Search

Dit rapport is ook in het Engels verschenen met nummer 2016-0023.

Dit rapport is ook in het Engels verschenen met nummer 2016-0023.

We prijzen Nederlandse paardenrassen zoals het Groninger paard niet alleen omdat ze onderdeel van ons cultuurhistorisch erfgoed zijn maar ook vanwege hun veelzijdigheid en betrouwbare karakter. Helaas is de populatie klein. Dan is een goed doordacht fokbeleid nodig voor het behoud van genetische diversiteit en een gezonde populatie

Voor ruimtelijke ingrepen die kunnen leiden tot overtreding van verbodsbepalingen uit de Flora- en faunawet dient ontheffing te worden verleend. In een onderzoek naar de praktijk van de ontheffingen zijn 21 ontheffingsdossiers bekeken op de ecologische en procedurele aspecten. Op grond daarvan werden een vijftal knelpunten bij de huidige invulling van de wet geïdentificeerd. Deze knelpunten zijn op te lossen door de soortbescherming ('gunstige instandhouding van de soort') te betrekken op het niveau van een netwerkpopulatie (in plaats van individuen), en door bij alle ingrepen waarvoor ontheffing is aangevraagd monitoring verplicht te stellen. Tevens wordt aanbevolen om in de wet een meldingsplicht op te nemen, in plaats van een vrijstelling bij lichte ruimtelijke ingrepen en/of algemeen voorkomende soorten

Resultaten van onderzoek naar de ontwikkeling van de reeënpopulatie in de Amsterdamse Waterleidingduinen na het staken van de beheersjacht in 1997. Gevreesd werd voor een sterke toename gevolgd door een grote sterfte Dit bleek niet het geval; de populatie blijft min of meer stabiel. Van de processen die verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor deze stabilisatie (sterfte, migratie of voortplanting) blijkt kalversterfte het belangrijkste (voral als gevolg van predatie door vossen)

In Nederland streeft men ernaar natuurgebieden zo veel mogelijk open te stellen voor recreatie. Recreatie kan echter een extra stressfactor betekenen voor kleine en versnipperde populaties. Dat kan de duurzame instandhouding van soorten in gevaar brengen. Het combineren van recreatie en natuur vraagt daarom om een goede balans. In dit artikel wordt een beleidsinstrument gepresenteerd waarmee de effecten van recreatie en de effectiviteit van recreatiezonering zijn verkend.

Verspreiding van de beverrat (Myocastor coypus) in Nederland (leefgebieden en aantallen), kenmerken van de soort en van populaties, schade (effecten op de vegetatie en andere diersoorten; graverij in oevers; vraat van landbouwgewassen; overdracht van parasieten en ziektekiemen), huidige bestrijdingsmethoden, en voorstellen voor een meer structurele bestrijding en schadepreventie. Meer onderzoek naar de ecologie van het dier is noodzakelijk

Een beeld van de verspreiding van boommarters en van reproductieve boommarterpopulaties in Nederland op grond van marterwaarnemingen en (vooral) verkeersslachtoffers. De kansen en bedreigingen voor deze populaties in de verschillende regio's, en de noodzakelijke beheersmaatregelen, met name voor de (reproductieve) populaties in de Fries-Drentse Wouden, op de Utrechtse Heuvelrug en op de Veluwe

Omdat de zeehondenpopulatie in de Waddenzee opnieuw bedreigd wordt door het zeehondenvirus stelt zich de vraag of menselijk ingrijpen in de vorm van grootschalige opvang van zieke dieren gewenst is. Daarbij spelen diverse overwegingen en randvoorwaarden een rol: nationale en internationale wetgeving m.b.t. natuurbescherming en natuurbeheer, zorgplicht voortvloeiend uit de Welzijnswet, en ecologische aspecten. Omdat het behoud van de populatie als geheel voorop staat en er ecologische risico's verbonden zijn aan opvang en weer vrijlaten van individuele dieren, moet de opvang tot een maatschappelijk aanvaardbaar minimum beperkt blijven

Zwarte populier is een autochtone soort voor Nederland en komt voor in rivierbegeleidende ecosystemen. In Europees verband is een groot onderzoeksproject gestart (Europop) naar de genetische aspecten van natuurlijke populaties. De oorzaken voor de achteruitgang van de soort, en de resultaten van het onderzoek naar de genetische diversiteit en differentiatie, binnen en tussen populaties in Europese riviersystemen en in de enige Nederlandse natuurlijke populatie bij Gendt langs de Rijn. Mogelijke strategieën voor behoud en beheer van de zwarte populier worden besproken

