Search

ObjectiveBorderline personality disorder is a severe and disabling condition, with suicide rates up to 10%. A simple and valid screening instrument for borderline symptomatology would be of great use.MethodWe translated the McLean Screening Instrument for borderline personality disorder (MSI-BPD) in Dutch and present initial validation data from a sample of 459 (mostly female) undergraduates.ResultsPrincipal component analysis indicated that a single component underlies variability in the 10 items of the MSI-BPD. Internal consistency was adequate (α = .76), and test-retest reliability in a subsample was high (ca 4 months: r = .80). Females scored significantly higher than males. Finally, the MSI-BPD correlated strongly (r = .62) with depression as assessed by the BDI-II-NL.ConclusionsThese data provide initial support for the reliability and the validity of the Dutch MSI-BPD, yet application in clinical practice requires information on the diagnostic agreement with a validated structured clinical interview.

Research suggests that people adapt their own drinking behavior to that of others. Studies have shown that when being in the company of a heavy drinking peer, individuals tend to drink substantially more than when being with a non-drinking or light-drinking peer. However, not everyone is equally susceptible to other people’s drinking behavior. Based on genetic differences some individuals might be more inclined to adapt their own level of alcohol consumption to that of other people. In this study we used a 3 (drinking condition) by 2 (genotype) experimental design to test whether higher susceptibility to alcohol-related cues (i.e. seeing someone drink) was related to the DRD4 VNTR 7-repeat polymorphism (N = 113). A strong gene-environment interaction showed that participants carrying at least one copy of the 7-repeat allele consumed substantially more alcohol in the presence of heavy-drinking others than those without the risk allele. This study highlights that individual variability in sensitivity to other people’s drinking behavior may be attributed to genetic differences. Carrying the 7-repeat allele may increase the risk for heavy alcohol use when in the company of heavy-drinking peers.

Research has indicated that compared to normal-weight individuals, obese individuals show a preference for high-calorie fattening foods. What this preference entails though is not entirely clear. Not much support has been found for the notion that overweight/obese people simply like the taste of high-calorie foods better. In this study it was investigated whether high-calorie snacks are relatively more reinforcing for overweight/obese people compared to normal weight people. In the present study, 23 overweight/obese participants (mean age: 19.9; mean BMI: 28.8) and 32 normal-weight participants (mean age: 19.1; mean BMI: 22.3) performed a choice-task, in which they could work for points representing a highly liked high-calorie snack and a highly liked low-calorie fruit or vegetable. As the task proceeded more work was required for obtaining the snack points, whereas obtaining the fruit/vegetable points required minimal effort. As hypothesized, overweight/obese participants put more effort in obtaining snacks compared to normal weight participants, indicating that snacks are relatively more reinforcing for overweight/obese individuals when compared with normal-weight individuals.

Ook al is men doordrongen van het belang van professionalisering van docenten, toch zeggen docenten in medische opleidingen zich weinig geprikkeld te voelen door hun omgeving om prioriteit te geven aan het volgen van een cursus. Een vorm van docentprofessionalisering die beter aansluit bij hun behoeften en bij de manier waarop men op de werkplek leert, zijn docentcommunities. In deze praktijkbeschrijving schetsen we onze ervaringen met communities bij het VU-medisch centrum (VUmc) gericht op tutoren. We beschrijven hoe deze docentcommunities eruit zien, wat ze opleveren voor de deelnemende tutoren en welke dilemma’s de initiatoren ervoeren bij het organiseren van de communities. Deelnemende tutoren reflecteren maandelijks in groepen van circa acht personen op hun eigen praktijk. Zij bepalen zelf welke onderwerpen worden besproken. De uitwisseling van concrete tips en ervaringen over ‘wat werkt’ en ‘wat werkt niet’ staat daarbij centraal. Wat leveren de communities op?Uit focusgroepen en interviews bleek dat de opbrengsten op meerdere vlakken liggen: men kreeg inzicht in wat werkt en in het functioneren van anderen en daarmee ook in het eigen functioneren. Dit gaf deelnemers meer zelfvertrouwen in hun rol als tutor. Deelnemende tutoren ervoeren de communities als positief. Dilemma’s voor de initiatoren waren of er aparte groepen moesten zijn voor beginnende en ervaren tutoren en hoe de communities een plek konden vinden in de onderwijsorganisatie. (Lankveld TAM van, Gercama AJ, Kleinveld JH, Hesselink BAM, Croiset G. Docentprofessionalisering door docentcommunities: een toepassing bij tutoren. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2011;30(6):264-271.)

