Şam Emeviyye Camii’nin Sultan II. Abdülhamid dönemi tamiratı

Şam Emeviyye Camii, İslam mimarisinin bugüne kadar ayakta kalabilen en eski eserlerinden biridir. Camii, 705-714 yılları arasında Halife Velid bin Abdülmelik tarafından inşa ettirilmiştir. Asırlar içerisinde değişik nedenlerden dolayı pek çok onarım gören yapı Osmanlı döneminde 1759 ve 1899 yenilemeleri sayesinde günümüze kadar ulaşabilmiştir. Caminin plan şeması ve bazı mimari öğeleri ile mozaik süslemeleri dışındaki tüm bölümlerinin Türk dönemlerine (1082-1918) ait olması dolayısıyla Osmanlı Arşivi’nde yapıya ait pek çok belge bulunmaktadır.1893 yılında büyük bir yangın geçiren Şam Emeviyye Camii, Sultan II. Abdülhamid’in gayretleri neticesinde çağın restorasyon anlayışına uygun olarak onarılmıştır. Bu onarım Osmanlı arşiv belgeleri ışığında incelenmiştir. Giriş kısmında alt başlıklar halinde ‟Konunun Amacı ve Kapsamı”, “İlgili Kaynak ve Araştırmalar”, “Metod ve Düzen” tanıtılarak konuyla ilgili kaynaklar ve araştırmalar hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.Şam Emeviyye Camii’nin tarihsel sürecinin incelendiği ikinci bölümde alt başlıklar halinde Emeviyye Camii’nin cami mimarisindeki yeri, inşa süreci, planı, mimari özellikleri, iç mekan düzeni ve süslemeleri hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde “Şam Emeviyye Camii’nin II. Abdülhamit Dönemi’ne Kadar Geçirdiği Onarımlar” başlığı altında yapının Büyük Selçuklu, Zengi, Eyyübi, Memlüklü ve Osmanlı döneminde geçirdiği onarımlar incelenmiştir.Dördüncü bölümde “Şam Emeviyye Camii’nin Sultan II. Abdülhamid Dönemi Tamiratı” başlığı altında II. Abdülhamid döneminde mimarlık ortamı, imar sistemi, mimari mirasın korunması anlayışı ile 1893 yangının ortaya çıkışı, yangının camiye ve çevreye verdiği zarar anlatılmıştır.Beşinci bölümde “1893 Yangını Sonrası Tamirat” başlığı altında tamirata ilişkin ilk girişimler, hazırlanan planlar ve uygulamalar hakkında bilgiler verilip tamir edilen birimler teker teker incelenmiş, tamiratta görev alanlar ve harcamalar üzerinde geniş çaplı durulmuştur.Altıncı bölümde değerlendirme kısmına geçilmiş ve XIX. yüzyılda batıdaki restorasyon anlayışlarıyla II. Abdülhamid döneminde Şam Emeviyye Camii’nde izlenen restorasyon anlayışı kıyaslanarak bir senteze varılmıştır. --------------------The Umayyad Mosque of Damascus is one of the oldest surviving works of Islamic architecture. The mosque was built by Caliph Walid bin Abdülmelik in 705-714. The structure, which has been undergoing many repairs for centuries due to various reasons, has reached the present day thanks to the renewals of 1759 and 1899 in the Ottoman period. The architectural structure of the mosque and some architectural elements and mosaic decorations except for all the sections of the Turkish period (1082-1918) because of the Ottoman Archives have many documents belonging to the structure.Damascus Umayyad Mosque, which underwent a major fire in 1893, was repaired in accordance with the restoration concept of the era as a result of the efforts of Sultan Abdülhamid II. This repair was examined in the light of Ottoman archival documents.In the introduction section, “The Purpose And Scope Of The Subject”, “Related Resources And Researches”, “Method And Layout” were introduced and related sources and researches were evaluated.In the second section, which examines the historical process of the Umayyad Mosque, information about the place of Umayyad Mosque in mosque architecture, construction process, plan, architectural features, interior layout and decorations is given.In the third chapter, under the title of "Repair of Damascus Umayyad Mosque Until the Period of Abdulhamit II" repairs of the building during Great Seljuk, Zengi, Eyyubi, Mamluk and Ottoman period were examined.In the fourth chapter, under the title of "Repair of Sultan Abdulhamid II Period of Damascus Umayyad Mosque", the architectural environment, zoning system, the protection of the architectural heritage and the emergence of the fire in 1893 and the damage caused by the fire to the mosque and the environment are explained.In the fifth chapter, the first attempts to repair under the title "Repair After Fire in 1893", information on the plans and practices prepared, repaired units were examined one by one, and those who took part in repair work and expenditures were widely discussedIn the sixth chapter, the evaluation section was started and a synthesis was made in the 19th century by comparing the restoration concept observed in Damascus Umayyad Mosque during the reign of Abdulhamid II in the west.