19. yüzyılda Sudan'da Osmanlı yönetimi ve İngiliz işgali

Tarih boyunca Mısır'a hâkim olan otorite, Sudan coğrafyasına da hâkim olmak istemiş ve bu konuda girişimlerde bulunmuştur. Osmanlı Devleti de Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethetmesi sonrasında bu coğrafyaya ilgi duyarak Sudan'a doğru fetihlere yönelmiştir. Sonraki yıllarda Sevakin Limanı alınmış ve Kızıldeniz'de önemli bir liman kentine ulaşılmıştır. Hint Deniz Seferleri ile bölgedeki etkinliğini artıran Osmanlı Devleti, Portekiz karşısında Kızıldeniz ve kutsal mekânları koruma politikası çerçevesinde Sevakin Limanı'nı önemli bir üs olarak değerlendirmiştir.Sudan'a en etkili seferler Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın köle ve altın madenlerine ulaşma düşüncesiyle yaptığı seferler olmuştur. Bu dönemden sonra Sudan, Osmanlı Devleti'nin ilk salyaneli eyaleti olan Mısır eyaletine bağlı bir alt yönetim birimi haline dönüştürülmüştür. 60 yıl kadar Osmanlı idaresi altında kalan Sudan'da, 1881'de Mehdi ayaklanması başlamıştır. Bu ayaklanma İngiliz sömürgeciliğine; Gayrimüslim Avrupalı vali ve memurların Sudan'ı idaresine ve baskıcı Mısır yönetiminin keyfiliklerine karşı bir başkaldırı olarak doğmuştur. Hartum ele geçirilmiş olsa da devlet merkezi değiştirilerek başkent Ombdurman'a taşınmış ve burada Mehdi Devleti ilan edilmiştir. Mehdi'nin ölümünden yaklaşık onbir yıl sonra 1896'da General Kitchener önderliğinde İngiliz Mısır birlikleri, Halife Abdullah güçlerine karşı Sudan'ı geri almak amaçlı askeri harekât başlatmışlardır. Bu harekât, başkent Ombdurman'a kadar bir dizi savaş sonucunda Eylül 1898'de başarıya ulaşmıştır.Nihayetinde 19 Ocak 1899'da yapılan Mısır-İngiltere arası bir anlaşma ile Sudan'da Mısır-İngiliz ortak yönetimi kurularak Osmanlı Devleti'nin Sudan'daki hukuki hakları yok sayılmıştır. Böylece Sudan İngilizlerce fiilen işgal edilmekle kalmamış arkasından bu fiili işgali anlaşma metinlerine karşılıklı imzaların atılması ile hukuki işgal takip etmiş ve Sudan ile Osmanlı Devleti'nin bağları tamamen kopartılmıştır. Something attracting the attention is that, during the history, the authority ruling Egypt wanted to rule Sudan region and attempted to that. After Yavuz Sultan Selim conquered Egypt, Ottoman Empire was interested into this region and headed for the conquest of It. During the following years, the Sevakin Harbour was conquered and they reachead to an important city by the Red Sea. The Ottoman Empire increased ıts effective role by the Indıan Sea Navigation, intended to protect the Red Sea and The Holly Places against Prtugal, used the Sevakin Harbour as an important headquarter.The most effective expeditions to Sudan were the ones those made by Kavalali Ali Pasha who thought to reach the slave and gold mines in there. After this period, Sudan was turned to be a sub-management unit that connected to Egypt which was the first yearly-taxed province. Sudan, stayed under the Ottoman rule about 60 years, in which Mehdi Rebellion started in 1881. That rebellion rised as a contumasy against the British Colonialism; faithless, non-muslim European governers and officers' ruling of Sudan and the arbitrariness of the oppressive Egyptian government. Eventhough Harthum was conquered, the center of the government was changed and carried to Ombdhurman, in there was stated the Mahdi government as a country. About 11 years after Mehdi's death in 1896, under the leadership of General Kitchener, English and Egiyptian troops started a military action against Caliph Abdullah's forces. That achieved to succeed as a result of a couple of wars untill the capital Ombdhurman in 1898. Finally, with a negotiation made between Egypt and England on February 19th 1899, the legal rights of Ottoman Empire in Sudan was considered to be non-exist. Thus, Sudan was occupied by the English in action. This actual occupation of England was followed by legal occupation with the mutual signatures onto the agreement text. So, our legal connection with Sudan was completely broken off. 213