Van Top-Hit Girl naar Het Dwaallicht : Frans Buyens ruilt communautaire satire in voor literair filmproject

In 1973 verscheen de Belgisch-Nederlandse coproductie Het Dwaallicht in de bioscopen, een verfilming van Willem Elsschots gelijknamige novelle uit 1946. Het had echter niet veel gescheeld of regisseur Frans Buyens had een volledig andere film gerealiseerd. Oorspronkelijk had Buyens van de ministeriële filmcommissie immers een positief subsidiëringsadvies gekregen voor Top-Hit Girl, een satirische film over de communautaire verhoudingen in België. Maar voor het eerst sinds het ontstaan van het subsidiestelsel weigerde de christendemocratische minister van Cultuur, Frans van Mechelen, een filmproject te honoreren dat van de filmcommissie een positief advies had gekregen. In plaats daarvan gaf hij Buyens subsidies om Het Dwaallicht te verfilmen. Over de politiek en communautair geladen ontstaansgeschiedenis van Het Dwaallicht wisten we tot nog toe zo goed als niets. Deze bijdrage maakt dan ook de eerste nauwgezette analyse van de perikelen rond Top-Hit Girl en Het Dwaallicht. Dit gebeurt aan de hand van origineel archiefmateriaal, voornamelijk uit het archief van Frans Buyens in Amsab-ISG en het archief van het Fonds Film in Vlaanderen in het Rijksarchief te Beveren. De rol van politieke en Vlaams-ideologische factoren binnen de filmproductie en -verspreiding in het Vlaanderen van de jaren 1970 staat centraal. Tegelijk laat het artikel een nieuw licht schijnen op Buyens’ bijna mythische reputatie als eigenzinnige en compromisloze filmmaker.