In het medisch onderwijs wordt steeds meer gebruik gemaakt van beeldschermtoetsing en alternatieve vraagvormen. In een speciaal geprepareerd beeldschermtentamen werden traditionele meerkeuzevragen en alternatieve vraagvormen aan studenten voorgelegd om deze voor wat betreft scores en slaagpercentages met elkaar te kunnen vergelijken. De meerkeuzevragen dienden tevens als referentie. Voor het tentamen werden drie alternatieve vraag - vormen gebruikt: Drag-and-dropvragen, Multiple Responsevragen en Matchingvragen. De slaaggrens werd bepaald volgens het model waarbij de helft van het aantal punten gescoord moet worden nadat een correctie voor het scoren op basis van de raadkans is toegepast. Deze methode wordt in het hoger onderwijs op grote schaal gebruikt. De resultaten laten zien dat de alternatieve vraagvormen vele mogelijkheden bieden en scores opleveren in dezelfde ordegrootte als meerkeuzevragen. De alternatieve vraagvormen resulteren echter wel in verschillende slaagpercentages. (Draaijer S, Bos GC van den. Tentamens met de computer: een vergelijking van meerkeuzevragen en alternatieve vraagvormen. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2009;28(1):13-21.)

Is optimism healthy and pessimism unhealthy? About the unique predictive value of the Life Orientation Test towards stress-related complaints. This study sought to establish whether optimism and pessimism can be distinguished from overlapping constructs (hope, self-esteem, self-efficacy and neuroticism) in the prediction of stress-related psychological complaints, as measured with the SCL-90. We regressed the SCL-90 subscales somatisation, depression and anxiety and the General Sensitivity Index of the SCL-90 on the optimism and pessimism subscale of the Life Orientation Test (LOT), as well as on several other instruments. The pessimism subscale of the LOT, but not the optimism subscale, proved to be a more robust predictor of stress-related complaints than hope, self-efficacy and self-esteem. Moreover, pessimism had additional predictive value for stress-related complaints over and above the effects of neuroticism. This study emphasizes the unique predictive value of generalized outcome expectancies and discusses the differential predictive value of optimism and pessimism.

Behaviour change can be described as a process in which people progress through several qualitatively different stages. Stage models predict that people in different stages need different types of information to progress to subsequent stages. In a field experiment we tested this assumption using the Social Cognitive Stage Model (SCSM). Smokers and ex-smokers in five stages received information in three information conditions: information developed to increase positive outcome expectations of quitting or information developed to decrease the positive outcome expectations of smoking or information developed to increase self-efficacy expectations. Two months after participants were provided with the information, the interaction between stage and information condition was significant. In addition, the match-mismatch test in which the matched conditions are compared with the mismatched conditions was also significant. After eight month, the overall match-mismatch test was still significant, although the expected effects within stages were present only in the precontemplation and in the action stage. Gender interacted significantly with matching: especially after eight months the matching effects were present only in men. The results provide scarce evidence on the validity of stage models in general and more specifically on the validity of the SCSM. In a sample that was very similar to staged samples studied before, we showed that people in different stages benefited from different types of information. This implicates that the stages differ qualitatively. In addition, while most descriptions of people in different stages are based on cross-sectional findings, these experimental data give a new perspective on the psychological characteristics of people in different stages. (PsycINFO Database Record (c) 2016 APA, all rights reserved)

Nadat met varianten van de methode enkele eerste positieve bevindingen zijn opgedaan bij patiënten met verschillende angst-, stemmings- en gedragsstoornissen, wordt Competitive Memory Training (COMET) beschreven als een methode die wellicht ook succesvol kan zijn bij psychotische patiënten met auditieve hallucinaties. Nadat de methode is uiteengezet, wordt een patiënte beschreven bij wie de behandeling leidde tot vermindering van de problemen. Deze verbetering hield ten minste nog een jaar stand.

Hulpverleners moeten aandacht schenken aan de seksuele bijwerkingen van farmaca omdat deze een belangrijke invloed hebben op de levenskwaliteit en de therapietrouw van de patienten. Antipsychotica* (* = zie uitleg aan het einde van het artikel) interfereren met neurotransmittersystemen* en hormonale afscheidingen en kunnen op die manier het seksuele functioneren van de patienten beinvloeden.1 Vooral bij thioridazine en andere laag-potente* antipsychotica zal een groot deel van de patienten seksuele bijwerkingen ontwikkelen. Deze zijn dosisafhankelijk en blijven aanwezig gedurende de volledige behandelingsduur. Het verminderen van de dosis antipsychotica en eventuele anticholinergica* of het overschakelen naar een ander middel, bij voorkeur uit de nieuwere ‘atypische’ antipsychotica, is te verkiezen boven het gebruik van farmaca om de seksuele bijwerkingen te verbeteren.

Het Composite International Diagnostic Interview (cidi; World Health Organization, 1992a) is een volledig gestructureerd interview, dat is ontwikkeld door de World Health Organisation (who) om psychiatrische diagnosen te stellen volgens de criteria van de Diagnostic and statistical manual of mental disorders (dsm; American Psychiatric Association, 1987, 1994) of de International classification of diseases (icd; World Health Organization, 1992b).

