Türkiye'de geç kapitalistleşme ve döviz biçiminde sermaye ihtiyacı : imalat sanayi üzerinden bir analiz

Bu çalışmanın amacı, geç kapitalistleşen bir ülke olarak Türkiye’de özellikle 2000 sonrası süreçte döviz biçiminde sermaye ihtiyacıyla karakterize olan krizlerin üretimle olan içsel bağlantılarını imalat sanayi üzerinden kurmaktır. Üretim alanındaki çelişkilerin bir ifadesi olarak açığa çıkan krizler imalat sanayindeki yapısal değişimlerle doğrudan bağlantılı bir biçimde ilerlemektedir. Bu kapsamda çalışma, yaygın bir biçimde krizlerin sadece dolaşım aşamasına yansıyan genel görünümleri üzerinden yapılan analizlerden farklı olarak üretim ve dolaşım aşamasının ilişkiselliği üzerinden ilerleyerek döviz biçiminde sermaye ihtiyacını açığa çıkaran nedensel mekanizmalar üzerine yoğunlaşmıştır.Geç kapitalistleşen ülkelerin en temel sorunlarından biri olan imalat sanayinde ithal girdi bağımlılığı, bir taraftan dünya kapitalist sistemiyle kurulan eklemlenme ilişkisini yoğunlaştırırken diğer taraftan da süreğenleşen bir cari açık sorununun varlığına neden olmaktadır. Birikim sürecinin farklılaşan evrelerindeki kriz anlarıyla kendisini ortaya koyan bu sorun, Türkiye’de 2001 krizinden sonraki süreçte sermaye yoğun sektörlerde imalat sanayi üretim ve ihracatının arttırılmasına dair önemli bir yapısal dönüşüme işaret etmektedir. Bu yapısal dönüşüm, ithal ara girdiye olan bağımlılığı azaltmaya yönelik sanayileşme stratejilerini gündeme getirmektedir. Ancak üretim mallarının üretimine geçilmesi belirli bir sermaye birikimi düzeyine ulaşmış olmayı gerektirmektedir. Tarihsel süreklilik içerisinde Türkiye’de birikim sürecinin son yirmi yılına ait dönem, üretim malları ithalatı için gereken dövizin borçlanma yoluyla sağlanmaya devam ettiği bir aşamaya karşılık gelmektedir. Geç kapitalistleşmenin getirdiği yapısal bir sorun olarak, döviz biçiminde borç sermayenin üretken sermaye yatırımlarına dönüşememesi sonucu kırılamayan borç sarmalı bu dönemin temel özelliğini oluşturmaktadır. This study aims to establish its internal connections with production through the manufacturing industry of crises characterized by the need for capital in the form of foreign currency, especially in the post-2000 period in Turkey as a late capitalistization country. In this context, the study differs from the analyzes of the general appearances of the crises, which are widely reflected in the circulation phase, and it focuses on the causal mechanisms that reveal the need for capital in the form of foreign currency proceeding through the relationality of production and circulation stages. The dependency on imported inputs in the manufacturing industry, which is one of the most fundamental problems of late capitalistization on the one hand intensifies the articulation relationship established with the world capitalist system, on the other hand, causes the existence of a chronic current account deficit problem. This problem, which manifests itself with the crisis moments in the different phases of the accumulation process, points to an important structural transformation in increasing the production and exports of the manufacturing industry in the capital-intensive sectors in the period after the 2001 crisis in Turkey. This structural transformation brings up industrialization strategies to reduce dependency on imported intermediate inputs. However, the production of production goods requires reaching a certain level of capital accumulation.The period of the last twenty years of the accumulation process in Turkey in historical continuity corresponds to a stage in which the foreign exchange required for the import of production goods continues to be provided by borrowing. The main feature of this period is the debt spiral, which could not be broken because of the inability of the foreign currency debt capital to be transformed into productive capital investments, as a structural problem brought on by the late capitalistization.