Sürekli ve kısa gün aydınlatma programlarının etlik piliçlerde gelişim ve davranış özelliklerine etkileri

Bu tezde, etlik piliç üretiminde sürekli aydınlatma yerine tüm üretim döneminde (06 hafta) veya sadece erken dönemde (03 hafta) piliçlere kısa gün uzunluğu sağlayan aydınlatma programlarının gelişme özellikleri ve davranışlar üzerine etkileri araştırılmıştır. Araştırmada, Cobb ticari etlik piliç genotipinden erkek civcivler kullanılmıştır. Civcivler çevre kontrollü deneme kümesinin eşit özellikte iki odasına aydınlatma grubu başına 4 tekerrür (bölme) olacak şekilde rasgele dağıtılmıştır. Odalardan birinde 2. günden sonra kısa gün aydınlatma programı (günde 16 saat aydınlık 8 saat karanlık (16A-8K)) diğerinde 24 saat sürekli aydınlatma (24A) uygulanmıştır. Aydınlatma grupları; Grup1: 06. haftaları arası 16A-8K, Grup2: 03. haftaları arası 16A-8K, 3. hafta kontrol grubunun yanına taşınarak 36. haftalar arası 24A, Kontrol (K): 06 hafta 24A şeklindedir. Canlı ağırlıklar (CA) çıkış, 3. ve 6. haftalarda bireysel olarak izlenmiştir. CA artışları, 03, 36 ve 06 hafta için hesaplanmış, yem tüketimi ve yemden yararlanma oranları (YYO) grup düzeyinde (bölme) düzeyinde saptanmıştır. Üçüncü ve 6. haftada örnek alınan piliçler öldürülerek kalp, karaciğer, sindirim organları ile bağışıklılık sistemi organlarının (timüs, bursa fabricus ve dalak) gelişim düzeyi saptanmıştır. Etlik piliçlerin korku ve sosyallik düzeylerinin ölçümünde ise Tonik immobilite (Tİ) ve yürüme yolu (Runway test) testleri kullanılmıştır. Üç, 4 ve 6. hafta içinde davranış (yeme, su içme, yürüme-ayakta durma, oturma, uyuma, gagalama (yem dışı objeleri gagalama ve agresif gagalama) ve konfor davranışları (kanat çırpma ve germe, tüy düzeltme, kum banyosu) gözlemleri gerçekleştirilmiştir. Normal dağılış gösteren sürekli verilere varyans analizi, normal dağılış göstermeyenlere nonparametrik bir yöntem, kesikli verilere ise kikare analizi uygulanmıştır. Davranışların analizinde lojistik regresyon yöntemi kullanılmış, aydınlatma programlarının karşılaştırılmasında odds oranlarından (olasılıklar oranı) yararlanılmıştır. Kısa gün aydınlatma (16A-8K) uygulaması 3. hafta CA ve 03 hafta arası CA artışını önemli düzeyde geriletmiştir (P≤0.05). Yem tüketimi ve YYO değerlerini etkilememiştir. Altıncı hafta sonunda, aydınlatma grupları arasında CA, CA artışı, yem tüketimi ve YYO bakımından farklılık saptanmamıştır. Kısa gün programında büyütülen piliçlerde 3. hafta Kontrol grubuna göre daha düşük dalak oranı, 6. haftada ise daha yüksek taşlık oranı elde edilmiştir (P≤0.05). Aydınlatma grupları 3435. günlerde Tİ süresi bakımından farklılık göstermiş, en düşük Tİ süresi Grup1ʼ de saptanmıştır (P≤0.05). Yürüme yolu (Runway) testinde testin başında başlangıç kutusundan çıkarak teste katılma oranı, Grup-1 ve grup-2ʼde K grubuna göre önemli düzeyde daha yüksek olmuştur (P≤0.05). Denemenin 3. haftasında 16A-8K aydınlatma programındaki etlik piliçlerin gözlemlerin yapıldığı dönemlerde sürekli aydınlatmaya (K) göre yeme, içme, yürüme-ayakta durma ve gagalama davranışlarını daha yüksek oranda sergiledikleri, buna karşın dinlenme (oturma ve uyuma) davranışlarının azaldığı saptanmıştır. Kum banyosu ve kanat germe dışındaki konfor davranışları da artma eğilimi göstermiştir. Dördüncü ve 6. haftalarda yem tüketimi davranışı aydınlatma gruplarında benzer oranlarda gözlenmiştir. Genel olarak gözlem süreleri içinde kanat çırpma, kanat germe, gagalama ve tüy düzeltme davranışlarının gözlenme olasılığı 16A- 8K aydınlatma programında Kontrol grubundan daha yüksek olmuştur. Sonuç olarak, sunulan tez çalışmasında sabit (06 hafta) kısa gün aydınlatma (16A-8K) programının (Grup1) sürekli aydınlatmaya göre (24A) etlik piliç performansını (CA, CA artışı, yem tüketimi ve YYO vb.) olumsuz etkilemediği; davranışların örneklendiği gözlem sürelerinde etlik piliçlerin yeme, içme, hareket, dinlenme (oturma ve uyku), yem dışı gagalama gibi davranışlarını senkronize ettiği; doğal davranışlar içinde yer alan konfor davranışlarını (kanat-bacak germe, kanat çırpma, tüy düzeltme ve kum banyosu) daha fazla gösterme şansı verdiği ortaya konulmuştur. Tİ süresi ve Tİ başına düşen deneme sayıları 5. hafta içinde korkaklık düzeyinin 16A-8K uygulanan Grup-1ʼde kontrol grubuna göre azaldığını göstermiştir. Yürüme yolu testi sonuçlarına göre sosyal gruplaşma eğilimindeki artış ile ifade edilen sosyalliğin de Grup1ʼ de K grubundan daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.