Search

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde, Kıbletepe (Araklı, Trabzon) ve çevresindeki volkanik kayaçlar Geç Kretase yaşlı olup, tabanda bazalt, andezit ve piroklastları, bunların üstünde bulunan dasit, riyolit ve piroklastları ile bunları kesen bazalt ve andezit dayklarından oluşmaktadır. Çalışma alanının tabanını oluşturan bazalt, andezit ve piroklastlarının üst seviyelerinde kireçtaşı tabakaları bulunmaktadır. Bu birimleri yer yer Kuvaterner yaşlı yamaç molozları örtmektedir.Geç Kretase yaşlı volkanik kayaçlar genel olarak ayrışmış olup, Zn-Cu cevherleşmesi ve cevherleşmeyle ilişkili alterasyonlar asidik piroklastik kayaçlar içerisinde izlenmektedir. Dasitik ve riyolitik kayaçlar hyalo-porfirik ve sferulitik dokuda olup, başlıca plajiyoklas, kuvars ve hornblendden oluşmaktadır. Cevher ağsal, saçınımlı ve breşik yapıda bulunmaktadır. Pirit, sfalerit, kalkopirit ve daha az oranda fahlerz, dijenit, kovellin ve malahit cevher minerallerini oluşturmaktadır. Gang mineralleri ise kalsit, kuvars ve kil mineralleridir. Sfalerit ile kalkopirit arasında ayrılım dokusu görülmektedir.Cevherin içinde bulunduğu kayaçlar toleyitik-geçiş özelliğe sahip olup, yüksek BİYE (büyük iyon yarıçaplı elementler) ve düşük YÇAE (yüksek çekim alanlı elementler) içerikleri ve yüksek BİYE/YÇAE oranları ile yitim ilişkili kayaçların jeokimyasal özelliğini yansıtmaktadır. Cevherleşmelerin etrafındaki yan kayaçlarda genellikle serizitleşme, silisleşme, killeşme ve daha az karbonatlaşma, kloritleşme, hematitleşme ve limonitleşme türü alterasyonlar izlenmektedir. Kil mineralleri olarak illit, kaolinit, klorit, simektit ve az oranda da illit/simektit aratabakalısı belirlenmiştir.Sonuç olarak, Kıbletepe'deki volkanitler, Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki masif sülfit yataklarının gösterdiği ayrışma özelliklerine benzer ayrışmalar göstermekte ve bunlardaki cevherleşme Doğu Karadeniz ada yayı volkanizmasına bağlı olarak gelişen hidrotermal kökenli sıvılarla ilişkilidir.Anahtar Kelimeler: Geç Kretase, Hidrotermal Alterasyon, Kıbletepe, Masif Sülfit, Volkanitler In the Kıbletepe (Araklı, Trabzon) and its surrounding areas at the eastern Black Sea Region, Late Cretaceous aged volcanic rocks consist of basalt, andesite and their pyroclastics that they are overlain by dacite, rhyolite and their pyroclastics at the basement cutting off by dykes of basalt and andesite. Limestone finds in the top level of the basalt, andesite and their pyroclastics constituting the basement of the study area. Quaterner aged debris flow covers all units sporadically.Late Cretaceous aged volcanic rocks generally are altered and the Zn-Cu mineralizations and various alterations related to ores are observed with in acidic pyroclastic rocks. Dacitic and rhyolitic rocks have hyalo-porphyric and spherulitic textures and consist of plagioclase, quartz and hornblende. The mineralization is observed in the form of stockwork, dissemine and breccia. The ore minerals include pyrite, sphalerite, chalcopyrite, and with less fahlers, digenite, covelline and malachite. Quartz, calcite and clay minerals are found as gang minerals. Exsolution lamellia texture was developed between sphalerite and chalcopyrite.The rocks hosting the ore have tholeitic-transitional characters and reflect geochemical properties of subduction related rocks with high LILE and low HFSE contents and high LILE/HFSE ratios. Sericitization, silisification, clay alteration and less carbonatization, chloritization, hematization and limonitization are generally observed in the wall rocks around the mineralizations. As clay minerals, illite, kaolenite, chlorite, simectite and less amount of interlayered illite/simectite were determined.As a result, the volcanics in the Kıbletepe reflect similarities to the hydrothermal alteration of the massive sulphide deposits in the eastern Black Sea Region and the ore are developed from hydrothermal fluids related to the eastern Black Sea island arc volcanism.Key Words: Hydrothermal Alteration, Kıbletepe, Late Cretaceous, Massive Sulphide, Volcanics 96

