İlkokullarda örgüt kültürü (Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda bir araştırma)

ÖZET Örgütsel kültür kavramı, 1980'li yılların başından itibaren örgüt ve yönetimle ilgili olarak üzerinde çok tartışılan kavramlardan biridir. Bir bakıma bu kavram, örgüt ve yönetim kuramı üzerinde son yıllarda yapılan çeşitli tartışmalar içinde ortaya çıkmıştır. Bu kavram, örgüt ve yönetimle ilgili geleneksel konu başlıkları olarak liderlik, yapı, amaç, strateji, çevre gibi birtakım değişkenlerin yeniden yorumlanmasında da temel kavram durumuna gelmiştir. Örgüt kuramcıları, genel olarak örgütlerin paylaşılan belli kültürel sayıltılar ve değerler çevresinde toplanmış insanlardan oluşan `küçük toplumlar` olarak görülebileceğini kabul etmektedirler. Eğitim örgütlerinin yapı, amaç ve işlevleri yönünden özellikleri göz önüne alındığında bu örgütlerin de kültürel açıdan ve örgütsel kültür yönünden çözümlenmesi uygun bir yaklaşım biçimi olmaktadır. Bu noktadan hareketle, araştırmada öncelikle örgüt, yönetim, kültür ve örgütsel kültür kavramları açıklanmış; bunlara ilişkin çeşitli kuram ve yaklaşımlar ana çizgileriyle özetlenmiştir. Daha sonra da örgütsel kültür kavramı, geliştirilen bütüncül bir model içinde, temel sayıltılar, temel değerler, semboller ve uygulamalar olmak üzere üç temel başlık altında çözümlenmiştir. Araştırma, bu kültürel öğelerden temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın problemi şöyle ifade edilmiştir: İlkokullarda görevli yönetici ve öğretmenlerin, çevreyle ilişkiler, gerçek, insan, insan eylemleri ve insan ilişkilerinin doğasıyla ilgili olarak paylaştıkları temel sayıltılarla örgütsel uygulamalara ilişkin algılan yönünden örgüt kültürünün ilkokullardaki durumu nedir? Araştırma, tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda görevli yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma,söz konusu evrenden A ve B grubu okullar içinde yer alan okullardan seçilen 5'er ilkokuldan oluşan toplam 10 ilkokul üzerinde yapılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler nicel nitelikte veriler olup söz konusu veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen bir anketle toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde istatistiksel teknikler olarak ortalama, standart sapma, standart hata, t testi ve faktör analizi kullanılmıştır.Araştırmanın bulguları şöyle özetlenebilir: 1. Temel sayıltılarla ilgili olarak yönetici ve öğretmenler, en çok insan eylemlerinin doğasına ilişkin sayıltılar kapsamında yer alan işin doğası konusunda genel bir uzlaşma içindedirler. 2. tlkokullardaki örgütsel uygulamalarda, örgüt kültürünün işbirliği, dostluk, güven, yardımlaşma, destekleme gibi toplumcu özellikleri öne çıkmaktadır. 3. Paylaşılan bazı temel sayıltılarla örgütsel uygulamalar arasında anlamlı farklılıklar vardır. 4. Paylaşılan temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden ilkokullar genelde aynı kültürel özelliklere sahiptir. 5. Erkek ve kadınlar arasında, paylaşılan temel sayıltılar yönünden anlamlı farklılıklar vardır. Sözkonusu grupların örgütsel uygulamalara ilişkin algıları arasındaki farklılıklar ise daha azdır. 6. Temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden örgüt kültürünü oluşturan değişkenlere ilişkin sayısal verilere ayrı ayrı faktör analizi uygulanmıştır. Bu analiz sonucunda sayıltılar ve uygulamalar yönünden örgütsel kültürle ilgili olarak 6 temel faktör belirlenmiş; söz konusu faktörler, araştırmacı tarafından adlandırılmaya çalışılmıştır. III SUMMARY The concept of organizational culture is one of the concepts related to organization and management which have been discussed since 1980's. This concept can be considered to be occured as a result of the discussions made on organization and administrative theory. The concept can be seen to be the umbrella concept of reinterpretation of the subject titles concerning organization and management such as structure, purpose, strategy, environment and leadership. Organizational theorists have recognized that organizations may be viewed as mini- societies based upon commonly-held cultural values and assumptions. The features of educational organizations concerning purpose, function and structure need to be analyzed with cultural approach. In this research the theories and the approaches concerning were summarized organization, management, culture and organizational culture. Organizational culture was analyzed in the model including basic assumptions, basic values, symbols and organizational practices. The research was realized on basic assumptions, perceptions releated to the organizational practices at elementary schools' principals and teachers. The research problem is that which assumptions concerning the nature of human relationship with environment,, the nature of reality, the nature of human nature, the nature of human activity, the nature of human relationship principals and teachers at elementary school share. What kind of organizational culture is dominant at elementary schools from the point of organizational practices and the shared assumptions indicated above. Descriptive research method was used in this study. The population is elementary schools' principals and teachers in Eskişehir. Ten schools from group A and B were selected as the sample of this study. Quantitative data were used in this research. The data were gathered according to the questionnaire prepared by the researcher. Mean, standard deviation, standard error, t test, factor analysis were used to analyse quantitative data. IVThe findings of the study can be summarized as follows: 1. Teachers and principals mostly share the same assumptions related to nature of work in basic assumptions. 2. Collective cultural features such as cooperation, loyality, security, assistance, support are more important in organizational practices of elementary schools. 3. There are significant differences between some of shared assumptions and the practices of the indicated assumptions. 4. Elementary schools generally have got the same features from the point of the shared basic assumptions and organizational practices. 5. There is significant difference between females and males from the point of basic assumptions. The differences in the perceving of organizational practices is less between the two groups. 6. Factor analysis was made on the quantitative data related to basic assumptions and organizational practices. At the end of the analysis six basic factor were found concerning basic assumptions and organizational practice. These factors were tried to be named by the researcher. 233