Search

İnsanoğlu, tarihten günümüze hep bir ulaşım ihtiyacı içerisinde olmuştur. Medeniyetlerin gelişmesine ve teknolojiye paralel olarak insanlık ulaşım araçları adına hayvanlar, gemiler, trenler, otomobiller ve en son olarak da hava araçlarının kullanımıyla ulaşımda gelinebilecek en son noktaya gelmiştir. Gelinen noktada hava taşımacılığı sayesinde mesafeler kısalmış, ticaret ve turizm gelişmiştir. Ayrıca, uluslararası iletişim ile kültürel temaslar artmış ve çağımızda küreselleşme hız kazanmıştır.Günden güne hızla gelişen ve yapılan hesaplamalara göre önümüzdeki yıllarda daha da gelişecek olan bu sektörde, rekabet de kuşkusuz en sert şekilde yaşanmaktadır. Hava yolu şirketleri rekabet üstünlüğü sağlamak ve pazar payını arttırabilmek için çeşitli argümanlar kullanıp, kendine özgü dinamikleri ve avantajları ön plana çıkartarak çok yönlü stratejediler oluşturmuşlardır. Bu çalışmada, bayrak taşıyıcı hava yolumuz olan Türk Hava Yolları'nın başarısının altındaki politikalar, dinamikler ve stratejediler ele alınmış olup, sıkı rekabetin yaşandığı bu alanda nasıl gelişme sağlanabileceği, sektörel bazda gerek ulusal gerekse uluslararası verilerin ve analizlerin de yardımıyla saptamalarda bulunulmuştur. Kısa zamanda büyük başarılara imza atmış ve ödüller kazanmış olan Türk Hava Yolları ayrıntılı şekilde incelenmiştirAnahtar Kelimeler: Türk Hava Yolları, Hava Taşımacılığı, Ulaşım,Rekabet, Strateji, Uluslararası Pazarlama Humankind from history to the present day has been always in need of transportation. In parallel with the development of civilization and technology on behalf of mankind transport vehiches on animals, ships, trains, automobiles and finally the using of air vehicles, achieved to the ultimate point. At this point, thanks to the air transport that distances had shortened, trade and tourism had improved. In addition, cultural contacts have increased with the international communication and in our age globalization has gained speed.Rapidly developing day by day and in the coming years according to calculations made in this sector which will develop further, competition had undoubtedly experienced the hard way. Airline companies have been created sophisticated strategies to increase their competitive advantage and market share by using of several arguments, peculiar dynamics and emphasizing the advantages.In this study, our flag carrier airline Turkish Airline's success under the policies, dynamics and strategies had discussed and tough competition that is experiencing in this area, how improvements can be obtained, on a sectoral basis with the help of both national and international data and analysis, determinations had been made. Turkish Airlines has been examined in details which achieved great success in a short time and has won awardsKeywords: Turkish Airlines, Air Transport, Trasportation, Competition,Strategy, International Marketing 77

257

ÖZET Örgütsel kültür kavramı, 1980'li yılların başından itibaren örgüt ve yönetimle ilgili olarak üzerinde çok tartışılan kavramlardan biridir. Bir bakıma bu kavram, örgüt ve yönetim kuramı üzerinde son yıllarda yapılan çeşitli tartışmalar içinde ortaya çıkmıştır. Bu kavram, örgüt ve yönetimle ilgili geleneksel konu başlıkları olarak liderlik, yapı, amaç, strateji, çevre gibi birtakım değişkenlerin yeniden yorumlanmasında da temel kavram durumuna gelmiştir. Örgüt kuramcıları, genel olarak örgütlerin paylaşılan belli kültürel sayıltılar ve değerler çevresinde toplanmış insanlardan oluşan `küçük toplumlar` olarak görülebileceğini kabul etmektedirler. Eğitim örgütlerinin yapı, amaç ve işlevleri yönünden özellikleri göz önüne alındığında bu örgütlerin de kültürel açıdan ve örgütsel kültür yönünden çözümlenmesi uygun bir yaklaşım biçimi olmaktadır. Bu noktadan hareketle, araştırmada öncelikle örgüt, yönetim, kültür ve örgütsel kültür kavramları açıklanmış; bunlara ilişkin çeşitli kuram ve yaklaşımlar ana çizgileriyle özetlenmiştir. Daha sonra da örgütsel kültür kavramı, geliştirilen bütüncül bir model içinde, temel sayıltılar, temel değerler, semboller ve uygulamalar olmak üzere üç temel başlık altında çözümlenmiştir. Araştırma, bu kültürel öğelerden temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın problemi şöyle ifade edilmiştir: İlkokullarda görevli yönetici ve öğretmenlerin, çevreyle ilişkiler, gerçek, insan, insan eylemleri ve insan ilişkilerinin doğasıyla ilgili olarak paylaştıkları temel sayıltılarla örgütsel uygulamalara ilişkin algılan yönünden örgüt kültürünün ilkokullardaki durumu nedir? Araştırma, tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda görevli yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma,söz konusu evrenden A ve B grubu okullar içinde yer alan okullardan seçilen 5'er ilkokuldan oluşan toplam 10 ilkokul üzerinde yapılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler nicel nitelikte veriler olup söz konusu veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen bir anketle toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde istatistiksel teknikler olarak ortalama, standart sapma, standart hata, t testi ve faktör analizi kullanılmıştır.Araştırmanın bulguları şöyle özetlenebilir: 1. Temel sayıltılarla ilgili olarak yönetici ve öğretmenler, en çok insan eylemlerinin doğasına ilişkin sayıltılar kapsamında yer alan işin doğası konusunda genel bir uzlaşma içindedirler. 2. tlkokullardaki örgütsel uygulamalarda, örgüt kültürünün işbirliği, dostluk, güven, yardımlaşma, destekleme gibi toplumcu özellikleri öne çıkmaktadır. 3. Paylaşılan bazı temel sayıltılarla örgütsel uygulamalar arasında anlamlı farklılıklar vardır. 4. Paylaşılan temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden ilkokullar genelde aynı kültürel özelliklere sahiptir. 5. Erkek ve kadınlar arasında, paylaşılan temel sayıltılar yönünden anlamlı farklılıklar vardır. Sözkonusu grupların örgütsel uygulamalara ilişkin algıları arasındaki farklılıklar ise daha azdır. 6. Temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden örgüt kültürünü oluşturan değişkenlere ilişkin sayısal verilere ayrı ayrı faktör analizi uygulanmıştır. Bu analiz sonucunda sayıltılar ve uygulamalar yönünden örgütsel kültürle ilgili olarak 6 temel faktör belirlenmiş; söz konusu faktörler, araştırmacı tarafından adlandırılmaya çalışılmıştır. III SUMMARY The concept of organizational culture is one of the concepts related to organization and management which have been discussed since 1980's. This concept can be considered to be occured as a result of the discussions made on organization and administrative theory. The concept can be seen to be the umbrella concept of reinterpretation of the subject titles concerning organization and management such as structure, purpose, strategy, environment and leadership. Organizational theorists have recognized that organizations may be viewed as mini- societies based upon commonly-held cultural values and assumptions. The features of educational organizations concerning purpose, function and structure need to be analyzed with cultural approach. In this research the theories and the approaches concerning were summarized organization, management, culture and organizational culture. Organizational culture was analyzed in the model including basic assumptions, basic values, symbols and organizational practices. The research was realized on basic assumptions, perceptions releated to the organizational practices at elementary schools' principals and teachers. The research problem is that which assumptions concerning the nature of human relationship with environment,, the nature of reality, the nature of human nature, the nature of human activity, the nature of human relationship principals and teachers at elementary school share. What kind of organizational culture is dominant at elementary schools from the point of organizational practices and the shared assumptions indicated above. Descriptive research method was used in this study. The population is elementary schools' principals and teachers in Eskişehir. Ten schools from group A and B were selected as the sample of this study. Quantitative data were used in this research. The data were gathered according to the questionnaire prepared by the researcher. Mean, standard deviation, standard error, t test, factor analysis were used to analyse quantitative data. IVThe findings of the study can be summarized as follows: 1. Teachers and principals mostly share the same assumptions related to nature of work in basic assumptions. 2. Collective cultural features such as cooperation, loyality, security, assistance, support are more important in organizational practices of elementary schools. 3. There are significant differences between some of shared assumptions and the practices of the indicated assumptions. 4. Elementary schools generally have got the same features from the point of the shared basic assumptions and organizational practices. 5. There is significant difference between females and males from the point of basic assumptions. The differences in the perceving of organizational practices is less between the two groups. 6. Factor analysis was made on the quantitative data related to basic assumptions and organizational practices. At the end of the analysis six basic factor were found concerning basic assumptions and organizational practice. These factors were tried to be named by the researcher. 233

76 - ÖZET VE SONUÇ: Çalışmanın birinci bölümünde otomotiv sanayiinin bağ lı olduğu ürün grubunun uluslararası ticaret kuramlarından hangisi ile açıklanabileceği konusu araştırıldı. Bu çerçeve de, Ricardo'nun karşılaştırmalı üstünlükler kuramı orjin kabul edilerek, geleneksel dış ticaret kuramları ve teknoloji önce likli dış ticaret kuramları çok genel çizgileri ile incelendi. Buna göre, otomotiv sanayii'nin talep, üretim ve firma yapısı nın, Ürün Devresi Ürünleri analizinin kuramsal çerçevesine oturduğu tespitini yaptığımızdan, sözkonusu kurama, bu bölüm içinde özel bir önem verildi. Vernon'un Ürün Devreleri Analizi, özetle, bir ürünün (doğuş ve) yenilik, gelişme (ve olgunlaşma) ve olgunluk ve/veya standartlaşma aşamalarından geçtiğini ka bul etmektedir. Yenilik aşamasında işgücü daha çok bilimsel ve teknik personelden oluşmakta, piyasaya giriş know-how tarafın dan belirlenmektedir, ürünün yenilik döneminde ilk pazarlandığı ülke (çoğunlukla ABD) karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmakta.ve çoğu kez ürünü tekelci düzeyde ihraç etmektedir. Gelişme ve olgunlaşma döneminde üretim diğer gelişmiş ülkelerde de baş lamış olacağı için (teknik bilgilerin, bu II. aşamada, alınıp satılabilme özelliğinden dolayı) yenilikçi ülkenin sözkonusu üründe ihracatı azalacak ve henüz üretimin başlamadığı yörele re (yani azgelişmiş ülkelere) kayacaktır. Üretimin diğer ülke lerde başlaması o ülkelerin yerel pazarlarının yeterli boyuta ulaşmış olması (talep yapısı), ölçek ekonomileri, ulaşım mali yetleri, gümrük sınırlamaları gibi etkenler tarafından belirt lenmektedir. Olgunluk ve standartlaşma aşamasında ise üretim niteliksiz emek-yoğun hale gelmiş, teknoloji s tandartlaşmış, üretim süreci parçalara bölüneb il ecek düzeyde geliştirilmiş olduğundan, maliyetler rekabet edilebilirliği belirlemektedir. İşte bu aşamada üretimin azgelişmiş ülkelere kaydırılması söz konusu olabilmektedir.- 77 - Birinci bölümde s tandartlaşmış ürün Devresi Ürünleri grubu içinde yer aldığını belirlediğimiz Otomotiv Sanayii'nin, ikinci bölümde azgelişmiş ülkelerde hangi iktisat politikası uygulaması ile karşılaştığı araştırıldı. îthal tkamesine daya lı sanayileşme stratejisinin, 1950'lerin başlarından itibaren azgelişmiş ülkelerde yaygın bir uygulama alanı bulduğu saptan dı. Bu çerçevede ithal ikamesiâin sanayileşme süreci olan kat kıları incelendi. Aslında sözkonusu yıllarda azgelişmiş ül kelerin döviz sıkıntısı içinde oldukları ve bu nedenle de it halata bağımlılığı yüksek olan ürünlerin yurt içinde üretilme sinin gündeme geldiği anlaşıldı. İşte, bu çerçevede üretim öl çeğini genişleterek, yeni pazarlar bulmak ve maliyetlerini dü şürmek amacıyla hareket eden ABD ve Avrupa tandanslı çokuluslu şirketlerin, lisans anlaşmaları veya doğrudan yatırımlar ile azgelişmiş ülkelere yayılma süreci çakışmış olmaktadır. Nite kim ithal ikameci strateji ile birlikte azgelişmiş ülkelerde yatırım ve ara malları ithalatı teşvik edilirken (bu malların sermaye yoğun olduğu kabul edilebilir), nihai sınai mal itha latının gümrük duvarları ile engellenmesi bu süreci teşvik et miştir. İşte bu yapı içerisinde, otomotiv sanayii ithalata ba ğımlılığının yüksek olması nedeniyle en çok önem verilen sana yi dalı oldu. Öte yandan bu gelişmelerden Türkiye'nin de et kilendiği kesindir. Nitekim, 1965-75 döneminde Türkiye imalât sanayiinde, 1970 fiyatları ile ithal ikame katkısının en yük sek olduğu sanayi dalı taşıt araçları (%38.5 olmuştur. Bu arada aynı bölüm içinde ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinin başarı koşulları da irdelendi. Bu çerçevede söz konusu stratejinin, öncelikle teknoloji üretimini öngörmedi ğinden uzun vadede yatırım ve aramalları açısından dışa bağım lılığı artıracağı görüşü sunuldu. Çalışmanın üçüncü ve dördüncü bölümünde, daha önceki bö lümlerde sergilenen kuramsal açıklamalar test edilmek istendi. Ancak bu, son iki bölümde olanak olduğu ölçüde tarihsel ince lemelere girişilerek yapıldı.- 78 - Üçüncü bölümde, Otomotiv Sanayii'nin Avrupa'da doğma sına rağmen, ABD'de daha yoğun bir üretim süreci yaşadığı vur gulandı. Bu çerçevede, üretimde maliyetleri büyük oranlarda düşüren teknik yenilikler ABD'de gerçekleştirildi. Ahşap göv denin yerini çelik gövdeye bırakması (FORD), elektrikli marş sistemi (GM) ve hareketli band üzerinde üretim (FORD) gibi ye nilikler otomotiv sanayiinde kütlesel üretimin yaygınlaşmasını sağladı. îşte bu arada yeni pazarlar bulmak ve emek maliyetle rini düşürmek amacı güden çokuluslu şirketler otomotiv sanayii nin ulusl ararasılaşma sürecini başlattılar. Bu süreçte İspanya ve Brezilya gibi ülkelerin önem kazandığı gözlendi. Bu ülkeler, çokuluslu şirketlerin genel yayılma politikaları içinde birer ihracat üssü olarak kullanıldılar. Nitekim, genel olarak, çoğu azgelişmiş ülkede otomotiv sanayiinin (ara ve yatırım malları ithalatının etkisiyle) döviz açığına yol açması nedeniyle söz- konusu ülkelerdeki hükümetlerin ilgili sanayi dalına ihracat yapma koşulu getirdiği gözlenmiştir. Bu koşulun karşılanabil mesi açısından çokuluslu şirketlerin sahip oldukları üstünlük ler karşısında ulusal şirketler ya pazardan çekilmek zorunda kalmakta ya da yabancı sermaye tarafından devralmmaktadırlar. Bu genel sonuç azgelişmiş ülkelerde otomotiv sanayiinin ithal ikamesi stratejisi kapsamında kurulmasının, bu sanayiye çok uluslu şirketlerin denetimindeki üretim yapısının bir uzantısı haline gelme eğilimi kazandırdığını ortaya koymaktadır. 1950'ler genel olarak çokuluslu otomotiv şirketlerinin dış ülkelere yayılmalarında ihracata ağırlık verdikleri yıllar olmuştur. 1950'lerin sonlarına doğru birçok azgelişmiş ülkede, yerel otomotiv sanayiinin kurulmasına yönelik olarak ithala tın kısıtlanmaya başlanması, bu ülkelerde montaj tesislerinin kurulmasına geçilmesinde ana etken olmuştur. Türkiye'de de ulaştırma ağı içerisinde karayollarının ağırlık kazanması ve taşıt ithalatının artması gibi gelişmelere paralel olarak 1950'lerin ortalarından itibaren montaj birimleri kurulmaya başlanmıştır. Ancak çokuluslu otomotiv şirketlerinin Türkiye' ye peşi peşine girmeleri, ithal ikamesi stratejisi kapsamında otomotiv ürünleri ithalatının yasaklandığı 1960'larda olmuştur^- 79 - îşte Türkiye'de plânlı dönem ile birlikte başlayan bu süreçte, çokuluslu otomotiv firmaları Montaj Sanayii Talimatı'nm (1964) öngördüğü yerli girdi oranları çerçevesinde ticari taşıt üre timi yapmaya başladılar. Bu aşamada, diğer azgelişmiş ülkeler de olduğu gibi, çok sayıda firma (14) küçük ölçekli üretim bi rimleri kurarak, yüksek maliyetli üretim yapısının oluşmasına yol açtılar. Ayrıca, bu dönemde yabancı şirketlerin doğrudan yatırımlardan kaçındıkları, daha önce temsilciliklerini yapmış olan yerel sermaye gruplarıyla lisans anlaşmaları yaptıkları gözlendi. Lisans anlaşmalarının uygulanmasıyla birlikte yerli girdi oranının artırılmasına paralel olarak ithal girdi payı azaldı. Ancak yatırım malların ve yedek parça ithalâtı önemli düzeylere yükseldi. 1960'larm sonlarında Türkiye pazarına otomobil üretmek amacıyla, yabancı ortaklık kurarak giren (doğrudan yatırım) Fiat ve Renault firmaları ise başlangıçta otomotiv yan sanayi lerini bir 1 eş tirmediklerinden, bu durumdan olumsuz etkilendi ler. 1970'lerde Türkiye otomotiv sanayiinde üretimin artması na karşın, toplam ithalâtın sürekli büyümesi sorun olarak ken dini göstermeye başladı. Bu duruma*.ek olarak 1975'lerde başgös-. teren petrol krizi bu sanayii dalını olumsuz etkileyerek, 1977' denden itibaren üretimin gerilemesine neden oldu. 1980'in sonu na kadar süren bu durum otomotiv sanayiinde ilk durgunluk döne miydi. 24 Ocak 1980 kararları ile birlikte yeni bir dönemece giren Türkiye ekonomisindeki değişiklikler, otomotiv sanayiine de yansımıştır. Sözkonusu dönemde talepdeki artışa bağlı olarak üretimde artışlar kaydedilmiştir. Ancak, maliyet ve fiyatların uluslararası düzeyin üstünde olması sorunu varlığını korumuş tur. Bu durumun iki nedeni saptanmıştır. Birincisi küçük ölçek li üretim yapısı, ikincisi ise otomotiv sanayiini besleyen yan sanayiinin yetersiz gelişmişlik düzeyidir. Ayrıca kapasite kul lanım oranlarının düşüklüğü sorunu hâlen gündemdedir. Bu durum da doğal olarak maliyetleri olumsuz etkilemektedir. Otomotiv- 80 - sanayiinin ihracatı ise, ekonominin genel ihracat performansı na uygun değildir. Çünkü, maliyet yapısı rekabet edebilirliği engellemektedir. Son tahlilde, s tandartlaşmı ş Ürün Devresi Ürünleri gru buna dahil Otomotiv Sanayii ürünlerini üreten ABD ve Avrupa tandanslı çokuluslu şirketler, 1950'lerden itibaren ithal ika mesi süreci içinde azgelişmiş ülkelere girmişler ve kendi büyü me dinamikleri içinde, ithal ikamesi süreciyle ve daha sonra ihracata yönelik sanayileşme stratejisiyle (Türkiye örneğinde) kaynaşarak bu süreçleri kendi hedefleri doğrultusunda etkile mişlerdir. 84

