Search

Veliki broj istraživanja potvrđuje povezanost učestalosti hroničnih masovnih nezaraznih bolesti sa ishranom ljudi. Pri tom se u poseban značaj pridaje upotrebi masti u ishrani ljudi, naročito n-3 i n-6 masnih kiselina i njihovom međusobnom odnosu. Na sadržaj i odnos masnih kiselina mesa svinja može da se utiče izborom hraniva za ishranu svinja. Cilj naših istraživanja bio je ispitivanje uticaja komercijalnog preparata lana, dodatog u hranu za svinje na masnokiselinski sastav mesa svinja. Masnokiselinski sastav hrane za svinje i mesa svinja određen je gasnom hromatografijom. Upotreba lana, u ishrani svinja značajno utiče na sadržaj zasićenih, mononezasićenih i polinezasićenih masnih kiselina u mesu svinja. Meso svinja hranjenih sa ovim dodatkom imalo je značajno povoljniji odnos n-6/ n-3 masnih kiselina, u odnosu na meso svinja hranjenih bez dodatka preparat lana. Dodavanjem preparata lana, u hranu za svinje poboljšava se nutritivna vrednost mesa svinja.

Jaja imaju značajnu ulogu u ishrani ljudi i predstavljaju važan izvor proteina, masti i mikroelemenata. Proizvodnja i potrošnja jaja u svetu poslednjih decenija je u porastu. Konzumacija jaja dugo vremena bila je vezana za negativne efekte na zdravlje ljudi, uglavnom zbog sadržaja holesterola. Međutim, danas je poznato da na nivo holesterola u serumu utiče više drugih faktora kao što su genetska predispozicija, hormonski status i hranidbene navike, a ne isključivo holesterol iz jaja. Poslednjih godina, namirnice koje se svakodnevno koriste u ishrani ljudi nisu namenjene samo zadovoljenju potreba u osnovnim hranljivim materijama nego se od hrane očekuje prevencija bolesti povezanih sa hranom i sticanje boljeg imunološkog statusa. Upotrebom specifičnih nutritivnih strategija moguće je proizvesti funkcionalnu hranu koja pored osnovnih hranljivih materija sadrži i komponente koje učestvuju u očuvanju zdravlja i smanjenju rizika u nastanku bolesti. Niska koncentracija selena u zemljištu, a posledično i u hranivima koja se koriste u hrani za životinje, može prouzrokovati deficit ovog mikroelementa kod životinja. Putem namirnica animalnog porekla simptomi deficita javljaju se i kod ljudi, čime se značajno slabi sistem antioksidativne zaštite u organizmu. Iskorišćavanje selena kod životinja zavisi od hemijskog oblika u kome se nalazi u obroku. Selen koji se koristi kao dodatak u vitaminsko mineralnim predsmešama u hrani za koke nosilje prisutan je u jednom od dva osnovna oblika: organski vezan za aminokiseline (selenocistein i selenometionin) ili u formi neorganske soli (najčešće natrijum selenit). Nakon unošenja u organizam putem obroka, selen se ugrađuje u tkivne proteine čime se stvara njegova rezerva. Deponovani selen u organizmu nalazi se u neaktivnom stanju i u slučajevima oksidativnog stresa ili deficita selena u hrani, prelazi u aktivan oblik. Izvor selena u smešama za ishranu koka nosilja ostvaruje uticaj na sadržaj selena u jajima. Dodatkom organskog se