In dit artikel verkennen wij het gebruik van psychodramatechnieken binnen cognitieve gedragstherapie bij patienten met auditieve hallucinaties. De samenhang tussen psychodramatechnieken en contraconditioneren komt daarbij aan de orde. De sociale-rangordetheorie van Gilbert beschrijft de machtsrelatie tussen stem en stemmenhoorder en is behulpzaam bij zowel cognitieve gedragstherapie als psychodrama. We illustreren het verband tussen contraconditioneren, psychodrama en de sociale-rangordetheorie aan de hand van twee voorbeelden uit therapie.

Sence of coherence refers to the feeling that situations are comprehensible, manageable and meaningful. It is thought that sense of coherence protects people from aversive consequences of stressors. In the present study it was determined whether the Sense of Coherence Questionnaire for Children (SOC-K) is a valuable measurement for sense of coherence in children. The results of the study, which was conducted in 717 children, aged 8-12, show that the questionnaire has good psychometric properties. The validity of the questionnaire was supported by a negative relationship with somatic complaints, social anxiety, and depressiveness. Moreover, it was demonstrated that there was a strong relationship between the score on the questionnaire at the first measurement and that of 6 months later. This indicates that sense of coherence could be an important variable in the prevention and/or treatment of somatic complaints and negative moods in children.

De prevalentie van geweldsdelicten in Nederland laat de afgelopen decennia een duidelijke stijging zien. Het voorkomen van recidive bij deze groep daders is dan ook een beleidsprioriteit. In de loop der jaren zijn behandelinterventies voor geweldplegers ontwikkeld, zoals Aggression Replacement Training en Anger Management. Uit meta-analyses naar de effectiviteit van cognitief-gedragstherapeutische interventies voor geweldplegers blijkt dat deze een gemiddelde effectgrootte van rond .80 weten te bereiken, wat als een groot effect wordt beschouwd. Effectieve interventies voldoen aan de principes van de psychologie van crimineel gedrag, zoals geformuleerd door Andrews en Bonta. Centraal in dit model staan het risico- , behoefte- en responsiviteitsprincipe. Dit houdt in dat op gedragsverandering gerichte interventies moeten worden aangewend bij matig- tot hoog-risico delinquenten; dat de interventie gericht dient te zijn op verandering van criminogene behoeften, zoals middelenmisbruik en procriminele opvattingen; en dat de interventie aansluit bij de leerstijl van de delinquent, gestructureerd is en concreet.

Sommige genen zijn onderhevig aan ‘genomic imprinting’: van deze genen komt of alleen het paternale allel of alleen het maternale allel tot expressie. Het voorkomen van ingeprente genen wordt verklaard met de conflicttheorie, die is afgeleid van de evolutietheorie. In dit artikel wordt deze theorie gebruikt om ontwikkelingen in het postnatale gedrag te onderzoeken. Daarvoor worden kenmerken van het Prader-Willi-syndroom (pws) en Angelman-syndroom (as) geanalyseerd. Deze syndromen ontstaan doordat de effecten van paternale of maternale allelen ontbreken. Uit de analyse blijkt dat de conflicttheorie gedragingen van kinderen tijdens de fase van de borstvoeding goed kan verklaren. Hoe de theorie de ontwikkeling in het eetgedrag en sociaal-emotioneel gedrag op latere leeftijd kan verklaren, is minder duidelijk. De problemen die hierbij optreden worden geanalyseerd door het extreme eetgedrag bij pws te vergelijken met kenmerken van het zogeheten spaarzame fenotype, en door de vrolijke dispositie van as-kinderen te onderzoeken in termen van de evolutionaire signaaltheorie.

Inleiding: Het doel van dit onderzoek was de ervaringen van tutoren met een gedragsbeoordelingslijst te inventariseren om deze beoordelingslijst verder te kunnen verbeteren. Tutoren hebben aan de hand van de beoordelingslijst de eerste- en tweedejaars studenten geneeskunde uit hun tutorgroep beoordeeld op professioneel gedrag. De beoordelingslijst omvatte drie dimensies: omgaan met werk en taken, omgaan met anderen en omgaan met eigen functioneren.

De laatste decennia is veel onderzoek gedaan naar het verband tussen lichaamswaardering en zelfwaardering. Er is echter nog maar weinig aandacht geweest voor factoren die dit verband modereren. In dit onderzoek wordt bekeken in hoeverre leeftijd en sekse het verband tussen lichaamswaardering en zelfwaardering beinvloeden. Tevens wordt de invloed van sociale vergelijking op lichaamswaardering onderzocht. Volwassen mannen en vrouwen (n = 765) vulden een schriftelijke vragenlijst in. Het onderzoek bevestigt de positieve samenhang tussen lichaamswaardering en zelfwaardering. Leeftijd en sekse blijken het verband tussen lichaamswaardering en zelfwaardering te modereren. Verder blijkt dat sociale-vergelijkingsorientatie, sociale-vergelijkingsrichting en sekse invloed hebben op de lichaamswaardering.