Tarım, insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu beslenme ihtiyacını karşılamakla birlikte, günümüzde ekonominin de can damarlarından birisini oluşturmaktadır. Endüstri Devrimi ile birlikte Batı'dan başlayarak dünya geneline yayılan yapısal dönüşüm süreci, tarımın ekonomideki birincil konumunu zamanla değişime uğratmıştır. Bu değişim bazı ülkelerde yapısal dönüşüm ve dış ticaret teorilerine göre uygulanmış ve başarıya ulaşmışken, Türkiye'nin de içinde bulunduğu birçok ülkede plansız ve kontrolsüz şekilde gelişmiş ve başarıya ulaşamamıştır. Bu yapısal dönüşümü başarı ile uygulayarak, günümüzde tarımsal ürünlerin üretimi ve ihracatı bakımından dünyada sırasıyla ikinci ve dördüncü durumda bulunan Hollanda ve Brezilya'nın bu süreci nasıl gerçekleştirdiği, bu doğrultuda Türkiye'nin bundan sonraki süreçte benzer başarıya ulaşabilmek için neler yapması gerektiği analiz edilecektir. Bu bağlamda iki ana faktör ön plana çıkarılacaktır; birincisi yapısal dönüşüm teorileri kapsamında Türkiye'deki tarım sektörünün faktör verimliliğini arttırabilecek etkenlerin bulunması ve ikincisi ise bu yolla ortaya çıkacak olan ihtiyaç fazlası ürünlerin uluslararası ticaret teorilerine uygun olarak dünya pazarına nasıl sokulacağının belirlenmesine yönelik olacaktır.Yapısal dönüşüm çerçevesinde analiz edildiğinde Türkiye, üretiminde ve ihracatında dünya lideri olduğu fındık gibi en önemli tarımsal ürünün üretim verimliliğinde ancak beşinci sırada yer almaktadır. Benzer durum ekilebilir tarımsal arazisinin % 45'ine yakın alanını kaplayan buğday üretimi için de geçerlidir; Türkiye, 2017 yılı itibari ile buğdayın üretim verimliliğinde lider olan Fransa'nın hektar (ha) başına 1/3'kadarını üreterek dünyada ancak dokuzuncu sırada yer alabilmektedir. Bu sebepten dolayı ürettiği ürünü ihraç etmek bir yana içerideki ihtiyacı dahi karşılayacak durumda olamamakta ve ithalat yoluna başvurmaktadır. Tarımsal dış ticaret bağlamında ise Türkiye başta üretim verimliliğindeki zayıflığı olmak üzere birçok eksikliğinden dolayı rekabet dezavantajına sahiptir. Türkiye'nin tarımsal alanda rekabet etmek durumunda olduğu ülkeler akıllı ve robotik tarım gibi teknolojiler ile üretim yaparken, Türkiye bu kavramlar ile daha yeni tanışır durumdadır. Türkiye'de tarımsal ürünler çoğu çiftçi için geçimlik bir araç olarak kullanılırken, tarım alanında önde gelen Brezilya ve Hollanda gibi birçok ülkede büyük tarımsal işletmeler ya da kooperatifler aracılığı ile cari fazlası oluşturan bir sektör durumundadır. Bu çalışmada, XV. Yüzyıldan başlayarak Türkiye, Brezilya ve Hollanda'nın tarımsal alandaki yapısal dönüşümleri analiz edilecek ve bu bağlamda tarihsel gelişimleri, işletme ölçekleri, Ar-Ge yatırımları, inovasyonun lokomotif kurumları, toplam faktör verimlilikleri ve uluslararası ticaret etkinlikleri uluslararası ticaret teorileri kapsamında karşılaştırılmaktadır.Çalışmanın sonuç bölümünde, Türkiye'nin önde gelen tarımsal ürün ihracatçısı ülkeler arasına katılabilmesi için devletin öncülüğünde tarımsal yüksekokullar, üniversiteler ve araştırma merkezleri açılarak sektörel eğitim düzeyinin yükseltilmesi ve bu yolla tarımsal üretim verimliliğinin arttırılması gerekmekte olduğu vurgulanmaktadır. Bununla birlikte daha önce yapılan akademik çalışmalar ve testler sonucu Ar-Ge yatırımlarının tarımsal üretim verimliliğini arttırmaktaki en önemli etken olduğu ortaya konmuştur. Bundan dolayı var olan Ar-Ge merkezleri iyileştirilmeli ve bu lokomotif kurumlarda çalışan araştırmacıların nitelikli olanlar ile güçlendirilmesi gerekmektedir. Eğitim kurumları/araştırma merkezleri, kamu ve özel sektör arasındaki bağ sıkılaştırılarak koordinasyonu iyileştirilmeli ve ilk iki kurumun üçüncü kurumun üretim verimliliğinin arttırılması ve yeni ürünler bulunması için çalışmalar yapması gerekmektedir. Brezilya ve Hollanda ile karşılaştırıldığında Türkiye'deki tarımsal özel sektörün Ar-Ge yatırımlarının çok kısıtlı olduğu gözlenmektedir ki tarımsal üretim verimliliğine en fazla katkı sağlayabilecek Ar-Ge çalışmaları, ihtiyaçlarını en iyi bilen özel sektör tarafından yapılabilecektir. Bu sebepten dolayı kamunun teşvik oranlarını arttırarak özel sektörü desteklemesi gerekmekte olduğu ortaya çıkan diğer bir sonuçtur. Ortaya çıkacak olan üretim verimliliği artışından dolayı ulusal ve uluslararası firmaların Türkiye'deki tarım sektörüne yatırım yaparak kâr etme fırsatını görmesi tarımsal işletme ölçeklerinin büyümesine imkân sağlayacaktır ki bunun sonucu olarak da üretim çıktısı artacaktır. Ortaya çıkacak olan bu üretim fazlalığı için uluslararası yeni pazarlar bulunması gerekecek ve ihracat rakamları artabilecektir. Bu noktada en önemli olan mesele ise maliyeti düşürülerek üretim verimliliği arttırılacak olan ürünlerin faktör zenginliği ve uluslararası piyasalarda rekabet üstünlüğüne sahip olan ürünler arasında olmasıdır. Ayrıca, uluslararası alanda tarımsal ürün ihtiyaçlarının hedef bölge ve ülkelere göre özel kurulacak olan araştırma ekipleri tarafından araştırılarak belirlenmesi ve bu bağlamda özel tarımsal ürünlerin geliştirilerek ihraç edilmesi dış ticaret hadlerinin arttırılmasına katkı sağlayabilecektir.Anahtar Kelimeler: Türkiye, Brezilya, Hollanda, tarım, yapısal dönüşüm, toplam faktör verimliliği, uluslararası ticaret Beside the need of surviving for human being, agriculture is also an important sector as one of the main part of economics. The main sector role of agriculture in economics has been changed with the starting of structural transformation process, which was began after the Industrial Revolution first in western countries and spread all around the world. This change, in some countries, was planned according to the structural transformation and international trade theories and have been succeded, but in some other countries, including Turkey, was not. Netherlands and Brazil, who are currently the second and fourth of the largest agricultural exporters in the world respectively. The main theme of this thesis is to find out how these two countries have regulated the structural transformation process and which kind of policies can be advised on to Turkish agricultural sector. On this respect two main factors will be analysed; first is to find out the ways of increasing total factor productivity in Turkish agriculture sector according to the structural transformation theories and the second is how the surplus products, emerged with productivity, could be introduced to the World market according to the International trade theories.According to the analysis in terms of structural transformation, Turkey is the world leader on manufacturing and exporting of hazelnuts but on the productivity range only be at fifth as such a most important agricultural commodity. The similar situation is also analysed on wheat, which cover around 45% of total agricultural land of Turkey; for the year of 2017 Turkey could get placed on the nineth in terms of productivity of wheat in the world with the yield of 1/3 per ha output of France as the world leader. That is why the manufactured commodity has not been enough to cover the local needs, therefore the import option is used mostly.In terms of international trade, Turkey has disadvantage because of the weakness on productivity in first and some other lacks. While the competitors of Turkey has manufacture in smart farming technologies for a long time, Turkey newly become acquainted with this kind of concepts. In Turkey most of the farmers dealing on agriculture in order to subsistence their existence, but in some other countries, who are in foremost like Brazil and Netherlands have coordinated either in bigger companies or cooperatives to support the economy by providing foreign trade surplus.On this paper, the structural transformation of agriculture in Turkey, Brazil and Netherlands will be analysed starting from XVI. century and compared in basis of historical developments, company sizes, R&D investments, locomotives institutions of innovation, total factory productivity and international trade in base of international trade theories.As a result, in order to be foremost countries in agricultural foreign trade Turkey has to increase the agricultural productivity by increasing of educational level in sectoral manner by investing new agricultural high schools, universities and resarch centers. Beside the education, the most effective way of increasing agricultural productivity is R&D investments, which was tested and realized by the former academical researches. The existing R&D investments has to be increased and the locomotive instituties has to be enforced by qualified researches. The tights in between the educational/research institutions, public and private sectors in agriculture has to be well coordinated and first two has to work to increase the productivity of the existing plants and find new ones. As the part of private sector in agricultural R&D is so limited, compared with Brazil and Netherlands, the public has to support the R&D investment by providing further incentives to the private sector, as who can get the most effective solutions for their own needs. Once the national and international companies see the oppurtunity to get profit by investing on agricultural sector, the sizes of the formers getting bigger and agricultural output also arised. This kind of agricultural surplus make it possible for the compaines to export the commodities to the international markets. The most important issue to find the comperative advantaged products and emphize on to minimize the cost and increase the productivity to get more part on international markets. To search international markets and find the needed goods in country level and develop special products to have part on that market by using of qualified marketing persons.Keywords: Turkey, Bresil, Netherlands, agriculture, structural transformation, total factor productivity, international trade 209

Finansal küreselleşmenin temel unsurlarından biri olan doğrudan yabancı yatırımın (DYY), ev sahibi ülkeler için çeşitli yararları olduğu ileri sürülmektedir. DYY'ların, genel olarak, ekonomik ilerlemeyi teşvik eden bilgi ve teknoloji transferi için önemli bir kanal olduğu iddia edilmektedir. Ortaya çıkartılan faydalarından dolayı, birçok ülke, özellikle gelişmekte olan ülkeler, daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekmek için `DYY dostu` politikalar uygulamaktadır. Bununla birlikte, şimdiye kadar ev sahibi ülkelerin doğrudan yabancı yatırımlardan elde ettiği ekonomik kazançları inceleyen ampirik çalışmalar farklı sonuçlara varmıştır. Bu konudaki son araştırmaların çoğunlukla ortaya koyduğu sonuçlara göre, DYY'ların pozitif etkilerinin açığa çıkması için bazı iç koşulların sağlanması gerekmektedir. DYY, ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve yoksulluk ile gelir eşitsizliğini azaltmak amacıyla Afrika'nın önemli politika araçlarından biri olduğu için, Afrika ülkelerinde DYY'ların faydalarının hangi koşullarda ortaya çıkacağını anlamak oldukça önemlidir. Bu nedenle, bu tezin temel amacı, Afrika ülkelerine yönelik DYY'ların hangi koşullar altında ekonomik büyümeyi ve daha adil gelir dağılımını sağlayabileceğini incelemektedir. Bu amaç doğrultusunda, 1990-2013 dönemi için 26 Afrika ülkesini kapsayan dengesiz panel veri seti kullanılmıştır. Sabit Etki Regresyon Analizi, Genelleştirilmiş Momentler Yöntemi ve Panel Yumuşak Geçiş Regresyon Analizi kullanılarak varılan başlıca bulgu şu olmuştur:DYY sadece kurumsal gelişme, beşerî sermaye stoku ve finansal gelişme düzeyleriyle ilgili eşik koşulları sağlayan Afrika ülkelerinde ekonomik büyümeye katkı sağlamaktadır. Kurumsal ve finansal gelişme düzeyi ile beşeri sermaye stoku düzeylerinin düşük olduğu ülkelerde DYY'ların ekonomik büyümeye etkisi negatiftir. Ayrıca, sonuçlar göstermektedir ki DYY, beşeri sermaye stokunun düşük olduğu ülkelerde gelir eşitsizliğini artırmakta, beşeri sermaye stokunun belli bir eşiğin üzerinde olduğu ülkelerde ise gelir eşitsizliğini azaltmaktadır. Bu bulgular, Afrika ülkelerinde doğrudan yabancı yatırımları çekmeyi amaçlayan politikalar ile iç koşullarının iyileştirilmesine ya da özümseyici kapasitelerin iyileştirilmesine yönelik politikaların kesinlikle el ele gitmesi gerektiğini göstermektedir. Foreign direct investment (FDI), which is one of the main facets of the current financial globalization, is believed to have several benefits for host countries. It is generally argued that it is an important conduit for knowledge and technology transfer which, in turn, stimulates economic progress. Based on these advertised benefits, several `FDI-friendlier` policies have been implemented by many countries, especially developing countries to attract more FDI. However, the empirical studies undertaken to investigate the economic gains from FDI have so far produced mixed results. According to the predominant message from the recent research on this subject, the benefits of FDI are not straightforward; certain domestic conditions should be met in order to unlock the positive effect of FDI. As FDI has become one of the key components of Africa's policy toolkit aimed at promoting economic growth and reducing poverty and income inequality, understanding the conditions under which the benefits from FDI can materialize in African countries has become strikingly relevant. The main objective of this thesis is, therefore, to investigate the conditions under which FDI flows to Africa can generate economic growth and reduce income inequality. To this end, we use an unbalanced panel data made up of 26 African countries over the period 1990-2013. Using Fixed Effects(FE) regression, Generalized Method of Moments(GMM) and Panel Smooth Transition Regression (PSTR), the key findings are that FDI promotes economic growth only in African countries that satisfy certain threshold conditions regarding the level of institutional development, human capital stock, and financial development. In countries with low levels of institutional and financial development and human capital stock, the effect of FDI on economic growth is negative. Also, the results indicate that FDI increases income inequality in countries with low levels of human capital stock while it contributes to reducing income inequality in countries where human capital stock is above a certain threshold. These findings suggest that policies aimed at attracting FDI in African countries should absolutely go hand in hand with policies oriented towards the improvement of their domestic conditions or absorptive capabilities. 272

