Search

Bu çalışmamızda, Rize ili Çamlıhemşin ilçesinden derlenen metinlerden hareketle, söz konusu ağzın ses ve şekil bilgisi özellikleri incelenmiş, Standart Türkiye Türkçesi ile Çamlıhemşin ağzının benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.Bu çalışma `Giriş`, `İnceleme`, `Metin` ve `Sözlük` bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş kısmında Çamlıhemşin ve Türkiye'de ağız çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme kısmında, bölgenin ses ve şekil özellikleri incelenerek bu bölgenin konuşma dilinin özellikleri ortaya konulmuştur. Metin kısmında, ele alınan on metin çevriyazı işaretleriyle Standart Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Sözlük kısmında, derlenmiş metinlerden seçilen sözcüklerle sözlük oluşturulmuştur.Anahtar Kelimeler: Rize, Çamlıhemşin, Ağız, Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Sözlük In our stduy, with the help of the texts compiled from Rize Çamlıhemşin dialect phonological and morphological proporties of the target dialect examined and the similatiries and differences between Standard Turkey Turkish dialect are inclined to be analysed.This study is classified into four main heading as `Introduction`, `Analysis` `Text` and `Dictionary`. In the introduction part, informed about Çamlıhemşin and Turkey dialect studies. In the analysis part, by looking over phonetics and morphological properties of the text, the speaking properties of this region stated. In the text part, ten handled with are transformed into the Standard Turkey Turkish. And the dictionary part, the meaning of unknown words are given.Keywords: Rize, Çamlıhemşin, dialect, Phonetics, Morphology, Dictionary. 249

Bu çalışmanın amacı kapitalist ilişkilerin artan ölçüde doğayı metalaşma örüntülerine dahil ederek tahribata uğrattığını Yeşil Yol Projesi özelinde ortaya çıkarmaktır. Kapitalist ilişkiler ulus-devletlerarasında gelişmişlik farklılıkları yaratmaktadır. Bu farklılıkların ortadan kaldırılması için kalkınma ideali oluşturulmuştur. Gelişmişlik farklılığının ulus-devlet sınırları içerisinde yer alan bölgeler arasında da söz konusu olduğunun anlaşılması ile bölgesel kalkınma uygulamalarına geçiş yaşanmıştır. DOKAP Eylem Planı, bu uygulamalardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.Çalışmamızda, DOKAP Eylem Planı içerisinde yer alan Yeşil Yol Projesi'nin uygulandığı illerden biri olan Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada bölgesel kalkınmayı sağlamak amacıyla oluşturulan projenin yörenin doğası ve insan-doğa ilişkilerine olan etkileri incelenmiştir. İnceleme sonucunda bölgesel kalkınma uygulamalarından biri olan bu projenin, insan-doğa ilişkisini kapitalist ilişkilere uygun olarak dönüştürdüğü ve yörenin doğasını artan ölçüde metalaşma örüntülerine dahil ettiği görülmüştür. The aim of this study is to reveal in particular the Yeşil Yol Project that capitalist relations increasingly involve nature in commodification patterns. Capitalist relations create differences in development between nation-states. The development ideal was set up to remove these differences. Transition to regional development practices has been achieved by the understanding that the developmental disparities are also among the regions within the nation-state boundaries. The DOKAP Action Plan emerges as one of these practices. In our work, a research was carried out in Çamlıhemşin district of Rize, one of the county where is in the Project of the Yeşil Yol in DOKAP Action Plan. In this study, the effects of the project on the natural and human-nature relations were investigated in order to provide regional development. As a result of the study, it was seen that this project, one of the regional development practices, transformed the relation between humaniy and nature in accordance with the capitalist relations and included the nature of the region into increasingly commodity patterns. 218

Bu tez çalışması Rize ili Çamlıhemşin bölgesinde görülen tulum çalgısının yapımı ve icrasının yanı sıra, bölge müzik kültürü hakkında bilgiler sunmaktadır. Gerek bölge müzik türleri hakkındaki literatürün sınırlılığı, gerekse uzun yıllardır bölgede icra edilen tulum çalgısı hakkında daha önceden bir çalışma yapılmamış olması bu araştırmanın gerçekleşmesini sağlayan iki önemli etken olarak belirtilebilir. Çalışmada literatür taraması yapılarak bölgenin tarihi, coğrafyası ve bölgede yaşayan etnik yapıların kimliksel aidiyetlikleri hakkında veriler toplanılarak incelenmiştir. Daha sonra bölge müzik kültürü içerisinde görülen alt türler tespit edilmiş ve bu eserlerin nerede ve nasıl icra edildikleri hakkında bilgiler sunularak eser analizleri gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın son bölümünde tulum çalgısının tarihi ile ilgili bilgiler sunulmuş, yapımı hakkında tüm evreler aşama aşama anlatılmış ve çalgının notasyonu hakkında öneriler paylaşılmıştır This thesis includes both the production of musical instrument called `Tulum` played in Çamlıhemşin area in Rize, and also information about the musical culture in the area. There are two actual factors for being realized this study that one of them is the limited knowledge about the music genres of the area, and the other one is having not made a study about local instrument `tulum` before. In this study, the history and geography of the area and the identity of the ethnic groups living in the area have been examined by collecting datas and literature review. After that the subspecies including in the music culture of the area have been identified and by presenting information about where and how to perform these works, the analyses of these works have been made. In the last part of study you can see the information about the history of the local instrument `Tulum` and also you can see the information about the how to produce this instrument step by step. The suggestions about the notation of the insturment have been shared at the end of study.