Uitleg over minimum levensvatbare populaties in relatie tot de habitatgrootte, metapopulaties en het belang van de ruimtelijke configuratie van versnipperd habitat voor de duurzame aanwezigheid van soorten, ruimtelijke analysetechnieken en kennissystemen voor het clusteren van leefgebieden tot netwerken en het bepalen van de draagkracht van netwerken (LARCH: LandschapsAnalyse en Regels voor de Configuratie van Habitats), en het belang van nauwkeurige verspreidingsgegevens (actueel en historisch) hierbij. Als voorbeeld onderzoeken naar verspreiding en habitat(netwerken) van roerdomp en adder, en ruimtelijke analyses voor de samenhang van heide, stuifzand en duin, en het effect van wegen op de duurzame aanwezigheid van de zandhagedis op de Utrechtse Heuvelrug

Genetische diversiteit binnen twee soorten en twee populaties van eiken. Met behulp van moleculaire technieken werden zomereiken en wintereiken onderzocht uit Bosreservaat De Meinweg bij Roermond en militair terrein De Stompert bij Soesterberg

Overzicht van oorzaken en mogelijke oplossingen voor de nog steeds voortdurende achteruitgang van de noordse woelmuis (Microtus oeconomicus arenicola) in Nederland, ondanks de strikte bescherming vanuit het Europese en Nederlandse natuurbeleid. Verspreiding in Nederland van lokale en netwerkpopulaties, kenmerkende fysisch-geografische regio's en leefgebieden (vegetatie, dynamiek, beheer), concurrentie met andere Microtus-soorten (veldmuis en aardmuis), versnippering van leefgebieden en achteruitgang in verschillende regio's

Uit een vergelijking van de genetische variatie in een aangeplant bos en een natuurlijke verjonging (Amerongen) met een natuurlijk bos (De Meinweg) blijkt dat het bosbeheer geen waarneembaar effect heeft. Door de bijdrage van vele, onbekende vaders is de genetische variatie overal groot. Het onderzoek werd uitgevoerd met microsatelliet-analyse

De laatste 20 jaar is regelmatig voortplanting van de boommarter vastgesteld in 3 gebieden in Nederland. De vraag is of er voldoende genetische uitwisseling tussen de dieren in deze 3 gebieden optreedt. Moleculaire technieken zouden gebruikt kunnen worden om de genetische samenhang van de Nederlandse boommarters na te gaan

Resultaten van onderzoek met kleurringen bij kokmeeuwen rond de Hofvijver in Den Haag in de winterperiodes van begin jaren zestig: aantalsverloop, leeftijdsverhouding, herkomst, terugvangsten, en waarnemingen op de ringplaats en elders. Uit dit onderzoek, en ander onderzoek in Nederlandse en Europese steden, blijkt grote plaatstrouw eerder regel dan uitzondering te zijn

Risico-identificatie en risico-assessment werden uitgevoerd met onderbouwing van informatie over het voorkomen en over de mechanismen van diverse infectieziekten zoals in de literatuur beschreven is. Het bleek dat de betreffende runderen een low risk profile hebben. Hieruit kunnen managementmaatregelen geformuleerd worden.

Na het uitsterven van de otter (Lutra lutra) in Nederland in 1989 werd in juli 2002 gestart met de herintroductie er van in de Kop van Overijssel (De Wieden). De otters zijn gevolgd. De populatie is flink toegenomen. Een toenemende bron van zorg is het aantal doodgereden otters in en rondom de uitzetgebieden. De otter heeft zich inmiddels door het hele uitzetgebied verspreid, alsmede een aantal aangrenzende gebieden. Ook wordt er bij geplande uitbreidingen rekening gehouden met de ecologische verbindingszones

We prijzen Nederlandse paardenrassen zoals het Groninger paard niet alleen omdat ze onderdeel van ons cultuurhistorisch erfgoed zijn maar ook vanwege hun veelzijdigheid en betrouwbare karakter. Helaas is de populatie klein. Dan is een goed doordacht fokbeleid nodig voor het behoud van genetische diversiteit en een gezonde populatie