The present study examines the influences of activities of daily living and social comparison on depressive symptoms. Furthermore, this study investigates whether social comparison moderates or mediates the relationship between activities of daily living and depressive symptoms. Residents of a nursery home (N = 102)were interviewed using structured questionnaires. As predicted, activities of daily living are negatively relatedto depressive symptoms. Downward and upward social comparison did not moderate the relationship between activities of daily living and depressive symptoms. Downward and upward social comparison mediated the relationship between activities of daily living and depressive symptoms. Theoretical and practical implications of this study are discussed.

Inleiding: Aan de Rijksuniversiteit Groningen worden trainingen in basisgespreksvaardig- heden gegeven volgens de cumulatieve microtrainingsmethode. Hierbij wordt eerst een vaar- digheid geleerd en in elke volgende training wordt een vaardigheid aan de reeds geleerde vaar- digheden toegevoegd. Omdat het steeds moeilijker werd voldoende begeleiding te bieden is nagegaan of een zelfinstructietraining (ZI-training) met veel minder begeleiding even effec- tief is als een training die voornamelijk onder begeleiding plaatsvindt. Ontwikkeling van de ZI-training: Bij de zelfinstructievorm werkten studenten zelfstandig met behulp van een werkboek. De begeleidingstijd werd zo met ongeveer 50% gereduceerd. Methode: Het onderzoek werd uitgevoerd bij 193 tweedejaars studenten psychologie. In 1998 doorliepen 97 studenten de ZI-training en volgden 96 studenten de begeleide training. Het effect van de trainingen werd gemeten met behulp van twee soorten gedragstoetsen, na- melijk rollenspeltoetsen en videotoetsen. Resultaten: Uit de resultaten bleek dat beide trainingsvormen effectief waren. Bij de videotoets werden effectgroottes behaald van respectievelijk 1.44 en 1.63 voor begeleide training en ZI- training met werkboek en bij de rollenspeltoets effectgroottes van respectievelijk 2.11 en 2.30. Discussie: Het bleek mogelijk de begeleidingstijd bij een training in gespreksvaardigheden aanzienlijk te reduceren met behoud van leereffect. Hoewel de ZI-training minstens even ef- fectief was als de begeleide training is het de vraag of beide trainingsvormen even effectief zijn voor iedere persoon. In vervolgonderzoek zou kunnen worden onderzocht of persoon- lijkheid en leerstijl van invloed zijn op de effectiviteit van de trainingsvormen. (Schonrock- Adema J, Oudenhoven-van der Zee KI van. De effectiviteit van training in gespreksvaardig- heden: zelfinstructie versus begeleide training. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2002;21(4):146-153.)

Jongeren met ernstige gedragsproblemen die zich structureel onttrekken aan hulp kunnen sinds een aantal jaren gedwongen geplaatst worden in een voorziening voor JeugdzorgPlus. Het toerusten van deze jongeren voor deelname aan de samenleving vraagt echter om zorg die verder reikt dan de behandeling in JeugdzorgPlus. Om de behandelresultaten te laten beklijven, is niet slechts nazorg maar langdurig doorgaande zorg nodig.

De verzekeringsmarkt is bedoeld als motor van het in 2006 grondig herziene Nederlandse zorgstelsel dat wettelijk is vormgegeven door onder meer de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet op de Zorgtoeslag (Wzt) en de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). Consumenten worden geacht op de zorgverzekeringsmarkt uit concurrerende verzekeraars te kiezen die op hun beurt op zorginkoopmarkten de kwalitatief beste en meest doelmatige zorgaanbieders contracteren. Op deze wijze wordt het stelsel geacht zowel kwaliteitsverhoging als kostenbeheersing te bewerkstelligen. In de praktijk werkt dit systeem (nog) niet zoals is beoogd. Kostenbeheersing is vooralsnog vooral het gevolg van overheidsinterventie, geconditioneerd door sectorbrede afspraken zoals het Bestuurlijk Hoofdlijnenakkoord. Dit leidt tot omzetbeheersing met weinig onderscheidend vermogen en daardoor weinig ruimte voor wenselijke groei of beloning van kwaliteit. In dit artikel wordt voorgesteld vooral de vrijheidsgraden op de polis- en inkoopmarkt te vergroten. Mocht de zorgmotor blijven haperen, dan kan aan alternatieve (publieke) systemen gedacht worden. Vooralsnog lijkt een doorstart echter eerder aan de orde dan rechtsomkeert te maken.