Bu çalışmada, Ambarlık yaylasının florası ve vejetasyonu tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde 44 familyaya ait 152 cins ve 286 takson belirlenmiştir. Tespit edilen taksonlardan 6 tanesi Pteridophyta, 280 tanesi ise Spermatophyta bölümüne aittir. Spermatophyta bölümüne ait taksonlardan 2'si Gymnospermae, 278'i ise Angiospermae alt bölümü içerisinde temsil edilmektedir. Bu 278 taksonun 224'ü Magnoliopsida, 54'ü ise Liliopsida sınıflarına aittir. Çalışma alanında en fazla taksona sahip familyalar sırasıyla Asterceae (38 takson), Poaceae (21 takson ), Rosaceae (20 takson), Caryophyllaceae ( 16 takson), Scrophulariaceae (15 takson), Lamiaceae (14 takson), Liliaceae (12 takson)'dir. Taksonların endemizm oranı %9,09 olarak belirlenmiştir. Çalışma alanındaki taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; Öksin (89 takson), Avrupa-Sibirya (56 takson), Hirkano-Öksin (19 takson), İran-Turan (11 takson), kozmopolit (3 takson) ve fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler (108 takson) olarak tespit edilmiştir. Araştırma alanında alpin çalı ve çayır vejetasyonuna ait 7 bitki birliğine rastlanmıştır. Bu birliker Agrostio lazicae - Sibbaldietum parviflorae Vural 1996, Gentiano septemfidae – Nardetum strictae ass. nova, Sibbaldio parviflorae - Coronilletum balansae ass. nova, Vaccinio uligunosae - Hedysaretum hedysaroidae ass. nova, Stachyo macranthae- Polygonetum carnei Vural 1996, Vaccinio myrtilli- Rhododendretum caucasici Vural 1996, Vaccinio uligunosae- Rhododendretum caucasici Çobanoğlu 2012'dir. In this study the flora and vegetation of Ambarlık Plateau (Çamlıhemşin/RİZE) were determined.During the study, 286 taxa and 152 genera included 44 families were identifıed. Six of identifiedtaxa were Pteridophyta and other 280 taxa were Spermatophyta. Two of the Spermatophyta taxaare represented in Gymnospermae and 278 are represented in the Angiospermae subdivision. Ofthese 278 taxa, 224 belong to Magnoliopsida and 54 belong to Liliopsida classes. The familieswith the highest taxa in the study area were found to be as Asterceae (38 taxa), Poaceae (21 taxa),Rosaceae (20 taxa), Caryophyllaceae (16 taxa), Scrophulariaceae (15 taxa), Lamiaceae (14 taxa),Liliaceae (12 taxa). The endemism rate of taxa was determined as 9,09 %. According to thephytogeographical regions of the taxa in the study area were determined as unknown (108 taxa),Euxine (89 taxa), Europea - Siberia (56 taxa). Hyrcano - Euxine (19 taxa), lranian-Turanian (11taxa) and cosmopolitan (3 taxa) respectively.In the research area 7 alpine shrub and meadow phytososiological plant communities were found.These were Agrostio lazicae - Sibbaldietum parviflorae Vural 1996, Gentiano septemfidae -Nardetum strictae ass. nova, Sibbaldio parviflorae- Coronilletum balansae ass. nova, Vacciniouligunosae - Hedysaretum hedysaroidae ass. nova, Stachyo macranthae - Polygonetum carneiVural 1996, Vaccinio myrtilli - Rhododendretum caucasici Vural 1996, Vaccinio uligunosae -Rhododendretum caucasici Çobanoğlu 2012. 172

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Social Sciences, 2013, Modernizm bir dünya görüşü olarak, dünyanın her yerine ulaşmış olup, toplumsal yaşamın örgütleniş biçimini değiştirmiş ve sosyo-kültürel değişimlere yol açmıştır. Bu durum geleneksel toplumlardaki geleneğe ait unsurların, değişmesine ya da yok olmasına sebep olmuştur. Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada üzerinde durulan temel konu; Rize-Çamlıhemşin yöresinde, sosyo-kültürel değişimle beraber gerçekleşen değişimlerin, yörenin geleneksel kültüründe, yayla göçü, yayla şenlikleri, düğün ve Horon üzerinde yaşanan değişimlerin nedenlerini ortaya koyabilmektir. Bu bağlamda, yaşanan değişim ve nedenleri araştırılırken, bir yandan değişimleri gerçekleştiren temel etkenlerin bu alanlarda yarattığı biçimsel, işlevsel ve şekilsel değişim gözlemlenmiş, diğer yandan ise alan araştırmasındaki görsel kayıtlar ve yöre insanlarının anlatımları, kaynak olarak kullanılarak, hem geçmişteki durumun hem de günümüzdeki durumun ortaya konulması amaçlanmıştır., As a philosophy, modernism has reached all over the World, changed the way the organization of the social life and led to socio-cultural changes. This situation caused changing or disappearing of elements that belong to tradition. In this study which prepared as a master thesis, the objective and key issues are to exhibit the causes of alteration that took place in the traditional culture of the Rize-Çamlıhemşin region such as pasture migration, pasture festivals, wedding and Horon. In this contex while investigating of the alteration and it reasons, the formal, functional and conformational changes have been observed, the field reserch records and the descriptions of local people have been used as a source to define both the past and the present situations., Yüksek Lisans, M.Sc.