Uit onderzoek van de migratiepatronen van Noordzeeharing tussen voedsel-, paai- en overwinteringsgebieden blijkt dat de populaties van verschillende paaiplaatsen geen gescheiden rassen zijn met door instinct bepaald trekgedrag. Bestaande migratiepatronen kunnen beschouwd worden als tradities die door oudere generaties worden doorgegeven aan jongere; aangeleerd gedrag dus. Het gedrag van een populatie kan veranderen wanneer een nieuwe jaarklas, die nog niet gebonden is aan een bepaalde gewoonte, zich laat beïnvloeden door hydrografische verstoringen. Als voorbeelden het herstel van een jarenlang uitgestorven paaiplaats op de Aberdeenbank, en het voorkomen van periodes waarin Noordzeeharing overwintert in het Skagerrak (Bohuslän periodes)

De Waddenzee en de Noordzeekustzone zijn aangewezen als Natura2000-gebieden. Naast een verplichting tot instandhouding is voor de Waddenzee een verbeterdoelstelling geformuleerd voor de schelpdieretende vogelsoorten Eider (als broedvogel en als niet-broedvogel), Topper, Kanoet, Scholekster en Steenloper (voor deze soorten als niet-broedvogel). Voor de Noordzeekustzone zijn voor schelpdieretende kustvogels en voor de aangewezen habitattypen alleen behoudsdoelstellingen geformuleerd. Anno 2010 voldoen de populaties van de Topper, de Kanoet en de Steenloper aan de Instandhoudingsdoelstellingen voor de Waddenzee. De aantallen van de Eider en de Scholekster liggen lager dan de geformuleerde doelstellingen. In de Noordzeekustzone liggen de aantallen Zwarte Zee-eenden, Eiders en Scholeksters onder de geformuleerde Instandhoudingsdoelstellingen. Voor de Kanoet werden deze gehaald tussen 1999-2000 en 2003-2004 maar de actuele situatie is onduidelijk. Gedurende de laatste decennia waren verscheidene factoren van belang voor de aantalsontwikkeling van de meeste schelpdieretende vogelsoorten. Het toenmalige Ministerie van LNV (nu EL&I) heeft in 2008 aan IMARES vragen gesteld die in het kader van een zogenaamd BO-project moesten worden beantwoord. Voor de belangrijkste soorten schelpdieretende vogels (de hierboven genoemde soorten plus de Zwarte Zeeeend) gaat het om de volgende vragen: In hoeverre is het benodigde voedsel aanwezig? Is het beschikbare voedsel van voldoende kwaliteit? Is het preferente voedsel beschikbaar en bereikbaar? Krijgen de vogels voldoende gelegenheid om het voedsel ook te bemachtigen (onder invloed van ecologische en antropogene factoren)? Deze basisvragen zijn door het Ministerie voor de 6 te onderzoeken vogelsoorten (Eider, Zwarte Zeeeend, Toppereend, Scholekster, Kanoet en Steenloper) vertaald naar de in Hoofdstukken 3 t/m 8 weergegeven kennisvragen per soort. Deze richten zich vooral op de voedselecologie van de genoemde schelpdieretende soorten. De centrale vraag die in dit rapport wordt besproken is in hoeverre de condities binnen de Waddenzee en de Noordzeekustzone van invloed zijn of kunnen zijn op de populatieomvang van de genoemde soorten. De belangrijkste factoren die hierop invloed kunnen hebben zijn habitatgeschiktheid en voedselvoorziening. Habitatgeschiktheid is in deze gebieden vooral gekoppeld aan de aanwezigheid van geschikte leefgebieden en verstoring, voedselvoorziening aan de beschikbaarheid van voldoende hoeveelheden geschikte prooidieren.