Bu çalışmada Malatya güneyinde bulunan üç farklı yaşlı kireçtaşının fiziksel, kimyasal ve mekanik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Daha önce yapılan temel jeolojik haritalar baz alınarak, Permo-Karbonifer yaşlı Koltik kireçtaşı, Üst Kretase yaşlı Tohma kireçtaşı ve Eosen yaşlı Gedik kireçtaşı'nda stratigrafik kesitler, katman ve çatlak ölçümleri yapılmış, seri ve nokta örnekler derlenmiştir. Derlenen örneklerin fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri belirlenmiştir. Bu özellikler mermercilikte yaygın olarak kullanılan TSE ve ASTM standartlarına göre yorumlanmıştır. Çalışılan kireçtaşlarının katman kalınlığı, birim hacim ağırlığı, özgül ağırlığı, su emme özelliği, tek eksenli basınç dayanımı, asit etkilerine dayanıklılığı ve don kaybı TSE standartlarına, tek eksenli basınç dayanımı ve asit etkilerine dayanıklılık ASTM standartlarına göre uygun sınırlar içindedir. Yapılan XRD analizlerinde; Koltik kireçtaşı'nın kalsit, aragonit ve dolomit, Tohma kireçtaşı'nın, kalsit, Gedik kireçtaşı'nın kalsit ve aragonit bileşimli olduğu gözlenmiştir. Koltik kireçtaşı % 86.6 CaC03 ve % 10.9 MgC03, Tohma kireçtaşı %93.1 CaC03 ve %3.97 MgC03, Gedik kireçtaşı % 94.48 CaC03ve %3.35 MgC03 içermektedir. Kireçtaşları katman kalınlıkları ve jeolojik rezerv bakımından mermercilik için işletmeye uygundurlar.Anahtar Kelimeler: Malatya güneyi, Permo-Karbonifer, Üst Kretase, Eosen, Mermer Kireçtaşı The objective of this study is to determine physical, chemical and mechanical properties of three differently aged limestones in which are located the south of Malatya. Using basal geological maps done earlier, from Koltik limestone of the Permo-Caboniferous, Tohma limestone of the Upper Cretaceous and Gedik limestone of the Eocene age, stratigraphic sections, bedding and fracture measurements were conducted along with, systamatic and site samples were collected. Physical, chemical and mechanical properties of the samples were determined. These properties were evaluated in regard to TSE And ASTM standarts, which were used widespread in the marble industries. According to TSE and ASTM standarts which were used as widespread for the marble industries, these features were interpretad. According to TSE standarts bed thickness, unit weight, spesific gravity, water absorption, uniaxial compressive strength,resistivity to acidity and frost actionvalues were found to be suitable for marble industries. According to ASTM standarts, uniaxial compressive strength and resistivity to acidity are suitable for marble industries. X-Ray diffractometer (XRD) analysis indicated that Koltik limestone consists mainly of calcite, aragonite and dolomite minerals, Tohma limestone is composed of calsite mineral and Gedik limestone is made up of calcite and aragonite minerals. Koltik limestone has mean values CaC03 86.6% and MgCO310.9%. Tohma limestone has mean values CaC03 39.1 % and MgC03 3.97. %, Gedik limestone has mean values CaC03 94.48 % and MgC03 3.35 %.On the basis of bed thickness and geological reserves, limestones are suitable for the marble industry.Key Words: Southern of Malatya, Permo-Carboniferous, Upper Cretaceous, Eocene, Marble, Limestone 109