Bu çalışmanın amacı homojen kentsel gelişime bir alternatif olan Cittaslow'un önemini ortaya koyarak Çamlıhemşin İlçesi için bir yol haritası belirlemektir. Çalışmada incelenerek model önerisi geliştirilen bölge Rize İli'nin Çamlıhemşin İlçesi'dir. Çamlıhemşin için geliştirilen model önerisine örnek teşkil etmek üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya Eyaleti'nin San Francisco Kenti'nin Sebastopol Kasabası seçilmiştir. Sebastopol'ün örnek bölge olarak seçilmesinin nedeni, mikro ölçekte Çamlıhemşin ile benzer özellikler göstermesidir. Cittaslow Hareketi'nin başlangıç yeri olan İtalya'da harekete karşı oldukça yüksek bir farkındalık söz konusudur. Türkiye böyle bir avantaja sahip olmadığından makro ölçekte yine böyle bir avantaja sahip olmayan bir bölge tercih edilmiştir.Bu çalışmada niteliksel araştırma yöntemi kullanılmıştır ve çalışmanın deseni örnek olay olarak belirlenmiştir. Çalışmanın evreni Çamlıhemşin ve Sebastopol bölgeleri paydaşlarıdır. Bu evrenden amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örnekleme yönetimi ile çalışmanın örneklemi belirlenmiştir. Çalışmada nitel araştırmalarda kullanılan veri toplama yöntemlerinden görüşme, saha notları ve doküman inceleme kullanılmıştır. Görüşmeler, sıkı yapılandırılmış görüşme yöntemi ve yapılandırılmamış görüşme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplamak için gerçekleştirilen bir diğer çalışma saha notları alma yöntemidir. Bu bağlamda Çamlıhemşin ve Sebastopol bölgelerine ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Gözlemler sonucu elde edilen veriler gözlemci yorumu yöntemi ile çalışmada kullanılmıştır. Çalışmada betimsel ve içerik analizi olmak üzere iki veri analiz yöntemi kullanılmıştır. Çamlıhemşin başvuru dosyasının Ulusal Komite tarafından değerlendirmeye alınacağı tabidir. Elde edilen veriler ışığında halihazırda Çamlıhemşin'in kriterlerin %51'ini sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışmada Cittaslow üyeliğini yürütecek organizasyon yapısı oluşturulmuştur. The purpose of this study to find out the importance of Cittaslow that is an alternative against the urban progress and to determine a course of action for Çamlıhemşin province. In this study, Çamlıhemşin province of Rize is selected as the region that is examined and a model purpose is developed for this region. And Sebastopol Town of San Francisco of California State of USA is selected for example model. Sebastopol has similar properties with Çamlıhemşin in micro scale. There is high awareness in Italy where is the starting point of Cittaslow act. Turkey has not this advantage so in terms of urban progress a developed region is preferred. In this study qualitative method of research is used and the case study is determined as the design of the study. The universe of study is the stakeholders of Çamlıhemşin and Sebastopol region. The sample of the study is determined by using the criterion sampling method of purposeful sampling methods. In this study, the qualitative collecting data methods are used as interview, field data and examination documents. The interviews are made by using the methods of well-structured and unstructured. The other method for using data collection is collecting field data. In this regard, Çamlıhemşin and Sebastopol regions are visited. The data that is collected by observing is used in study with the observer comment method. Çamlıhemşin application file will be examined by National Committee but according to collected data Çamlıhemşin provides 51 criteria. And in this study the organizational structure that will conduct the Cittaslow membership is constituted. 222

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2011, Bu çalışmaya konu olan Şerif Reyhan Konağı, ailenin yapıyla sürekli ilgilenmesi ve gerekli onarımları zamanında yaptırması sonucunda korunmuş durumdadır. Yapının mevcut durumunun tespit edilmesi sırasında gözlenen hasarların ise en kısa zamanda onarılması önerilmiştir. Onarım önerilerinin yanı sıra kullanım önerileri de, bu tip yapılar için son derece önem kazanmıştır. Bölgede, mevsimlik kullanım yüzünden yapıların çoğu bakımsız kalmaktadır. Kalabalık aileler için yapılan bu tip yapıların, günümüzde bölgede gündeme getirilen turizm faaliyetlerine nasıl katılabileceği araştırılmıştır. Şerif