Usul-i Cedit Mektepler İçin Yazılan Ders Kitabı: 'Okış Kitabı'

XX. yüzyıl başlarında Türkistan’da değişen sosyal hayat ile çağın talepleri doğrultusunda eğitim hayatında modernleşme hareketi başlamıştır. Yeni şekillenmeye başlayan bu eğitim metodunun Rusya Müslümanları arasında yerleşmesinde, “usul-i cedit” hareketinin sistemli bir şekilde yayılmasında İsmail Gaspıralı’nın yanında diğer ceditçi aydınların da rolü büyük olmuştur. Özbek cedit hareketinin önemli isimlerinden biri olan Hamza Hekimzade Niyazi de 1911- 1914 yılları arasında dış ülkelere seyahat ederek, eski usuldeki okul ve medreselerin ıslahı fikriyle yakından tanışmıştır. Niyazi, bu seyahatler sonucunda usul-i cedit mekteplerinin programlarını, ders kitaplarını öğrenerek yeni usulde mektepler açmıştır. Bu okullarda yeni tarzdaki eğitim metoduna uygun ders kitaplarının olmaması, ceditçi aydınları ders kitapları yazmaya sevk etmiştir. Eğitimdeki bu boşluğu doldurmak adına Niyazi, “Yeñil Edebiyat” “Okış Kitabı” ve “Kıraat Kitabı” gibi ders kitapları hazırlamıştır. Biz bu çalışmamızda, Niyazi’nin 1914 yılında alfabe öğretildikten sonra okutulan “Okış Kitabı” adlı eserinden söz edeceğiz.