Het omgaan met en de behandeling van hypochondere en somatiserende patienten is niet eenvoudig. De therapeutische relatie moet bekwaam gehanteerd worden – aangezien deze patienten liever bij een medicus zitten dan bij een psychotherapeut – en het onderzoek naar de effectiviteit van interventies is beperkt. Ook bij bekwame therapeuten draait de behandeling van deze patienten makkelijk op een mislukking uit. Deze kan in verschillende fasen van het contact optreden. In dit artikel komen achtereenvolgens aan de orde: het behandelcontract, cognitieve gedragstherapie, exposure in vivo met responspreventie, en het gebruik van psychofarmaca. In de discussie wordt besproken welke factoren een rol gespeeld kunnen hebben bij mislukkingen en welke lessen hieruit getrokken kunnen worden.

Groepsopvoeders hebben een complex vak. De problemen van de clienten in de residentiele jeugdzorg zijn vaak ernstig. Bovendien lopen verschillende taken en doelen in het werk van groepsopvoeders door elkaar. In de residentiele zorg gaat het immers om orthopedagogische basiszorg – verzorgen en opvoeden – en om behandeling. Vier voorbeelden laten zien wat een uitgewerkte visie, het werken met theoretisch onderbouwde methodieken en monitoring bijdragen aan de kwaliteit van de basiszorg.

Acceptance of pain appears as an important factor in pain research and in practice. Different measurement instruments were developed, among which the Chronic Pain Acceptance Questionnaire (CPAQ;McCracken, Vowles & Eccleston, 2004). In this study possible psychometric problems with the Dutch version of the CPAQ are investigated. Different models of the CPAQ, among which the general two-factor model (subscales Activity Engagement and PainWillingness), were tested in confirmatory factor analysis (N = 584). None of the models met the established fit criteria for adequate fit. It is concluded that the factor structure of the Dutch version of the CPAQ can not be confirmed; the scale as such should be rejected as a useful measurement instrument. Alternative questionnaires to measure acceptance of pain (ICQ, PaSol, PIPS) are suggested

Schizofrenie heeft in ongeveer 80 procent van de gevallen een ongunstig beloop. Deze groep patienten is chronisch psychotisch of heeft regelmatig een psychotische terugval. Dit heeft grote invloed op hun welbevinden en hun maatschappelijk functioneren als werknemer, partner, clublid, etc. Tot voor kort kwam de hulpverlening pas na een lange onbehandelde duur, van gemiddeld twee jaar na het begin van de psychose, op gang. Dit komt doordat psychotische patienten uit zichzelf bijna geen hulp zoeken en familieleden, huisartsen, studiebegeleiders en andere betrokkenen niet in goed staat zijn om een psychose vast te stellen.

‘De wijk: een bron van energie’ (The neighborhood, a source of energy) is a pilot project that was coordinated by The Netherlands Institute for Sport and Physical Activity (NISB). Pilots were carried out in six municipalities to address change in the social and physical environment of health. Results show that the projects were successful in achieving collaboration, in training professionals, in involving parents and in making policy for healthy nutrition and physical activity. The pilots were supported by a national organization structure that facilitated the exchange of knowledge and that provided methods and tools to develop, implement and evaluate interventions

Positive psychology should embrace negative experiences Positive psychology will harm itself if it submits to the tyranny of positivity (Held, 2002), that is apparent in parts of the self-help literature and for some of its prominent members. Negative emotions serve a critical function in our lives, and will enable us to stay focused on the parts of reality that are necessary for optimal functioning. We need both reality and the lust principle.

Een toenemend aantal kinderen is te dik. Uit onderzoek van de Universiteit Maastricht blijkt dat kinderdagverblijfmedewerkers invloed kunnen hebben op wat kinderen eten en hoe veel ze bewegen. Ze kunnen ook ouders stimuleren om thuis gezond gedrag te bevorderen. Zo kunnen kinderdagverblijven bijdragen aan het voorkcimen van overgewicht bij kinderen.

Mensen in armoede geven te vaak aan dat de drempel naar de hulpverlening hoog is en dat ze zich er niet begrepen voelen. Tegelijkertijd ervaren veel hulpverleners drempels wanneer ze werken met mensen in armoede. Bind- Kracht in Armoede streeft er met een krachtgerichte aanpak naar deze drempels te slechten.

Het meten van behandelresultaten, de zogenaamde Routine Outcome Measurement (ROM), neemt een steeds prominentere plaats in binnen de GGZ. Diverse meetinstrumenten lijken geschikt als ROM-instrument, waarbij de mogelijkheid om uitkomsten van verschillende ROM-methoden te vergelijken door GGZ Nederland onderzocht wordt.