Dünden bugüne Kozmetik endüstrisi Dünya'nın en hızlı gelişim gösteren sektörlerinden biri olmuştur. 2017 yılında küresel kozmetik pazarı 518.43 milyar dolarlık bir pazar hacmine ulaşmıştır. Sektörün pazar hacminin 2018-2023 yılları arasında 805 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Türkiye'de ise özellikle son yıllarda gelişen teknoloji, ekonomik göstergelerdeki iyileşmeler, kadınların iş hayatında daha aktif rol alması refah seviyesinin yükselmesine neden olmuştur. Yükselen refah seviyesi, kozmetik ürünlere olan talebin artmasında ve sektörün hızlı bir şekilde büyümesinde büyük bir etkiye sahiptir. Türkiye'nin 79 milyonluk genç ve dinamik nüfusu, artan gelir düzeyi ve pazar potansiyeli birçok yabancı kozmetik markasının Türkiye pazarına girmesine sebebiyet vermiştir. Pazardaki yabancı markaların birçoğu özellikle üst gelir grubuna hitap eden selektif ürünler üzerine yoğunlaşmıştır. Bu durum yerli işletmelerin orta gelir grubuna hitap edecek ürünlerin üretimine odaklanmasında teşvik edici bir unsur olmuştur. Bu gelişmelere bağlı olarak Türkiye'de kozmetik sektöründe faaliyet gösteren yabancı ve yerli işletmeler, bu büyük pazardan pay alabilmek için sürekli yatırımlar yapmaktadır. Hem küresel hem de yerel işletmeler doğru tüketicilere ulaşabilmek, talebin devamlılığını sağlamak ve marka sadakati yaratabilmek için geleneksel pazarlama anlayışından uzaklaşmıştır. Tüketici ile birebir etkileşime dayalı, tüketici memnuniyetine önem veren, tüketicilerin talep ve beklentilerine hızlı yanıt verebilecekleri, faaliyetlerini ve sonuçlarını kolaylıkla ölçümleyebilecekleri pazarlama ve satış stratejileri üzerine yoğunlaşmışlardır. Bu çalışmanın birincil amacı Türkiye'de kozmetik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin doğrudan pazarlama kanalıyla yaptıkları pazarlama ve satış faaliyetlerinin kadın istihdamına olan katkısını belirlemektir. Araştırmada kozmetik sektöründe doğrudan pazarlamanın tarihçesi, Türkiye'de ve Dünya'daki gelişimi, genel durumu, Dünya'da ve Türkiye'deki kadın istihdamına etkileri hakkında açıklamalar yapılmıştır. Türkiye'de kozmetik sektöründe doğrudan pazarlamanın çok yeni bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Yöntemin kadın istihdamına olan etkilerini inceleyen herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle bu çalışmanın yapılması gerekli görülmüştür. Bu çalışmanın bir diğer amacı kozmetik sektöründe doğrudan pazarlama kanalıyla çalışan kadınların bu kanalı tercih etme sebeplerini ortaya koymaktır. Yine bu çalışmada doğrudan pazarlama kanalıyla kozmetik ürün satışı yapan kadınların bu sistemden elde ettikleri iktisadi ve sosyolojik faydaların ortaya konması amaçlanmıştır. Cosmetic industry is one of the fastest growing sectors in the world. The global cosmetic products market was valued at USD 532.43 billion in 2017, and is expected to reach a market value of USD 805 billion by 2023. On the other hand, depending on technological developments, economic recovery, women employment increase as well as rise of economic welfare in Turkey, it has led to a huge increase in demand for cosmetic products. This increase has driven Cosmetics industry in Turkey developing fast. In consequence of its 79 million young and dynamic population and its high-potential cosmetic market, Turkey was occupied with many major international cosmetic brands. The fact that most of the foreign brands in market focused on production of premium products specifically addressing the upper income group, the local enterprises were encouraged in production of cosmetic products targeted the middle income group. Both international and local producers have pushed the market with investments sustained in order to be risen their shares. By moving away from traditional marketing methods to reach the right consumers, maintain the demand and create the brand loyalty, whole companies gave weight to different marketing and sales strategies what are specialized one to one communication and mutual interaction with consumers. The modern strategies enable companies to give importance to consumer satisfaction, respond quickly to the demands and expectations through its effortless measurable structure. The primary objective of this study is to determine how direct marketing channel in cosmetic industry affects the female employment in Turkey. In this study, it is mentioned the history of direct marketing, development process of direct marketing from past to today, current state both globally and locally as well as the impacts of female employment. It is considered necessary to examine the effects of the direct marketing activities in female employment due to the lack of academic study since the direct marketing is a very new field in Turkey's cosmetic industry. Another aim of this study is to reveal for what reasons women prefer direct marketing channel to participate the employment. Some other point that is purposed with this study is to clarify the economic and sociological benefits for women of selling cosmetic products through direct marketing channel in Turkey. 131

FED'in para politikası normalleşmesi konusunda ilk sinyali verdiği 2013 yılıve bunu uygulamaya geçirdiği 2014 yılı sonrasında küresel likidite koşullarınınazalması ve cari açığı finanse etmede yaşanan problemler yükselen piyasa ekonomileriaçısında makro ekonomik kırılganlık kavramını önemli kılmaktadır. Kırılganlığı yüksekekonomiler FED'in parasal sıkılaştırmasından daha olumsuz etkilenirken daha dirençlibir görünüm sergileyen ekonomiler parasal sıkılaştırmadan daha az etkilenmektedir.Nitekim, Ağustos 2013'de Morgan Stanley ve Şubat 2014'de FED'in en kırılganekonomiler olarak tespit ettiği Türkiye, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika veEndonezya'dan oluşan 'Kırılgan Beşli' ülkelerinde yerli para biriminin değer kaybıdiğer yükselen piyasa ekonomilerine göre daha fazla olmuştur.Bu çalışmada, FED para politikasının Kırılgan Beşli ülkelerini 2013 öncesi vesonrasında ne şekilde etkilediği ve aynı dönem boyunca Kırılgan Beşli ekonomilerininvar olan kırılganlıklarının ne şekilde seyrettiği incelenmiştir. FED para politikasınınkırılganlık düzeyi yüksek olan Kırılgan Beşli ülkelerini daha fazla etkilediği sonucunaulaşılmıştır. Hindistan ve Endonezya'nın 2013 ve öncesi var olan kırılganlıkları büyükoranda düzelmiştir. Brezilya ekonomisinin ise bazı kırılganlık göstergeleri iyiye gitse debu durum bazı açılardan yaşadıkları kriz ile ilgilidir. Türkiye ve Güney Afrika'nın ise2013 ve öncesi var olan kırılganlıkları devam etmektedir. Türkiye birçok bakımdan enkırılgan ekonomidir ve bu noktada diğer Kırılgan Beşli ülkelerinden ayrışmaktadır. The decrease in global liquidity conditions and the problems experienced infinancing the current account deficit after the year 2013 when FED gave the first signalabout the normalization of monetary policy and the implementation of this in 2014 makethe concept of macroeconomic fragility important for emerging market economies.Economies with high fragility are negatively affected by the FED's monetary tightening,while economies that offer a more resilient outlook are less affected by the monetarytightening. Indeed 'Fragile Five' countries that consists of Turkey, Brazil, India,Indonesia and South Africa which have been detected as the most vulnerable countriesby Morgan Stanley in August 2013 and FED in February 2014, depreciated more thanother emerging market economies.This study will examine how FED monetary policy affects Fragile Fivecountries before and after 2013, and how these Fragile Five economies have monitoredtheir vulnerability during the same period. The study has concluded that FED monetarypolicy affected Fragile Five countries more which have high vulnerability level. Indiaand Indonesia have largely improved their existing vulnerability from 2013 and earlier.In Brazil economy, some of the vulnerability indicators have improved, this is related tothe crisis in some respects. Turkey and South Africa are continuing with their existingvulnerability from 2013 and earlier. In many respects, Turkey is the the most vulnerableamong five fragile economies and it this point that separate Turkey from other five. 191

GENEL BİLGİLERAdı Soyadı : Burhan KavukluAnabilim Dalı : İktisatProgramı : Uluslararası Ticaret ve Para YönetimiTez Danışmanı : Prof. Dr. Mehmet ŞişmanTez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans - 2019Anahtar Kelimeler : KOBİ, KOBİ Kredileri, Kamu Garantili KredilerÖZETTÜRKİYE’DE KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKİ İŞLETMELER (KOBİ’LER) VE KAMU GARANTİLİ KREDİLERKOBİ’lerin (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler) hem Türkiye hem dünyadaki yaygın konumu, gerek ülke halkına istihdam sağlama, gerekse ülkenin kalkınma ve ekonomik büyümesine katkıda bulunması anlamında ve ayrıca finansal anlamda kendi başlarına büyüklük gösteremeseler bile ülkelerin genel tabanına yayılmasından ve çeşitli sektörleri barındırmasından dolayı ülke ekonomileri için vazgeçilmez bir unsurdur. Bu sebeplerle ülkeler çeşitli kuruluşlar aracılığı ile KOBİ’lerin desteklenmesine yönelik politikalar geliştirmekte, çeşitli teşviklerde bulunmaktadır.Bankalardan kredi talebinde bulunan KOBİ’ler, işletmelerinin kredibilitesince kullanacakları kredinin bir karşılığı olarak bankaya teminat (nakit bloke, konut, işyeri, arsa, araç, müşteri çeki, vb.) sunmak durumunda kalabilirken, Kredi Garanti Fonu (KGF) ile devlet, bankalara hazine garantörlüğünü sunarak teminat sorununu çözmektedir. Böylece KGF ile birlikte işletmeler açısından krediye erişebilme noktasında kolaylık sağlanırken, devlet açısından ise kredilerin batık riski bulunmaktadır. Bu batık kredilerin oluşması halinde devlet, KGF için ayırdığı bütçeyi bankaya sunmak zorunda kalacak ve bu da bütçe açığımızı daha da derinleştirecektir. Ancak KGF kredilerinin piyasada oluşan bir kriz ya da sektörel dalgalanmaların ardından gündeme gelmesi ile anlaşılıyor ki devlet ekonomisini ayakta tutabilmek adına risk almayı tercih etmektedir.--------------------GENERAL KNOWLEDGEName and Surname : Burhan KavukluField : EconomicsProgramme : International Trade and Money ManagementSupervisor : Professor Mehmet ŞişmanDegree Awarded and Date : Master - 2019Keywords : SME, SMEs’ Credit, Credit Guarantee Fund (CGF)ABSTRACTSMALL AND MEDIUM ENTERPRISES (SMEs) IN TURKEY AND PUBLIC GUARANTEED CREDITSThe widespread position of SMEs (Small and Medium Sized Enterprises) both in our country and in the world, in terms of providing employment for the people of the country, contributing to the development and economic growth of the country and also spreading to the general base of the countries and hosting various sectors, It is an indispensable element for national economies. For these reasons, countries develop policies and provide incentives to support SMEs through various organizations.SMEs requesting loans from banks, as a provision of the loan to be used by the creditworthiness of their enterprises, guarantee to the bank (cash block, housing, workplace, land, vehicle, customer cheque, etc.) while it may have to offer, with the Credit Guarantee Fund (CGF), the state solves the guarantee problem by offering the Treasury guarantor to the banks. Thus, while it is easy for enterprises to access credit with CGF, there is a risk that loans will be sunk for the state. In the event that these sunken loans are formed, the state will have to present the budget it has set aside for the CGF to the bank, which will further deepen our budget deficit. However, with the introduction of CGF loans after a crisis in the market or sectoral fluctuations, it is understood that the state prefers to take risks in order to keep its economy afloat.

Ekonominin reel sektörden ziyade finans sektörü temelli bir nitelik kazanmasını ve bu süreçte finans sektörünün çıkarlarının birincil hale gelmesini ifade eden finansallaşma kavramı, maddi genişleme-finansallaşma döngüsünün bir evresidir. Nitekim, 19. yüzyılın hegemon gücü Büyük Britanya'nın sanayi alanındaki üstünlüğünün sarsılması ve 1873-1896 krizinin büyük bir durgunluğa sebebiyet vermesinin ardından, dünya ekonomisinin finansallaşmasına benzer bir biçimde 20. yüzyılın hegemon gücü ABD (Amerika Birleşik Devletleri)'nin sanayi alanındaki üstünlüğünün sarsılması ve bu süreçte Bretton Woods Sisteminin yıkılmasının ardından dünya ekonomisi finansallaşmıştır. Türkiye Ekonomisi ise, Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyıldaki finansallaşma tecrübesinin ardından 1980 yılında maddi genişleme-finansallaşma döngüsünde yeniden finansallaşma evresine geçmiştir. Bu tez, 1980 ve sonrasında Türkiye Ekonomisinin finansallaşmasının ülke ekonomisine olan etkilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Öte yandan, bu analizin desteklenmesi maksadıyla finansallaşmayı açıklayan teorik yaklaşımlara ve 19. yüzyıla dayanan bir tarihsel süreçte finansallaşmanın Türkiye ve Dünya Ekonomisindeki gelişimi de analiz kapsamına alınmıştır. Böylelikle bu tezde, finansallaşmanın 1980 ve sonrası süreçte Türkiye Ekonomisinde; sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin elde edilememesine, borçluluğun artmasına, finansal krizlerin meydan gelmesine ve gelir eşitsizliğine yönelik bir unsuru teşkil ettiği sonucuna varılmıştır. The concept of financialization, which means that the basis of economy has shifted from the reel sector towards the finance sector and that during this process, the interest of the financial sector were prioritized, represents a stage of the material expansion-financialization cycle. Similar to the financialization of the global economy when the industrial superiority of Great Britain, the hegemonic power of the 19th century, diminished and the crisis of 1873-1896 caused a large stagnation, the shaking of USA's industrial superiority, the hegemonic power of the 20th century, and the crash of the Bretton Woods System during this phase again caused the financialization of the global economy. Following the Ottoman Empire's financialization experience in the 19th century, the Turkish Economy once again entered a re-financialization phase during the material expansion-financialization cycle in 1980. This thesis aims at analyzing the impacts of the financialization of the Turkish Economy on the national economy as of 1980. On the other hand, the theoretical approaches that explain financialization and the development of financialization in the Turkish and Global Economy during a historical process that is based on the 19th century, have also been included in the analysis scope for supporting this analysis. This thesis has therefore concluded that during the phase covering 1980 and later, financialization has caused the inability to obtain a sustainable economic growth, an increase in indebtedness and the eruption of financial crises and also that it represents a factor in income inequality in the Turkish Economy. 202

Gelişmekte olan ülkelerin sanayi alanında ilerleme çabaları ve hamleleri beraberinde enerjiye duyulan ihtiyacı da arttırmaktadır. Teknoloji alanındaki ilerleme ve refah seviyesinin yükselmesi ile birlikte, bireysel enerji tüketimi yıllar içerisinde düzenli bir artış göstermiştir. Hazırlanan elektrik enerjisi talep formlarından söz konusu enerji ihtiyacının yıllar içerisinde giderek artış göstereceği anlaşılmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti, enerji alanında incelendiğinde ithalatçı bir ülke konumunda olduğu görülmektedir. Ülkenin ekonomisinde oluşan cari açığın ana sebebinin, enerji ithalatı olduğu görülmektedir. Enerji ihtiyacındaki düzenli seyreden artış göz önüne alındığında, mevcut bulunan cari açığın giderek artış göstereceği ve ekonomik göstergeleri olumsuz yönde etkileyeceği görülmektedir. Ülke ekonomisi için olumsuzluk teşkil eden bu sorunun giderlmesi için enerji ihtiyacınının mevcut kaynaklardan karşılanması gerekmektedir. Bu noktada bakıldığında ise sahip olunan fosil yakıt kaynakları söz konusu enerji talebini karşılama noktasında yetersiz kalmakta ve ayrıca ciddi bir çevre kirliliğinin de müsebbibi olmaktadırlar. Bu durum yeni enerji kaynakları üzerinde çalışılmasını elzem kılmaktadır. Yenilenebilir enerji, tükenmeyen bir enerji türü olup Türkiye Cumhuriyeti topraklarında verimli bir şekilde kullanıldığı taktirde enerji ihtiyacını karşılayabilecek potansiyele sahiptir. Özellikle sahip olunan yenilenebilir enerji kaynakları tam potansiyeli ile kullanıldığında ülkenin ihtiyaçlarını büyük ölçüde karşılayacağı ve dış ticaret açığını azaltıcı etkisi olacağı bu tezin ana fikrini oluşturmaktadır. Dış ticaret açığının büyük bir kısmının enerji kaynaklı olduğu düşünüldüğünde, yenilenebilir enerji üzerine yapılacak olan yatırımların bu açığın kapanmasında etkili olabileceği bu çalışmada gösterilmiştir. Aynı zamanda yenilenebilir enerji tesislerinin oluşumunda yerli üretim malların kullanımının devlet tarafından teşvik edilmesi ülkeye ithal girdiği azaltacağından dolaylı olarak da dış ticaret açığına olumlu etki edecektir. Industrial developments in the developing countries bring the energy need alone with it. Together with the technological advancements and improving welfare, there has been a steady increase in individuals' energy consumption. It is understood from the analysis on electric energy need that it will gradually increase in following years. The Republic of Turkey is an importing country in terms of energy supply. As a result, much of the country's current account deficit can be attributed to energy import. In consideration of the anticipated increase in the energy need, the current account deficit may grow bigger unless no intervention is made to the current figure, other vise it will stand as a threat to the country's economy. Moreover, available fossil fuel resources cannot satisfy the need and cause environmental pollution as well. Therefore, new energy resources should be carried on the table. Renewable energy is an infinite energy type and has the potential to meet the energy need if utilized efficiently across the country. The main idea of this thesis is that the renewable energy resources, especially when used with full potential, will meet the needs of the country to a large extent and will have a reducing effect on foreign trade deficit positively. Whereas energy import is a main cause for the foreign trade deficit, this study sets forth that investments in renewable energy will result in positive impact on it. In addition, indirect positive effects on the deficit are expected as import inputs will be reduced, thanks to the governmental incentives for the use of domestic goods in construction of the renewable energy facilities. 80

