Zencari Kervansarayı ve Eyyûbîler’in Dımaşk Kolu Hükümdarı el-Melikü’l-Eşref Mûsâ’nın Politikaları

Eyyubiler dönemi Suriye’deki yöneticiler askeri başarılarının yanı sıra kültürel hayatın gelişmesi için çaba göstermişler ve buna yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Dımaşk Eyyubi Meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ hüküm sürdüğü şehirlerde pek çok eser yaptırmıştır. Bunlar arasında Urfa’da Halîlürrahman, Dımaşk’ta Cerrâh ve Tövbe camilerinin yanı sıra Gaziantep’te de Eşrefiyye Medresesi’ni inşa ettirmiştir. Han ve kervansaray gibi yapılar farklı amaçlarda kullanılmıştır. Bu bakımdan Zencari Kervansarayı camiye çevrilmeden önce eğlence merkezi olarak işlev görmüştür. Şam kalesinin dışında yer alan Zencari Kervansarayı’nda kumar oynanması, içki içilmesi ve fuhuş yapılması nedeniyle halk çok muzdarip olmuştur. Burası merkezden uzak bile olsa Şam halkının tepkisini çekmiş ve yıkılması için sultan el-Melikü’l-Eşref’e başvurulmuştur. Sultan halkın ve ulemanın bu isteklerini göz ardı etmemiş, hanın sahiplerine büyük miktarda paralar verip satın almış ve yıktırarak büyük bir cami inşa ettirmiştir. Eyyubiler döneminde yaptırılan bu cami Ukaybe, Eşrefiye ve Küçük Emevi Camii olarak isimlendirilse de kaynakların çoğunda Tövbe Cami olarak geçmektedir. Tövbe Cami Eyyubiler’den günümüze kadar ilim ve irfan merkezi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Ayrıca bu camide görev almış olan imam, hatip ve müezzin gibi görevliler dönemin en önemli âlimleri arasından seçilmeye özen gösterilmiştir. Makalede Dımaşk’taki hâkimiyetini sürdürmek isteyen el-Eşref’in kültürel faaliyetlerini tahlil ederek, Eyyubilerin sosyal ve siyasi faaliyetlerine geniş bir pencereden bakmak ve sonuçları değerlendirmek amaçlanmıştır.