Tarkovski Sinemasında Düşünceye Dönüşen Resim: Deleuze ve Artaud'nun Görüşleri Üzerinden Yeni Bir Analiz

Bu çalışmada, Andrey Tarkovski'nin filmlerinde karşılaşılan resimler, Gilles Deleuze'ün “Zaman-İmge” kavramı ile Antonin Artaud’nun “vahşet sineması”, “titreşim” ve “şok etkisi” kavramlarının ışığı altında tartışılmaktadır. Sinema tarihini İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sonrası olmak üzere yeni bir taksonomiye tabi tutan Deleuze, savaş sonrası sinemanın Zaman-İmge sineması olduğunu savunur. Sinemanın ilk döneminde zaman harekete bağımlıyken, savaştan sonra hareketin zamana tabi olduğu bir sinema anlayışı gelişmiştir. Deleuze’ün zaman öncelikli sinema düşüncesi, Henri Bergson’dan olduğu kadar Tarkovski’nin fikirlerinden de kaynaklanır. Zaman-İmge dönemi Hareket-İmge Krizi ile başlar ve ardından yeni yönetmenlerin yapımlarıyla sürekli bir dönüşüme uğrar. Tarkovski'nin filmleri Zaman-İmge dönemindedir. Onun sinemasında savaştan söz edilecekse, silahlar değil, savaş karşıtı düşünceler ateşlenmelidir. Bunu İvan'ın Çocukluğu'nda Albrecht Dürer'in “Kıyamet” gravürleriyle yapar. Artaud’nun vahşet sineması da tam olarak böyledir. Resimlerle karşılaşmalar izleyicinin duyu-motor alışkanlıklarını kırma işlevine sahiptir. Tarkovski’ye göre, insan bir başyapıtla karşılaştığında, sanatçıya ilham veren o sesi de duymaya başlar. İzleyicinin derin bir sarsıntı ve şok yaşadığı böylesi anlar, adeta ruhsal bir temizlenme sağlar. Örneğin Leonardo Da Vinci’nin resimleri de böyledir. Onun resmettiği yüzler, yüce düşüncelerin izlerini taşır. Tarkovski, kariyerinin başından sonuna kadar filmlerinde, özellikle Rönesans dönemi Avrupa sanatçıları olmak üzere, farklı sanatçıların resimlerine yer vermeye devam eder. Resimleri sırasıyla Andrey Rublev, Solaris, Mirror, Nostalghia, Stalker ve Kurban filmlerinde, "düşündürücü şok" etkisini yaratmak için kullanır. Resimler, dünyaya inanmayı bırakan insanoğlunun yeniden inanmasını sağlamaktadır. Deleuze’e göre modern sinemanın en belirgin vasıflarından biri de budur.