Yirminci yüzyılın son çeyreğinde futbolun ekonomik küreselleşmesi hızlanmıştır. Futbolun neoliberal dönemi olarak adlandırılabilecek bu süreçte futbolun ticari yönü artmış, televizyon yayın haklarının etkisiyle futbol ekonomisi büyümüş, uluslararası yatırımlar artmış ve kulüpler birer markaya dönüşmüştür. Bu neoliberal dönemin en önemli unsurlarından biri de uluslararası emek hareketliliğinin önündeki engellerin kaldırılması olmuştur. Bosman Kararları başta olmak üzere bu engellerin kaldırılması neoliberal küreselleşme sürecinde nitelikli emeğin hareketliliğini tartışılır hale getirmiştir. Bu çalışmadaki amaç da neoliberal dönemde futbol ekonomisinde yaşanan değişimi açıklamak, emek piyasasındaki serbestleşmenin uluslararası futbolcu hareketliliğini nasıl etkilediğini ortaya koymak ve serbestleşme sonrası rekabetçi dengenin nasıl değiştiğini ölçmektir. Futbolcu hareketliliğindeki değişimi anlamak için erkek milli takım kadroları incelenirken, rekabetçi dengeyi ölçmek için kulüp seviyesindeki uluslararası organizasyonlardaki sonuçlar derlenmiş ve üç farklı rekabetçi denge uygulaması kullanılmıştır. Verilere göre, futbolda nitelikli emek hareketliliğinin uluslararası düzeyde oldukça akışkan olduğunu ve nitelikli emeğin Avrupa'nın beş büyük ligi olan İngiltere, İspanya, Almanya, İtalya ve Fransa' da yoğunlaştığını söylemek mümkündür. Benzer biçimde, serbestleşme sonrası rekabetçi dengenin birkaç lig lehine çok belirgin biçimde değiştiği görülmektedir. Hem nitelikli emeğin birkaç ligde toplanması hem de rekabetçi dengenin birkaç lig lehine değişmesi ise neoliberal küreselleşme ve tekelleşme ilişkisini futbol ekonomisinde de tartışma konusu haline getirmektedir. The economic globalization football has accelerated in the last quarter of the twentieth century. In this period, which can be called neoliberal era of football, the commercial aspect of football has increased, football economy has grown with the effect of television broadcasting rights, international investments have increased and clubs have become a brand. One of the most important elements of this neoliberal era has been the removal of barriers to international labour mobility. The removal of these barriers, especially Bosman Rules, made the mobility of elite players questionable in the process of neoliberal globalization. The aim of this study is to explain the change in football economy in neoliberal era, to determine how liberalization in the labour market effects international football mobility and to measure how competitive balance changes after liberalization. While analyzing the men national team squads in order to understand the change in football mobility, the results in international tournements at club level were compiled to measure competitive balance and three different competitive balance practices were used. According to the data, it is possible to say that the elite labour mobility in football is quite fluid at the international level, and that elite labour is concentrated in Europe, the Big-5 leagues, England, Spain, Germany, Italy and France. Similarly, it seems that after liberalization, competitive balance has changed significantly in favor of Big-5 leagues. This concentration has made monopolization in neoliberal era subject of debate in the football economy. 178

İngiliz Sterlini, I. Dünya savaşına kadar dünyanın geri kalanı tarafından rezerv para birimi olarak kabul görmüştür. I. Dünya savaşının getirmiş olduğu ağır ekonomik şartlar ve savaş sırasında ABD'ye olan bağımlılığın artması, savaş sonrasında İngiliz Sterlini'nin rezerv para birimi olarak hegemonyasını yitirmesine neden olurken, ABD Doları'nın yükselmesini sağlamıştır.I. Dünya savaşı sonrası ekonomik alanda yaşanan sorunlar II. Dünya savaşına kadar sürmüştür. Mevcut parasal sistem mali ve ticari akımları sağlamada başarısız olunca yeni bir parasal sistemin ortaya çıkmasını mecburi kılmıştır. Dünya arenasına White planı ile çıkan ABD'nin öncülüğünde Bretton Woods sistemi kurulmuştur. ABD Doları rezerv para birimi olarak hegemonyasını bu sistem sayesinde daha da güçlendirmiştir.Kapitalizm, 1970'li yılların başlarında karşı karşıya kalmış olduğu düşen kar hadleri ve ABD Doları'nın rezerv para birimi olarak yaşamış olduğu sorunlara, finansallaşma ve Petro-Dolar sistemi ile cevap vermiştir. Bu sistemler sayesinde ABD Doları, Bretton Woods sistemi sonrasında kaybetmiş olduğu gücünü bu sayede geri kazanabilmiştir.Rezerv para birimi olarak ABD Doları, global anlamda yaşanan ekonomik ve politik krizlere karşı güvenli liman olma özelliğini hala korumaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin rezerv biriktirme stratejileri sayesinde bu konumdan en çok yararlanan para birimi olarak hegemonyasını sürdürmektedir.ABD Doları'nın rezerv para birimi olarak karşı karşıya kalmış olduğu problemler, bu konumunun sorgulanmasına neden olmaktadır. Stratejik olarak ABD Doları'na karşı yeni para birimlerinin ortaya çıkması ve gelecek dönemlerde rezerv para birimi olarak bu para birimlerinin tartışılmaya başlanması normal karşılanmalıdır.Çalışma sonucunda, tarihsel ve politik perspektif ışığında incelenen ekonomik büyüklük, sermaye hareketlerindeki serbestiyet derecesi, esnek döviz kuru uygulamaları, makroekonomik politikaların uygulanma biçimi, finansal piyasaların derinliği ve genişliği gibi kriterlerin yanı sıra fx işlemlerinin büyüklüğü, ilgili para biriminin rezerv para olarak tutulma oranları ve ticari işlemlerde kullanılma düzeyleri incelendiğinde, ABD Doları'nın rezerv para birimi olarak hegemonyasının kısa dönemde yıkılma ihtimalinin düşük olduğunu desteklemektedir.Anahtar Kelimeler : Rezerv para, Bretton Woods, Finansallaşma The British pound was accepted as the reserve currency by the rest of the world until the First World war. The heavy economic conditions brought by the First World war and the increasing dependence on USA during the war led to the rise of the US dollar as it caused the British pound to lose its hegemony as reserve currency after the war.The problems that lived on the economic front after the first world war continued until the second world war. When the existing monetary system fails to provide financial and commercial flows, a new monetary system has to be established. Bretton Woods system was established on the premise of the USA who came out with the White plan around the world. The US dollar has further strengthened its hegemony as a reserve currency through this system.Capitalism has responded to the problems it faced in the early years of 1970's, such as falling profits, and the fact that the US dollar was assigned as a reserve currency, through its financial and petro – dollar system. In line with these systems the US dollar was able to recover the power that it lost after the Bretton Woods system.The US dollar as reserve currency remains a safe haven against global economic and political crises. Due to the reserve accumulation strategies of developed and developing countries, it continues its hegemony as the most beneficial currency.The problems that the US dollar faces as reserve currency cause it to question this position. The emergence of new currencies against the US dollar strategically and the beginning of discussing these currencies as reserve currencies in future periods should be accepted as normal.The study results show that when the ratio of the holdings of the currency as reserve currency is examined in terms of the economic size examined, the degree of liberalization in capital movements, flexible exchange rate practices, the manner in which macroeconomic policies are implemented, the depth and breadth of financial markets as well as the size of spot transactions, the low probability of short-term collapse of US dollar hegemony as reserve currency is supported.Key words : Reserve Currency, Bretton Woods, Financialization 237

Son yirmi yıl, sosyal bilimlerde göze çarpan bir takım önemli gelişmelere sahne olmuştur. Yeni Kurumsal İktisat (YKİ) ve Büyüme Kutupları Teorisi olarak bilinen kuramlar, kalkınmanın kurumsal yapısının belirteç ve etkilerini analiz etmek için tam anlamıyla değerlendirilmemiştir. Diğer yandan, bölgesel kalkınma politikalarının hem ekonomik eşitsizliklerini azaltmak hem ekonomik gelişmelerini tanıtmak olan iki çelişik ekonomik hedefi dengelemek gerekmektedir.Bölgesel kalkınma politika ve kurumsal çerçevesinin küreselleşme faydalarının daha eşitlikçi bir paylaşımı sağlama noktasında oldukça önemli katkılar sunmaktadır. Türkiye, bölgesel kalkınmanın kurumsal çerçeve ve yapısını güçlendirmek suretiylebölgeler arası eşitsizlikleri gidermede önemli bir adım atmıştır.Bu çalışma, Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA) ve BKA'ların ekonomik kalkınmaya olan etkilerine odaklanarak kurumsal kapasite yapısının çeşitliliğinin potansiyelini irdelemekte ve SWOT analizini yöntemiyle Endonezya ile Türkiye'deki kalkınma ajansları arasındaki karşılaştır yapmaktadır.Anahtar Kelimeler : Bölgesel Kalkınma, Büyüme Kutupları Teorisi, Endonezya, SWOT Analizi, Yeni Kurumsal Iktisat,Türkiye The several remarkable developments have taken place in the social sciences in the last two decades. The study which known as the New Institutional Economics (NIE) and Growth Poles theory have not yet been fully exploited for analysing the determinants and effects institutional structure on the development. On the other hand, regional development policies must reconcile two conflicting economic goals: reducing the economic disparities and promoting economic growth.The policy and institutional framework for regional development plays an important role in contributing to a more equal sharing of the benefits of globalization. By strengthening institutional framework and structure of regional development, Turkey could address the issue of wide regional disparities. This research seeks to investigate and address potential of vary institutional capacity structure, with the specific focus on Regional Development Agencies (RDAs) and their impact on the economic development. Moreover, this research contributed to give comparison on specific development agencies between Indonesia and Turkey with SWOT analysis as the tool.Keywords : Growth Poles Theory, New Institutional Economics (NIE), Regional Development,SWOT Analysis, Turkey and Indonesia 124

ÖZETKÜRESELLEŞME SÜRECİNDE EMTİA FİYATLARI VE EKONOMİK ETKİLERİKüreselleşme sürecinin hızlanmasıyla birlikte makro ekonomik anlamda önemli değişimler gözlenmeye başlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ekonomilerinin iktisadi yapıları kimi zaman talep kaynaklı dalgalanmalar nedeniyle kimi zaman da arz cephesi kaynaklı olarak değişime uğramıştır. 1970'li yıllara kadar daha çok etkili olan talep kaynaklı iktisadi şokların yerini, 1970 sonrası arz şokları almıştır. Bu çalışmada, maliyet artışlarının yarattığı arz şokları ve bunların emtia fiyatlarında meydana getirdiği ekonomik etkiler incelenmiştir.ABSTRACTIN THE PROCESS OF GLOBALIZATION AND ECONOMIC IMPACT OF COMMODITY PRICESBy the acceleration of the globalization process, significant changes in macro economic sense began to be observed. The economic structures of developed and developing country economies had changed sometimes by the cause of demand- side fluctuations or sometimes by the cause of supply-side fluctuations. Until the 1970s, the demand side had been more effective on economic shocks, but after 1970s supply-side shocks mostly experienced. In this thesis, supply-sided shocks that created by the increases of costs and their economical affects on commodity prices have been studied.

Bu tezin amacı, vazgeçilmez bir enerji kaynağı olan petrolün, petrol şirketleri vasıtasıyla 1960-1980 yılları arasında, ilerleyen dönemleri de etkileyerek, Ortadoğu ekonomi politiğini nasıl şekillendirdiğini incelemektir. Tez, petrol üreticisi ülkeler ve imtiyazlı petrol şirketi ilişkileri açısından dönüm noktalarını içinde barındıran, 1960-1980 dönemi temel alınarak oluşturulmuştur. Petrolün Ortadoğu'da keşfi ile başlayan süreç, yabancı petrol şirketlerinin Ortadoğu'da imtiyazlar elde etmeleriyle devam etmiş, petrol üreticisi imtiyazlı şirketlerin politikaları sebebiyle Arap ülkeleri, sahip oldukları petrol zenginliğinden uzun yıllar mahrum bırakılmışlardır. Bu durumun ilk değişim sinyali, 1956 Süveyş Krizi'nde gündeme gelirken 1950'li yıllarla birlikte daha fazla düşük gelirlerle yaşamak istemeyen petrol üreticisi ülkeler, sömürü düzeni olarak adlandırdıkları sisteme karşı durabilmek için OPEC adlı örgütü kurmuşlardır. İlk yıllarda petrolün varil başına satış fiyatını arttırma, tek taraflı indirimlere gitmeyi engelleme gibi konularda başarılı olamayan örgüt, sonraki yıllarda petrol üreticisi ülke ve imtiyazlı petrol şirketlerinin ilişkilerini kökten değiştirmiştir.1967 Altı Gün Savaşı'nda ilk kez petrolü bir silah olarak kullanan petrol üreticisi ülkeler bu ilk denemede istediklerini elde edememiş ancak bundan 6 yıl sonra 1973 Ekim Savaşı'nda, OPEC ülkeleri İsrail yanlısı olan her ülkeye petrol ambargosu uygulayarak büyük bir başarı elde etmişlerdir. Bu ambargo ile birlikte Batılı ülkeler, ithal ettikleri petrolden mahsur kalmış ve petrol üreticisi ülkelerin kendi çıkarları için hayati önem teşkil ettiğini anlamışlardır. Bu tarihten sonra OPEC'in ve petrol üreticisi ülkelerin yükselişi görülmektedir. Petrol üreticisi ülkeler, fiyatlar konusunda çok daha belirleyici olmuş, petrol gelirleri ciddi oranda artmış, kendi topraklarındaki petrolü yavaş yavaş millileştirmeye başlamışlar ve bu millileştirmeler çoğu ülkede 1980'lerin sonuna doğru %100'e ulaşmıştır. Ancak zengin petrol rezervlerine sahip olan Ortadoğu, başta ABD olmak üzere birçok petrol tüketicisi ülke tarafından dış politikalarının temel unsuru olmaya devam etmekte ve her dönem sıcak çatışmaların odağı olmaktadır. The purpose of this thesis is to examine how the petroleum, which is an indispensable energy source, shaped the Middle East political economy, by also influencing the subsequent periods, between the years of 1960-1980 through the agency of petroleum companies. The thesis has been composed on the basis of 1960-1980 term, containing milestones in terms of the relations of privileged petroleum companies and petroleum producing countries. The process, which began upon discovery of petroleum in Middle East, has continued with the privileges obtained in the Middle East by foreign petroleum companies, and Arab countries have been deprived of petroleum wealth they possess for long years, because of the policies of petroleum producing privileged companies. While the first change signal for this circumstance, was brought to the agenda in the Suez Crisis of 1956, the petroleum producing countries which were not willing to live further with low incomes, founded the organization named OPEC in 1950s with an intent to stand up to the system what they called exploitation order. The organization, which couldn't be successful on the matters such as increasing sales price of the petroleum per barrel, preventing unilateral discounts in the early years, has changed radically the relationships of privileged petroleum companies and petroleum producing countries in the following years. The petroleum producing companies, which used petroleum as a weapon for first time in 1967 Six Days War, couldn't achieve what they had desired with this first attempt, however after 6 years from this in 1973 October War, OPEC countries had obtained a great success by imposing petroleum embargo on every pro-Israel country. With this embargo the Western countries had been deprived of the petroleum they import and understood that petroleum producing companies were of vital importance for their own interests. After this date, the rise of OPEC and petroleum producing companies is observed. Petroleum producing companies have become much more determinative on prices, petroleum revenues have increased drastically, they have begun to nationalize gradually the petroleum on their lands and these nationalizations had reached 100% towards the end of 1980s in most countries. However the Middle East, possessing rich petroleum reserves, is continuing to be the basic element with regard to foreign policies of many petroleum consuming countries, and USA in particular and becomes the focus of hot conflicts in every period. 158