Mnoge mikroalge su važni izvori polinezasićenih masnih kiselina, uglavnom eikozapentaenske kiseline (EPA) i dokozaheksaenske kiseline (DHA). Ove masne kiseline životinje slabo sintetišu, pa ih treba dodavati u ishranu, Takođe, većina mikroalgi sadrži i esencijalne aminokiseline koje ljudi i životinje ne mogu sintetisati. Sadržaj aminokiselina kao što su lizin, metionin, triptofan, treonin, valin, histidin i izoleucin u nekim mikroalgama je uporediv sa onima iz jaja ili soje. Mikroalge su izvor svih važnih vitamina kao što su tokoferoli, askorbinska kiselina, vitamini B1, B2, B6, B12, folna kiselina, nikotinska kiselina, biotin i dr. Pored toga, one su bogat izvor svih važnih minerala, kako makroelemenata (Na, K, Ca i Mg) tako i mikroelemenata (Fe, Zn, Mn i Cu). Isto tako, mikroalge sadrže širok spektar pigmenata (hlorofili, karotenoidi, fikobiliproteini i ksantofili). Upotreba malih količina biomase mikroalgi u hrani za životinje može biti od koristi za fiziologiju životinja, poboljšanje imunog odgovora, otpornosti na bolesti i poboljšane funkcije creva. Dodavanje mikroalgi u ishranu životinja poboljšava njihovo ukupno zdravlje, produktivnost, kvalitet i stabilnost dobijenih animalnih proizvoda. Od ukupne svetske proizvodnje algi, 30% je namenjeno za primenu u hrani za životinje. Preovlađujuće vrste su: Schizochytrium sp., Chlorella sp., Arthrospira sp., Isochrysis sp. i Porphyridium sp. Prema literaturnim podacima sprovedena su istraživanja na različitim vrstama životinja: živina, svinje, krave, ovce, koze, psi, mačke i ribe, Upotreba mikroalgi u ishrani životinja je interesantan predmet istraživanja i u budućnosti je potrebno mnogo više studija koje bi se bavile ovom problematikom.

Ishrana životinja prošla je u svom razvoju kroz nekoliko faza, počev od potpune empirije do savremenog koncepta ishrane koji počiva na vrlo preciznim istraživanjima metaboličkih i biohemijskih promena na nivou ćelije. Cilj tova brojlera je da se korišćenjem pretežno biljnih hraniva, uz manji dodatak animalnih, poveća telesna masa životinje. Razvojem svesti potrošača, imperativ u stočarstvu postala je ne samo količina proizvedene namirnice, nego i kvalitet proizvedene namirnice. Kod monogastričnih životinja masne kiseline prisutne u hrani apsorbuju se u gastrointestinalnom traktu uglavnom nepromenjene, što znači da profil masnih kiselina tkiva direktno odražava profil masnih kiselina prisutnih u obroku životinja. Esencijalne masne kiseline služe kao gradivne jedinice brojnih hormona i veoma su važna komponenta ćelijskih membrane, a njihov nedostatak ili neadekvatan odnos u hrani može da dovede do negativnih efekata po zdravlje ljudi. Konjugovana linolna kiselina (CLA) predstavlja grupu izomera linolne kiseline (C18:2), a najzanimljivija je njena uloga u prevenciji tumoroznih oboljenja, areteroskleroze i dijabetesa. Nalaze se u mesu i mleku preživara, a s obzirom da živina nema sposobnost sinteze CLA, biotehnološkim rešenjima moguće ih je dodati u smeše. Naučna javnost nameće savremene parametre određivanja nutritivne vrednosti masnih kiselina u kome se izdvajaju AI – aterogeni indeks, TI – trombogeni indeks i h/H hipoholesterolemični/hiperholesterolemični indeks. Cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi efekat dodatka CLA u ishranu brojlera na lipidne indekse pojedinih kategorija mesa, sa aspekta zdravstvenih potreba potrošača. Utvrđen je značajan uticaj korekcije masnokiselinskog sastava hrane na vrednosti lipidnih indeksa.