Reyhan Konağı’nın bir kısmının pansiyon olarak değerlendirilmesi ve bu işleve yönelik çeşitli çevre düzenlemelerinin yapılması önerilmiştir. Şerif Reyhan Konağı Restorasyon Projesi aracılığıyla bölgedeki benzer yapıların uzun vadede ve sürdürebilir biçimde korunması için evsahibi-yerel yönetim-misafir arasında bir model geliştirilmesinin gerekliliği vurgulanmaktadır. Her aile kendi imkanıyla onarım yapamadığı gibi, bölgede nüfus yoğunluğunun giderek azalması da büyük sorunlardan biridir. Eğer güncel yazılı basında tartışıldığı gibi bölgede bir turizm potansiyeli var ise, bu potansiyelin mutlaka bölgedeki anıtsal ve sivil mimariyi koruyacak biçimde oluşturulan bir sistem çerçevesinde değerlendirilmesi gereklidir., The subject of this thesis, Şerif Reyhan Mansion is very good in health because of the continuous care and repairs made by the family. The state of conservation is also good but during survey, some deterrioration was detected. The conservation and re – use proposals for the building were generated in content of the study. The buildings in the region including Şerif Reyhan Mansion, were designed to serve crowded families and multiple users. But nowadays, re – use of these kind of buildings is a serious problem in the area. The use of the buildings in tourism function, like hotels and guesthouses, is a solution for continuous maintenance and usage of building stock. As a proposal, it is projected that the local authorty in the region such as municipality or governor supervise a study in the region, to identify the building stock and search the potentialities of re – functioning the buildings. For example, museum – houses, are a way of re – use for highly decorated or artistically handycrafted buildings. The insignificant income, which was gained from the visitors, can be put in a fund, used for maintenance and conservation of the building. The main point is to perform continuous repairs; not making radical interventions to save the buildings., Yüksek Lisans, M.Sc.

Bu çalışmanın amacı Rize ili Çamlıhemşin ilçesi köylerinde yaşayan ailelerin yemeklerini ve mutfak kültürünü ortaya çıkarmaktır. Araştırmanın analiz birimi Çamlıhemşin ilçesi köylerinin yemekleridir. Veriler bütün yaşamını köylerinde geçirmiş ve halen orada ikamet eden erkek ve kadınlardan elde edilmiştir. Topluca köyünden 5, Çayırdüzü köyünden 7, Dikkaya köyünden 8, Köprübaşı köyünden 6, Behice köyünden 7, murat köy köyünden 8, Güllü köyünden 8, Kadıköy'den 9 cevaplayıcı seçilmiştir. Görüşülenlerin toplam sayısı 58'dir. Tüm görüşmeler araştırmacı tarafından kaydedilmiş ve cevaplayıcıların isteği doğrultusunda ses kayıt cihazı, kamera kaydı veya yazı ile kayda alınmıştır. Araştırmanın bulgularına göre Çamlıhemşin ilçesi köylerinin yemeklerinde büyük değişiklikler gözlenmemiştir. Köyler arasında ciddi farklılıklara rastlanmamakla birlikte hemen hemen aynı oldukları gözlenmiştir. Çamlıhemşin ilçesi köylerinin yemekleri kaynak kişilerden alınan tariflere sadık kalınarak sunulmuştur. Yemekler kaynak kişilerden alınan tariflere sadık kalınarak hazırlanmış, panelistlere tattırılmış ve elde edilen sonuçlara göre standartlaştırılmıştır. Ayrıca yemeklerin bir porsiyonuna düşen yaklaşık besin değerleri hesaplanmıştır., The purpose of this study is food and culinary culture of the families which are living in the villages of the towns of Rize?s province Çamlıhemşin. Analysis of the resarch unit is the dishes of Çamlıhemşin?s villages. The data have been obtained by men and women which has been residing there all their life long and stil living there. From the village Topluca 5, From the village Çayırdüzü 7, from the village Dikkaya 8, from the village Köprübaşı 6, from the village Behice 7, from the village Muratköy 8, from the village Güllü 8, from the village Kadıköy 9 resarch persons were selected. The total number of resarch persons is 58. All calls recorded by the resarcher and voice recorder or camera recorder has been used by the resarch persons request or taken in writing. According the findings of the resarch; the food of the Çamlıhemşin?s villages dont have major changes in between. The food of the Çamlıhemşin?s villages has been observed by the discriptions given by resarch persons. Food has been made by the descriptions given by resarch persons and amounted by the results