ÖZET KARABÜK - SAFRANBOLU HAVZASININ SEDİMENTER ANALİZİ VE BÖLGEDEKİ DİĞER ÇÖKEL HAVZALARLA İLİŞKİLERİ Karabük - Safranbolu Havzası üç farklı gurup çökel kayadan oluşmaktadır. Bunlar a) Üst Kretase (Maastrihtiyen) - Alt Eosen yaşlı Ovacık gurubu (Çingiller, Mıcık, Kışlaköy, ve Alkısrak formasyonlarından meydana gelmektedir), b) Alt-Orta Eosen yaşlı Bostanbükü gurubu (Safranbolu, Karabük ve Çerçen formasyonlarından oluşmaktadır) ile c) Orta Eosen yaşb Boyalısüfla gurubu'dur (Soğanlı, Akçapınar ve Yunuslar formayonlanndan meydana gelmektedir). Sedimenter analiz yöntemleri kullanarak yapılan çalışmalara göre Ovacık gurubu birimleri yelpaze deltası, çökmüş karbonat platformu, denizaltı yelpazesi, havza düzlüğü ve örgülü akarsu çökelleri olarak gelişmiştir. Bostanbükü gurubu çökelleri ramp ve sınırlandırılmış karbonat platformu, yamaç-yamaç eteği, denizaltı yelpazesi ve delta- akarsu ortamlarında oluşmuştur. Boyalısüfla gurubu birimleri ise korunaklı sığ deniz, gelgit arası - gelgit düzlüğü, lagün-sabka ve menderesli akarsu çökelleri olarak meydana gelmiştir. Karabük - Safranbolu Havzası, Pontid İç Okyanusu'nun kalıntılarından oluşan Arkotdağ Karmaşığı'nın Ulus Havzası üzerine geriye bindirmesi neticesinde `Geriye Bindirme Önü Havza` olarak gelişmiştir. Karabük- Safranbolu Havzası tabanında yeralan İstanbul - Zonguldak BirliğTne ait çökellerinden Fındıklı?, Kartal ve Yılanlı formasyonları ile Ulus Havzası çökellerinden Ulus formasyonu hidrokarbon oluşturma potansiyeline sahiptir. Üave olarak, Ulus ve Safranbolu-Karabük havzası çökelleri, rezervuar kaya (Bürnük formasyonu, Ahmetusta çakıltaşı ve Safranbolu formasyonu) ve örtü kaya (İnaltı, Ulus ve Karabük formasyonları) olanakları içerir. İnceleme alanı, Arkotdağ Karmaşığı'nın geriye bindirmesi neticesinde oluşmuş kıvrım ve bindirmelere bağlı çok sayıda kapan içermekte olup, oluşan petrol ve gazın bu kapanlarda birikme olasılığı bulunmaktadır. xrx SUMMARY SEDIMENTARY ANALYSIS OF KARABÜK - SAFRANBOLU BASIN AND IT'S RELATION WITH OTHER BASINS IN THE REGION. The Karabük-Safranbolu Basin consist of three different group sedimentary rocks; a) Upper Cretaceous (Maestrihtiyen) -Lower Eocene aged Ovacık group (Çingiller, Mıcık, Kışlaköy, Alkisrak formations) b) Lower- Middle Eocene aged Bostanbükü group (Safranbolu, Karabük and Çerçen formations) and c) Middle Eocene aged Boyahsufla group (Soğanlı, Akçapınar and Yunuslar formations). Sedimentary basin analysis studies shown that the Ovacık group formed in fan deltaic, drowned carbonate platform, submarine fan, basin plain and braided river deposits. Bostanbükü group occurred in ramp and rimmed type carbonate platform, slope- slope apron, submarine fan and deltaic-fluvial sediments. Boyahsufla group formed in shallow marine, inter tidal, tidal flat, lagoon-sabka, meandering river environments. The Karabük- Safranbolu Basin is developed as a `Backthrust Front Basin, Since Arkotdağ Melange represents Inner Pontide Ocean remnants backthrusted of on the Ulus basin. According to organic geochemical studies in the region, Istanbul-Zonguldak Unit (Fındıklı?, Kartal and Yılanlı formations) and Ulus Basin (Ulus formation) have hydrocarbon generation potential. In addition to, Ulus basin and Karabük -Safranbolu Basin contain reservoir rocks (Bürnük formation, Ahmetusta member and Safranbolu formation) and cap rocks (Ulus formation and Karabük formation). South of this region (between Safranbolu and Ovacık) consist of a lot of traps related to folds - thrusts occurred ofiolitic melange backthrusting. Therefore, this stuructural traps have a prospect for hydrocarbon exploration. XX 195