Son yıllarda Türkiye ekonomisinin karşı karşıya geldiği en önemli sorun dış ticaret açığıdır. Özellikle ekonomik büyüme hızı artıkça dış ticaret açığı da artmaktadır. Bu durumun en önemli nedeni ithalat bağımlılığıdır. Diğer bir ifade ile Türkiye?nin üretim ve ihracatı yüksek oranda ithalata bağımlıdır. Herşeyi ile yurtiçinde üretilebilen bir sektör olan tekstil ve hazır giyim sektöründe bile ithalat bağımlılığı giderek artmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışma Türkiye?de tekstil ve hazır giyim sektöründe ithalatın bağımlılığının nedenleri üzerine odaklanmıştır. Sonuç olarak, Türkiye?de tekstil ve hazır giyim sektöründe ithalat bağımlılığının nedenleri şöyle sıralanabilir; Döviz kurunun düşüklüğü, SGK primlerinin yüksekliği, Yurt içi hammadde ve yarı mamul girdi üretiminin yetersizliği, Vergi oranlarının yüksekliği ve Asya ülkelerinin etkisi.Sonuçta, Türkiye tekstil ve hazır giyim sektörü giderek ithalata bağımlı hale gelmektedir. Bu nedenle ithalat bağımlılığının nedenleri ortadan kaldırılmalıdır. Özellikle, yurt içi hammadde ve yarı mamul girdi üretiminin desteklenmelidir ve döviz kuru makul seviyelerde tutulmalıdır.Anahtar Kelimeler :Dış ticaret, İthalat bağımlılığı, Uluslararasılaşma In recent years the most important problem that Turkish economy have come face to face with foreign trade deficit. Especially when the economic growth rate increases, the foreign trade deficit is also increasing. The most important reason of this situation is the dependency of imports. In other words Turkey's exports and productions have a high dependency ratio on imports. With all the textile and clothing sector is a sector which can be produced domestically, even increasing dependency on imports. In this connection, this study focused on the causes of dependency to imports in the textile and clothing sector in Turkey. As a result, the causes of dependency to imports in the textile and clothing sector in Turkey listed as follows; Low exchange rate, the social security support contribution, Lack of raw materials and semi-finished products into the domestic, high taxes and Impact of the Asian Countries. 032Last of all, Turkey?s textile and clothing sector is becoming increasingly dependent on imports. Therefore, the causes of dependency to imports must be eliminated. Especially, production of raw materials and semi-finished products into the domestic is supported and level of The exchange rate should be a reasonable levels.Keywords :Foreign Trade, Imports Dependency, Internationalization 267

Sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir enerji politikasının; ekolojik taşıma kapasitesi, ekonomik verimlilik ve sosyal eşitlik sağlanmadan gerçekleştirilemez olan bu üç ilke üzerine inşa edilmesi gerekmektedir. Enerji politikalarının ekonomik, sosyal ve çevre gibi birçok faktörle ilişki içerisindedir ve gerekli politikalar öncelikle bu çerçeveler içerisinde aranması gerekmektedir. Bu doğrultuda Türkiye'deki sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilirlikle bağlantılı bir enerji geleceği için zemin hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir. Bu çalışmada da bu yaklaşım çerçevesinde, Türkiye'de yenilenebilir enerjinin sürdürülebilir kalkınmaya etkisi konusuna ilişkin düzenleyici otorite, sektör, kullanıcı, yatırımcı tutumlarını test eden bir saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu hususta, yazın doğrultusunda hazırlanan bir anket uygulama, Türkiye'nin farklı kesimlerinden 240 katılımcı üzerinde uygulanmıştır. Sürdürülebilir kalkınma için yenilenebilir enerji tanımlarına dair katılımcı tutumları da saha araştırmasındaki en önemli bulgulardan olmuştur. Araştırmada katılımcıların % 70,9'u, yenilenebilir enerjinin sürdürülebilir kalkınmada belirleyici olduğunu, % 15,7'si çok fark ettirmediğini, % 13,4'ü önemli olmadığını belirtmiştir. An energy policy connected to sustainable development needs to be built upon three principles which cannot be applied without ensuring ecological carrying capacity, economic efficiency and social equality. Energy politics are related to many economic, environmental and social factors and the necessary policies need to be developed within such a framework first. In this sense, work on sustainable development and future sustainability of energy is still in progress in Turkey. Within this approach, field work testing the attitudes of regulatory bodies, the sectors, the users and the investors towards the effects of renewable energy on sustainable development in Turkey was done for the purposes of this dissertation. For this purpose, a survey prepared for the study was presented to 240 participants from different regions of Turkey. Among the most important findings of the fieldwork are the participants? attitudes concerning the definitions of renewable energy for sustainable development. In the survey, 70.9% percent of participants stated that renewable energy is a defining factor in sustainable development, 15.7% stated that it does not make much difference, and 13.4% percent stated that it is not important. 283

ÖZETDöviz Kuru ile ilgili literatür incelendiğinde bütün ülkeler için uygun olan tek bir döviz kuru sisteminin olmadığı anlaşılmıştır. Bir ülkede uygulanan döviz kuru sisteminin, ülkenin ekonomik ve siyasal yapısı ile uluslararası ticaretteki gelişmelere göre farklılık içerdiği görülmüştür. 1970’li yıllarda uluslararası parasal sistemde oluşan farklılıklardan sonra birçok ülke sabit kur sisteminden daha esnek bir sisteme yönelmişler ve bu anlamda Türkiye’de bir istisna oluşturmamıştır. Döviz kuru sistemleri bir ucunda sabit döviz kuru sistemi, diğer ucunda esnek döviz kuru sistemi olmak üzere bir yelpaze niteliğindedir. Ülkeler, politikaları gereği istikrarlı bir döviz kuru sistemi tercih etmek zorundadırlar. Her iki döviz kuru sisteminin de avantajlarının yanında dezavantajları da bulunması sebebiyle, günümüzde pek çok ekonomist hangi döviz kurunun ülke için daha faydalı olduğu konusunda görüş ayrılığı yaşamaktadırlar. Türkiye, uzun yıllar boyunca sabit döviz kuru sistemi uygulamasına rağmen Şubat 2001 krizinden sonra dalgalı kur sistemine geçmiş ve bu sistemi günümüze kadar sürdürmüştür.Günümüzde gelişmiş ülkelerin nihai hedef ve planları dünya çapında döviz kurlarını etkileyen en önemli faktördür. 2008 yılındaki krizden sonra özellikle uluslararası sermaye akımlarının döviz kurları üzerindeki etkisi daha da önemsenmiştir. Ülkeler döviz kuru politikalarını uluslararası platformda belirlemek zorundadır.Döviz kuru dalgalanmaları nedensellik ilişkisi içerisinde birçok ekonomik değişkenlere olumlu yada olumsuz etki etmektedir. Bu etkileşimi olumlu yöne çeken; ülkelerin yapıları,ülkelerin gelişmişlik düzeyleri,uluslar arası finansal durum, ülkede uygulanan politikalar ve aynı zamanda dış denge durumu en belirleci faktörler arasında gösterilebilir ABSTRACT The investigation of the literature on the exchange rate, it is unlikely that there is a single exchange rate system that would be suited to all countries as a whole. It is seen that the exchange rate system prevailing in a country is depend on the respective economic and political structure together with the developments in the international trade. Upon the formation of the differences in the international monetary system in 1970s, numerous countries, including Turkey, adopted more flexible system leaving old fixed exchange rate system behind. The exchange rate systems vary in the range between the fixed exchange rate system on one side and variable exchange rate system on the other. The countries need to establish a stable exchange rate system that will suit to their economic policies. Both exchange rate systems have their advantages in addition to disadvantages and therefore, there is no consensus among the economists on the type of the exchange rate system that would be suitable for the country in question. It’s been long time since Turkey has employed the fixed exchange rate system; however, fluctuating exchange rate system has been adopted, which has been pursued until the present time. The ultimate objectives and plans of the developed countries have considerable influences on the overall exchange rates in the world as a whole. Following 2008 economic crisis, the international capital flows have had exclusive influences on the exchange rates. The countries are obliged to establish their exchange rate policies on the international platform. The fluctuation of the exchange rates are under the affirmative and negative influences in the course of causal relation, These influences might be affirmative in the presence of such factors including robust economic structure, level of development, international financial status, integrity of the policies implemented, as well as foreign trade balance.

II. Dünya savaşından sonra en kötü kriz olan 2008-2009 finansa krizi 2007'nin ortasında ABD'de ortaya çıkıp çabucak kredi kredi sıkışıklığına ve ticat akımlarının çökmesine dönüşmüştür. Sonuç olarak, Dünyada milyonlarca işçi işinden çıkarılmış, şanslı olanlar ise işlerinde kalabilmek adına, iş saatlerinde, ücretlerinde ve diğer kazanımlarından feragat etme deneyimini yaşamışlardır. The Great Recession of 2008-2009 was the worst since the Second World War. The Financial crisis that emerged in the United States in mid-2007 quickly transformed into a credit crunch and dramatic collapse in trade flows. Consequently, millons of workers around the globe have been laid off, or for those lucky enough to have held onto their jobs, many have experienced cuts in hours worked, wages and other benefits. 104

Kalkınma kavramı 2. Dünya savaşı sonrası konjonktüründe ortaya çıkmıştır. Kavram 1950'li yıllardan sonra altın çağını yaşamıştır. Bütün dünyada kalkınma ?azgelişmiş? ülkeler için izlenmesi gereken bir yol haline gelmiştir. Ancak bu iyimser tablo çok uzun sürmemiştir. Bir süre sonra işler planlandığı gibi yürümemeye başlamıştır.Kalkınma kavramı, özellikle 1970'li yıllardan sonra akademik dünya da daha az ilgi görmeye başlamıştır. 2. Dünya Savaşı sonrası altın çağını yaşayan Kalkınma İktisadı'nda tıpkı kavramda olduğu gibi 1970'li yıllardan sonra önemini yitirmeye başlamıştır.Kalkınma düşüncesinde yaşanan gerilemenin nedeni aynı zamanda ?azgelişmiş? ülkelerde uygulanan kalkınma politikalarının başarısızlığıyla yakından ilişkilidir. Türkiye açısından da geçtiğimiz yüzyıl düşündüğünde başarısız kalkınma denemeleri ve bunların sonucunda ortaya çıkan ekonomik yıkımları hatırlamak mümkündür.Kapitalist sistemin geleceği düşündüğünde 1990'lı yılların başında ki kadar iyimser konuşmak kimse için kolay değildir. Sistemin geleceği tartışılırken azgelişmiş ülkeleri içinde bulundukları karamsar durumdan çıkarmaya dönük kalkınma politikaları da bir bütün olarak eleştirilmektedir. Kalkınma politikalarına dönük yapılan eleştiriler bir süre sonra az gelişmiş ülkelerin kalkınamama durumunun nedeni olarak görülen kapitalist sisteme yönelmiştir.İdris Küçükömer, yaşadığı dönem de savunduğu görüşlerinden dolayı yok sayılmış ve adeta adı üstü kapalı bir ambargoya uğramıştır. Özellikle Türkiye'nin Batılaşma sürecinin eleştirisi olarak oldukça anlamlı görünen görüşleri bu gün için alıcısı daha da artmış durumdadır.İdris Küçükömer, Asya Tipi Üretim Tarzı, Sivil Toplum, sağ-sol aktörlerin yer değişmesi, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e yönetici bürokratların üretim sürecinde ki pozisyonlar vb. konularda oldukça önemli tespitlerde bulunmuştur. Bu tespitler bulunduğu akademik zeminden bir ilk olması açısından da oldukça anlamlıdır.İdris Küçükömer'in görüşleri bütün özgünlüklerine rağmen dikkatli değerlendirildiğinde bazı noktalarda sol düşüncenin tarihsel referanslarıyla çatışmaktadır sol adına yapılan bu değerlendirmeler, doğru sınıf temellerine oturtulduğunda daha anlamlı olacaktır. The concept of development has received less attention in academic world after 1970?s. The concept of development economy has received less attention after 70?s as well like the concept of development.Behind this ignoring the idea of development lies the lack of success of development policies applied in ?underdeveloped? countries. As we regard the case of Turkey in previous Century, we face the same unsuccessful development attempts and the economic disasters as the result of these attempts.When we think about the future of capitalist system, nobody can easily speak so optimistic as at the beginning of 90?s. As the future of the system is discussed, the development policies, which aimed at to rescue the underdeveloped countries from their catastrophic situation, are also criticized as a whole. The criticisms which are directed to development policies, some times later turned out to be the critisizm of capitalist system, which is regarded as the cause of backwardness of underdeveloped countries.Because of his ideas Idris Küçükömer was regarded as nonexisting in his lifetime and faced a kind of undeclared isolation. His ideas, which receive more echoes today, seem quite meaningful especially as the criticism of westernization Process of Turkey.Idris Küçükömer has made quite important assertions about the themes like Asiatic Mode of Production, Civil Society, exchanging the position of right-left wings, the position of the administrative ottoman burocracy in production process etc. These assertions were quite meaningful in his academic environment, since they were unique in their sphere at that time.Although the ideas of Idris Küçükömer are specific, we see that they contradict the historical refences of left understanding in several respects, if we evaluate them precisely. If these assertions, which are made from a left point of view, would be got rid of its extremes, they will be able to illuminate the reality in more detail 84

“TÜRKİYE EKONOMİSİ’NDE CARİ İŞLEMLER AÇIĞININ FİNANSMANINDA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARIN ROLÜ VE ETKİSİ (1980-2008)”ÖZET1980’lerden itibaren dünya ekonomisinde küreselleşme süreci yoğun ve hızlı şekilde yaşanmaktadır. Bu süreçte, doğrudan yabancı yatırımların önemi ve hacmi artmıştır. Doğrudan yabancı yatırımların ülke ekonomileri açısından birçok olumlu etkileri bulunmaktadır. Bunlardan biri de, cari işlemler açığının finansmanına yaptığı katkıdır.Türkiye’nin cari işlemler dengesi, liberalleşme ve dışa açılma sürecinin de etkisiyle uzun yıllar açık vermiştir. Doğrudan yabancı yatırımların bu açığın finansmanındaki katkısı yıllar itibariyle değişmektedir. Bu çalışma ile Türkiye Ekonomisi’nde cari işlemler açığının finansmanında doğrudan yabancı yatırımların rolü ve etkisi anlatılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, doğrudan yabancı yatırımlar; ikinci bölümde, ödemeler dengesi ve cari işlemler açığı; son bölümde ise, Türkiye Ekonomisi’nde doğrudan yabancı yatırımlar ve cari işlemler açığı ilişkisi ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Cari İşlemler Açığı, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ödemeler Dengesi, Türkiye Ekonomisi“THE ROLE AND EFFECT OF FOREIGN DIRECT INVESTMENTS ON CURRENT ACCOUNT DEFICIT FINANCING IN TURKISH ECONOMY (1908-2008)” ABSTRACTSince the 1980s, in the world economy, process of the globalization has been experienced intensely and rapidly. In this process, importance and volume of foreign direct investments has increased. There are many positive effects of foreign direct investment in terms of national economies. One of these is its contribution for financing the current account deficit.Turkey’s current account balance has deficit for many years with the effect of liberalization and opening to the outside process. The contribution of foreign direct investments in financing of this deficit has changed over the years. With this study, the role and effect of foreign direct investments on current account deficit financing in Turkish Economy are explained.This study consists of three parties. In the first part, foreign direct investments; in the second part, balance of payments and current account deficit; in the last part, relationship between foreign direct investments and current account deficit in Turkish Economy are discussed. Keyword: Current Account Deficit, Foreign Direct Investment, Balance of Payments, Turkish Economy

ÖZETBu çalışma İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de, muhafazakarlaşmadaki yükseliş ile aynı dönemde yaşanan kalkınma süreci arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Bugüne kadar bu süreci açıklama çabaları iki nedenden dolayı yetersiz kalmaktadır. Birincisi bu dönemde yaşanan muhafazakarlaşmanın niteliğini ve seyrini ortaya koyabilecek tarihsel çalışmaların azlığıdır. İkinci olarak da kalkınma yazınında bir sorun olarak görülen muhafazakarlığın, siyasi olarak tek meşruiyet kaynağının akıl olması gerektiğini vurgulayan Aydınlanma felsefesine muhalif muhafazakarlıkla karıştırılması ve bunun sonucunda Aydınlanma karşıtı muhafazakarlığın kalkınma sürecine bağımlı bir değişken olarak görülmesidir. Bu yetersizlikleri ortadan kaldırma iddiasında olan çalışmada ilk olarak, kalkınma yazınında azgelişmiş ülkelerde öngörülen kültürel değişim incelenmiş ve bunun Aydınlanmacı bir zihinsel form üretmekten ziyade homo economicus'lar yaratılmasını içerdiği gösterilmiştir. Daha sonra ise öngörülen bu dönüşümün Türkiye'de büyük oranda gerçekleştiği ortaya konulmuştur. Son olarak ise bu dönem boyunca, tüm toplumsal grupların iktisadi ve kültürel taleplerini yansıttığı varsayılan siyasi partilerin propagandaları incelenmiştir. Bu şekilde Türkiye'de yaşanan muhafazakarlaşma sürecinin seyri ve niteliği dönem boyunca sergilenebilmiş ve ülkede yaşanan kalkınma sürecine rağmen Aydınlanma karşıtı muhafazakarlığın yükselebildiği gösterilmiştir. Bu da, Türkiye'de yaşanan muhafazakarlaşmanın kalkınmadaki başarı ya da başarısızlığın sonucu olmaktan çok, toplumun kendine has özellikleri, tarihsel olaylar ve bu olayların sermaye dışındaki toplumsal grupların da üzerinde yarattığı etkilerle ilgili olduğunu kanıtlamaktadır. Bu sonuç, aynı zamanda bu dönemde uluslararası kapitalist sisteme entegre olan Türkiye’nin iktisadi yapısının nihai biçimini alması konusunda da geçerlidir. Muhafazakarlaşma süreci gibi iktisadi dönüşümler de sadece egemen sınıflardan değil, diğer toplumsal gruplardan da etkilenmiştir. Bu nedenle bu çalışma, Türkiye'de yaşanan kalkınma ve muhafazakarlaşma sürecinin "toplumsal tarihinin" yazılması çabalarına mütevazı bir katkı olarak değerlendirilmelidir. ABSTRACTThis study focused on the relationship between the rise of the conservatism and the development process in Turkey after WW2. The efforts to explain this relationship are ineffective because of two problems. The first one is the lack of historical sources showing the trend and kind of conservatism at this period. The second problem is the confusion over two different conservatisms: A conservatism seen as a barrier to capitalist development on the one hand, and a conservatism as a counter-ideology to Enlightenment on the other. Because of this confusion conservatism is regarded as a dependent variable to the development. This thesis aimed to contribute to the discussion, trying to solve those problems. Firstly, it focused on the cultural transformation the development studies forsaw in the underdeveloped countries and argued that this transformation refered only to create a capitalist rationality. Then it showed, this transformation has occured in postwar years in Turkey. Finally, the propaganda practices of the political parties (assumed as a reflection of the cultural and economical demands of the social groups) is studied. This showed the rise of conservatism in the presense of a rapid development. And I concluded that the conservatism is not a dependent variable and related with the peculiarities of the societal structure, the historical events and its effect over the social groups. This is also valid for the economical transformation. Therefore, this thesis should be seen as a moderate contribution to the efforts of writing “social history” of the development and conservatisation process in the postwar years in Turkey.