De afgelopen decennia is marktwerking in een aantal sectoren geïntroduceerd. De gedachte achter de marktwerking is: (1) concurrentie tussen aanbieders gaat onnodig hoge kosten tegen, (2) meer keuzemogelijkheden voor consumenten en (3) meer creativiteit en vernieuwing van dienstverlening. Zo is de marktwerking ook in de sectoren gezondheidszorg en welzijn geïntroduceerd. Een van de elementen van die marktwerking is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze wet verplicht gemeenten om de diensten op het gebied van welzijnszorg, zoals Hulp bij het Huishouden (in dit arikel afgekort als HH) in te kopen via aanbestedingsregels. Dat heeft geleid tot veel commotie. In dit artikel analyseren we de gevolgen van de introductie van marktwerking in de welzijnszorg en specifiek het aanbesteden van HH.

Borderline personality disorder (BPD) is a severe personality disorder whose main features include affective instability, identity problems, negative relationships and self-harm. The Personality Assessment Borderline- features (PAI-BOR) scale developed by Morey (1991) assesses these features on a continuous scale. In 2004, the PAI-BOR was translated into Dutch and completed by 8511 men and women aged 18 to 90 years. The internal consistency (Crohnbach's α) of the Dutch PAI-BOR is good (α = 0.81). Six-month test-retest correlation is 0.78. Thus, BPD features in the general population can reliably be assessed by the Dutch version of the PAI-BOR. The four domains as proposed by Morey (1991) are also found in the Dutch data. The effects of sex, age and educational level on BPD features are discussed and means and standard deviations for twelve sex (3287 men, 5224 women) by age (18 - 35, 36 - 90 years) by level of education (low, middle, high) groups are presented. © 2009 Bohn Stafleu van Loghum.

De behandeling van diabetes bestaat grotendeels uit zelfzorg. Patienten moeten dagelijks en waarschijnlijk levenslang hun medicatie, voeding en lichamelijke activiteit op elkaar afstemmen. Ze moeten constant alert zijn op tekenen van ontregeling van bloedglucosewaarden of beginnende complicaties. Diabetes heeft dan ook een grote emotionele impact, met als gevolg veelvoorkomende psychologische problemen varierend van aanpassingsproblemen tot angststoornissen en depressie.

Rationele Rehabilitatie (RR) is een kortdurende cognitieve gedragstherapie waarmee patienten meer controle over hun klachten kunnen ontwikkelen. De effecten zijn aangetoond bij patienten met vooral chronische klachten, maar nog niet bij patienten met verslavingsproblematiek. Dit artikel beschrijft een tweede pilotstudie naar het effect van RR bij deze doelgroep. De resultaten laten zien dat patienten die de behandeling afmaken, meer autonomie en regie en minder klachten ervaren. Tot op het moment van follow-up is er geen sprake van terugval in verslaving. Omdat het hier om een selecte groep van gemotiveerde patienten ging en de studie een ongecontroleerd karakter had, kunnen harde uitspraken over dit op zich positieve resultaat pas worden gedaan wanneer hetzelfde blijkt uit een gecontroleerde vervolgstudie.

Inleiding: Het In VIVO-project bestaat twee jaar en de implementatie van de nieuwe opleidingsplannen is in volle gang. In dit artikel is de focus gericht op de implementatie van het toets-systeem. Meer specifiek wordt ingegaan op belemmerende en bevorderende factoren met betrekking tot de implementatie van toetsinstrumenten en de percepties van artsen in opleiding tot specialist (aios) over het daadwerkelijke gebruik van deze meetinstrumenten op de werkvloer.

Bewoners van verzorgingshuizen vormen een hoog- risico groep voor het ontwikkelen van een depressie en/of angststoornis. Deze stoornissen hebben een grote impact, komen veel voor en worden vaak slecht herkend in verzorgingshuizen in Nederland. Een preventieve benadering verdient daarom meer aandacht. Dit artikel beschrijft de opzet van een gerandomiseerd, gecontroleerd onderzoek naar de haalbaarheid en (kosten) effectiviteit van een stepped-care programma met als doel het ontstaan van depressieve- en/of angststoornissen bij bewoners van verzorgingshuizen te voorkomen. De primaire uitkomstmaat van het onderzoek is het ontstaan van een dergelijke stoornis binnen een jaar, met een vervolgmeting na twee jaar. Secundaire uitkomstmaten zijn: symptomen van depressie en angst, kwaliteit van leven, directe gezondheidszorgkosten en tevredenheid met de behandeling. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de effecten van preventieve interventies van psychiatrische problemen bij ouderen. Geindiceerde preventie door middel van een stepped care programma lijkt echter een veelbelovende aanpak om bewoners en hun verzorgenden te ondersteunen om deze problemen te voorkomen. Dit onderzoek levert een bijdrage aan de kennis op het gebied van preventie van depressie en angst bij ouderen. Mogelijke positieve resultaten kunnen een bijdrage leveren aan het verbeteren van de zorg op dit terrein.

