Search

ХХ век – это век серьезных изменений во всем мире. В начале века российский царизм сменила большевистская партократия. Первая мировая война негативно отразилась на России, которая в свою очередь оказывала сильное давление на покоренные страны, в результате чего под натиском большевиков царизм отдал им власть. На страницах этих исторических изменений особое место занимает Казанская революция 1917 г. С этого момента во властных структурах российского царизма заговорили о будущем тюркских народов. Политика устрашения и давления, проводимая при Советском режиме, дала о себе знать уже в первые годы Советской власти. В СССР одним из рычагов давления на подчиненные тюркские народы являлась литература. Азербайджанский народ, одним из первых завершивший процесс обновления, в сравнении с другими народами, гораздо сильнее подвергся этому давлению. В соответствии с инструкциями того периода все действия контролировались советским правительством. Период, когда Азербайджан противостоял кровавому режиму СССР, в азербайджанской литературе называется «1960 Несри» либо «Йени Несри». В статье рассматривается жизнь и творчество одного из ведущих писателей 1960-х годов Мевлюта Сулейманлы., The twentieth century witnessed major changes which took place throughout the world. At the beginning of this century; because of the understanding of the autocratic regime, the negative impact of the First World War on Tsarist Russia, and the pressure on different nations forced Tsarist Russia to leave the administration to Bolsheviks. This revolution, which changed the whole order, went down in history as the Great October Socialist Revolution. In this period, the future of Turkish World under the rule of Tsarist Russia began to be discussed. The policy of oppression and intimidation in the Union of Soviet Socialist Republics began to be felt in its early years. Especially since this period, the USSR, which increased pressure on Turkish peoples, used literature as the most important instrument of oppression. The people of Azerbaijan, who have completed the modernization process among the Turkish peoples at the earliest were subject to this oppression harshly. In this period, besides those who gave works according to the directives of the present administration, some authors who took sides with their people and criticized the Soviet administration and its strict regime were also important. This period which was created by the writers who defied the regime is called 1960 Prose or the New Prose in Azerbaijani Literature. Mevlut Suleymanli, who is the subject of this paper, was one of the prolific authors of the New Prose with his works in Azerbaijani Literature. In this paper, Mevlut Suleymanli's life, art, and the characteristics of the 1960 Prose will be examined in the light of his work, Degirmen., ХХ ғасыр бүкіл әлемде үлкен өзгерістердің орын алған ғасыры деп аталды. Осы ғасырдың басында Ресей патшалығы большевиктерді автократ режим түсінігімен, Бірінші дүниежүзілік соғыстың патшалық Ресейге тигізер жағымсыз әсерлерімен және әртүрлі ұлттарға қысым көрсетуінің нәтижесінде билікті большевиктерге беруге мәжбүр болды. Барлық тәртіпті өзгерте алатын бұл оқиға тарих беттерінен 1917 жылғы Қазан революциясы ретінде орын алды. Осы кезеңде патшалық Ресей билігінің құрамындағы түркі халықтарының болашағы талқылана бастады. Кеңес Социалистік Республикаларында жүргізілген қысым мен қорқыту саясаты алғашқы жылдардан-ақ сезіле бастады. КСРО өзінің билігі жүріп тұрған тұстан бастап түрік халықтарына қысымшылық жасаудың ең маңызды құралы ретінде әдебиетті пайдаланды. Түрік халықтары арасында жаңару процесін ерте аяқтаған әзірбайжан халқы бұл қысымға басқа мемлекеттерге қарағанда қатты ұшырады. Бұл кезеңде, биліктің нұсқауларына сәйкес жұмыс жасағандардан басқа, кейбір адамдар кеңес үкіметінің қатаң режимінің меншігінде болды. Қылышынан қан тамған КСРО-ның қиын-қыстау күндерінде қатал саясатқа қарсы тұрған дәуір Әзірбайжан әдебиетіне “1960 Nesri” немесе «Yeni Nesir» деп аталды. Мақалада Әзірбайжан әдебиетінде өзіндік орны бар 1960 жылдардағы алдыңғы қатарлы жазушысы Мевлют Сүлейманлының өмір жолы, шығармашылығы қарастырылады., Yirminci yüzyıl tüm dünyada büyük değişimlerin yaşandığı asır olarak kayda geçmiştir. Bu yüzyılın hemen başında Çarlık Rusya’sı;otokratik rejim anlayışı, Birinci Cihan Harbinin Çarlık Rusya’sı üzerindeki olumsuz etkisi ve farklı uluslar üzerinde oluşan baskılar neticesinde yönetimi Bolşeviklere bırakmak zorunda kalmıştır. Tüm düzeni değiştirecek bu olay tarihe 1917 Ekim Devrimi olarak geçmiştir. Bu dönemde Çarlık Rusya yönetimi altında bulunan Türk Dünyası halklarının geleceği tartışılmaya başlanmıştır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde oluşan baskı ve sindirme politikası henüz ilk yıllarında hissedilmeye başlanmıştır. Özellikle bu dönemden itibaren Türk halkları üzerinde baskıyı artıran SSCB en önemli baskı aracı olarak edebiyatı kullanmıştır. Türk halkları arasında modernleşme sürecini en erken tamamlayan Azerbaycan halkı bu baskıya sert bir şekilde maruz kalmıştır. Bu dönemde mevcut yönetimin direktiflerine uygun eser verenlerin yanı sıra halkının yanında yer almış, Sovyet yönetimine ve katı rejime eleştiri oklarını yöneltmiş bir kısım yazarlar da mülhemdir. Rejime başkaldıran yazarların oluşturduğu bu döneme Azerbaycan Edebiyatında “1960 Nesri” veya “Yeni Nesir” adı verilir. Çalışmaya konu olan Mevlüt Süleymanlı Azerbaycan Edebiyatına kazandırdığı eserler ile 1960 Nesrinin üretken yazarlarından biri olmuştur. Bu çalışmada Değirmen hikâyesi ışığında Mevlüt Süleymanlı’nın hayatı, sanatı ve bu bağlamda 1960 Nesrinin özellikleri irdelenecektir.