Cilj ovog istraživanja bio je da se ispita uticaj dodavanja različitih količina Saccharomyces cerevisiae u ishrani brojlera na pokazatelje ekonomske isplativosti tova. Ispitivanje je sprovedeno na 270 jednodnevnih pilića (Ross 308) u intenzivnom uzgoju u periodu od 42 dana. Brojleri su nasumično raspoređeni na jedan od tri dijetetska tretmana koji su se razlikovali u sadržaju dodatog kvasca: bez dodatnog kvasca (kontrolna grupa K); sa 0,25 g/kg dodatog kvasca (O-I grupa); i sa 0,65 g/kg dodatog kvasca (O-II grupa). Svaka eksperimentalna grupa je sadržala po 90 brojlera. Za potrebe ovog eksperimenta mereni su brojleri i utrošena hrana, a zatim je izračunata završna telesna masa, prosečan dnevni prirast i konverzija. Zdravstveno stanje brojlera u tovu je svakodnevno praćeno, a mortaliteta nije bilo. Ekonomska efikasnost proizvodnje brojlera u tovu (EPEF-European Production Efficiency Factor i EBI-European Broiler Index) izračunata je na osnovu formula. Dodavanje Saccharomyces cerevisiae u različitim količinama uticalo je na masu, prirast, potrošnju hrane i konverziju brojlera. Rezultati ovog istraživanja su pokazali da je ishrana sa dodatkom 0,25 g/kg kvasca (O-I grupa) rezultirala statistički značajno boljim (p<0,05) proizvodnim rezltatima (body weight, average daily gain, food coversion ratio) brojlera nego u grupi hranjenoj samo osnovnom ishranom, odnosno grupi hranjenoj sa 0,65 g/kg kvasca. Statistički značajno veće (p<0,05) vrednosti EPEF i EBI zabeležene su u grupi brojlera koje su hranjene uz dodatak 0,25 g/kg kvasca (O-I grupa) u odnosu na kontrolnu grupu i grupu koja je u hrani dobijala 0,65 g/kg kvasca (O-II grupa). Stoga je adekvatna doza S. cerevisiae u ishrani iznosila 0,25 g/kg kvasca, dok veća doza živog kvasca u ishrani brojlera (0,65 g/kg) nije postigla bolje rezultate.

U savremenoj živinarskoj proizvodnji koriste se brojni programi kojima se “namerno” izaziva ograničavanje rasta u određenom periodu, nakon čega životinja ispoljava ubrzani rast. Pored poboljšanja intenziteta porasta, na ovaj način mogu se ostvariti i drugi efekti, poput poboljšanja konverzije hrane, manjeg deponovanja masnog tkiva u telu životinje i smanjenja ukupnih troškova proizvodnje. Novija istraživanja potvrdila su i njihov pozitivan uticaj u kontroli nastanka pojedinih metaboličkih poremećaja (ascites, sindrom iznenadne smrti i tibijalna dishondroplazija). Najčešća tehnika za ograničavanje rasta brojlera predstavlja kontrolisano smanjenje unosa hrane tokom ranog perioda tova. To se postiže primenom različitih programa kvantitativne i kvalitativne restrikcije unosa hrane, odnosno hranljivih materija. Bez obzira na vrstu primenjenog programa uvek treba biti veoma oprezan, s obzirom da veliki broj faktora utiče na sposobnost jedinke da ispolji kompenzatorni rast i ostvari dobre proizvodne rezultate. Pri tome je posebno važno pronaći optimalan odnos između intenziteta i dužine trajanja ograničenog unosa hrane. Takođe, treba uzeti u obzir da, ukoliko se primenom određenog programa restrikcije ne ostvare uvek zadovoljavajući efekti u pogledu ostvarenih proizvodnih rezultata, ne treba ih odmah odbaciti kao neefikasne. Naime, potrebno je razmotriti njihovu ekonomsku isplativost, odnosno utvrditi da li tržišna cena dobijenog proizvoda (živinskog mesa) sa smanjenim sadržajem masti opravdava nižu telesnu masu brojlera ostvarenu na kraju tova.