ÖZET Bu çalışmada; yüzyıllar boyunca gerek kendi yörelerinde, gerekse öğrenim görmek ve/veya ekonomik koşulların yarattığı zorluklardan dolayı, iş bularak çalışmak amacıyla gittikleri değişik yerleşim alanlarında kendilerinden farklı kültürel yapıya sahip topluluklarla etkileşime giren, buna rağmen kendilerine özgü kültürel kimliklerini olabildiğince koruma ve yaşatma çabası içerisinde olan Hemşinliler ve onların müzikleri ele alınmıştır. Hemşinlilerin yerel müziklerinin ve halk danslarının, toplumsal yaşamdaki işlevlerinin saptanması amacıyla hazırlanan çalışma, Çamlıhemşin ilçesinin merkezinde, Ayder ve Yukarı Kavrun yaylalarında 18-28 Ekim 2000, 8-28 Ağustos 2001 tarihleri arasında düzenlenen güz-yaz (yayla) şenliklerine bizzat katılınarak, gözlem ve görüşmeye dayalı bir şekilde yürütülmüştür. Köyde ve kentte yaşayan, geçimlerini gurbette (farklı illerde ve/veya ülkelerde) sağlamalarından dolayı uzun süre birbirlerinden ayrı kalan ailelerin bir araya gelmesine vesile olan şenliklerde ve düğünlerde icra edilen yöre müziğinin işlevleri saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmada, notaya alınarak belgelenen yerel müziklerin yanı sıra, Hemşinlilerin kültürel geleneklerine ilişkin bilgilere de yer verilmiştir. Araştırma sonucunda, çoğunlukla beş notadan oluşan bir dizi içerisinde inşa edilen Hemsin müziğinin, bazı çeşitlemelerin ve yinelemelerin art arda gelmesiyle oluşturulduğu, parçaların ritm, makam ve ezgi açısından birbirlerine benzer karakteristik özellikler taşıdığı, bir parça içerisinde yer alan bazı bölümlerin sürekli olarak yinelenmesinin, dinleyicileri ve horon tepenleri zihnen ve bedenen etkilediği, bu tekrarların, insanları bütünleştirici ve onların coşkularını artırıcı bir etki yarattığı gözlenmiş, anlık duyguların, yansımasını anında yaratılan sözlerde ve onunla ortak bir noktada buluşan ezgide kendini bulduğu görülmüştür. Yörede, `atma türkü` olarak adlandırılan bu sözlü ezgilerin, sadece düğün ve yayla şenliği gibi eğlencelerde ve aile toplantılarında söylendiği tespit edilmiştir. Araştırma içerisinde,iii yöredeki düğün törenlerinin, `gelin alma`, `kına gecesi`, `koç akşamı` ve `yüz açımı ` gibi aşamalarında, yöre müziğinin ve dansının işlevlerine de yer verilmiştir. IV SUMMARY For many centuries, Hemsin people have been interacting with different cultures in their populace lands and the other areas in which, they are for economical conditions and/or education. In this work, in spite of this interacition, Hemsin people, who try to keep their cultural identities alive, and their music were studied. This work, which was thought for determining the functions of Hemşin's ethnic music and dances in their social life, was studied by attending personally in the centre of Çamlıhemşin, Ayder and Yukarı Kavrun High Plateous in the Autumn and Summer festivals which were organised between the dates of IS^-IS^ October 2000 and ^-2^ August 2001. Observation and conversation techniques were used in this thesis. Functions of Hemşin's music that was performed in the said festivals created and environment of family unity and togetherness for families who are apart due to displacement caused by working in other countries or cities was being attempted to be ascertained. Ethnic music, which was documented by taking music notes also includes information about cultural traditions of Hemsin. At the end of this research, it was determined by forming some variations and repetitions which comes one after another that Hemsin music is mostly constructed in a scale, which is formed of five musical notes. It was discerned that these repetitions have caused people to come together, increasing their unity and deep felt feelings within themselves resulting in reflective lyrics, which have been created spontaneously as opposed to the melodies which were pre-composed, to form songs which are used today. It was determined, in Çamlıhemşin, these vocal melodies, which are called `atma türkü `, have been sung at ceremonies such as weddings, high plateous festivalls and family meetings. This work includes the functions of music and dance which have been performed in some parts of weddings like `gelin alma`, `kına gecesi `, `koç akşamı ` and `yüz açımı ` too. 150