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Tarama modelindeki çalışmanın evrenini, 2008-2009 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki 122 resmi ilköğretim okulunda görev yapan 3061 öğretmen oluşturmuştur. Çalışmanın örneklemini ise, evrenden ?rassal örneklem? yöntemi ile seçilen 25 resmi ilköğretim okulunda görev yapan, 400 ilköğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma için gerekli veriler, Sabancı (2007) tarafından geliştirilen ?okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri anketi? ve Mowday and et al (1979) tarafından geliştirilen ve Turan (1998) tarafından Türkçe'ye uyarlanan, ?okula adanma? ölçeği ile elde edilmiştir. SPSS 11,5 istatistik programı kullanılarak çözümlenen veriler, t- testi, tek yönlü varyans analizi ve korelasyon teknikleri ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin görüşlerine göre, ilköğretim okulu müdürlerinin orta düzeyde vizyoner liderlik özelliklerine sahip oldukları saptanmıştır. Araştırmada, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Öğretmenlerin, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmalarına ilişkin görüşleri arasında sadece cinsiyet değişkenine göre istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin, örgütsel adanmalarına ilişkin görüşleri arasında, kişisel özelliklerine göre istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık saptanmamıştır.Anahtar Kelimeler: Liderlik, vizyon, vizyoner liderlik, örgütsel adanma The purpose of this study was to investigate the relationship between organizational commitment of teachers and visionary leadership skills of elementary school principals. The sample included 3061 teachers in 122 public elementary schools in Eskişehir in the 2008-2009 academic year. There were 400 random selected elementary school teachers in 25 public schools. The leadership questionnaire was developed by Sabancı?s (2007) publication entitled as ?The Visionary Leadership Proficiency Questionnaire of School Principals? and commitment questionnaire was developed by Mowday et al. (1979) in their publication entitled as ?The Commitment to School?. The first questionnaire was adapted into Turkish by Turan (1998). The data was analysed by using SPSS 11,5 statistics program and results were compared with ?t? tests, analysis of variance and pearson correlation coefficient. The results indicated that school principals had a medium?level visionary leadership skills based on teachers? opinions. No significant relationship was found between the commitment of school teachers and visionary leadership skills of elementary school principals. However, only a significant difference was found in terms of gender on visionary leadership skills of elementary school principals. No significant difference was found on the commitment levels of teachers in terms of personal characteristics.Key words: Leadership, vision, visionary leadership, organizational commitment. 124

Anahtar Kelimeler : Turizm, Uluslararası Turizm, Turizm Türleri,Ödemeler Dengesi.ÖZETRusya Türkiye Turizm Ekonomisi İlişkileriUluslararası turizm, 1950 yılından bu yana sürekli büyüyerek, son derece önemli bir ekonomik ve sosyal olgu durumuna geldi. Turizm her yıl gittikçe artan sayıda geniş kitleleri ilgilendiren ekonomik, sosyal, kültürel ve politik bir olgu olarak, özellikle gelişmekte olan ülkelerde öncelikli bir sektör ve ekonomik bir büyüme aracı olarak görülmekte ve ?stratejik sektör? özelliği taşımaktadır. Ulusal ve uluslararası düzeyde kazandığı boyutlarla turizmin, yatırımları ve iş hacmini geliştiren, gelir yaratan, döviz sağlayan, yeni istihdam alanları açan, sosyal ve kültürel hayatı etkileyen ekonomik politikalarının uygulanmasını kolaylaştıran bir nitelik kazanması, ülkelerin dikkatini bu ekonomik olay üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Uluslararası turizm, ekonomik aktivitelerdeki çarpan etkisi ile dünyanın en dinamik ve en büyük endüstrilerinden biridir. Ekonomik, kültürel, sosyal, siyasal etkiler bu endüstriye verilen önemin artmasında etkili olmakta, özellikle turizmin yarattığı ekonomik etkiler ülkelerin turizmi geliştirme çabalarını hızlandırmaktadır. Turizm; ödemeler dengesine etkisi, istihdam ve gelir yaratması, katma değerinin çok yüksek olması, altyapı ve üstyapıya olumlu etkileri ve diğer sektörlere etkisi nedeniyle özellikle gelişmekte olan ülkeler arasında önemli bir sektör konumuna gelmektedir. Bu çalışmada Rusya Federasyonu ve Türkiye arasındaki turizm ilişkilerini incelemeye çalışmıştır. Keywords: Tourism, International Tourism, Types of Tourism,Balance of Payments.SUMMARYTourism Economy Relations Between Russia and TurkeyInternational tourism, has become an utmost important economical and social fact since 1950 by continuous growth day by day. Tourist industry, as an economical, social, cultural and political fact which interests annually increasing large masses, has been evaluated as a prior sector and an economical growth tool especially in developing countries and it has the feature of a ?strategical sector?. Tourism which has acquired dimensions in national and international levels, due to its features such as increasing of investments and business volumes, revenue generating, obtaining of foreign currency inflow, creating new employment fields, facilitating application of economical policies affect social and cultural life, this economical fact has generated interest and attention of related countries. International tourism is the most dynamic and the biggest industry of the world because of its mutliplier economical effect. Economical, cultural, social and political effects are influential on increasing of the interest and attention paid for this industry and especially economical effects created by tourism accelerate activities of such countries in order to develop tourism sector. Tourism becomes an utmost important sector especially for developing countries due to its positive effects on balance of payments, creating employment and revenue generation, very high value-added facts and its positive effects on infrastructure and superstructure and on other sectors. This study tries to evaluate tourism economy relations between Russia Federation and Turkey. 98

Tarım sektörü gelismis veya gelismekte olan bütün ülkeler için, en basta yasamındevamlılıgını saglayan gıda ürünlerini tedarik etmesi özelligiyle büyük öneme sahiptir.Ancak Türkiye gibi gelismekte olan ve yakın bir geçmise kadar ekonomisi tarımadayanan bir ülkede tarımın genis ölçüde istihdam saglaması ve toplumsal yapı içindekiyeri tarım sektörünün sahip oldugu önemi Türkiye gibi ülkelerde daha da arttırmaktadır.Tarımsal faaliyetlerin üzerinde yapıldıgı ve tarımın en önemli girdisi olan toprakislendiginde sahip oldugu verimliliginde azalma meydana gelir. Verimlilikteki azalma,topragın bünyesinde bulunan ve bitkilerin yasaması için zorunlu olan bitki besinmaddelerinin bitkiler tarafından alınması neticesinde olur. Azalan bitki besinmaddelerinin telafisi, topraga ya çiftlik gübresi ya da kimyasal gübre verilmesiyle olur.Çiftlik gübrelerinin miktarının azlıgı gübrelerde kimyasal gübreleri, dolayısıyla dakimyasal gübre sektörünü öne çıkarmaktadır.Gübre sektörü, ham maddesi agırlıklı olarak bazı madenlere dayanan, maliyetleriiçinde enerjinin önemli payı olan ve sermaye yogun sayılabilecek bir sanayi dalıdır.Ham madde olarak kullanılan madenler ve dogal gaz bakımından Türkiye'nin zenginolmaması, gübre üretimi için bu maddelerde yogun ithalatı gerektirmektedir. Bunedenle sektörün üretim yapabilmesi için her yıl yurt dısına büyük miktarlarda dövizakısı olmaktadır. Sektördeki bu olumsuzluklara ve sektörün henüz 68 yıllık bir geçmisesahip olmasına ragmen Türkiye gübre sektörü iç piyasada rekabet edebilecek birseviyeye ulasmıstır.Özellikle Türkiye toprakları gibi yüzyıllardır yıldır islenen ve genelliklekarsılıgında gübre verilmeyen tarım alanlarında gübrenin, dolayısıyla da gübresektörünün önemi daha da artmaktadır. The agricultural sector has a great importancy for developed and developingcountries in order to provide crucial agricultural products which is vital for human life.Especially for the countries which has been developing and have started to industrialize,such as Turkey. The main input of agriculture sector is soil whose fertility declineswhen it is used. For increasing fertility of the soil, manure or fertilizer are used to solvethat problem. The scarcity of manure in industry causes the fertilizer sector to play a bigrole in agriculture.The fertilizer industry has tree main characteristic which can be listed as follows:it needs heavy capital to start business, the main inputs of the products are heavilydepends on some minerals, and lastly the cost of energy which is used to producefertilizer has a big portion in the budget. However Turkey is poor country for theminerals which are used in fertilizers and Turkey also has not have enough natural gasto provide the needed energy. In spite of these negative facts and the short history ofTurkish Fertilizer Industry which has been operating for 68 years, the industry has beenachieved to be competitive in national borders.The use of earth in agriculture for centuries in Anatolia has caused to decline thefertility of the soil. In addition not using enough fertilizers also has bad effect.Therefore the importancy the fertilizer sector has been impro 228

ÖZETYorumbilgisi (hermeneutik) ile Rasyonel Seçim Teorisi birbirleriyle çatışır gibi görünse de, bu tez, Avusturya Ekolünün çalışmaları ışığında bu teorilerin uzlaştırılabileceğini göstermek ve yorumbilgisinin iktisattaki olası kullanım alanlarını araştırmak amacıyla hazırlanmıştır. ABSTRACTHermeneutics and Rational Choice Theory seem to be competing methods in social sciences. In this work, we argue that they can be combined in the light of Austrian economists’ works, and we also try to find how to use hermeneutics in economics.

iÖZETLKÖĞRET M BEŞ NC SINIF ÖĞRENC LER N N YAZILI ANLATIMHATALARIBu araştırmanın temel amacı, ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin yazılıanlatım çalışmalarında yaptıkları hataları ortaya koymaktır. Araştırma, taramamodelinde yapılmıştır. Araştırmaya ilişkin uygulama, 2006-2007 eğitim-öğretimyılında Ankara ili, Nallıhan ilçe merkezinde bulunan beş ilköğretim okulunun beşincisınıf öğrencileri üzerinde aralıklı zamanlarda gerçekleştirilmiştir. Araştırmadaverilerin toplanması amacıyla, öğrencilerin yazılı anlatım çalışmalarında yaptıklarıhataları belirlemek üzere bir ölçek geliştirilmiştir. Verilerin analizinde, yüzde,frekans değeri, aritmetik ortalama ve standart sapmanın hesaplanmasından, ?tekyönlü varyans analizi testi? ve ?Scheffe testi?nden yararlanılmıştır.Araştırmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin yazılı anlatım çalışmalarında dışyapı boyutunda önemli hataların yapılmadığı görülmüştür. lköğretim beşinci sınıföğrencilerinin iç yapı boyutunda, konuyu sınırlandıramadıkları, anlatmakistediklerini paragraflara bölemedikleri ve yazılarında mantıksal bir bütünoluşturamadıklarına ilişkin bulgular elde edilmiştir. Öğrenciler dil anlatım boyutundaise; paragraflar arasında mantıklı ve doğal bir bağlantı kuramamakta, paragrafbütünlüğünü sağlayan cümleler arasında düşünce ve anlatım bütünlüğünükuramamaktadırlar. Ayrıca yazıda anlatım ve mantık bakımından uyumusağlayamadıkları sonucuna varılmıştır. iiABSTRACT5th GRADE STUDENTS? WRITING MISTAKES IN TURKISHPUBLIC SCHOOLSThe primary purpose of this study was to determine the mistakes that primary5th grade students make when writing. The design of the study is correlational. Thedata were collected from 5th grade students at intervals in 2006-2007 academic yearin Ankara, Nallıhan district including five primary schools. A scale was developed toidentify the mistakes students make when writing. Percentages, frequencies,arithmetic mean, standard deviation, ?t test?, ?one way ANOVA? and ?Scheffe test?was used in the analysis of the data.The results of the study demonstrated that no significant mistakes were madeby students in external structure dimension in writing, whereas 5th grade students didnot limit the topic, they did not split into paragraphs what they want to write and theycould not integrate writings reasonably in internal structure dimension. On thelanguage dimension, they can?t make a plausible connection between the paragraphsand also between the sentences that form the integrity of meaning and expression inthe paragraph. Furthermore, it is deduced that they can?t keep the harmony betweenthe sentences in the writing. 105

Kapitalizmin temel mekanizması sermaye birikimidir. Türkiye'deki kapitalistgelisme sürecini anlayabilmek için sermaye birikim sürecine ve sermayeyi temsil edentemel aktörlerden TÜSIAD'ın faaliyetlerine bakmak gerekir. TÜSIAD'ın Türkiye'desermaye birikiminin geldigi dısa yönelik açılımda, liberal ekonominin kurallarınınyerlesmesine, ülkenin insan ve dogal kaynaklarının teknolojik yeniliklerle desteklenereken etkin biçimde kullanımını, verimlilik ve kalite yükselisini sürekli kılacak ortamınyaratılması yoluyla rekabet gücünün artırılmasını hedef alan politikaları desteklemistir.TÜSIAD uluslararası entegrasyon hedefi dogrultusunda Türk sanayi ve hizmetkesiminin rekabet gücünün artırılarak uluslararası ekonomik sistemde belirgin ve kalıcıbir yer edinmesi gerektigine inanmıs ve bu yönde çalısmalarını yürütmektedir. Basic mechanism of capitalism is capital accumulation. In order to understand ofcapitalist development process, it must be looked at capital accumulation process andTUSIAD?s actions which is a basic actor which embodies capital. In Turkey, TUSIADsupported policies which are aim at to establish rules of liberal economics, to mostefficient use of human and natural resources of country supported with technologicalinnovations, to improve competition power by creating an atmosphere which provides acontinuous increase in productivity and quality. In accordance with internationalintegration target, TUSIAD believed that Turkish industry and service sectors mustplace distinctly and permanently in international economic system by increasingcompetition power; and for this direction it enforces its actions. 85

ÖZETKÜRESELLEŞME SÜRECİNDE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE DEVLETİN DEĞİŞEN ROLÜUluslararası sistemin İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle başlayan uzun dönemli büyüme konjonktürünün 1970’li yılların başından itibaren krize girmesiyle başlayan ve kapitalizmin yaşadığı krize çözüm bulmanın bir aracı olarak gündeme gelen küreselleşme olgusu; yaşantımızı ekonomik, sosyal, kültürel olmak üzere birçok yönden etkilediği gibi, önemli bir toplumsal kurum olan devleti de etkilemiştir. Küreselleşme sürecinde gelişmekte olan ülkelerde devlet, kapitalist sermaye birikiminin tek yanlı çıkarları doğrultusunda yeniden yapılandırılırken, sosyal devletin yerini neo-liberal devlet almaya başlamıştır. Bu çalışma ile ulus-devletin egemenliğinin ulus-üstü kurumlarca gerçekleştirilen müdahalelerle yukarıdan, yerel yönetimlerin güç kazanmasıyla da aşağıdan aşındırılması süreci anlatılmaya çalışılmıştır. Egemenliğini yukarıya ve aşağıya doğru devreden ulus-devletlerin bağımsız para, maliye ve dış ticaret politikaları uygulama imkanlarının büyük ölçüde sınırlandırıldığı görülmüştür. Uluslararası sermayenin kazandığı büyük güç karşısında, ulus-devletlerin manevra alanları daralmıştır. Yapısal uyum politikalarından esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılmasına pek çok alanda yeni düzenlemeler yapmaya devam eden ulus-devletlerin bu dönemdeki yeni rolleri ise; küreselleşme sürecinin gerektirdiği gerekli alt-yapı yatırımlarının tamamlanması, uluslararası düzenlemelerin ülke içindeki hukuksal yapıya uyarlanması ve gelişmekte olan ülkelerde, küreselleşme süreci ile birlikte daha sık ve daha şiddetli şekilde ortaya çıkma ihtimali olan sosyal patlamaların bastırılması ve emeğin baskılanması olmuştur. ABSTRACTCHANGING FUNCTION OF THE STATE IN THE DEVELOPING COUNTRIES WITH THE GLOBALIZATION PROCESSThe Globalization phenomenon, which came into question as an instrument to overcome the crisis of the capitalism and got started at early 1970’s by the end of the long-term growth conjuncture of the capitalism which has been started by the end of the second World War, has effected our lives on several dimensions like economical, social, culturel and it also has effected the state as one of the important social institution as well. While the state in the developing countries has been reconstructed to serve one-sided interests of the international capital with the process of the globalization, the neo-liberal state started to replace welfare state as well. In this study, the detrition of the nation-state sovereignty by the interventions of the supernational organisations and by gainig strength of the local administrations is being tried to be explained. It is obvious that the nation states which trasferred their sovereignty to supernational organisations above and the local administrations below, lost most of the opportunities to use independent fiscal, financial and foreign policies. The manoeuvre space of the nation-states has been narrowed against the huge power gained by the international capital. The new functions of the nations-states which are going on to make several new arrangements like ganaralization of the flexible forms of labour and performing the structural adjustment programs are; completing the infrastructure needeb by the globalization process, adaptation of the national law system to the international regulations, depressing the growing possibilities of the social uprisings and the pressure of the labour.