Potražnja za proteinima animalnog porekla nastavlja da raste sa povećanjem broja ljudi na planeti. Zbog toga je pred naučnu i stručnu javnost postavljen jasan zadatak, a to je kontinuirana dostupnost mesa, mleka, jaja i ribe. Rast sektora intenzivnog stočarstva postavlja ogromne zahteve za svetske prirodne resurse i kao što se na- široko izveštava, dovešće do povećanja emisije gasova i efekta staklene bašte, kao i do većeg uticaja na životnu sredinu, odvodeći naše sisteme ishrane daleko izvan granica planete. Primarni kritični ekološki faktori su: zapremina stajnjaka, sadržaj azota i fosfora u stajnjaku, proizvodnja metana i miris. Održivost proizvodnje animalnih proteina je sada glavni i centralni zadatak nametnut čovečanstvu, a pozivi na promene su široko rasprostranjeni. Postoje raličiti načini ublažavanja štetnih efekata stočarstva na životnu sredinu, a jedan od najsavremenijih je industrijska primena enzima u hrani za životinje. Enzimi, koji se svrstavaju u biološke katalizatore su proteini sposobni da ubrzaju brzinu hemijskih reakcija neophodnih za pravilno funkcionisanje svih ćelija. Zbog svoje raznolikosti, specifičnosti i katalitičkog kapaciteta, oni su široko prihvaćeni od strane naučne i industrijske zajednice. Mada su odavno poznati u nauci, enzimi se. kao funkcionalni dodaci, u industriji hrane za životinje koriste tek poslednjih nekoliko decenija. Razlikujemo endogene enzime, koji se stvaraju u digestivnom sistemu, biljne enzime iz različitih biljnih hraniva i egzogene enzime koje proizvode različite bakterije i plesni. Cilj dodavanja enzima je dopuna aktivnosti endogenih enzima životinja, otklanjanje antinutritivnih materija (glukani, fitati) iz pojedinih hraniva, povećanje energetske i hranljive vrednost hraniva na osnovu veće dostupnosti pojedinih hranljivih materija za resorpciju, kao i smanjivanje izlučivanja neiskorišćenih hranljivih materija u spoljašnju sredinu što se uklapa u koncept očuvanja životne sredine. Potraga za novim izvorima dobijanj

Živinarska proizvodnja je primer masovne stočarske proizvodnje, tako da intenzivna proizvodnja tovnih brojlera podrazumeva uzgajanje brojlera na farmama kapaciteta od 5 000 pa do 50 000 jedinki ili više, pri gustini od 0,06 m2 po ptici. Moderne živinarske farme konstruisane su sa zadatkom smanjenja gubitka toplote, odnosno poboljšanja energetske efikasnosti, što vrlo često, u kombinaciji sa smanjenim nivoom ventilacije može dovesti do povišenog nivoa amonijaka (NH3), ugljen dioksida (CO2), ali i drugih zagađivača vazduha i na taj način negativno uticati na zdravlje i produktivnost životinja. Na brzinu emisije gasova utiču mnogi faktori, kao što su: sastav hrane i efikasnost korišćenja hrane (konverzjia), kvalitet prostirke i mikroklimatski uslovi na farmi. Prostirka na intenzivnim živinarskim farmama obično sadrži 4 do 6 procenata azota, od čega je veći deo u NH3 ili NH4+ obliku. Mešavina prostirke i stajnjaka predstavlja skladište azota koji se pod odgovarajućim uslovima oslobađa u vidu amonijaka. Sa druge strane, glavni izvor ugljen-dioksida u stočarstvu je disanje životinja tako da postoji povezanost između nivoa metabolizma životinja i proizvodnje CO2 na farmama. Proizvodnja ugljen-dioksida kod ptica je proporcionalna njihovoj metaboličkoj proizvodnji toplote, a time i metaboličkoj telesnoj masi ptice, na koju utiču temperatura i aktivnost. Cilj istraživanja sprovedenog na 17 000 brojlera u tovu je bio da se ispita uticaj nutritivnog dodatka Eubiotika dodatog u hranu za brojlere na emisiju NH3 i CO2. Vrednosti emisije NH3 i CO2 u objektu za uzgoj tovnih brojlera koji su u hrani dobijali Eubiotik su numerički manje, što se može objasniti boljom svarljivošću osnovnih hranljivih materija, pre svega proteina prisutnih u hrani