10. ÖZET Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Maden Yatakları - Jeokimya programında Doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Pontid Tektonik Birliği'nin KD'sunda, Çamlıhemşin (Rize) -Yusufeli (Artvin ) -İspir (Erzurum) arasında yüzeylenen Kaçkar Granitoyidinde 1/ 25.000 ölçekli jeoloji haritalama çalışması yapılarak, bölgede yüzeylenen magmatik kayaçlar, arazide çıkma düzeyinde sundukları dokusal özellik ve mineralojik bileşimlerine göre farklı fasiyeslere ayrılmıştır. Daha sonra yapılan Mineralojik - petrografik ve litojeokimyasal çalışmalarla, bölgede yüzeylenen granitoyidlerin, bir magma kaynağından fraksiyonel kristallenme ile mi oluştukları yoksa farklı magma kaynaklarının ürünü mü oldukları ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmalar sırasında çalışma alanında 4 litodem birimi ve bu litodem birimlerini oluşturan üç farklı magma kaynağı saptanmıştır: L Magmatik Evre : Ayder K - feldispat megakristalli monzograniti n.Magmatik Evre : Halkahtaş kuvars monzodiyoriti ve Marselavat granodiyoriti ÜLMagmatik Evre : Sasmistal Mikrograniti Bu birimlerin tümü Üst Kretese yaşlı Hemşindere Formasyonu'nu kestiği için Üst Kretase - Tersiyer yaşh olarak kabul edümiştir. I. magmatik evrenin ürünü olan Ayder K- feldispat megakristalli monzograniti, K- feldispat megakristalleri ile belirginleşen porfirik doku göstermektedir. Mafik mineral olarak homblend+ biyotit ± klinopiroksen içeren Ayder K - feldispat megakristalli monzograniti, eşyaşlı mafik ve felsik magmaların homojen (Magma mixing) ve heterojen (Magma mingling) kanşımının arazideki kanıtlan olan K-feldispat megakristalleri ve mikrogranüler dokulu, çoğunlukla diyorit bileşinüi, mafik magmatik anklav (MME) içermektedir. Petrografi çalışmalarında Poikilitik K-feldispat, antirapakivi, iğnemsi apatit, bıçağımsı biyotit gibi özel mixing dokuları saptanmıştır. Yapılan htojeokimyasal çalışmalar Ayder K- feldispat megakristalli monzogranitinin C AFEM -CALK ve I tipi özelikler sergilediğini ortaya koymuştur. Yine litojeokimyasal çalışmalar bu birimin daha çok hibrid -114-magma kökenli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu karışımda kabuksal malzemenin katkısının daha fazla olduğu düşünülmektedir. II. magmatik evrenin ürünleri olan halkalıtaş kuvars monzodyoriti ve Marselavat granodiyoritinin gerek arazi konumları, gerek mineralojik - petrografik ve litojeokimyasal özellikleri, bu birimlerin aynı magma kaynağından itibaren fraksiyonel kristallerime ile oluştuklarım göstermektedir. Bu iki birim de yine CAFEM - CALK ve I tipi özellikler sergilemektedir. Halkalıtaş kuvars monzodiyoriti ve marselavat granodiyoriti Doğu Pontid yay magmatizmasının ürünü olarak değerlendirilmiştir Sasmistal mikrograniti bu üç magmatik evrenin içinde en genç olanıdır. ALUM ve S tipi özellikler gösteren Sasmistal mikrograniti, boşluk dolguları şeklinde turmalin mineralleri ve normatif korund içermesiyle karakteristiktir. Sasmistal mikrogranitinin çarpışmayla eş zamanlı (Syn- COLG) lökogranitleri temsil ettiği düşünülmektedir. -115- SUMMARY This study is prepared as a Doctorate thesis in Ore Deposits - Geochemistry programme of the Geological Engineering Section of the Science Instute of the University of Istanbul. 1/25.000 scale geological map of the Kaçkar Granitoid between Çamhhemşin (Rize) - Yusufeli (Artvin) - İspir (Erzurum) in NE of the pontide Tectonic Belt is made and different fades of the magmatic rocks are discriminated based on their textural and mineralogjcal characteristics. Then, mineralogical - petrographical and litogeochemical studies were carried out and source of the magmatic rocks were tried to be determined. During these studies, 4 lithodem units and theree different magma sources that forms these lithodem unites were separeted. I. Magmatic Episode : Ayder K - feldspar megacryst bearing monzogranite II. Magmatic Episodes : Halkalıtaş quartz monzodiorite and Marselavat granodiorite HI. Magmatic Episodes : Sasmistal Mikrogranite All these magmatic units intrude the Upper Cretaceous Hemşindere Formation and therefore they are considered to be of Upper Cretaceous - Tertiary in age. Ayder K- feldspar megacryst bearing monzogranite of the I. magmatic episode typically shows a porphyric texture, well defined by occurance of K-feldspar megacryst. The monzogranite contains