ii ÖZET Doktora Tezi ADI YAMAH-ÇEMBERLİTAŞ-B OXUKYAYLA DOLAYLARIMDA MARDİN GRUBUNUN PETROL İMKÂNLARI Bülent COŞKUN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri EnstitüBÜ jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı 199 2, Sayfa: 162 jüri : Prof.Dr.Erol AKYOL Prof.Dr.Selahattin PELİN Prof. Dr. Al i ÖZTÜRK Bu çalışma, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Adıyaman- Çemberlitaş-Bölükyayla dolaylarında Üst Kretase yaşlı Mardin Grubu birimlerinin petrol imkânlarını araştırmak için bölgede açılan petrol arama kuyularından elde edilen yeraltı verilerinia değerlendirilmeBiyle gerçekleştiril miştir.Kuyu loğları re Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Araştırma Merkezindeki ince kesit, kırıntı, karot örnekle rinin incelenmesi ile varılan sonuçlar birlikte değerlen dirilerek çalışma alanının paleoyapı ve çökelme modelleri belirlenmiş, tektonik-çökelme ilişkileri ışığı altında in celeme alanının petrol imkânları araştırılmıştır* İnceleme alanında kuyularda rastlanan en yaşlı bi rim Paleozoyik yaşlı Sosink formasyonudur. Bunun üstüne u- yumBuzlukla GD Anadolu'da en fazla petrol vüret en ve bu ça lışmanın da inceleme konusu olan üst Kretase yaşlı Mardin Grubu birimleri gelmektedir, üst Kretase* de yer alan diğer birimler alttan üste doğru Karaboğaz, Sayındere, KastelİÜ formasyonları, Koçali-Karadut birliği, Terbüzek, Besni ve Alt Germav formasyonlarıdır* üst Kretase üstünde u- yumsuzlukla bulunan Pal eosen yaşlı üst Germav formasyo nu ve Tersiyer yaşlı Gercüş, Midyat ve Şelmo formasyon ları mevcuttur» Bu çökel istifi içinde petrol aramaları bakımından en önemlisi, şüphesiz, gerek hazne kaya özellikleri ve gerekse geçirdiği jeolojik evrim bakımından petrol kapan- 1 anmasına en elverişli koşulları içeren Mardin Grubu bi rimleridir» Mardin Grubunda, çökelme zamanındaki paleoooğ- rafyaya bağlı olarak gelişen paleoyükselimlerdeki d ol om i- tik bölgeler ve üst Kretase sonunda Arap ve Anadolu levha larının çarpışması sonucunda meydana gelen tektonik hare ketlerle şekillenen yapısal unsurlar, petrol aramaları i- çin en uygun zonları oluşturmuşlardır. Genelde karbonat istifinden oluşan Mardin birimleri, sahip olduğu farklı fa- eiyeslerlelntertidal+Subtidal ve yer yer de Supratidal or tamlarda çökelmiştir* Bu çökelme ortamları, çökellm zamanı paleocoğrafyasa. ile yakı nen ilişkilidir. Yer yer çok- iyi hazne kaya özellikleri gösteren Mar din Grubu birimleri için Örtü kaya fasiyesi olarak, GD A- nadolu'da çok geniş yayılım gösteren Sayındere killi ki reçtaşı arı ve Mardin Grubu içindeki çok killi ve geçirim siz mikritik seviyeler düşünülmektedir. Mardin Grubu birimlerinde ve üstündeki Karaboğaz formasyonunda bulunan petrolün ana kayası olarak birçok birim mecuttur. jeokimyasal veriler ışığı altında bölge de en önemli petrol ana kayası, Mardin Grubu içindeki Ka- rababa-A ve Derdere formasyonunun mikritik alt seviyele ridir* Diğer taraftan üst Kretaee yaşlı Kast el şeylleri ve inceleme alanında kuyularda bulunmamasına rağmen, varlığı derin kuyularla belirlenen, Paleozoyik yaşlı Bedinan şeyl leri de ana kaya olarak düşünülmektedir* Bu çalışmada, diğer çalışma! and an farklı olarak İlk defa çökellm zamanı paleoyapıları ile çökelme arasındaki ilişkiler bilimsel olarak araştırılmış, yapısal ve fasi- yeB gelişmelerine etkileri incelenmiştir* Bunun için kuyudv loğlarından amaca uygun olarak belirlenen kılavuz sevi yeler yardımiyle çeşitli log korelasyonları re yeraltı haritaları hazırlanmış, petrol aramalarında en önemli hazne kaya özelliklerinden olan gözeneklilik-geçirgenlik ve yapısal elemanların yönelimleri belirlenmiş, varılan sonuçlar Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Araştırma İMerkezindekit ince kesit, kırıntı