Poslednjih godina, u svetu vlada veliko interesovanje za smenjenjem emisije metana nastalog metanogenezom u rumenu preživara. Zbog toga su dodaci hrani, koji mogu da modifikuju fermentaciju u buragu od velikog interesa. Antibiotici, kao dodaci hrani za životinje, su se pokazali kao veoma efikasni u smanjenju proizvodnje metana, ali je pojava otpornih mikroorganizama i rezidua u animalnim proizvodima, dovela do zabrane njihove primene. Postoji izuzetno veliko interesovanje za istraživanjima različitih sekundarnih metabolita biljaka, kao što su etarska ulja, tanini, saponini i flavonoidi, koji se mogu koristiti kao prirodni modifikatori aktivnosti mikroorganizama buraga. Kao bezbedni dodaci u hrani za životinje, sa ciljem smanjenja emisije metana, prepoznata su etarska ulja i na tu činjenicu ukazuje veliki broj saopštenja i naučnih radova. Ovde ćemo prikazati rezultate nekoliko istraživanja te vrste., In recent years, there has been a great interest in the world for changing the emission of methane produced by the process of methanogenesis in the rumen of ruminants. Therefore, feed additives that can modify fermentation in the rumen are of great interest. Antibiotics, as additives to animal feed, have proven to be very effective in reducing methane production, but the appearance of resistant microorganisms and residues in animal products has led to their ban. Therefore, there is a great interest in the research of various secondary metabolites of plants, such as essential oils, tannins, saponins and flavonoids, which can be used as natural modifiers of rumen microorganisms. Essential oils are recognized as safe additives in animal feed with the aim of reducing methane emissions, as indicated by a large number of announcements and scientific works. Here we will present some research.

Upotreba enzima fitaze u ishrani životinja ima važan nutritivni, ekološki i ekonomski značaj. Danas postoje dva osnovna načina njene primene u praksi: korišćenjem matrica ili dodavanjem “on the top”. S obzirom na prednosti koje pruža krajnjem korisniku, upotreba matrica postaje imperativ u savremenoj stočarskoj proizvodnji. Dobro je poznato da u slučajevima, kada cene nabavnih sirovina (kukuruza, pšenice, masti i neorganskog fosfora – MCP) rastu na tržištu, tada upotreba enzima u hrani postaje ekonomski atraktivnija i pruža korisniku znatno veću dobit u odnosu na početna ulaganja. Bez obzira što proizvođači fitaze preporučuju njenu upotrebu u znatno većim količinama u odnosu na raniju praksu, neophodno je napomenuti da su u pojedinim istraživanjima zapaženi i negativni efekti takve upotrebe (pad proizvodnih rezultata i poremećaji zdravstvenog stanja životinja. Novi tehnološki postupci u proizvodnji fitaze imaju za cilj da navedene probleme prevaziđu, a kroz tzv. „superdoziranje” fitaze upotrebu neorganskog fosfora dodatno smanje, ili ga u potpunosti isključe iz recepture. Ipak, pri svakoj odluci o primeni fitaze neophodno je uzeti u obzir cenu preparata, njegovu optimalnu količinu i uštedu koja se može ostvariti primenom matrice (kroz smanjenje cene recepture, poboljšanje proizvodnih rezulta i zdravstvenog stanja tretiranih životinja)., The use of phytase in animal nutrition has important nutritional, ecological and economic importance. There are two basic ways of its application in practice: through the use of matrices or on top. Considering the unequivocal advantages it provides to the end user, the use of matrices becomes imperative in modern livestock production. It is well known that in all cases when the prices of corn, wheat, fat, and in the case of phytase, especially inorganic phosphorus (MCP), increase in the market, then the use of enzymes in feed becomes more economically attractive and provides the user with a significantly higher return for initial investment. Although the producers of phytase recommend its use in much larger quantities compared to the previous practice, it is necessary to mention that in some studies the negative effects of such use have also been noted (decrease in production results, and in some cases also disturbances in the health of animals). New technological procedures in the production of phytase aim to overcome the aforementioned effects, and through the so-called superdosing of phytase further reduce the use of inorganic phosphorus or even completely excludes it from the feed mixtures. However, with every decision on the application of phytase, it is necessary to take into account the price of the preparation, its optimal amount and the savings that can be achieved by applying the matrix, as well as the effects on the production results and/or the health status of the treated animals.

