Jak badać aktywność przestępczą w toku życia? Perspektywa teoretyczna

Niniejszy rozdział stanowi wprowadzenie teoretyczne i metodologiczne do przeprowadzonych przez nas analiz empirycznych. Przedstawiliśmy różne koncepcje teoretyczne wpisujące się nurt badań life-course criminology oraz przegląd najważniejszych badań prowadzonych w tym nurcie. Zaprezentowaliśmy również stosowane w ramach tych badań parametry umożliwiające opisanie trajektorii przestępczych oraz porównywanie działalności przestępczej różnych osób i zbiorowości. Wartości niektórych z przedstawionych przez nas parametrów mogą mieć także zastosowanie praktyczne i służyć za wskazówki kryminalno-polityczne. Przykładowo interpretacja częstotliwości popełnianych czynów (czyli stosunku czynów popełnionych w danym roku życia do sprawców aktywnych w tym roku) pozwala określić kierunek działań prewencyjnych. Jeżeli jej uśredniona wartość jest wysoka, przy stałym w czasie natężeniu przestępczości, oznaczać to może, że za dużą liczbę przestępstw odpowiedzialna jest niewielka grupa sprawców. Wówczas problem przestępczości można rozwiązać np. poprzez izolację tych sprawców. Jeżeli jednak średnia częstotliwość popełniania przestępstw jest niska i towarzyszy jej niezmienne w czasie nasilenie przestępczości, wówczas za dużą część czynów odpowiada duża grupa sprawców popełniająca (być może okazjonalnie) pojedyncze czyny. Może to też oznaczać znaczne obciążenie dla systemu wymiaru sprawiedliwości, co powoduje potrzebę skupienia się na strategiach kontroli, włączając przede wszystkim mechanizmy ogólnoprewencyjne. Przy użyciu wskazanych w tym rozdziale parametrów przestępczości dokonaliśmy analizy działalności przestępczej dwóch pokoleń sprawców, których dalsze losy są badane w Zakładzie Kryminologii INP PAN od 2000 r. Szczegółowy opis zastosowanych procedur badawczych oraz wyniki badań prezentujemy w jednym z kolejnych rozdziałów.