Kayıtdışı ekonomi sorunu ve ölçülmesi: Teori ve Türkiye uygulaması

İİ KAYITDIŞI EKONOMİ SORUNU VE ÖLÇÜLMESİ: TEORİ VE TÜRKİYE UYGULAMASI ÖZET Bu çalışma, kayıtdışı ekonominin mutlak büyüklüğünü, literatürde daha önce kullanılmış bazı metodları kullanarak tahmin etmek yerine, kayıtdışı ekonomiye ait bir indeks oluşturmayı amaçlamıştır. Bu amaçla, Türkiye'de daha önce hiç kullanılmamış olan bir metodu, MIMIC metodunu kullanma yolunu seçtik ve çalışmamızın uygulama kısmını bu metodu kullanarak oluşturduk. Çalışmanın temel amacı, Türkiye'de kayıtdışı ekonomiye hangi değişkenin ne ölçüde yol açtığını kantitatif olarak ortaya koymaktır. Uygulamamız, Türkiye ekonomisinin 1980-2002 dönemini kapsamaktadır. Bu çerçevede, 22 farklı MIMIC modeli test edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, Türkiye'de kayıtdışı ekonomiye yol açan faktörler; vergi yükündeki artışlar, enflasyon, işsizlik, kamu sektörünün ekonomi içerisindeki ağırlığı ve kendi hesabına çalışan sayısındaki artışlardır. Sıralanan sebepler arasında, kayıtdışı ekonomi hacminin büyümesine yol açan en önemli değişken olarak vergi yükü bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: 1- Kayıtdışı Ekonomi 2- Vergi Yükü 3- MIMC Model 4- Yapısal Denklem Modelleri İİİ THE PROBLEM OF UNRECORDED ECONOMY AND ITS ESTIMATION: THEORY AND TURKEY CASE ABSTRACT This is not an attempt to estimate the absolute size of underground activity in Turkey, since this approach had been already used for Turkish economy by several authors. Instead of this approach, our thesis constructs an index of unrecorded economy in Turkey for the period of 1980-2002. To obtain the results, we use a structural `multiple indicator / multiple cause` (MIMIC) methodology yielding a weighted index of the unrecorded economy. We have tested 22 different MIMIC models to obtain result. According to the obtained estimates, unrecorded economic activity in Turkey has mainly sourced from the tax burden, inflation, unemployment, self-employment and relative size of the the public sector in economic activities. Tax burden is the most important factor which causes increasing size of the unrecorded economy in Turkey. KEY WORDS: 1- Unrecorded Economy 2- Tax Burden 3- MIMC Model 4- Structural Equation Models 173