Očekuje se da će zbog povećanja broja stanovnika na svetu do 2050. godine biti potrebno oko 70 procenata više hrane nego što se trenutno proizvodi. Sa rastom populacije, čija ishrana zahteva i unošenje proteina, stočarska proizvodnja će nastaviti da raste, a proteini životinjskog porekla ostaće važan deo ishrane stanovništva. Proizvodnja proteina životinjskog porekla će u budućnosti porasti najvećim delom zahvaljujući povećanoj proizvodnji svinjskog i živinskog mesa. Zbog toga će se povećati i potražnja za proteinima u hranivima zbog toga što svinje i živina imaju veću potrebu za proteinima u hrani u poređenju sa preživarima. Prema tome, potrebe i izazovi u današnjem vremenu biće da se pronađu oni izvori proteina koji će po svojim svojstvima zadovoljiti nutritivne potrebe najvećeg dela stanovništva i životinja, a čija će proizvodnja biti jeftinija i pristupačnija od izvora proteina koji se danas koriste u ishrani ljudi i životinja. Do danas je već nekoliko novih izvora proteina za ishranu ljudi i životinja u upotrebi, a njihov značaj će u budućnosti biti još veći. Kao alternativni proteinski dodaci se sve češće koriste insekti, proteini jednoćelijskih organizama i alge. Pored toga, mikrobnom tehnologijom i biološkom fermentacijom može se poboljšati svarljivost, a samim tim i upotrebna vrednost proteinskih dodataka.

Životinjama su mikroelementi potrebni u malim količinama i učestvuju u skoro svim fiziološkim i biohemijskim procesima. Resorpcija mikroelemenata ne zavisi samo od sadržaja u hrani, nego i od starosti životinje, elektrohemijske reakcije u crevima i oblika u kome se mikroelement nalazi. Izbor izvora mikroelementa se zasniva na njihovom sadržaju u čistom stanju, rastvorljivosti u organizmu, dostupnosti i iskoristivosti. Oksidi, hloridi i karbonati su slabo rastvorljivi, a pored toga, hloridi su higroskopni, a karbonati brzo oksidišu. Sulfati su postojane soli, lake za prečišćavanje, a sulfatni jon se lako izlučuje iz organizma. Pored neorganskih formi mineralnih materija, danas se sve više koriste, takozvani “helatni” oblici, odnosno organski vezani mikroelementi. Minerali vezani sa amino-kiselinama ili peptidima su bolje zaštićeni za vreme pasaže kroz želudac, a resorpcija helatne forme bakra je znatno veća od resorpcije iz sulfata. Resorpcija organski vezanih mikroelemenata se ne odvija konvencionalno (nosač/dufuzija), pa direktna homeostatska kontrola na nivou enterocita ne postoji, a retencija i biološki poluživot helatnog oblika su veći kod anorganske forme. Korišćenjem smeša za brojlere sa organski vezanim mikroelementima, postižu se značajno veći dnevni prirasti (za 12,78 procenata) pri boljoj konzumaciji (za 5,81 procenata) i uz bolju konverziju hrane za 16,7 procenata. Dodavanje organskih oblika cinka, bakra, mangana i gvožđa u hranu za svinje utiče na bolju svarljivost i retenciju ovih mikroelemenata, ali i smanjuje fekalno izlučivanje ovih mikrominerala i P u poređenju sa hranom za svinje koja sadrži neorganske forme minerala. Uključivanje ovih organskih mikroelemenata u ishranu sa visokim sadržajem fitata može biti korisnije nego u ishrani sa malo fitata.