Onder het motto ‘Active Aging: Wisdom for body, mind and spirit' vond in Osaka, Japan, van 14-18 oktober 2007 het wereldcongres van de International Psychogeriatric Association (IPA) plaats. Vanuit Nederland was een grote delegatie aanwezig, afkomstig uit het hele veld van de ouderenzorg: ouderenpsychiatrie, klinische geriatrie, verpleeghuisgeneeskunde, ouderenpsychologie en de sociale geneeskunde.

Richtlijnen, mits op de juiste wijze toegepast, kunnen een waardevolle rol vervullen in het bijdragen aan de kwaliteit van het medisch onderwijs. Binnen het In VIVO-project worden richtlijnen ontwikkeld om het leren en toetsen op de werkplek te ondersteunen en de gebruikers ervan de mogelijkheid te geven deze richtlijnen naar hun eigen context te vertalen. De richtlijnen betreffen uiteenlopende aspecten van de medische vervolgopleidingen en in het bijzonder die aspecten die volgens de nieuwe regelgeving verplicht zijn, maar waarvoor nog niet veel aanwijzingen voor de uitvoering beschikbaar zijn.

Samenwerking in de gezondheidszorg is van groot belang voor de optimale zorg voor de patient. Sinds kort is samenwerken dan ook een van de centrale competentiegebieden in het medische basiscurriculum en in de vervolgopleidingen. Er is zowel behoefte aan informatie met betrekking tot inzichten en theorieen over samenwerken als aan voorbeelden van didactische werkvormen om het samenwerken aan te leren. Dit artikel beschrijft zes theorieen en inzichten over processen die bij het samenwerken een rol spelen. Vervolgens passeren aan de hand van een competentiemodel enkele didactische werkvormen, die zich richten op kennis, vaardigheden, kwaliteiten, inspiratie en normen en waarden, de revue.

Het doel van dit onderzoek was het analyseren van het medicatie voorschrijfgedrag bij verpleeghuisbewoners met nierfunctiestoornissen aan de hand van een tabel voor dosisaanpassingen. Het betrof een prospectieve studie naar het voorschrijfgedrag van artsen met behulp van een tabel voor dosisaanpassingen bij nierfunctiestoornissen. De populatie bestond uit alle opgenomen patienten in instellingen voor verpleeghuiszorg (twee verpleeghuizen, een verzorgingshuis met verpleeghuisbedden en een schakelafdeling van een ziekenhuis) met een geschatte klaring op basis van het serumcreatinine (GFR) ” 50 ml/min. Er werden 61 patienten in het onderzoek geincludeerd. Bij 38 van de 61 patienten met een klaring

Wil Meeus en Nadine Engels gaan vanuit hun praktijk in Vlaanderen in op de vraag hoe supervisoren kunnen inspelen op het werken met een portfolio. Omdat ook in Nederland in opleidingen het portfolio steeds gangbaarder wordt, bevat hun bijdrage belangrijke aandachtspunten voor Nederlandse opleidingssupervisoren.

In dit artikel worden vijf zienswijzen op veranderen beschreven. Deze zienswijzen zijn onderling strijdig maar beschrijven en verklaren elk een deel van de werkelijkheid. Het zijn geeldrukdenken: een socio-politieke zienswijze; blauwdrukdenken: een rationele, empirische zienswijze; rooddrukdenken: een mensgerichte, relationele zienswijze; groendrukdenken: een leergeorienteerde benadering en witdrukdenken: een visie van zelfsturing en zelforganisatie. Met deze (meta-)theorie kan men organisaties beschrijven en diagnosticeren: hoe zien ze eruit en hoe kan ik ze begrijpen? Men kan er veranderingsprocessen mee ontwerpen: hoe kan ik met deze verandering in deze context omgaan? Men kan zich bewust worden van de eigen voorkeuren en allergieen: waarom ben ik altijd geneigd tot bepaalde benaderingen en zie ik andere over het hoofd? En men kan ermee kijken naar communicatie: waarom klikt het in de ene situatie en waarom stagneert en conflicteert het in de andere? (Caluwe L de. Veranderen: een meervoudig perspectief. Verschillende manieren van denken over veranderen. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2007;26(6):265-271.)

Inleiding: Blended learning streeft een integratie na van een elektronische met een fysieke leeromgeving. Hoewel dit in het medisch onderwijs vaak wordt toegepast, werd blended learning zelden geevalueerd. Als pilotproject werd het opleidingsonderdeel biofysica uit de eerste bachelor geneeskunde en tandheelkunde in 2004-2005 in die zin aangepast. In dit onderzoek werd nagegaan hoe deze onderwijsvernieuwing werd ervaren door studenten en docent, en wat het effect was op de examenuitslagen van de drie vakken die in hetzelfde semester geexamineerd werden.

