęściej dochodzi do niekorzystnych interakcji w fazie farmakokinetycznej. Jest to szczególnie niebezpieczne w momencie, gdy lek jest induktorem lub inhibitorem cytochromu P450 izoenzymu 3A4 lub 2D6 lub na etapie wchłaniania, np. w przypadku gdy pacjent jednocześnie przyjmuje leki wiążące nadmiar kwasu solnego w żołądku lub zmniejszające jego wydzielanie, ponieważ zwiększa się wówczas ryzyko zmniejszenia wchłaniania leku. Wybór leku przeciwhistaminowego powinien, poza wskazaniami, uwzględniać mogące wystąpić potencjalnie niekorzystne interakcje ze stale przyjmowanymi przez pacjenta lekami, np. antyarytmicznymi, w farmakoterapii nadciśnienia tętniczego czy w chorobach serca. Dla pacjentów stosujących wiele leków jednocześnie może być za to korzystne podanie cetyryzyny lub desloratadyny, które jako leki niepodlegające metabolizmowi przez CYP3A4 charakteryzują się zmniejszonym ryzykiem wystąpienia niekorzystnych interakcji z innymi lekami. Lewocetyryzyna stosowana jednocześnie z innymi lekami nie powoduje istotnych klinicznie interakcji, a jest ona wskazana w leczeniu alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Loratadyna metabolizowana jest przy udziale cytochromu P450 (CYP3A4, CYP2D6), mimo to zahamowanie jej metabolizmu nie skutkuje wydłużeniem odcinka QT. Jednoczesne przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, stosowanych np. w przypadku bólu ucha u pacjenta, oraz leków na nadciśnienie (diuretyków, w szczególności pętlowych, beta-adrenolityków, inhibitorów konwertazy angiotensyny, sartanów, klonidyny) powoduje zmniejszenie skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego. Wśród antybiotyków stosowanych w otorynolaryngologii najczęściej niekorzystnym interakcjom podlegają makrolidy (np. klarytromycyna, która m.in. może wydłużać odcinek QT w EKG i wywołać arytmię). Najmniej interakcji wykazują leki stosowane miejscowo (kortykosteroidy donosowe) ze względu na minimalne wchłanianie substancji czynnej do krążenia ogólnego.WnioskiWystępowanie niekorzystnych interakcji w przypadku leków stosowanych w otorynolaryngologii i audiologii oraz innych stale przyjmowanych przez pacjenta powinno być zawsze brane pod uwagę przez lekarza. Jeśli takie ryzyko występuje, należy zmienić lek na taki, który jest produktem leczniczym z innej grupy farmakologicznej, lub zastosować odpowiednio długi interwał czasowy pomiędzy przyjęciem jednego i drugiego leku. Dodatkowo prawidłowe dawkowanie leków (substancji czynnych) zwiększa skuteczność oraz bezpieczeństwo leczenia.interakcji jednocześnie stosowana z innymi lekami, a jest ona wskazana w leczeniu alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Loratadyna metabolizowana jest przy udziale cytochromu P450 (CYP3A4, CYP2D6), mimo to zahamowanie jej metabolizmu nie skutkuje wydłużeniem odcinka QT. Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane u pacjenta oraz jednocześnie stosowane leków na nadciśnienie (skutkują w efekcie zmniejszeniem skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego). Najmniej interakcji wykazują leki stosowane miejscowo.