Küresellesme süreci ile giderek yogunlasan ve bilgiye dayalı ekonominin getirdigiyeni kosullar çerçevesinde daha farklı bir boyuta tasınan rekabet ortamı, yeni rekabetkosulları ile mücadele edilmesini saglayacak stratejilerin belirlenmesinde dikkatlerinekonomide agırlıkla bir yere sahip olan KOB'ler üzerinde yogunlasmasına yol açmıstır.Türkiye'deki KOB'lerin toplam isletmeler içindeki payı incelendiginde Avrupa Birligi ilebenzerlikler göstermekle beraber, finansal kaynaklardan yararlanma ve ekonomik etkinlikoranları yönünden düsük seviyelerde oldugu görülmektedir. KOB'lerin sorunlarını çözme veetkinliklerini artırmanın makro ekonomik sorunların da çözülmesi ile esdeger olmasıkaçınılmaz gözükmektedir.KOB'lerin kaliteli üretim yapmaları, Ar-Ge projelerigerçeklestirerek katma degeri yüksek ürünlere yönelmeleri ve bunun için saglanan yurtiçi veyurtdısı destek fonlarını kullanma berecilerine kavusmaları gerekmektedir. Bununla birlikte,tüketicinin ne istedigini çok iyi bilmek, pazara nüfuz etmeye yönelik stratejiler gelistirmek,uluslar arası kalite ve standartların izlenmesi, rakip ülke ve firmaların stratejilerininizlenmesi, internet tanıtım sayfalarına girilmesi, üretimde çesitliligin saglanması, malipiyasalarda alternatif finansman yolları aranması ve özellikle KOB Borsasının kurulması vebu yolla isletmelerin finansman sorunlarını çözme ve kurumsallasmaları gibi konularınbasarı için gerekli unsurları olusturdugu görülmektedir. The competitive atmosphere, which may have different meanings within the frame ofthe new conditions coming from the intensifying information-based economy throughglobalization, led SMEs, which represents a major part of the economy, to draw attention indetermining the strategies that enable to struggle with the new competitive conditions.Although in Turkey, the share of SMEs in total business bears a resemblance to EuropeanUnion, it is obviously seen that it is at a low level from the aspect of benefiting from financialresources and economical activity rates. It is an inevitable result that resolving the problemsand increasing the activities of SMEs are equivalent to the resolution of the macroeconomicproblems. SMEs should produce quality goods; should tend to the high value added productsby performing R&D projects; and should regain their abilities of using foreign and domesticsupport funds provided for this purpose .Besides, it seems that being aware of what theconsumer demands, developing strategies for penetrating the market, following theinternational standards and quality, monitoring the strategies of competitive companies andcountries, entering into advertising web sites, ensuring diversity in production, seekingalternative financing solutions in financial markets and especially establishing a SMEsexchange and also enterprise?s resolving their financing problems and theirinstitutionalization are the key factors for success. 129

Küresellesme sürecinde artan rekabet ve üretim maliyetleri kosullarında üretim süreçleridegismis; uluslararası piyasaların degisken yapısına, tüketicilerin farklı taleplerine ayakuydurmak üzere esnek üretim modellerine yönelim baslamıstır. Bu asamada kadın istihdamıönemli rol oynamaktadır. Fiyatları düsürebilmek, emek yogun teknolojiler kullanan ülkelerdeisgücü maliyetlerinin düsürülmesine baglı oldugundan, ucuz emek sayılan kadın isgücükullanımı artmaktadır.Esnek üretim ve enformel ekonomi küresel anlamda emek sürecinin ulastıgı son noktayaisaret etmektedir.Kadınlar enformel sektörde ev içinde geçici ve kısmi süreli islerdeçalısmanın potansiyel adaylarıdır. ktisaden önem tasımayan ev islerini, çocuk bakımınıüstlenen kadınların sosyal refahı da kapitalist küresellesme sürecinde gündem dısınaitilmistir.Türkiye'de uygulanan uluslararası piyasalara entegrasyon politikaları sonucunda, ekonominindısa açılmasına ve ihracatın artmasına ragmen, kadın istihdamında benzer politikalaruygulayan ülkelerdeki dönüsüme paralel bir süreç yasanmadıgı görülmektedir.Yapılanarastırmalarda Türkiye'de tarım dısı kadın isgücünde görülen artısın istihdamınkadınlasmasına yol açacak ölçüde olmadıgı sonucuna ulasılmıstır. Bunun en önemli nedenlerikadınların enformel ekonomiye yönelmeleri, sanayi ve hizmetlerde yaratılan istihdamın nüfusartıs oranın altında olması, ataerkil degerler ve egitimsizlik olarak söylenebilir.Kadın isgücünün degerlendirilmesinde iktisat biliminin yetersiz kaldıgı noktaların ivedilikletespit edilmesine, kadın istihdamının incelenmesinde yeni kavramlara ihtiyaç vardır.Kötüçalısma kosullarına itilen kadınları, ekonominin kendi dinamigine bırakmak yerine fırsatesitligi, pozitif ayrımcılık, egitim programları destekleriyle iyilestirilmeye çalısmak dahasaglıklı toplum ve ekonomi için atılacak önemli adımlardan olabilir. Globalisation that inflicted on rising competition and increasing production costs, changedproduction processes therefore, tendency to flexible production patterns increased to adopt tochangeable structure of international markets and various demands of consumers. Decreasingthe prices are highly related decreasing the labor costs in labor intensive economies sodemand on cheap women workers is growing.Flexible production and informal economy is the final point today in labor process. Womenworkers are the temporary or part-time potential candidates for informal sector; duehousework. As not considered as economic activities, housework and childcare wasabandoned out of the agenda together with women worker?s welfare issue.Although growing export and liberalisation of economy as a result of integration tointernational markets in Turkey, transformations in women employment is not parallel to thecountries that adopted similar policies as of Turkey. Researches show that increase in womenemployment other than agricultural sectors haven?t caused feminisation of labor market inTurkey. Women worker?s tendency to informal economy, the disequilibrium betweeninvestments on industry, services and population growth, patriarchial norms and diseducationare among important reasons for the scene.In evaluation of women labor force, economic approaches are insufficient and new definitionsand concepts are needed urgently. Rather than leaving women at bad working conditions todynamics of economy, improving their status with positive discrimination, educationprogrammes and equal opportunity supports would be among important steps towardshealthier community and economy. 199

160

130

74

192

151

151

GENEL BİLGİLER İsim ve Soyadı : Ceyhun Şirinov Anabilim Dalı : İktisat Programı : Uluslararası İktisat Tez Danışmanı : Yrd.Doç.Dr. Mehmet Şişman Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans - Mayıs 2003 Anahtar Kelimeler : Enerji, Enerji Kaynaklan, Petrol, Azerbaycan, ABD, Rusya OPEC, Rezerv, Üretim, Tüketim, Hazar Boru Hatları, Anlaşm ÖZET AZERİ PETROLÜ VE DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Çalışmada enerji kavramı ve kaynaklan, dünya enerji kaynaklan arasındaki petrolün önemi, Azerbaycan sosyal yapısı ve Azerbaycan'ın doğal kaynaklarından olan zengin petrolü ve petrolünün dünya ekonomisindeki önemi, Hazar petrolünün ekonomik bakımdan devletlere sağladığı yararlar ve özellikle Hazar'ın Azeri petrolünün önemi gözden geçirilmiştir. Enerji kaynağı olarak daha çok petrolün önemi anlatıldıktan sonra, dünyadaki petrol talep ve arzı, petrol rezervi, üretimi ve tüketimi, petrol fiyatlarının önemi ve ekonomideki etkisi, OPEC petrolünün dünya ekonomisindeki etkisi, Hazar Denizi ve Orta Asya petrolleri ve bu petrollerin dünya pazarlarına taşınmasında gereken boru hatları anlatılmıştır. Özellikle, Azerbaycan'ın Sosyal yapısına kısaca değindikten sonra en önemli ticari doğal kaynağı petrolün tarihçesi analiz edilmiş, petrol rezervi, üretimi, tüketimi, petrol anlaşmaları ve anlaşmaların sağladığı yararlar, Hazar'ın statüsü ve Azeri petrollerini dünyaya taşıyacak boru hatları ele alınmıştır. Ayrıca, Azeri petrolünün ülkeler açısından değerlendirilmesi analiz edilerek Hazar'ın ekonomik bakımdan sağladığı yararlar ve Azerbaycan petrol stratejisinin nasıl olması yönünde diplomatik ve ekonomik politikalar gözden geçirilmiştir. n GENERAL KNOWLEDGE Name and Surname : Ceyhun Şirinov Field : Economics Programme : International Economics Supervisor : Ass.Prof.Dr. Mehmet Şişman Degree Awarded and Date : Master - May 2003 Keywords : Energy, Enrgy sources, Oil, Azerbaijan, USA, Russian, OPEC, Reserve, Production, Consumption, Caspian Pipelines, Agreement ABSTRACT AZERBAIJAN OIL AND THE IMPORTANCE AND PLACE IN THE WORLD ECONOMY At this thesis study reviewed the meaning and the sources of energy, the importance of oil, among the energy sources of the world, social structure of Azerbaijan and reach natural oil sources of Azerbaijan and the importance of it in the economy of the world, the benefits of the Caspian Oil economicaly and especially the importance of Azerbaijanian oil in Caspian Sea. After mentioning about the importance the oil as the energy resource it was discussed the supply and demand of the oil in the world, oil reserve, production and consumption, the importance of oil prices and the effect on the economy, effect the OPEC oil on the economy of the world the oil of Central Asia and Caspian Sea and the necessary pipelines of those oils to the world marketing. Especially, after dealing with the social structure of Azerbaijan briefly history of the oil wich is the important commercial natural source was analysed and oil reserve, production, consumption of oil, agreements on oil and the benefits wich are provided through the agreements, the status of Caspian and the pipeline which will carry the Azerbaijanian oil to the world were discussed. İn addition by analysing the astimation the Azerbaijanian oil for other countries the benefits of the Caspian provided in economy and it was reviewed that the strategy of Azerbaijanian oil wich should follow the eonomical end diplomatics politics. Ill 149

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU İLE MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER Ali Gençer Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2002 Danışman: Doç. Dr. Mehmet Şişman Yeni neslin, değişen ve gelişen dünyanın şartları çerçevesinde yetiştirilmesinde eğitim kurumunun rolü, herkes tarafından takdir edilen bir gerçekliktir. Bu eğitim sürecinde öğretmen, toplumu oluşturan fertleri eğitmede önemli bir misyona sahip olmuştur. Bu misyonu üstlenen öğretmenlerin, her zaman aynı performansı sergilemeleri mümkün olmayabilir. Çünkü sonuçta öğretmen de bir insandır ve bu insandan bir makine gibi çalışması beklenemez. İnsanlar, günlük yaşam içerisinde çeşitli olaylarla karşılaşırlar ve bu olaylar insanları olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Bu çalışmada, yukarıdaki gerekçelere dayanarak öğretmenlerin, çeşitli etkenlere bağlı olarak iş doyum düzeylerinin, iş doyum düzeylerine bağlı olarak da mesleki tükenmişlik düzeylerinin değiştiği varsayılmıştır. Bu çalışmada öğretmenlerin iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki araştırılmaya çalışılmıştır. Tükenmişliği ölçmek için Maslach tükenmişlik envanteri, iş doyumunu ölçmek için iş doyumu ölçeği kullanılmıştır. iş doyumu ölçeği araştırmacı tarafından geliştirilmiş ve yapılan amalizsonucunda 0,88 oranında güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Araştırma verileri, Bursa'nın İnegöl ilçesinde bulunan 8 lise ve 13 ilköğretim okulunda çalışan 382 öğretmenden toplanmıştır. Veriler üzerinde t testi, korelasyon ve varyans analizi yapılmış, yapılan bu analizler sonucunda şu sonuçlar elde edilmiştir. Öğretmenlerin iş doyumu beklenti düzeyleri ile iş doyumu gerçekleşme düzeyleri arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Bu fark, öğretmenlerin iş duyumsuzluğunu ortaya koymaktadır. İş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Buna göre iş doyumu düzeyi arttıkça mesleki tükenmişlik düzeyi azalmakta, mesleki tükenmişlik düzeyi arttıkça da iş doyumu düzeyi azalmaktadır. Mesleği isteyerek seçen öğretmenlerde iş doyum düzeyi, mesleği istemeyerek seçen öğretmenlere göre daha yüksektir. Ayrıca hizmet yılı ile mesleki tükenmişlik arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Ill ABSTRACT THE RELATIONSHIPS BETWEEN TEACHERS' JOB SATISFACTION AND BURNOUT in TURKISH PUBLIC SCHOOLS Ali Gençer Departman of Educational Studies Osmangazi University, Institute of Social Sciences June, 2002 Adviser: Mehmet Şişman, Associate Professor Institution of education's role in educating new generation in circumference of altering and developing world's condition is a reality appreciated by everyone. In this educational process, teacher has a significant mission in educating community's individuals. Perhasp it is not always possible for the teachers who undertake this mission to exhibit the same performance. Because the teacher is a human, too and it can't be expected from this human to work as a machine. In daily life humans encounter with various events and these events affect humans in positive or negative ways. In this study, relying on the reasons stated above, teachers' levels of job satisfaction depending on various reasons; levels of professional exhaustion depending on level of job satisfaction are supposed to change. In this study, relationship between teachers' job satisfaction and professional exhaustion level has been researched. To measure exhaustion Maslack exhaustion scale, to measure job satifaction level job satisfaction scale is used. Job satisfaction scale is developed by researcher and following theIV analysis, it has been proved that it has got 0.88 validity. The data of the research are gathered from 382 teachers working in 8 high schools and 13 primary education schools in the district of Bursa, İnegöl. On the data `t test`, correlation and variant analysis are used. At the end of these analysis, the following results have been obtained: There is an important difference between teachers' expected job satisfaction levels and job satisfaction levels that turn out to be true. This difference puts forward the teachers' job unsatisfaction. A significant relationship is found between job satisfaction and professional exhaustion. According to this, when job satisfaction level rises, professional exhaustion level decreases, and when professional exhaustion level rises, job satisfaction level decreases. For the teachers who choose the job willingly, job satisfaction level is higher than for the teachers who choose it reluctantly. Also no relation has been found between service year and professional exhaustion. J 127

ÖZET İLKÖĞRETİM OKULLARINDA GÖREV YAPAN YÖNETİCİLERİN İNSAN DOĞASINA İLİŞKİN ALGILARI Erhan ÇAĞLAYAN Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ağustos, 2001 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Tarihi açıdan bakıldığında insan doğasma ilişkin bakış açılarının yönetim tarihindeki gelişmelere, örgüt ve yönetim teorilerine yansıdığı görülmektedir. Yönetim eylemlerin insanlık tarihiyle birlikte başladığı söylenebilir. Örgüte ve yönetime ilişkin sorunların çözümünde yöneticilerin insan doğasma ilişkin algılarının belirlenmesi önemli görülmektedir. Sosyal etkileşimin yoğun olduğu eğitim kurumlarında yöneticilerin insan doğasına ilişkin algılarının yönetim tarzlarına ve insan ilişkilerindeki tutumlanna etki ettiği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı ilköğretim okullarında görev yapan yöneticilerin insan doğasına ilişkin algılarının saptanmasıdır. Araştırmada var olan durum saptanmaya çalışılmıştır. Araştırma evrenini 2000-2001 öğretim yılında Bursa il merkezinde bulunan 182 ilköğretim okulunda görev yapan 556 yönetici oluşturmaktadır. Örneklem grubu ise random yöntemiyle belirlenen 92 ilköğretim okulunda görev yapan 297 okul yöneticisinden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, yönetici görüşlerinin ilgili değişkenler açısmdan farklılaşıp farklılaşmadığımn gözlemlenmesi amacıyla Chi-Square (X2) tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ilköğretim okul yöneticilerinin cinsiyet, görev, mesleki kıdem ve öğrenim durumu değişkenlerine göre insan doğasına ilişkin algılamaları arasında bir ilişki bulunamamıştır. Ancak bulundukları okuldaki hizmet süresi değişkenine göre insan doğasına ilişkin algılamalarda hizmet süresi azaldıkça kötümser görüşe yalan eğilimlerinde arttığı söylenebilir. İlköğretim okul yöneticileri genel olarak inşam, iyi, güvenilir, sorumluluk sahibi, iş ve çalışmaktan kaçınmayan, kendini kontrol edebilen, üreten, öğrenmekten zevk alan ve eğitimle iyi yönde geliştirilebilecek bir varlık olarak gördüklerini ifade etmişlerdir. 11 ABSTRACT ELEMENTARY SCHOOL PRINCIPALS' PERCEPTI ONS ABOUT HUMAN NATURE Erhan ÇA?LAYAN Osmangazi University Social Sciences Institute Department of Educational Studies August 2001 Advisor: Mehmet ŞİŞMAN, Associate Professor According to historical sources, points of view on human nature reflect on improvement of management history and theories, which are developed on organizations and administration. So it can be considered that administrative activities are as old human history. It's thought that principals' positions require mostly social reflection, influence their way of management and relationships with other people. It's considered that the principals' perceptions on human nature may play important role solving human-related organizational and administrative issues. The purpose of this study was to analyze the elementary school principal's perceptions about human nature in schools. The sample of the study was consisted of principals working in 182 primary schools in Bursa during 2000-2001 school year. The data was analyzed through Chi-square method in order to observe if the perceptions of principals were changed up to variables. The results of the study indicated that the school directors' perceptions about human nature weren't related on their gender, position, seniority and educational background. However, they were related on how long they been working as the school directors. But it can be said that, the lower the job experience of the school directors were, the higher the inclinations towards the pessimistic points of view become by means of perceptions of human nature according to the variable of job experience at the schools they served. As a result, it becomes clear that primary school directors generally saw that people were nice and reliable individuals who could carry responsibilities, did not hesitate to work hard, could produce new thoughts, also like learning and could be developed by in-service and pre-service education. 82