Inleiding: De modernisering van de vervolgopleidingen bereikt in 2007 individuele opleiders: tijdens het project ‘Vaart in Innovatie VervolgOpleidingen’ zullen alle opleiders kindergeneeskunde en obstetrie & gynaecologie hun opleidingen aanpassen. De vraag is hoe ze de vele en complexe veranderingen zo succesvol mogelijk kunnen realiseren. Literatuurreviews laten zien dat (1) veel factoren van belang zijn, maar dat geen enkele factor onder alle omstandigheden doorslaggevend is, en (2) dat innovaties nooit lineair verlopen, maar steeds schoksgewijs. Een standaardaanpak voor succesvol veranderen is er daardoor niet en het is belangrijk om concrete ervaringen te delen. Dit artikel beschrijft de innovatie van de opleiding tot kinderarts in het opleidingscluster van de Beatrix Kinderkliniek van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Aanpak en resultaten: De innovatie is projectmatig aangepakt met een ontwerpfase en een implementatiefase. De ontwerpfase resulteerde na zeven maanden in 19 aanbevelingen voor de herziening van de opleiding. De implementatiefase startte begin 2003 met de ambitie om voorjaar 2004 een nieuw curriculum te starten. De start is echter uitgesteld en uiteindelijk is besloten met afzonderlijke vernieuwingen van start te gaan. Januari 2007 zijn de ontwikkelingen nog steeds gaande. Rond alle 19 aanbevelingen zijn veranderingen geheel of gedeeltelijk doorgevoerd. Er zijn ook extra ontwikkelingen geweest en de invoering van sommige vernieuwingen is opgeschort. Conclusies en beschouwing: Rond alle aanbevelingen zijn succesvol activiteiten ontplooid en de kwaliteit van de opleiding is makkelijker bespreekbaar. Vertraging trad op door (1) toenemend bewustzijn over didactische en onderwijskundige vragen, (2) landelijke moderniseringsactiviteiten en (3) een kleiner aantal aios. Retrospectief is makkelijk aan te geven wat er beter en sneller gekund had. Prospectief is wellicht de belangrijkste les dat rekening gehouden moet worden met onverwachte factoren: landelijke ontwikkelingen en onderwijskundige en didactische vragen die ontstaan door de grotere aandacht voor de opleiding. Dat alles neemt tijd en leidt tot langdurige implementatietrajecten. (Pols J, Jippes E, Verhagen AAE, Hercules LM, Sauer PJJ. Vernieuwing opleiding kindergeneeskunde in de Beatrix Kinderkliniek, Universitair Medisch Centrum Groningen. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2007;26(2):63-74.)

In elderly people heart failure (HF) is a frequently occurring problem, with a high mortality rate and frequent admissions to the hospital. Many of the patients even show frequent transitions between their own homes and hospital. From April 2004 until June 2006 67 patients were included in this program and admitted to the nursing home. After a rehabilitation period with a mean duration of 67 days in the nursing home 81% returned back home. The interviews showed that 72% of the respondents (n=29) were satisfied with the care they received in the nursing home, 78% of the respondents judged the followed rehabilitation program as good. 95 % of the respondents judged their health status after discharge from the nursing home as good or moderate. From the 2,5 years follow- up of all patients appeared that 16% of the patients died and that no hospital readmissions had been taken place. This collaboration between a hospital and a nursing home in Amsterdam is a good example of a successful rehabilitation program in a perspective of chain supply of care.

Despite all medical fertility techniques, around ten percent of all couples remains involuntarily childless. A period of grief and mourning follows due to an invisible loss. The involuntarily childless woman or man often experiences insufficient social support, which further aggravates the distress symptoms such as physical health problems, anxiety, depression, as well as complicated mourning.

Op zoek naar het profi el van de ideale opleider interne geneeskunde werd een enquete opgesteld voor artsassistenten en opleiders. Hun oordeel bleek opvallend sterk overeen te komen: de ideale opleider is enthousiast, een goed clinicus, een begaafd docent en gemakkelijk benaderbaar voor artsassistenten. Een wetenschapper hoeft hij niet te zijn. Enige literatuur over het onderwerp wordt besproken. (Hoekstra JBL, Holleman F. De ideale opleider. Een enquete in de interne geneeskunde. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2006;25(2):83–87.)

Januari 2006 is het zover: na dertig jaar gesteggel en een paar experimenten wordt marktwerking in de zorg geintroduceerd. De Mededingingswet (Mw) wordt zonder veel restricties van toepassing op de gehele zorgmarkt wanneer de Zorgverzekeringswet in werking treedt.