De Waddenzee en de Noordzeekustzone zijn aangewezen als Natura2000-gebieden. Naast een verplichting tot instandhouding is voor de Waddenzee een verbeterdoelstelling geformuleerd voor de schelpdieretende vogelsoorten Eider (als broedvogel en als niet-broedvogel), Topper, Kanoet, Scholekster en Steenloper (voor deze soorten als niet-broedvogel). Voor de Noordzeekustzone zijn voor schelpdieretende kustvogels en voor de aangewezen habitattypen alleen behoudsdoelstellingen geformuleerd. Anno 2010 voldoen de populaties van de Topper, de Kanoet en de Steenloper aan de Instandhoudingsdoelstellingen voor de Waddenzee. De aantallen van de Eider en de Scholekster liggen lager dan de geformuleerde doelstellingen. In de Noordzeekustzone liggen de aantallen Zwarte Zee-eenden, Eiders en Scholeksters onder de geformuleerde Instandhoudingsdoelstellingen. Voor de Kanoet werden deze gehaald tussen 1999-2000 en 2003-2004 maar de actuele situatie is onduidelijk. Gedurende de laatste decennia waren verscheidene factoren van belang voor de aantalsontwikkeling van de meeste schelpdieretende vogelsoorten. Het toenmalige Ministerie van LNV (nu EL&I) heeft in 2008 aan IMARES vragen gesteld die in het kader van een zogenaamd BO-project moesten worden beantwoord. Voor de belangrijkste soorten schelpdieretende vogels (de hierboven genoemde soorten plus de Zwarte Zeeeend) gaat het om de volgende vragen: In hoeverre is het benodigde voedsel aanwezig? Is het beschikbare voedsel van voldoende kwaliteit? Is het preferente voedsel beschikbaar en bereikbaar? Krijgen de vogels voldoende gelegenheid om het voedsel ook te bemachtigen (onder invloed van ecologische en antropogene factoren)? Deze basisvragen zijn door het Ministerie voor de 6 te onderzoeken vogelsoorten (Eider, Zwarte Zeeeend, Toppereend, Scholekster, Kanoet en Steenloper) vertaald naar de in Hoofdstukken 3 t/m 8 weergegeven kennisvragen per soort. Deze richten zich vooral op de voedselecologie van de genoemde schelpdieretende soorten. De centrale vraag die in dit rapport wordt besproken is in hoeverre de condities binnen de Waddenzee en de Noordzeekustzone van invloed zijn of kunnen zijn op de populatieomvang van de genoemde soorten. De belangrijkste factoren die hierop invloed kunnen hebben zijn habitatgeschiktheid en voedselvoorziening. Habitatgeschiktheid is in deze gebieden vooral gekoppeld aan de aanwezigheid van geschikte leefgebieden en verstoring, voedselvoorziening aan de beschikbaarheid van voldoende hoeveelheden geschikte prooidieren.

Planten kunnen zich verdedigen tegen plagen door te reageren op hun aanwezigheid met het aanmaken van gifstoffen en verteringsremmers, waardoor dit de ontwikkeling van het plaagorganisme remt. Er zijn mogelijkheden om deze plantreactie van te voren te induceren met chemische stoffen, plantextracten, micro-organismen of andere planteneters. In komkommer is gebleken dat deze weerstand geïnduceerd kan worden met witte vlieg, waardoor de biologische bestrijding van spint sterk verbetert

Bezorgdheid over dierenwelzijn en praktische problemen met lethale methoden hebben geleid tot de ontwikkeling van contraceptiemiddelen om hoefdierpopulaties te beheren. Vroege studies hebben enkele chemische sterilisatiemiddelen getest, maar de meeste daarvan zijn niet geschikt gebleken om in het wild levende hoefdieren mee te behandelen. Sommige zijn onpraktisch vanwege de noodzaak van herhaalde toediening of de grote volumes die geïnjecteerd moeten worden om effect te verkrijgen (o.a. (synthetische) hormonen), terwijl andere afvallen vanwege negatieve bijwerkingen op de gezondheid van behandelde dieren (o.a. DES, levonorgestrel). Een ander probleem van de meeste chemocontraceptiemiddelen is hun resistentie tegen biologische afbraak, waardoor de middelen via de voedselketen overgedragen kunnen worden of zich ophopen in het milieu. Het meest veelbelovende chemocontraceptiemiddel is waarschijnlijk de GnRH-agonist leuprolide, dat wel biologisch afbreekbaar is.