ve karot incelemeleri ile de kontrol edilmiştir» Ayrıca, paleocoğrafyaya bağlı olarak gelişme gösteren dolomiti eşme olayı da farklı bir görüşle incelenmiştir. Bu çalışmada varılan en Önemli sonuçlardan birisi de çökelim zamam paleoyapıları İle bugünkü yüzey yapıları arasındaki yönelim farklılıklarının belirlenmesi olmuştur* Bugünkü yüzey yapıları genelde D-B istikametinde uzanırlar ken, çökelim zamanı paleoyapıları GB-KD yönünde sıralan maktadırlar* Bu yönlenmenin, yüksek enerjili bölgeleri o- luşturması nedeniyle de dolomiti eşmeye etkili olduğu be lirlenmiştir* İnceleme «alanındaki önceki çalışmalar, Mardin Grubu birimlerinin çökelme zamanı pal e ocoğr af yasından ve buna bağlı olarak gelişme gösteren fasiyes ve yapısal eleman lardan bahsetmediklerinden, petrol imkânlarının araştırıl masında yeterli olamamaktadırlar* Mesel a, karbonatlar için çok önemli olan erken dolomitleşme, didolomitleşme ve karst- laşma gibi diyajenetik olaylar ancak o bölgenin paleoeoğ- r af yasının ayrıntılı analizi ile doğru olarak açıklanab il mektedir* Bu çalışma, üst Kretase paleocoğrafyasına bağlı ola rak gelişme gösteren Mardin Grubu birimi erinin yapısal, fa siyes ve re zer vu ar özelliklerinin kuyu loğları ve ince ke sit, kırıntı ve karot incelemeleriyle belirlenmesini içer mektedir* Paleojeolojik çalışmalar neticesinde, GB-KD isti kametinde uzanan pale oyüksel imi erim.-. en önemli d ol omit ik bölgeler olduğu, buna karşılık İnceleme alanı güneyinde A- lidağ-Karaköprti bölgesi ile kuzeyde Çamlıca kuyusu dolayla rının Üst Kretase' deki çökelme esnasında daima derin zon olarak kaldığı ve buralarda ana kaya nitelikli birimlerinçökeldiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışma sonucunda, Mardin Grubu birimlerinden Karababa-C ve Derdere formasyonlarının Çukurtaş sabası kuzeyinde ve güneyde Adıyaman dolaylarını etkileyen ya nal atımlı Adıyaman fay zorumda paleojeolojik evrime bağlı olarak çok iyi hazne kaya özelliklerini içerebile ceği sonucuna varılmış, Mardin Grubunun petrol imkanları yönünden çalışma alanı için bir de petrol arama haritası hazırlanmıştır. ANAHTAR KELİMELER üst Kretase, Mardin Grubu, kuyu loğları, ince kesit, kırıntı ve karot örnekleri, diyajenez, dolomitleşme, didolomitleşme, karstlaşma, fasiyes, mikrit,allokem-or- tokem, paleoyapı, gözeneklilik, geçir genlik, sıcaklık ve jeotermal gradyan. vi ABSTRACT Ph.D. Thesis! OIL POSSIBILITIES OP THE MARDİN GROUP I IT TEE ADIYAMAN-ÇEMBERLİTAŞ-BÖLÜKYAYLA AREA, SE TURKEY Bülent COŞKUN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Geological Engineering.1992, Pages: 162 itury : Prof.Dr.Erol AKYOL Prof.Dr.Selahattin PELİN Prof. Dr. Al i ÖZTÜRK This subsurface study, which aims to investigate oil possibilities of the Upper Cretaceous Mardin Group around the Adıyaman-Çemberlitaş-Bölükyayla area, has been carried out by using subsurface data of the drilled explo ration and production wells in the studied area. Well logs, thin sections, cuttings and core samples, available at the TPAO Research Center, have been evaluated together in order to explain paleostructural and depositions! models, hence to explore oil possibilities of the studied area. The oldest formation, encountered in the wells, is the Paleozoic Sosink formation. The unconformably overlying units, which are the main oil producing sediments in SE Tur key, are the constituents of the Upper Cretaceous Hardin Group. Other Upper Cretaceous units, from bottom up, are the Karaboğaz, Sayxndere, Kastel formations, Koçali-Karadut complex and TerbUzek, Besni and Lower Germav formations. The Upper Cretaceous is unconformably overlain by Paleocenevii Upper Germav and Gercüş formations and