hornblende + biotite + clinopryoxene mafic mineral assemblage and also shows field evidence for homogenous and heterogenous mixing of mafic and felsic magmas, evidenced by existance of mafic magmatic enclave (MME) of dioritic composition. Special mixing textures such as pokilitic K - feldspar, antirapakivi, apatit needles, blade shaped biotites were observed. Lithogeocehemicel studies indicates that Ayder monzogranite is of CAFEM - CALK and I- type, and hybride in origin. It is thought here that crustal component is dominant in this mixture. -116-Both field and mineralogical - petrographical and lithogeochemical characteristics of the Halkalıtaş quartz monzodiorite and Marselavat granodiorite, both the products of the II. magmatic episodes, imply that they were formed from the same source with fractional crystalization. Bom of the units show CAFEM- CALK and I -type characteristics. Both of the intrusions are considered here as product of the East Pontid arc magmatism. The Sasmistal microgranite is the youngest in these three magmatic episodes. The Sasmistal microgranite shows ALUM and S- type characteristics and contains turmaline and normative corundum. The Sasmistal microgranite is considared here as Syn- collisional S-type leucogranite. -117- 132

Çamlıhemşin, Rize ilimizin, coğrafi koordinatları 41.02 kuzey enlemi. 41.00 doğu boylamı olan noktada kurulu bulunan 2 bir ilçesidir. Yüzölçümü 678 km olan ilçede altı mahalle yirmi dört köy ve kırk civarında yayla bulunmaktadır. Sürekli azalış göstermekte olan ilçe nüfusu son sayımda 10556 olarak belirlen miştir. Karadeniz'den gelen nemli hava akımlarının güneyde yük sek dağ silsilelerinden geçemeyip yağmura dönüşmesi sonucu yıl lık 250 cm ile yöre yurdumuzun en çok yağış alan bölgesi duru mundadır. Bu iklim tipi yöre florasına olağanüstü bir zenginlik kazandırmış ve ilçe 250 m'den başlayıp 2500 m'ye kadar gür bir bitki örtüsü ile kaplı bulunmaktadır. `Çaml ıhemşin` adı da yö rede `Çam` adıverilen ladin ormanlarının çokluğundan gelmekte dir. Ladin dışında tipik bitki türleri arasında Şimşir, Karaye- miş (Taflan) ve Kumar (Orman Gülü) sayılabilir. îlçe sınırları içerisinde 3000 m'nin üzerinde bir çok dağ ve tepe bulunmakta ve bunların en yükseği Kaçkar zirvesi 3937 m ile aynı zamanda Doğu Karadeniz Bölgesi 'nin en yüksek noktasını oluşturmaktadır. Denize 22 km uzaklıkta olan ilçeye karayolu ile ulaşı labilir, îlçe içerisinde bulunan iki dere boyunca yaylalara doğru karayolu ulaşımı bulunmaktadır. Ancak, daha yüksek yay lalara, yaya yada binek hayvanları yardımı ile varmak mümkün dür.-II- Çamlıhemşin ve Hemşinli l eri n tarihi hakkında farklı söy¬ lentiler vardır. Ermeni tarihçiler Hemşinli l erin Ermeni asıllı oldukları iddiasında bulunurken, Türk ve diğer tarihçiler bunun aksini söylemektedirler. Yörede gayrimüslim mezarlık ve yapıları geçmişte Ermenilerin yaşamış olduğu ama zamanla Türk unsurların¬ da bölgeye geldiğini kanıtlayıcı niteliktedir. Bu konuda yazılı kaynakların yetersiz oluşu kesin bir kanıya varmayı engeller. Osmanlı dönemindeki nüfus arşivlerinin günümüzcfe bulunduğu Ba- tum'dan getirilerek incelenmesi konuyu aydınlatabilecektir, ilçe sınırları içinde buluna.n iki kale, yedi taş köprü.ve çok sayıda taş konak tarihi eserleri, köy evleri, su değirmenleri ve seran- derler karakteristik yapıları oluştururlar. Düğünler ve yayla şenlikleri yöre insanının en çok eğlen¬ diği etkinlikler olarak günümüzde de devam etmektedir. Tulum eş¬ liğinde oynanan horon en önemli folklorik özelliğini oluşturur. Tulumun yurdumuzda sadece bu yöreye has folklorik bir enstrüman olduğu da bir gerçektir. Yöre kadın giyiminde, şar, kuşak ve iki telli çorap kul¬ lanımı bir özellik olarak geçmişten gününüze devam etmektedir. Erkek giyiminde işe böyle bir alışkanlığın devamı söz konusu değildir. Karalahana, çeşitlerinin yanında, ısırgan otu yemek¬ leri, muhlama, alabalık ve Hemsin balı yöre sofrasında bugün de bulunan yiyecekler arasında sayılabilir. Yörede eğitim kurumları ortadereceli okul düzeyinde ol¬ masına karşılık, gurbetçiliğin yaygın olması sebebiyle eğitimli! iIII- insan sayısı oldukça fazladır. Geçmişte yaylacılık, hayvancı lık ve gurbetçilik ekonomik kaynağı oluştururken, günümüzde çay tarımı, gurbetçi 1 i k, arıcılık ve turizm daha etkin durumda dır. Günümüzde Cami ı hemşi