Planten kunnen zich verdedigen tegen plagen door te reageren op hun aanwezigheid met het aanmaken van gifstoffen en verteringsremmers, waardoor dit de ontwikkeling van het plaagorganisme remt. Er zijn mogelijkheden om deze plantreactie van te voren te induceren met chemische stoffen, plantextracten, micro-organismen of andere planteneters. In komkommer is gebleken dat deze weerstand geïnduceerd kan worden met witte vlieg, waardoor de biologische bestrijding van spint sterk verbetert

Bezorgdheid over dierenwelzijn en praktische problemen met lethale methoden hebben geleid tot de ontwikkeling van contraceptiemiddelen om hoefdierpopulaties te beheren. Vroege studies hebben enkele chemische sterilisatiemiddelen getest, maar de meeste daarvan zijn niet geschikt gebleken om in het wild levende hoefdieren mee te behandelen. Sommige zijn onpraktisch vanwege de noodzaak van herhaalde toediening of de grote volumes die geïnjecteerd moeten worden om effect te verkrijgen (o.a. (synthetische) hormonen), terwijl andere afvallen vanwege negatieve bijwerkingen op de gezondheid van behandelde dieren (o.a. DES, levonorgestrel). Een ander probleem van de meeste chemocontraceptiemiddelen is hun resistentie tegen biologische afbraak, waardoor de middelen via de voedselketen overgedragen kunnen worden of zich ophopen in het milieu. Het meest veelbelovende chemocontraceptiemiddel is waarschijnlijk de GnRH-agonist leuprolide, dat wel biologisch afbreekbaar is.

Al enkele jaren duiken in de pers berichten op over massale bijensterfte. Het sterven van honingbijenvolken wordt dan gelijk gezien aan het uitsterven van de soort. Juist ná beantwoording van vragen uit de Tweede Kamer komt LNV met een inventarisatie van de actuele situatie, om te weten of aanvullende maatregelen nodig zijn om de bijenpopulatie in stand te houden

Al enkele jaren duiken in de pers berichten op over massale bijensterfte. Het sterven van honingbijenvolken wordt dan gelijk gezien aan het uitsterven van de soort. Juist ná beantwoording van vragen uit de Tweede Kamer komt LNV met een inventarisatie van de actuele situatie, om te weten of aanvullende maatregelen nodig zijn om de bijenpopulatie in stand te houden

In een onderzoek met Amblyseius swirskii in het gewas komkommer ontdekte WUR Glastuinbouw onvermoede effecten van plaagdiversiteit. Als de roofmijt zich uit meerdere bronnen kan voeden, bouwt hij sterkere populaties op, bestrijdt hij wittevlieg krachtiger dan gewoonlijk èn kan hij ook beginnende spinthaarden afremmen. Dit verschijnsel - plaagdiversiteit - opent een nieuwe onderzoeksrichting in de biologische gewasbescherming. De perspectieven zijn aantrekkelijk

Functionele agrodiversiteit betekent omstandigheden creëren om de populatie van en verscheidenheid aan natuurlijke vijanden te vergroten. Die vijanden helpen mee om insecten te beheersen, bijvoorbeeld in spruitkool, onder het motto 'meer aanvallers voor een maximale verdediging'

Na het uitsterven van de otter (Lutra lutra) in Nederland in 1989 werd in juli 2002 gestart met de herintroductie er van in de Kop van Overijssel (De Wieden). De otters zijn gevolgd. De populatie is flink toegenomen. Een toenemende bron van zorg is het aantal doodgereden otters in en rondom de uitzetgebieden. De otter heeft zich inmiddels door het hele uitzetgebied verspreid, alsmede een aantal aangrenzende gebieden. Ook wordt er bij geplande uitbreidingen rekening gehouden met de ecologische verbindingszones

In een onderzoek met Amblyseius swirskii in het gewas komkommer ontdekte WUR Glastuinbouw onvermoede effecten van plaagdiversiteit. Als de roofmijt zich uit meerdere bronnen kan voeden, bouwt hij sterkere populaties op, bestrijdt hij wittevlieg krachtiger dan gewoonlijk èn kan hij ook beginnende spinthaarden afremmen. Dit verschijnsel - plaagdiversiteit - opent een nieuwe onderzoeksrichting in de biologische gewasbescherming. De perspectieven zijn aantrekkelijk

Op Schiermonnikoog hebben mensen (bevolking en toeristen) afgelopen zomer veel overlast van steekmuggen gehad. De overlast was dusdanig, dat vakantiegangers voortijdig het eiland verlieten. De gemeente heeft zich de situatie aangetrokken en heeft om een studie verzocht over oorzaak en omvang van de muggenplaag. Dat zijn: 1. een extreem natte periode in het voorjaar en de vroege zomer van 2007 (de natste sinds 1995), hetgeen leidde tot veel tijdelijke plassen verspreid over het gehele eiland; 2. een zachte winter en een warm voorjaar van 2007 waardoor zich een grotere aanvangspopulatie steekmuggen heeft kunnen ontwikkelen; 3. uitzonderlijk zware regenval in juli (de laatste was in 1987), waardoor veel extra plassen ontstonden die nog lange tijd water behielden, hetgeen onder de zomerse temperaturen leidde tot een snelle opbouw van een omvangrijke steekmuggenpopulatie; 4. door de aanwezigheid van veel opgaande vegetatie op het eiland konden steekmuggen in grotere aantallen overleven en zich gemakkelijker verschuilen en verplaatsen.