Midyat and Şelmo are other Tertiary formations, present in the region» In this sedimentary sequence, the most important units for oil exploration are the Mardin Group's carbo nates which have been submitted to an intense geological evolution during which they acquired good reservoir and structural conditions for oil entrapment. Paleohighs, which have remarkable dolomitle zones, and structural e- lements appearing during Upper Cretaceous movements bet ween Anatolian and Arabian plates, are most favourable zones for oil explorations. The Mardin Group, which is generally presented by carbonates, is deposited in the Intertidal-feubtidal and partly Supratldal zones. These zones are closely related to the paleogeological conditions of the studied area. The most important seal for oil producing Mardin Group is the widespread argillaceous Sayindere formation in whole SE Turkey. Furthermore, very argillaceous and micritic levels of the Mardin Group can be considered as a good seal. The source rock for oil, encountered in the Mardin group and Karaboğaz formation, can be different units in the studied area. Geochemical results reveal that most salient source rocks are the Karababa-A unit and micritic section of the Derdere formation in the Mardin Group. On the other hand, Upper Cretaceous Eastel shales and Paleo zoic Bedinan formation can be also considered as good source rocks among the others. This is the first time that with this present stu dy, paleostructure and sedimentation have been analysed together in order to explain facies and paleostructural distribution during depositlonal t ime. For this purpose, good and obvious correlation markers have been picked up from the GH-BHC logs, many stratigraphic log correlations and numerous subsurface maps have been prepared. From these subsurface data, the porosity and permeability tre nds, which are the main prominent reservoir characteris-viii tics In oil exploration, are determined in the studied area* Furthermore, dol omit ization which influences po rosity development in carbonates has been investigated in detail in the Mardin Group. One of the most conclusive result obtained from this study is the establishment of the orientation of paleo- structureB relative to the actual surface structures. The surface structures are generally oriented in E-W direc tion while paleostructures trend in SW-NE direct ion. This old structural orientations influenced very much dolomi tiz at Ion phenomenon in the Hardin Group. Previous works, which did not deal with paleogeolo- gical evolution, remain unsuff icent for oil exploration of this area. For example, the best way to explain dolo- mitization, dedolomitization and karstification, which are the main diagenetic events in the carbonates, is to clarify pale ©conditions in a sedimentary basin. This study displays results, obtained from the log- thin sections-cuttings and core analysis of facie s and paleostructural characteristics of the Mardin Group. Ac* cording to the subsurface studies, the main dolomitic zones are located on the paleohighs oriented in SW-HE direction while paleolows, situated around the Alidağ-Ka- rakb'prti and further to the north Çamlıca regions, conta in micritic limestones, deposited in a low energy zone. Ofe the other hand, from this study it has been conc luded that Karababa-C and Derdere formation of the Mardin Group, with favourable facies and structural developments, can be considered `Prospective ` at the northern part of the Çukur t aş region and in the young Adıyaman wrench fault zone.Am exploration map has been prepared for this purpose. KEY WORDS : Upper Cretaceous, Mardin Group, well logs, thin sections, cuttings and core samples, diagenese, dol omit ization, dedolomitization, karstification, facies, micrite, allochem- orthochem, paleostructure, porosity, permea bility, temperature and geothermal gradient. 162

