Developing a new approach for determination of possible ionospheric changes caused by earthquake

İyonosfer tabakası yapısı gereği güneş aktivitesi, mevsimsel değişim, gece-gündüz, konum, jeomanyetik aktivite, deprem gibi etmenlere bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu tabakada meydana gelen değişim çoğunlukla güneş kaynaklı olsa da sözü edilen diğer etkiler iyonosfer modellemesi için göz önünde bulundurulmalıdır. Günümüzün en büyük doğal afetlerinden biri olan deprem dünya genelinde çok sayıda can ve mal kaybına sebep olmaktadır. Depremle ilgili geçmişten bugüne çok sayıda bilim insanı çalışma yapmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda; deprem öncesi, anı veya sonrasında iyonosfer tabakasında bazı değişimler meydana geldiği, bu sebeple deprem tahmini çalışmalarında iyonosfer tabakasının incelenmesi gerekliliği ortaya koyulmuştur. Bu çalışma kapsamında deprem kaynaklı iyonosferik anomalilerin belirlenebilmesi için deprem öncesi, anı ve sonrasını kapsayacak şekilde toplam 60 günlük Toplam Elektron Miktarı TEC verisi kullanılmıştır. Alt sınır (LB) ve üst sınır (UB) değerlerinin hassas şekilde belirlenebilmesi için ilk 30 güne ilişkin TEC verilerinden faydalanarak deprem analizi için kullanılacak k değeri belirlenmiştir. Deprem analizi için kullanılacak k değeri elde edildikten sonra deprem kaynaklı TEC değişimlerinin belirlenebilmesi için LB ve UB değerleri her epok için üretilmiştir. Bu sayede iyonosfer tabakasına etki eden mevsimsel değişim ile küçük ve orta seviyedeki jeomanyetik etkilerin deprem kaynaklı iyonosferik değişim analiz sonuçlarına olan etkisinin azaltılması sağlanmıştır. 14 Kasım 2016 (yılın günü 319) tarihinde meydana gelen Yeni Zelanda depreminin merkez koordinatları -42,75 N, 173,07 E olan depremin büyüklüğü Mw 7,8 olarak belirlenmiştir. Yapılan analiz sonucunda 315 ve 317. günlerde pozitif anomaliler görülmüş ve anomali miktarları verilmiştir. Söz konusu anomalilerin depremle ilgili olup olmadığının anlaşılabilmesi için anomali görülen günlerde uzay iklim koşulları detaylı olarak irdelenmiştir. Ionosphere shows change depending on solar activity, seasonal variation, day-night, geomagnetic activity, earthquake. Even though the change in this layer is mostly caused by the sun, the other effects mentioned should be taken into consideration for ionosphere modeling. One of the natural disasters of modern-day world, the earthquake causes a large number of lives and property loss throughout the world. Many scientists have been involved in studies of earthquake from the past to the present. As a result of the studies; some changes in the ionosphere layer occurred before, during and after the earthquake, and thus ionosphere layer should be monitored effectively. In order to determine anomalies induced by the earthquake within the scope of this study, a total of 60 days of TEC data was used. In order to determine the boundaries of lower bound (LB) and upper bound (UB), the k value to be used for earthquake analysis was determined by using TEC data for the first 30 days. After obtaining the k value to be used for the earthquake analysis, LB and UB values have been produced for each epoch in order to determine the earthquake-induced ionosphere anomaly. In this way, the effect of seasonal change on the ionosphere layer and the effect of small and medium geomagnetic effects on earthquake-induced ionospheric change analysis results will be reduced. As a result of the analysis, positive anomalies were detected 4 days and 2 days before the earthquake respectively. In order to understand whether these anomalies are related to earthquakes or not, spaceweather conditions were examined in the days of anomalies detail.