Словообразовательные закономерности и словообразовательные способы, способст-вующие образованию новых и производных слов, являются лингвистическим явлением, обогащающим лексику языка, начиная с древнейших времен. Они наряду с развитием общества и открытиями в науке, проходят различные фильтры, подвергаются различным изменениям. Языковая лексика имеет динамичную структуру. Это явление свидетельствует, что новые слова не появляются в языке случайно. Следовательно, словообразование, являющееся одним из наиболее важных элементов языкознания в отношениях между языком и бытием, играет важную роль в выражении новых понятий и вещей, которые входят в нашу жизнь. В статье рассматривается изучение словообразования в казахской лингвистике и кратко описывается система словообразования казахского языка. В статье также исследуются основные структурные элементы словообразования в казахском языке, такие как словообра-зовательное гнездо, словообразовательная пара, словообразовательная цепочка, словообразо-вательная парадигма, словообразовательная ступень, производное слово, словообразова-тельное значение, а также анализируется взаимосвязь словообразовательных единиц., Word formation (derivation) is a linguistic phenomenon, which completes the words and vocabulary with new words in linguistics. Word formation rules and word formation methods that form new and derivated words have passed through various filters and progressed in science together with the development of society and advances in science since ancient times. The vocabulary of a language has a dynamic structure. This phenomenon shows that no new word in the language has come into being by chance. Therefore, derivation, which is one of the most important elements that languages need and use in the relationship between language and being, is of great importance in expressing new concepts and objects. In the study the word formation issue of the Kazakh linguistics and the word formation system of the Kazakh language will be discussed. In addition, the paper provides with an overview of the basic word formation concepts such as word formation nest, word formation pair, word formation chain, word formation paradigm, word formation ladder, derived word, word formation meaning, etc. and examines the relations of the word formation units., Тіл білімінде бір тілдің лексикасы мен сөз байлығын жаңа сөздермен толықтыратын лингвистикалық құбылыс болып табылатын сөзжасамның жаңа және туынды сөздерді тудыратын сөзжасамдық заңдылықтары мен сөзжасамдық тәсілдері ежелгі дәуірден бастап қоғамның дамуы мен ғылымда ілгерілеумен қатар, әр түрлі сүзгілерден өтіп, әр түрлі өзгерістерге ұшырап, бүгінгі күнге ұласып отыр. Тілдік лексика динамикалық құрылымға ие болып табылады. Бұл құбылыс тілде жаңа сөздердің кездейсоқ пайда болмайтынын айқын көрсетеді. Сондықтан тіл мен болмыстың қарым-қатынасында тілдердің қажет ететін және қолданатын маңызды элементтерінің бірі болып табылатын сөзжасам өмірімізге енген жаңа ұғымдар мен заттарды білдіруде маңызды рөл атқарады. Мақалада қазақ тіл біліміндегі сөзжасам мәселесінің зерттелуі қысқаша сөз болып, қазақ тілінің сөзжасамдық жүйесі туралы баяндалады. Сондай-ақ, мақалада қазақ тілінің сөзжасамдық ұя, сөзжасамдық жұп, сөзжасамдық тізбек, сөзжасамдық тарам, сөзжасамдық саты, туынды сөз, сөзжасамдық мағына сияқты сөзжасамның негізгі теориялық ұғымдары зерделеніп, сөзжасамдық бірліктердің бір-бірімен байланысы қарастырылады., Dil biliminde bir dilin sözcükleri ile sözvarlığını yeni sözcüklerle tamamlayan dilbilimsel bir fenomen olan sözcük yapımının (sözcük yapımı bilgisi), yeni ve türemiş sözcükler türeten sözcük yapım kuralları ile sözcük yapım yöntemleri eski çağlardan beri toplumun gelişimi ile bilimdeki ilerlemelerle birlikte süzgeçten geçip çeşitli değişikliklere uğrayarak günümüze ulaşmıştır. Dilin söz varlığı dinamik bir yapıya sahiptir. Bu olay, dildeki herhangi bir yeni bir sözcüğün tesadüfen ortaya çıkmadığını açıkça göstermektedir. Dolayısıyla dil ve varlık ilişkisinde dillerin gereksinim duydukları ve kullandıkları en önemli unsurlardan biri olan