III ÖZET Yüksek Lisans Tezi GAZİANTEP GÜNEYBATISINDAKİ ÜST KRETASE - EOSEN YAŞLI BİRİMLERİN PLANKTONİK FORAMİNİFERA BİYOSTRATÎGRAFİSÎ Aynur (GÜNGÖR) HAKYEMEZ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Vedia TOKER 1991, Sayfa: 120 Jüri : Prof.Dr. Vedia TOKER Prof.Dr. Tuncer GÜVENÇ Doç. Dr. Yavuz OKAN Bu çalışma, Gaziantep güneybatısında yüzlek veren, Alt Maestrihtiyen - Lütesiyen yaşlı denizel killi ve kırıntılı karbonatların içerdiği planktonik foraminiferlere dayanılarak yörenin biyostratigrafisini kurmak amacıyla gerçekleşitrilmiştir. ölçülen stratigrafi kesitlerinden alınan örneklerin mikropaleontolojik incelemesi sonucunda 64 planktonik foraminifer türü tanımlanmış ve bunlara dayanarak 14 planktonik foraminifer zonu saptanmıştır. Bu zonlar; - Alt Maestrihtiyen'de Globotruncana aegyptiaca Zonu, - Üst Maestrihtiyen'de Gansserina gansseri ve Abathomphalus mayaroensis zonları, - Alt Paleosen'de Morozovella pseudobulloides ve Morozovella trinidadensis zonları, - Orta Paleosen'de Morozovella uncinata ve Morozovella angulata zonları, - Üst Paleosen'de Planorotalites pseudomenardii ve Morozovella velascoensis zonları, - Alt Eosen'de Morozovella subbotinae, Morozovella formosa formosa, Morozovella aragonensis ve Acarinina pentacamerata zonlan, - Orta Eosen'de Hantkenina nuttalli Zonu'dur. ANAHTAR KELİMELER : Üst Kretase, Paleosen, Eosen, biyostratigrafi, Gaziantep, planktonik foraminifera zonları. IV ABSTRACT Masters Thesis BIOSTRATIGRAPHTC INVESTIGATION OF THE UPPER CRETACEOUS - EOCENE UNITS IN SOUTHWESTERN GAZİANTEP BASED ON PLANKTONIC FORAMESHFERA Aynur (GÜNGÖR) HAKYEMEZ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Geological Engineering Supervisor: Prof. Dr. Vedia TOKER 1991, Pages 120 Jury: Prof.Dr. Vedia TOKER Prof.Dr. Tuncer GÜVENÇ Doç. Dr. Yavuz OKAN The purpose of this study is to establish the biostratigraphy of the area in the sauthwest of Gaziantep which is based on planktonic foraminifera in the marine clayey and detrital carbonates deposited in the Early Maastrichtian - Lutetian time interval. Totally, sixty - four species of planktonic foraminifera have been determined by micropaleontological study of the samples collected from the measured stratigraphical sections, and the following fourteen planktonic foraminifera zones have been defined: - Globotruncana aegyptiaca Zone in the Lower Maastrichtian, - Gansserina gansseri and Abathomphalus mayaroensis zones in the Upper Maastrichtian, - Morozovella pseudobulloides and Morozovella trinidadensis zones in the Lower Paleocene, - Morozovella uncinata and Morozovella angulata zones in the Middle Paleocene, - Planorotalites pseudomenardii and Morozovella velascoensis zones in the Upper Paleocene, - Morozovella subbotinae, Morozovella formosa formosa, Morozovella aragonensis and Acarinina pentacamerata zones in the Lower Eocene, - Hantkenina nuttalli Zone in the Middle Eocene. KEYWORDS : Upper Cretaceous, Paleocene, Eocene, biostratigraphy, Gaziantep, planktonic foraminifera zones. 120

