Ziyârî Hanedanı Hâkimiyetine Kadar Cürcân’ın Siyasî Tarihi

İslam Tarihi ve Medeniyetinde önemli bir yere sahip olan Cürcân, Hazar Denizi’nin güney doğusunda yer almaktadır. Cürcân şehri; jeopolitik konumu, limanı, verimli sulak arazileri ve İpek Yolu güzergâhında olması hasebiyle daima cazibe merkezi olmuştur. Net olmamakla beraber geçmişi çok eski tarihlere dayanan şehirde önceleri farklı mahalli hanedanlıklar hüküm sürmüştür. İlk defa Hz. Ömer’in hilafetinde fethedilen şehirde bilahare isyanlar çıkmış ve şehir birçok defa el değiştirmiş, Müslümanların şehir ve bölgede tam anlamıyla hâkimiyet kurabilmeleri ancak Emevî halifelerinden Süleyman b. Abdülmelik’in döneminde mümkün olabilmiştir. Bölge Abbasîler döneminde daha ziyade yönetim muhaliflerinin sığınağı haline gelmiştir. Ziyarî Hanedanlığı’nın (928-1090) Cürcan’ı merkez edinmesiyle sükûnete kavuşan şehir bundan sonra büyük âlimlerin yetiştiği bir ilim, kültür ve sanat merkezine dönüşmüştür.