De wateroverlast van 1998 was aanleiding om het waterbeheer in Noord-Nederland aan te passen. Hiervoor zijn drie plannen opgesteld: Inrichtingsplan waterberging - natuur Roden Norg; Herinrichting Peize; Herstel bovenlopen Peizerdiep. Bij de herinrichting Peize en de inrichting Roden-Norg zijn waterbergingsgebieden voorzien. In deze gebieden vindt na herinrichting moerasvorming plaats. De locale bevolking heeft ongerustheid getoond over eventueel in de toekomst optredende overlast van steekmuggen. Daarom heeft de provincie Alterra verzocht een nulmeting van de zomersituatie te verrichten

De wateroverlast van 1998 was aanleiding om het waterbeheer in Noord-Nederland aan te passen. Hiervoor zijn drie plannen opgesteld: Inrichtingsplan waterberging - natuur Roden Norg; Herinrichting Peize; Herstel bovenlopen Peizerdiep. Bij de herinrichting Peize en de inrichting Roden-Norg zijn waterbergingsgebieden voorzien. In deze gebieden vindt na herinrichting moerasvorming plaats. De locale bevolking heeft ongerustheid getoond over eventueel in de toekomst optredende overlast van steekmuggen. Daarom heeft de provincie Alterra verzocht een nulmeting van de zomersituatie te verrichten

Op Schiermonnikoog hebben mensen (bevolking en toeristen) afgelopen zomer veel overlast van steekmuggen gehad. De overlast was dusdanig, dat vakantiegangers voortijdig het eiland verlieten. De gemeente heeft zich de situatie aangetrokken en heeft om een studie verzocht over oorzaak en omvang van de muggenplaag. Dat zijn: 1. een extreem natte periode in het voorjaar en de vroege zomer van 2007 (de natste sinds 1995), hetgeen leidde tot veel tijdelijke plassen verspreid over het gehele eiland; 2. een zachte winter en een warm voorjaar van 2007 waardoor zich een grotere aanvangspopulatie steekmuggen heeft kunnen ontwikkelen; 3. uitzonderlijk zware regenval in juli (de laatste was in 1987), waardoor veel extra plassen ontstonden die nog lange tijd water behielden, hetgeen onder de zomerse temperaturen leidde tot een snelle opbouw van een omvangrijke steekmuggenpopulatie; 4. door de aanwezigheid van veel opgaande vegetatie op het eiland konden steekmuggen in grotere aantallen overleven en zich gemakkelijker verschuilen en verplaatsen.

Weidevogels zijn in de laatste decennia sterk in aantal achteruitgegaan. Dit proces lijkt zich de laatste jaren zelfs nog te versnellen. Oorzaken voor deze negatieve ontwikkeling worden vooral gezocht in verlies van geschikt broedgebied voor weidevogels en de voortgaande intensivering van het agrarisch landgebruik. Daarnaast wordt predatie van legsels en kuikens de laatste jaren steeds vaker als probleem genoemd; volgens sommigen is het zelfs de hoofdoorzaak van de afnemende weidevogelpopulaties. Meningen daarover lopen echter zeer uiteen. SOVON, Alterra en Landschapsbeheer Nederland hebben daarom gezamenlijk een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar het effect van predatie op de weidevogelpopulaties