ÖZ - Bu calışma, Hekimhan (Malatya) ilçesinin hemen güneyinde, 1/2 5İOOO lik Malatya K3_. 3 paftasına kapsayan bölgenin, pa leontolojisi ve stratigrafisinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. İnceleme alanında gözlenen en yaşlı birim, yerleşim yaşı Üst Kretase öncesi olan Otiyolittir. Çalışmanın temel birimleri olan, Kampaniyen -Maestrihtiyen yaşlı filiş çökelleri bu Ofiyolit üzerine uyumsuzlukla gelirler. Hekimhan formasyonu (Kh) olarak adlandırılan bu çökellerin alt düzeyinde, 110 m kalınlıkta, konglomera, kumtaşı, kiltaşı miltaşı gibi klastiklerden oluşan ve Yığma üyesi olarak adlandırılan birim(Khy) yer alır. Bunun üzerine 395 m kalınlıkta Çöreklik üyesi (Khç) olarak adlandırılan filiş fasiyesindeki çökeller uyumlu olarak gelir. Kuşkaya üyesi (Khk) olarak adlandırılan 28 m kalınlıktaki resifal Özellikli kireçtaşları da uyumlu olarak en üstte yer alır. Filiş içerisinde yapılan 4 adet ölçülü stratigrafi kesitlerinden; alanan örneklerin incelenmesi sonucunda} tanımlanan planktonik foraminifera zonları yaşlıdan gence doğru, Globot- runcanita elevata (Kampaniyen), Globotruncana arca(Alt Maest rihtiyen) ve Rosita contusa(Orta Maestrihtiyen) dir. ABSTRACT - The purpose of this research is the investigation of the paleontology and stratigraphy of the studied area, loc< ted to the south of Hekimhan(Malatya, 1/25.000, K^q_,~). The oldest unit in this area is Ophiolites which were erap- laced pre-Upper Cretaceous. Campanien-Maestrichtian aged flish sediments which are the basement units of the studied area overlies the Ophiolite unconforrnably. Yığma meraberJLocatingas,fcthe lover of the sediments are na med Hekimhan formation consisting of conglomerate, sandstone, claystone and mudstone in 110 m. thickness. This unit is overlied conformably by sediments called as Çöreklik member ÖZ - Bu calışma, Hekimhan (Malatya) ilçesinin hemen güneyinde, 1/2 5İOOO lik Malatya K3_. 3 paftasına kapsayan bölgenin, pa leontolojisi ve stratigrafisinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. İnceleme alanında gözlenen en yaşlı birim, yerleşim yaşı Üst Kretase öncesi olan Otiyolittir. Çalışmanın temel birimleri olan, Kampaniyen -Maestrihtiyen yaşlı filiş çökelleri bu Ofiyolit üzerine uyumsuzlukla gelirler. Hekimhan formasyonu (Kh) olarak adlandırılan bu çökellerin alt düzeyinde, 110 m kalınlıkta, konglomera, kumtaşı, kiltaşı miltaşı gibi klastiklerden oluşan ve Yığma üyesi olarak adlandırılan birim(Khy) yer alır. Bunun üzerine 395 m kalınlıkta Çöreklik üyesi (Khç) olarak adlandırılan filiş fasiyesindeki çökeller uyumlu olarak gelir. Kuşkaya üyesi (Khk) olarak adlandırılan 28 m kalınlıktaki resifal Özellikli kireçtaşları da uyumlu olarak en üstte yer alır. Filiş içerisinde yapılan 4 adet ölçülü stratigrafi kesitlerinden; alanan örneklerin incelenmesi sonucunda} tanımlanan planktonik foraminifera zonları yaşlıdan gence doğru, Globot- runcanita elevata (Kampaniyen), Globotruncana arca(Alt Maest rihtiyen) ve Rosita contusa(Orta Maestrihtiyen) dir. ABSTRACT - The purpose of this research is the investigation of the paleontology and stratigraphy of the studied area, loc< ted to the south of Hekimhan(Malatya, 1/25.000, K^q_,~). The oldest unit in this area is Ophiolites which were erap- laced pre-Upper Cretaceous. Campanien-Maestrichtian aged flish sediments which are the basement units of the studied area overlies the Ophiolite unconforrnably. Yığma meraberJLocatingas,fcthe lover of the sediments are na med Hekimhan formation consisting of conglomerate, sandstone, claystone and mudstone in 110 m. thickness. This unit is overlied conformably by sediments called as Çöreklik memberin flishoidal iaeies. Reetal limestones are named as Kuşkaya member in 28 ra thickness, locating upper level ot the sequenc Atter investigating of the several samples taken rrom fou stratigraphic sections which were measured from the tlish se diments, planctonic foraminifer zones have been clasiried as falows? Globotruncanita elevata(Campanien), GlobotruncanH area (Lower Maestrictian) and Rosita contusa (Middle Maestrich- tian). 56