Ispitivane su potencijalne mogućnosti korišćenja livada i pašnjaka za organizovanje i uzgoj autohtonih rasa životinja na pet različitih staništa Stare planine: 1. suve livade, kameniti pašnjaci i stepske travne formacije; 2. mezofilne livade i pašnjaci; 3. brdske vlažne livade; 4. planinske vlažne livade i 5. subalpijske livade i pašnjaci. Botanički sastav ukazuje na prisustvo vrsta biljaka iz 29 različitih familija, a najbrojnije vrstama su familije Poaceae, Asteraceae, Cyperaceae, Rosaceae, Fabaceae, Caryophyllaceae i Lamiaceae. Analizirano je učešće biljnih vrsta i njihovo svrstavanje u kategorije krmnih biljaka, lekovitih i aromatičnih biljaka, mehanički štetnih i otrovnih biljaka, kao i ostalih vrsta. Rezultati ispitivanja florističkog sastava, udeo kvalitetnih trava i leptirnjača, veliki broj lekovitih biljaka, kao i mali broj otrovnih vrsta ukazali su na visok stepen diverziteta i pružaju mogućnost i povoljne uslove za korišćenje livada i pašnjaka u ishrani domaćih životinja na Staroj planini.

Poslednjih godina u ishrani brojlera se, kao alternativa antibioticima koriste srednjelančane masne kiseline (MCFA). U okviru ovog istraživanja ispitan je uticaj dodavanja MCFA na ekonomsku efikasnost ishrane brojlera (Cobb 500) u intenzivnom uzgoju u periodu od 42 dana. Za potrebe ovog eksperimenta mereni su brojleri i utrošena hrana 10., 21. i 42. dana, a zatim su izračunati: završna telesna masa, prosečan dnevni prirast i konverzija. Zdravstveno stanje brojlera u tovu je svakodnevno praćeno, a mortaliteta nije bilo. Takođe, na kraju svakog perioda (10., 21. i 42. dan) izračunate su vrednosti za parametre ekonomske isplativosti (EPEF i EBI). Vrednosti za EPEF i EBI kod oglednih grupa hranjenih uz dodatak MCFA su bile statistički značajno veće (p<0,05) u odnosu na kontrolnu grupu. Ove vrednosti su kod ispitivanih grupa (kontrolne i oglednih) bile statistički značajno manje (p<0,05) od vrednosti iz preporuka Vodiča za ishranu brojlera ovog hibrida.

Oštra genetska selekcija u pravcu postizanja visokih proizvodnih rezultata brojlera dovela je do pojave brojnih metaboličkih oboljenja tokom njihovog tova. Sindrom iznenadne smrti (SDS) je trenutno jedan od najvažnijih problema u tovu brojlera širom sveta. Bolest pogađa brojlere svih starosnih grupa, počevši već od drugog dana starosti, pa sve do klaničnog uzrasta. Trenutno ne postoje jasne preporuke o odgovarajućem tretmanu i preventivnim merama za kontrolu SDS. Iako etiologija SDS-a još uvek nije u potpunosti poznata, većina autora je saglasna da se radi o metaboličkom poremećaju koji nastaje pod dejstvom nutritivnih, genetskih i faktora okruženja. Uloga ishrane u nastanku SDS-a najdetaljnije je proučavana i zasniva se na uticaju brojnih faktora predstavljenih u radu, a koje je neophodno poznavati prilikom formulisanja obroka za ishranu modernih hibrida brojlera i prilagoditi ih važećim normativima ishrane.