sözcük yapımı, yaşamımıza giren yeni kavramları, varlıkları ve nesneleri karşılamada büyük önem taşımaktadır. Makalede Kazak dilbiliminin sözcük yapımı meselesine değinilecek ve Kazak dilinin sözcük yapım sisteminden söz edilecektir. Ayrıca makalede temel sözcük yapım kavramları olan sözcük yapım yuvası (sözjasamdık uya), sözcük yapım çifti (sözjasamdık jup), sözcük yapım zinciri (sözjasamdık tizbek), sözcük yapım paradigması (sözjasamdık taram), sözcük yapım basamağı (sözjasamdık satı), türemiş sözcük (tuındı söz), sözcük yapım anlamı (söz jasamdık mağına) v.s. kavramları ele alınacak ve sözcük yapım birimlerinin birbiriyle ilişkileri incelenecektir.

WOS: 000492390900004, Çalışma devletin rolüne ilişkin tutumlardaki farklılıkları ülkeler arasında karşılaştırmayı ve bireysel düzeyde yeniden dağılım ve kamu mülkiyetine dair tercihlerin belirleyicilerini, WVS ve EVS verilerine dayanarak, Orta Asya Ülkeleri ve Türkiye için karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi amaçlamıştır. Ülkeler arasında karşılaştırma zaman boyutunda devletin rolü lehine eğilimin birçok ülke grubunda arttığını göstermektedir. Bir diğer önemli olgu devlet-piyasa karşıtlığı çerçevesindeki tutumların ülkelerin gelir seviyesi ile de ilişkili olduğudur. Yeniden dağılım yanlısı tutum kişibaşı gelirle pozitif, kamu mülkiyeti, devlet sorumluluğu yanlısı görüşlerin negatif birlikteliğe sahip bulunmuştur. Ülke içinde tutumlarda homojenlik ülkede kişibaşı gelir yükselirken artmaktadır. Orta Asya Ülkeleri ve Türkiye’de yeniden dağılım ve kamu mülkiyetine ilişkin görüşlerin bireysel düzeyde belirleyicileri, tüm örneklem için ve ayrı ayrı ülke örneklemleri için regresyonlar aracılığıyla analiz edilmiştir. Sonuçlar demografik karakteristiklerin yanı sıra, gelirin, sübjektif refahın, güvenin, siyasal görüşlerin ve dindarlığın devletin rolüne ilişkin tercihlerin önemli belirleyicileri olduğunu göstermiştir. Ancak bu değişkenlerin önemi ülkeler arasında farklıdır., The paper studies the differences in attitudes toward the role of the state among the countries and addresses empirically determinants of personal preferences on redistribution and public ownership of firms in Central Asia Countries and Turkey. In the study, we employed the data by World Value Survey (WVS) and European Value Survey (EVS). The comparison at country level indicates that pro-government preferences increase in the most of the countries by the time. Another fact is that the average of individualistic/collectivist attitudes is correlated with the per capita income level of countries. Attitudes favor of redistribution are positively correlated with per capita GDP, while attitudes favor public ownership and government responsibility are negatively correlated with it. Moreover, the homogeneity of citizens' views in a country is positively associated with the country's income level. We analyzed the individual-level determinants of the preferences on redistribution and ownership in Central Asian Countries and Turkey by both the country-level samples and a combined sample of mentioned countries. Results reveal the evidences on significance of income level, subjective wellbeing (happiness and life satisfaction), generalized trust, confidence on government and private sector firms, political views and religiousness in order to determine the preferences on redistribution and ownership, along with demographic characteristics such as gender, age. However, the significance and magnitude of coefficients vary to country sample.

В статье исследуется проблема историзма художественного мышления, особенности его проявления в процессе развития балкарской прозы. В работе дается целостный взгляд на эволюцию историзма от составляющих компонентов до его полного функционирования в творчестве национальных авторов., The article examines the problem of the artistic thinking historicism, especially its manifestation in the process of Balkar prose development. The paper gives a holistic view of the evolution of the historicism, from the components to its full operation in the works of national authors.