Sluiscomplexen op de grens van zout en zoet water kunnen een serieuze optrekbarrière vormen voor glasaal. Waterbeheerders proberen deze intrek te verbeteren door het aanleggen van vispassages en specifiek sluisbeheer. Deze maatregelen gaan uit van glasaal die tegen een zoete lokstroom opzwemt. Echter, deze aanname strookt niet met dat wat bekend is uit wetenschappelijke literatuur over de glasaaltrek op zee: glasalen zullen in zout water vooral met de stroom mee willen zwemmen, niet er tegen in. Het schutten van glasaal, het op een kier zetten van sluisdeuren tijdens laagwater, of het aanbieden van aalgoten of andere lekstroompassages is daarmee ineffectief. Glasaal weet het binnenwater kennelijk vooral te bereiken ondanks, in plaats van dankzij, al deze goed bedoelde apparatuur en beheersmaatregelen. Een systeem dat appelleert aan het natuurlijke intrekgedrag van glasaal (meezwemgedrag) zou dan ook meer voor de hand liggen. Deze resultaten impliceren dat de intrek van glasaal sterk kan worden verbeterd met relatief kleine openingen in en rond sluisdeuren en hevelsystemen, waardoor de glasaal bij hoogwater, met de zoutwaterstroom mee, het zoete water in kan trekken. Aanbevolen wordt om het hevelsysteem verder te optimaliseren en de ecologische effecten van een verbeterde intrek op de vispopulaties in het achterliggende binnenwater te testen in een veldsituatie.

Een groot aantal bossoorten heeft momenteel te maken met een verminderde populatieomvang. De hoofdoorzaken die momenteel bijdragen tot achteruitgang in populatieomvang zijn versnippering, vermesting en verdroging. In deze studie wordt de theoretische verwachte biologische consequenties van het kleiner worden van populaties geschetst. Aan de hand van de extinctiespiraal wordt uitgelegd hoe genetische effecten, demografische en omgevingseffecten er voor zorgen dat een populatie kleiner wordt en uiteindelijk kan uitsterven. Vervolgens wordt een probleemanalyse besproken waarmee terreinbeheerders op een eenvoudige wijze problemen in kleine populaties kunnen signaleren. Aan de hand van een voorbeeldsoort (jeneverbes) wordt de probleemanalyse uitgelegd

Een groot aantal bossoorten heeft momenteel te maken met een verminderde populatieomvang. De hoofdoorzaken die momenteel bijdragen tot achteruitgang in populatieomvang zijn versnippering, vermesting en verdroging. In deze studie wordt de theoretische verwachte biologische consequenties van het kleiner worden van populaties geschetst. Aan de hand van de extinctiespiraal wordt uitgelegd hoe genetische effecten, demografische en omgevingseffecten er voor zorgen dat een populatie kleiner wordt en uiteindelijk kan uitsterven. Vervolgens wordt een probleemanalyse besproken waarmee terreinbeheerders op een eenvoudige wijze problemen in kleine populaties kunnen signaleren. Aan de hand van een voorbeeldsoort (jeneverbes) wordt de probleemanalyse uitgelegd

Recent vestigde zich een populatie damherten in het natuurmonument de Kop van Schouwen in de provincie Zeeland. De populatie groeit snel. Uit oogpunt van beperking van de risico s van verlies van diversiteit in het natuurgebied en een toename van de overlast in de landbouw en het verkeer, wordt aanbevolen de aantallen door middel van jacht op een kunstmatig laag niveau te handhaven. Alleen in dat geval wordt recht gedaan aan het standpunt van de provincie die de populatie slechts onder die conditie wil handhaven

In de Waddenzee is het belangrijk te weten welke processen verantwoordelijk zijn geweest voor het ontstaan en de ontwikkeling van het systeem, en welke processen het systeem in stand houden. De ecosysteembeschrijving van de Waddenzee gaat daarom in eerste instantie uit van fysische en biologische processen die de ecotopen vormen en in stand houden, aangevuld met processen die verantwoordelijk zijn voor het in stand houden van de populaties van verschillende organismen(groepen). Voor beleid en beheer is het noodzakelijk om goede en actuele kaarten te hebben. Met de mogelijkheden die GIS (Geografsche Informatie Systemen) biedt is het tegenwoordig mogelijk op korte termijn vraagspecifieke kaarten te leveren die gekoppeld zijn aan achterliggende databases

In de Waddenzee is het belangrijk te weten welke processen verantwoordelijk zijn geweest voor het ontstaan en de ontwikkeling van het systeem, en welke processen het systeem in stand houden. De ecosysteembeschrijving van de Waddenzee gaat daarom in eerste instantie uit van fysische en biologische processen die de ecotopen vormen en in stand houden, aangevuld met processen die verantwoordelijk zijn voor het in stand houden van de populaties van verschillende organismen(groepen). Voor beleid en beheer is het noodzakelijk om goede en actuele kaarten te hebben. Met de mogelijkheden die GIS (Geografsche Informatie Systemen) biedt is het tegenwoordig mogelijk op korte termijn vraagspecifieke kaarten te leveren die gekoppeld zijn aan achterliggende databases