nde yaygın olarak dağcılık, treking ve rafting gibi sportif faaliyetler ile birlikte turizm geliş mesini sürdürmektedir. İlçe sınırları içerisinde bulunan ve Karadeniz Bölgesi'nin en yüksek zirvesi olan Kaçkar tepesine Yaz ve Kış tırmanışları yapılmaktadır. Kaçkar Dağlarına güney yönden tırmanmak mümkün olduğu gibi Çamlıhemşin yani kuzey yönden tırmanışlar daha fazla tercih edilmektedir. ilçede ikinci derecede önemli turizm faaliyetimde trek king ve yayla turizmidir. îlçe sınırları içerisinde bulunan kırk sayıdaki yaylada yaylacılığın fiilen ortadan kalkmasıyla yüzlerce ev boş bulunmaktadır. Bu evler yayla turizmi ve trek king için uygun barınma mekânlarım oluşturabilecek sayı ve ni tel i ktedi rl er. Çamlıhemşin ilçesi için bugüne dek süregelen turizm çeşidi de sağlık turizmidir. Ayder yaylasında bulunan kaplıca suyu son yıllarda yapılan modern hamam ile daha iyi hizmet vermektedir. Ayder kaplıca suyunun bir çok hastalıkları tedavi edici özellikleri tesbit edilmiştir. Ayder'de 700 civarında yatak kapasitesi bulunmasına karşılık gerçek anlamda turizm hizmetini karşılayabilecek durumda değildir.IV- Yöre turizminde etkili olabilecek diğer faaliyetler arasında rafting ve kano gibi nehir sporlarıyla kara ve balık avcı lığı sayı 1 abi 1 i r. Çaml ı hemsin coğrafi olarak küçük bir yöremiz olduğundan turizmin getirişi ile götürüşü iyi hesaplanmak zorundadır. Yöre henüz kapsamlı bir turizm için altyapı, üstyapı yatırımları ile ulaşım ve pazarlama birimlerine sahip değildir. Bunun ya nında gelecek için kuşku ile bakı 1 abı 1 ecek en büyük sorun çevre kirlenmesi tehlikesidir. Çevre kirlenmesi tehlikesi değil Çam- lıhemşın gibi küçük bir coğrafya parçasında daha büyük alanlar için de bulunmaktadır. Çamlıhemşin ekonomisi için turizmi bir model olarak gö rürken, turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkisine de dikkad: çekmek istiyor ve batı bölgelerimizde yanlış uygulamadan doğar çevre sorunlarının tekrarlanmamasını diliyorum. 127

Hızla ilerleyen teknoloji ve nüfus artışı, doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı arttırmış, bunun sonucu olarak, kaynaklar tüketilmiş veya tahrip edilmiştir. Turizm bile klasik (deniz, kum, güneş ) anlayışım değiştirip, doğa ağırlıklı alternatif turizme ağırlık vermeye başlamıştır. Oysa, bir ülkenin kalkınmasında en belirleyici faktör olan doğal kaynakların korunarak kullanılmasının ülke geleceğinin de teminatı olduğu düşüncesinden hareket eden yeni görüş, korumaya önem vermeye başlamıştır. Bu düşüncenin ana fikri; doğal kaynakların bulunduğu ortamda, bir bütün olarak korunması ve gelecek kuşaklara ulaştırılmasıdır. Bu yüzden kaynak değerleri yüksek alanlar, çeşitli kategorilere ayrılarak korunan alanlar yada koruma alanları olarak sınıflandırılmaktadır. Tüm korunan alanlar içinde en zengini, en değerlisi, gelecek için bir yatırım olan milli parklardır. Bu çalışma, bir alanın milli park olarak değerlendirilmesinde önerilen bir yöntemin, kaynak değerleri çok yüksek olan Elevit Vadisine uygulanmasını içermektedir. Yapılan arazi çalışmaları ve yöntem gereği yapılan istatistiksel denetlemeler sonucunda Elevit Vadisinin Milli Park Olabilirlik Yüzdesi (MPOY) 'Çok Yüksek' çıkmıştır. Anahtar Kelimeler : Milli Park Olabilirlik Yüzdesi (MPOY), Milli Park, Doğa parkı, Doğayı Koruma Alanı, Doğa Anıtı. VI Modem technological development and population growth have increased the pressure on natural resources and consequently resources have severely been depleted or even destroyed. The classical idea of tourism (sea, sand, sun) has changed and inclines towards to basic nature tourism as an alternative. In order to guarantee the future of developing countries, it is crucial importance that these make sustainably use of their natural resources. According to this new idea, the protection of natural resources is very important and can be achieved through integrated conservation. Therefore, regions ofhatural resources are being categorised and classified as protected areas. One of the most valuable investment for the future is national park. This work contains an application of a suggested method to evaluate national parks. The method is applied for the Elevit Valley, a site rich in natural resources. According to this study and the field work undertaken, Elevit Valley has a very high 82