Mineralne materije imaju ulogu strukturnih sastojaka različitih tkiva i organa, elektrolita telesnih tečnosti i tkiva, kao i katalizatora u enzimskim i hormonskim sistemima. Makroelementi su mineralne materije koje su u značajnoj meri zastupljene u telu životinja (> 100 ppm) i od ukupno sedam makroelemenata, kalcijum i fosfor se veoma često zajedno razmatraju i deluju na pravilan rast i strukturu koštanog sistema, ali i ne druge procese u organizmu. Kalcijum čini oko 46 procenata ukupnih mineralnih materija u telu, odnosno 35 procenata strukture kostiju a fosfor oko 29 procenata ukupnih mineralnih materija u telu, odnosno 15 procenata strukture kostiju, što ukazuje na njihovu važnost i ulogu kao gradivnih materija koštanog sistema. Pored toga, kalcijum igra važnu ulogu u zgrušavanju krvi, kao kofaktor u enzimskim reakcijama, u sekreciji većeg broja hormona i “releasing” faktora, kao i u procesu kontrakcije mišića. Van koštanog sistema nalazi se oko 20 procenata ukupnog fosfora i on je uključen u metabolizma masti, ugljenih hidrata, proteina i drugih hranljivih materija, a značajan je i kao konstitutivni element jedinjenja bogatih energijom (ATP, CTP). Dnevne potrebe ovih makroelemenata variraju u zavisnosti od brojnih faktora (vrsta životinje, starost i proizvodni status). Osim apsolutnih količina, ova dva makroelementa, neophodnih u obroku da zadovolje potrebe pojedinih vrsta životinja, neobično je važan i njihov međusobni odnos, kao i odnos sa drugim materijama (vitaminom D) zbog toga što su im iskorišćavanje i promet zajednički. Mogućnost hraniva da zadovolji potrebe u kalcijumu i fosforu, zavisi i od forme i oblika u kome je makroelement prisutan, kao i od prisustva antinutritivnih materija (fitinska kiselina). Korišćenje fitaze u smešama za monogastrične životinje povećava iskoristivost fosfora kao i drugih mineralnih materija. Za pojedine vrste životinja (nosilje) i veličina čestica mineralnih hraniva utiče na mogućnost da se u potpunosti zadovolje potrebe. Sa

Srpsko veterinarsko društvo je osnovano 1890. godine, a jedna od najvećih tekovina za sve vreme dosadašnjeg rada društva je osnivanje profesionalne akademije kao najvišeg oblika unutar profesionalnih organizacija. Ideja za osnivanje Akademije veterinarske medicine Srpskog veterinarskog društva (AVM SVD) nastala je u drugoj polovini dvadesetog veka a realizovana je posle višedecenijskih napora 22.12.1998. godine. Idejni tvorac za osnivanje Akademije bio je ugledni profesor Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu, redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti, prof. dr Zlatibor Petrović koji je izabran i za prvog predsednika AVM SVD. Osnivanjem Akademije, veterinarska služba Republike Srbije je ispoljila visok nivo organizovanosti, profesionalizma, odgovornosti i spremnosti da doprinese razvoju privrede i društva u celini. Akademija okuplja najuglednije doktore veterinarske medicine u sredinama gde obavljaju svoje profesionalne dužnosti i koji su ličnim primerom doprineli unapređenju veterinarske profesije i podizanju njenog ugleda na viši nivo. Članovi Akademije nisu samo naučno-istraživački radnici već i veterinari iz svih oblasti veterinarske delatnosti. Danas Akademiju čine 34 redovna člana, 10 vanrednih i 23 počasna, od koji su 17 iz inostranstva. Od svog osnivanja Akademija je ukupno imala 104 člana. U vremenu koje proteklo kao i u periodu koji nas očekuje, Akademija ima važnu ulogu u unapređenju zaštite zdravlja životinja i ljudi, učestvovanju u celoživotnoj edukaciji veterinara, usavršavanju sistema obrazovanja veterinarskih radnika na srednjoškolskom i visokoškolskom nivou, učestvovanju prilikom donošenja normativnih akata iz oblasti veterinarske delatnosti, podizanju bezbednosti hrane životinjskog porekla i hrane za životinje na viši nivo, unapređenju dobrobiti životinja, zaštiti životne sredine i stalnom povećavanju ugleda i afirmaciji veterinarske profesije.