Possession im Türkischen und ihre wiedergabe im Deutschen

ÖZETBu çalışmada 'Türkçe'de İyelik Olgusu' Genel-Karşılaştırmalı-Gramer ('Allgemein-Vergleichende-Grammatik' [AVG] ) açısından incelenmiştir.Çalışmanın başındaki giriş kısmında amaç, teorik bilgi, metot, araştırma alanı ve durumu aktarılmıştır.Bundan sonra ikinci konu altında Türkçe AVG' nin semasyolojik ve onomasyolojik görüş açıları ile analiz edilmiştir. Semasyoloji ile dil yapıları ele alınırken onomasyolojik olarak ta bu dil yapılarının semantik sınıflandırmaları çıkartılmıştır.Semantik sınıflandırma onomasyolojik olarak iyelik olgusunu üç şekilde incelemektedir: 1- Bağlantılı İyelik (Referentielle Possession)2- Yüklemli İyelik (Prädikative Possession)3- Dolaylı İyelik (Indirekte Affektion desPossessors)Bunun yanı sıra onomasyolojik olarak sahip olan birim (Possessor) ve sahip olunan birimlerin (Possessum) gramer özellikleri ve değişik iyelik bağları (Possessivbildungen) tespit edilmiştir.Bu semasyolojik ve onomasyolojik analizden sonra üçüncü konuda türkçe yapıların almanca karşılıkları ile kıyaslanmıştır.İyelik olgusu biçimsel olarak Almanca'da ve Türkçe'de değişik dil kalıpları ile ifade edilmektedir. Her iki dilin ifade biçimleri değişik teknikler kullanmaktadır.Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için, prensip olarak daima kelime köküne bir takı almaktadır. Böylece iyelik kişisi (Possessor) ve iyelik nesnesi (Possessum) birer takı almak suretiyle bağlantılı iyeliği meydana getirirler. Seiler'in terminolojisi ile iyelik olgusu açıklandığında Türkçe için Seiler'in skalasındaki şu teknikler mümkün gözükmektedir (Seiler 1983:72):Bağlantılı iyelik (referentielle Possession) için Seiler'in tekniklerinden hareketle şu tespitler yapılmıştır:N case N Possçocuğ-un bisklet-iN case Nbisiklet-liçocukN case 'ki' Nçocuk-ta-kibisikletN case - 'ki'çocuğunkiYüklemli iyelik (prädikative Possession) ise şu teknikler ile oluşturulmaktadır: NN caseVKalem Ayşe'yeait(tir).Kalem Ayşe'nin(dir).KalemAyşe'de(dir).N caseN PossVAyşe'ninkalem-ivar(dır).N caseNVAyşe'dekalem var(dır).NN caseVAyşekalem-esahip(tir).Almanca'da bağlantılı iyelik (referentielle Possession) Seiler Skalasından hareketle şu yapılar tespit edilmiştir:N case NHasan -s FahrradDes Lehrer-sFahrradNcaseN caseDas Fahrrad des Lehrer-s NPräp.NDas Fahrrad von HasanDas Fahrrad bei HasanHasan mit dem FahrradN caseHasan-sBağlantılı iyelik için aşağıdaki teknikler mevcuttur:NVNDer Bleistift gehörtAyşe.Ayşe hateinen Bleistift.Ayşe besitzteinen Bleistift.NVN caseDer Bleistiftist Ayşe-s.NV Präp.NDer Bleistift ist beiAyşe.NV Präp.N NEs gibt bei Ayşe einen Bleistift.Sonuç olarak her iki dilin bağlantılı (referentiell) ve yüklemli iyeliği (prädikative Possession) meydana getirebildikleri dikkat çekmektedir. Ancak Almanca'da dolaylı iyelik Türkçe'dekinden çok değişik bir yapıyla karşılanabilmektedir. Almanca ve Türkçe'de iyelik olgusunun gerçekleşmesi özetle tablo halinde şöyle gösterilebilir:T1. Türkçe ve Almanca'da İyelik OlgusuPOSSESSİONTürkischDeutschBağlantılı (Referentielle)++ Yüklemli (Prädikative)++ Indirekte (Dolaylı) birleşik (assoziativ)birleşik (assoziativ)ayrı (dissoziativ) Eğitim açısından bu çalışma Türklere yönelik almanca dersi için önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu sonuçlar Almanlara yönelik türkçe dersi için de dikkate alınmalıdır.Almanca'nın öğretiminde ilk zorluk Bağlantılı İyelikte (referentielle Possession) karşımıza çıkar. Türkçe'de aynı dil yapısı ile zincirleme isim tamlamaları oluşturulabilir. Halbuki Almanca için böyle bir durum mümkün değildir. Örneğin aşağıdaki gibi dört isim tamlaması meydana getirebilen zincirleme isim tamlamaları Türkçe'de sadece ilgi ekiyle (Genitiv) kurulabilirken Almanca'da böylesi bir tamlama değişik yapılarla meydana gelebilmektedir: 1 2 3 4 5Benim evimin kapısının boyasının rengi'IchGEN HausPOSSGEN TürPOSSGEN LackPOSSGEN FarbePOSS' 5 4 3 1 2 'Die Farbe des Lackes der Tür meines Hauses'Bu zincirleme tamlamada ilk göze çarpan farklılık ise tamlamanın sentaksıdır. Türkçe'nin sentaksı Almanca'nınkinden çok farklı bir şekilde oluşmuştur. Bunu sergileyebilmek için tamlamaların zincirleme tamlama içinde hangi sıraya göre oluştukları numaralandırıldı. Türkçe zincirleme tamalamada oluşum sırası soldan sağa doğru seyrederken Almanca'da sıralanış bunun tam ters yönündedir. Bir diğer farklı husus ise, Türkçe isim tamlamaların devamlı aynı teknik (ilgi eki '-nIn') kullanılarak meydana getirilmesidir. Almanca'da ise aynı zincirleme tamlama öntakı (Präposition) ve ilgi halindeki zamir kullanımı ile oluşabilmektedir.Yüklemli İyelikte (prädikative Possession) sıkça kullanılmakta olan 'haben' fiili Almanca öğrenen Türkler için ayrı bir sorun teşkil etmektedir, çünkü bu fiil Türkçe'de büsbütün farklı bir dilsel yapı ('....-nIn ....-(s)I var') ile karşılanmaktadır. Örneğin aşağıdaki cümlede olduğu gibi:Ayşe'nin bir kalemi var(dır). AyşeGENBleistiftPOSS3SGexistentÖzne Yüklem'Ayşe hat einen Bleistift.' Özne Yüklem TümleçBir taraftan Almanca'daki yüklem ikinci sırada yer alırken, Türkçe'de bu öğe son sırada bulunmaktadır. Diğer taraftan ise türkçe cümle içindeki '...-nIn ...-(s)I var' yapısı Almanca'daki 'hat+AKK.' yapısının işlevini karşılamaktadır. Bu farklı yapılar Türk öğrencilere öğrenme güçlüğü çektirmektedir.Dolaylı İyelik (indirekte Affektion des Possessors) Türkçe'de Almanca'dan farklı bir yapıyla oluşturulabilmektedir. Burada da Bağlantılı İyelik'te esas alınan yöntem uygulanmaktadır, yani sahip olunan birime bir iyelik eki gelmektedir.Taş adamın başına düştü. Stein MannGEN KopfPOSS3SGDAT fallenPERF 'Der Stein fiel dem Mann auf den Kopf.' P'OR P'UMAlmanca'da ayrı (dissoziativ) yapının yanı sıra birleşik (assoziativ) yapı da kurmak mümkündür. Bu durumda şu ifade kullanılır: 'Der Stein fiel auf den Kopf des Mannes.'Diller arasındaki bu farklılıklar öğretim süreci boyunce devamlı dikkate alınıp, sözkonusu yapılar öğretmen tarafından Türkçesi ile karşılaştırmak suretiyle açıklanmalıdır. Aynı noktalara dikkatle yönelmek Türkçe öğrenenler için de zorunlu gözükmektedir.