Recent vestigde zich een populatie damherten in het natuurmonument de Kop van Schouwen in de provincie Zeeland. De populatie groeit snel. Uit oogpunt van beperking van de risico s van verlies van diversiteit in het natuurgebied en een toename van de overlast in de landbouw en het verkeer, wordt aanbevolen de aantallen door middel van jacht op een kunstmatig laag niveau te handhaven. Alleen in dat geval wordt recht gedaan aan het standpunt van de provincie die de populatie slechts onder die conditie wil handhaven

Voor ruimtelijke ingrepen die kunnen leiden tot overtreding van verbodsbepalingen uit de Flora- en faunawet dient ontheffing te worden verleend. In een onderzoek naar de praktijk van de ontheffingen zijn 21 ontheffingsdossiers bekeken op de ecologische en procedurele aspecten. Op grond daarvan werden een vijftal knelpunten bij de huidige invulling van de wet geïdentificeerd. Deze knelpunten zijn op te lossen door de soortbescherming ('gunstige instandhouding van de soort') te betrekken op het niveau van een netwerkpopulatie (in plaats van individuen), en door bij alle ingrepen waarvoor ontheffing is aangevraagd monitoring verplicht te stellen. Tevens wordt aanbevolen om in de wet een meldingsplicht op te nemen, in plaats van een vrijstelling bij lichte ruimtelijke ingrepen en/of algemeen voorkomende soorten

Resultaten van onderzoek naar de ontwikkeling van de reeënpopulatie in de Amsterdamse Waterleidingduinen na het staken van de beheersjacht in 1997. Gevreesd werd voor een sterke toename gevolgd door een grote sterfte Dit bleek niet het geval; de populatie blijft min of meer stabiel. Van de processen die verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor deze stabilisatie (sterfte, migratie of voortplanting) blijkt kalversterfte het belangrijkste (voral als gevolg van predatie door vossen)

In de afgelopen eeuw is de korhoenpopulatie in Nederland sterk in aantal en verspreiding achteruitgegaan. Op dit moment is alleen nog een kleine populatie op de Sallandse Heuvelrug aanwezig. Dankzij of ondanks vele beheersmaatregelen lijkt de populatie stabiel, maar blijft kwetsbaar. Vanwege de geringe omvang en de volledige isolatie van de populatie werd een onderzoek naar genetische verarming noodzakelijk geacht. In het verleden was de Nederlandse populatie al gedifferentieerd van de Europese referentiepopulaties. Recent heeft zich dit proces doorgezet, terwijl de genetische variatie is afgenomen. Een afname van de fitness is moeilijk vast te stellen, maar dit is in de nabije toekomst niet uit te sluiten. Herhaling van het hier uitgevoerde onderzoek over 5-10 jaar wordt noodzakelijk geacht

In de afgelopen eeuw is de korhoenpopulatie in Nederland sterk in aantal en verspreiding achteruitgegaan. Op dit moment is alleen nog een kleine populatie op de Sallandse Heuvelrug aanwezig. Dankzij of ondanks vele beheersmaatregelen lijkt de populatie stabiel, maar blijft kwetsbaar. Vanwege de geringe omvang en de volledige isolatie van de populatie werd een onderzoek naar genetische verarming noodzakelijk geacht. In het verleden was de Nederlandse populatie al gedifferentieerd van de Europese referentiepopulaties. Recent heeft zich dit proces doorgezet, terwijl de genetische variatie is afgenomen. Een afname van de fitness is moeilijk vast te stellen, maar dit is in de nabije toekomst niet uit te sluiten. Herhaling van het hier uitgevoerde onderzoek over 5-10 jaar wordt noodzakelijk geacht

In Nederland streeft men ernaar natuurgebieden zo veel mogelijk open te stellen voor recreatie. Recreatie kan echter een extra stressfactor betekenen voor kleine en versnipperde populaties. Dat kan de duurzame instandhouding van soorten in gevaar brengen. Het combineren van recreatie en natuur vraagt daarom om een goede balans. In dit artikel wordt een beleidsinstrument gepresenteerd waarmee de effecten van recreatie en de effectiviteit van recreatiezonering zijn verkend.