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU OKUL YAŞAMINDA TÖRENSEL ETKİNLİKLER Murat Küçük Eğitim Bilimleri Anabilim Dahi Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2001 Danışman: Doç. Dr. Mehmet Şişman Törenler, insanların genel yaşamında olduğu kadar okul yaşamında da önemli bir yere sahip olmasma karşın, Türkiye'de okul örgütlerindeki törensel yapımn araştırıldığı bir çalışmaya rastlanmamıştır. Okul kültürünün önemli bir öğesi olan törensel etkinlik lerin, eğitimin işlevlerini gerçekleştirebilmesine olan yararlılığı, araştırmacıyı, okul yaşamındaki törensel etkinliklerin bir yönünü oluşturan ulusal törenlerin ilköğretim okullarındaki görünümünün araştırılmasına yöneltmiştir. Bu amaçla, öncelikle törene ilişkin genel bilgiler verilmiş, ardından, okulda düzenlenen törensel etkinliklerin değerlendirilmesine yardımcı olabilecek ölçütler orta ya konulmuştur. Daha sonra, Türkiye'de ilköğretim okullarında düzenlenen törensel etkinlikler, işlevlerine göre gruplandırılarak ele alınmıştır. İlköğretim okullarındaki törensel etkinliklerin en köklü ve en kapsamlısı olan ulusal bayram törensellikleri, ulu sal günlerin bayramlaşması sürecinden başlanarak özetle analiz edilmeye çalışılmıştır. Araştırma verileri, Eskişehir'in merkez ve kenar semtlerinden rastgele yöntemle seçilen toplam 10 ilköğretim okulundaki öğretmen ve öğrencilere uygulanan anket formu ile toplanmıştır. Özel olarak geliştirilmiş ankette, ulusal bayram günlerinde düzenlenen törensel etkinliklere ilişkin önerme niteliğinde 27 madde sunulmuştur. Ayrıca, ankette, öğretmen ve öğrencilerin ulusal bayram günlerinde düzenlenen tören ve diğer kutlama etkinlikleri ile ilgili önerilerini yazabilecekleri bölüm ayrılmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgular, ulusal bayram günlerinin kutlanmasında genellikle resmi törenlerle yetinildiğini, bu törenlerin ise öğrencilerin dünyasına göre son derece ciddi ve sıkıcı olduğunu, bu yapıda düzenlenen törenlerin amaçlarına ulaşamadıklarım ortaya koymuştur. Bu nedenle, ulusal bayram günlerinin resmi törenler dışında okul çağındaki katılımcıların ilgi ve beklentilerine uygun değişik törensel etkinliklerle şenlik havasında kutlanması önerilmektedir. 11 ABSTRACT CEREMONIAL ACTIVITIES IN PUBLIC SCHOOLS Murat Küçük Department of Educational Studies June, 2001 Adviser: Associate Professor Mehmet Şişman Ceremonies play an important role in organizational and human life. However, there aren't many studies about the ceremonies and their usefulness to towards the searches of the aspects of national ceremonies that are part of the celebrations held at the schools. For the research of ceremonies first of all, general information had been given about them, then the criteria had been brought up which were useful for the evaulation of the ceremonies prepared at the schools. After that the ceremonies held at the primary schools had been searched according to their functions. The national ceremonies that are the most rooted and the most contented celebrations of the schools had been tried to analyse briefly beginning from the process of national days' becoming festivals. The research had been done with an questionnaire that was randomly applied to the teachers and students often primary schools. In the questionnaire, 27 items had been given which were as propositions to the ceremonies held at the national festivals. In addition, a part had been prepared for the teachers and students to write then- suggestions for the ceremonies and celebrations that are held at the national festivals. The findings of the research has brought up that while celebrating the national days people contented with just official ceremonies which were too serious and boring for the students and ceremonies held like these ones cannot reach its goals. It was suggested that the national festivals should be celebrated with different and cheerful activities appropriate to the interests and expectations of the participants that are at the school age. 132

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ SINIF ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ GELİŞİME İLİŞKİN İSTEKLİLİK DÜZEYLERİ Gfilbeyaz KAÇAN Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2000 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişime ilişkin isteklilik düzeylerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada; sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişim yönünde sarfettikleri çaba, mesleki gelişme çabasının, cinsiyet, medeni durum, hizmet yılı, mezun olunan okul, mesleği seçme nedeni, görev yeri değiştirme sıklığı, hizmet içi eğitim kurslarına başvurma ve katılma gibi faktörlere göre değişiklik gösterip göstermediğini, sınıf öğretmenlerinin kendilerini geliştirmek için hangi konularda hizmet içi eğitim almak istedikleri, sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre mesleki gelişim yönündeki engeller ve sınıf öğretmenlerinin hizmet içi eğitimi ne şekilde istedikleri araştırılmıştır. Araştırma, 1 999-2000 öğretim yılında, Eskişehir İli merkez resmi ilköğretim okullarıyla sınırlı tutulmuştur. Tarama modelindeki araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen `İlköğretim Smıf Öğretmenlerinin Mesleki Gelişim İsteklilik Düzeylerini Belirleme Anketi`, 220 öğretmene uygulanmış, 154 anket geri dönmüştür. Anketle toplanan verilerin çözümlenmesinde SPSS 7.0 for Windows paket programı kullanılarak, frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma hesaplamaları yapılmış, ikili küme karşılaştırmalannda t testi, ikiden çok küme karşılaştirmalarmda tek yönlü varyans analizi, gruplar arası farklılığı bulmada LSD testi kullanılmış olup, istatistiksel çözümlemelerin anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Araştırma sonucunda aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:uı 1. Sınıf öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğu mesleki gelişimleri için bireysel olarak çaba harcamaktadırlar. 2. Sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişimleri için bireysel olarak sarfettikleri çaba hizmet yılı, mezun olunan okul, hizmet içi eğitime başvurma ve katılmaya göre değişmektedir. 21 yıl ve üzeri hizmet yılı olan öğretmenler, İlköğretmen Okulu mezunu öğretmenler ve hizmet içi eğitime 4 kez ve üzeri başvuran ve katılan öğretmenler diğerlerine göre mesleki gelişim için daha çok çaba harcamaktadırlar. 3. Sınıf öğretmenleri en önemli mesleki gelişme engelleri olarak maddi sorunları, ders yükünün ve sımf mevcudunun çokluğunu, siyasal ve politik baskılan ilk 3 sıraya koyarken, mesleki gelişme yönündeki engellerden mesleki gelişmenin önemine inanmamayı, kitap satma, dergi parası toplama ve eğitime katkı payı toplama gibi ekstra işleri ve okul iklimini 9., 10., 1 1. sırada mesleki gelişme yönündeki en önemsiz engeller olarak görmüşlerdir. 4. Sınıf öğretmenlerinin önemli bir bölümünün öncelikli olarak; bireysel farklılıklara göre öğretim yapma (%49.4), öğrenciyi güdüleme (%44.2), öğrenciyi tanıma (%47.4), disiplin (%48.1), insan ilişkileri (%44.8), iletişim (%42.9), güzel ve etkili konuşma (%47.4), zamanı etkin kullanma (%42.9), çağdaş öğretim yöntem ve teknikleri, (%50.6) öğrenme güçlüğü gösteren çocukların eğitimi (%42.9), üstün ve geri zekalı çocukların eğitimi (%41.6), özel öğretim yöntemlerinden Türkçe öğretimi (İlk okuma- yazma öğretimi) (%43.5) ile matematik öğretimi (%48.1) konularından ve öğretmenlerin kişilik özelliklerini geliştirici, uygun tutum ve davranışlar kazandmcı programlardan (%48.7) hizmet içi eğitim almak istemektedirler. 5. Sınıf öğretmenlerinin önemli bir bölümü (%37.0) okullarında görevlendirilecek eğitim damşmanlanndan hizmet içi eğitimi almak istemektedirler. IV THE ABSTRACT OF POSTGRADUATE THESIS THE LEVEL OF TENDENCY OF PRIMARY SCHOOL TEACHERS IN RESPECT TO THE DEVELOPMENT OF PROFESSION Gülbeyaz KAÇAN Department of Educational Studies Osmangazi University The Institute of Social Sciences JUNE, 2000 Adviser: Associate Professor Mehmet ŞİŞMAN This research has done to determine the level of tendency of class teachers to professional development. In the research, the effort that class teachers show to development professionaly, if this effort changes according to the factors like gender, marital status, years of service, university that they are graduated, frequence of change of service location, reason of choosing this occupation, application and attending in professional courses on which branches the class teachers would like to have education to develop themselves, difficulties with professional development of class teachers in their opinion and how they would like to have professional education have been considered. The research has kept to be limited with I. stage of public primary schols in the center of Eskişehir in the educational year of 1999-2000. In the research of searching model, survey of `Determination of Level of Tendency to Professional Development of Primary Schools Teachers` has applied to 220 teachers and 154 of them are answered. In analysis of data obtained by survey, frequency, percentage, arithmetic mean, standard deviation calculations have been done by using SPSS 0.7 for Windows; t test has been used to compare two sets while one directional variance analysis has been being used to compare more than two sets; to find the difference of groups, LSD test has been used and the level of sensibility or statistical analiysis has been taken as 0.05. As a result of research, the followings have been obtained:1. A great deaf of class teachers are trying to develop their profession individually. 2. Individual effort of class teachers to develop professionally is changing according to years of service, university that teacher is graduated, application and attenting in professional courses. Teachers who are in service for 21 years or more, ones who are graduated from School of Primary Education Teachers and ones who have applied and attended in professional education 4 times or more are trying more to develop professionally comparing with the others. 3. While class teachers are considering financial problems, number of courses and students and political oppressions as difficulties to develop professionally in first 3 orders, they are considering unbelief in importance of professional development, selling books, collecting money to buy educational periodicals and supporting education, school conditions and some other difficulties as trivial difficulties in 9.,1 0. and 1 1. orders. 4. A considerable number of school teachers would like to have professional courses on education according to individual differences (49.4 %), motivation of student (44.2 %), discovering student (47.4 %), discipline (48.1 %), human relations (44.8 %), connection (42.9 %), good and affecting speech (47.4 %) time management (42.9 %), contemporary teaching methods and techniques (50.6 %), educationaly retired childrens education (42.9 %), education of mentally retired or superior children (41.6 %), Turkish teching (reading and writing skill) among special teaching methods (43.5 %) teaching of mathematics (48.1 %) and programs that improves personal features of techers and add to them proper attitude and behaviours (48.7 %). 5. Many of class teachers (37.0 %) would like to have professional courses from the advisers of education who are to be served in their schools. 184

ÖZET İnsanlar, yaşamlarını bir ilişkiler ağı içinde sürdürmek zorundadır. Bu ilişkilere bağlı olarak toplumsal ihtiyaçların karşılanması için mal ve hizmet üretilmesi gerekmektedir. Toplumun başarılı ve huzurlu olması, mal ve hizmetlerin etkili ve verimli bir şekilde üretilmesi ve tüketilmesine bağlıdır. Eğitim örgütleri de ürettikleri eğitim hizmetleriyle toplumsal dengeyi sağlayan en önemli temel yapılan oluşturmaktadır. Eğitim örgütlerinin daha verimli olması ve bilgi çağındaki yerini alabilmesi için, sürekli gelişme ve değişmeyi esas alan, herkesin ve her kesimin katılımının sağlandığı, maddi ve manevi kaynakların birleştirildiği toplam kalite yönetimi yaklaşımını uygulaması gerekli görülmektedir. İşte bu düşünceden hareketle bu çalışmada, müfredat laboratuvar okulları ile toplam kalite yönetiminin temel ilkeleri arasındaki benzerlikler incelenerek, müfredat laboratuvar okullarında toplam kalite yönetimi yaklaşımının uygulanabilirliği araştırılmıştır. Araştırmada gerekli verileri toplamak içim Eskişehir merkezinde yer alan ve müfredat laboratuvar okulu programı uygulanan ilköğretim okullarından Melahat Ünügür İlköğretim Okulunda, yönetici, sınıf ve branş öğretmenlerinden oluşan 80 kişilik bir gruba anket uygulanmıştır. Toplam kalite yönetimi yaklaşımının ilkelerine ne ölçüde önem verildiği ve okullarında söz konusu ilkelerin ne ölçüde gerçekleştiğini belirlemek için araştırmada kullanılan anket araştırmacı tarafından geliştirilmiş olup, araştırma verileri bu anketle toplanmıştır. Betimsel çalışma niteliğinde olup verilerin çözümlenmesinde; frekans, yüzde, hesaplamaları kullanılmıştır. Müfredat laboratuvar okulu programı uygulanan Melahat Ünügür İlköğretim Okulunda görev yapan öğretmenlerin toplam kalite yönetimi yaklaşımı ilkelerine verdikleri önem ve bu ilkelerin okullarında gerçekleşme derecesi olumlu olarak bulunmuştur. Normal eğitim-öğretim programlan uygulanan ilköğretim okullannda da müfredat laboratuvar okulu programının, uygulanmaya başlamasının toplam kalite yönetimi yaklaşımının uygulanabilmesi için gerekli olduğu sonucuna vanlmıştır. ABSTRACT Human beings live in communities, that's why they have to produce commodities and services. In order for the community to be succesful, efficiency of production and consumption must be increased. For balancing production and consumption, education organisations supply knowledge and skills. Basic systems are created in these organizations. In order to have good efficiency and the best quality in these education systems contribution of every person and every group must be obtained. Also material and financial sources must be gathered in a total quality systems. In this theses, the relationship between education laboratory schools and total quality systems is examined. Also applicability of these systems to these schools is discussed. In this study, as a case, Melahat Ünügür Primary School has been chosen, where they apply total quality system in their education laboratories. The succes of 80 teachers and their application of total quality system are analised by an `Investigate Form`. Results are collected in these forms. In this investigation, sample studies are done by frequency, percentage. The performance of teachers and administrators has sucessful results. As a result, these education systems must be applied to other schools. 114

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ OKUL YÖNETİCİSİNİN SEMBOLİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI Eğitim Bilimi Uzmanı, Ahmet SAKİN Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temmuz, 2000 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Son yıllarda yeni eğitim sistemleri üzerine çalışmalar yapılmakla birlikte eğitim yönetiminin önemli öğesini oluşturan okul örgütleri üzerine de çalışmalar yapılmaktadır. 1980'li yıllardan bu yana eğitim yönetiminde çalışan bilim adamları ve araştırmacılar, okul sistemleri üzerine yoğunlaşmışlardır. Eğitim-öğretim kalitesinin arttırılabilmesi için okulların kalitesinin arttırılması gerektiğini savunan eğitimciler öncelikle okul kültürünün anlaşılması gerektiği üzerine fikir birliğine varmışlardır. Okulların kalitesini arttırmak için okulun öğelerinin gözden geçirilmesi ve bu öğelerin (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, eğitim programlan ve fiziki şartlar) ne gibi problemlerle karşı karşıya olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Okul yönetiminin, problemlerini çözebilmesi ve okulun etkililiğini arttırabilmesi için güçlü okul kültürüne ihtiyaç duyar. Güçlü okul kültürünü oluşturacak olan okul liderlerinin sembolik davranışları bu bağlamda önemlidir. Türkiye'de yönetim bilimleri başta olmak üzere birçok bilim alanında liderlik araştırması yapılmıştır. Eğitim yönetiminde de okul yöneticilerinin liderlik davranışları üzerine bir çok araştırma vardır. 1950'li yıllardan sonra sosyal kuramda ortaya atılan Sembolik Etkileşimcilik akımıyla birlikte araştırmacılar sembolik yaklaşımı liderlik araştırmalarında kullanmaktadırlar. İşte bu araştırma, okul yöneticilerinin liderlik davranışlarına farklı bir bakış açısıyla yaklaşan ve onların Sembolik Liderlik Davranışlarını incelemeye yöneliktir. Bu doğrultuda Eskişehir ilindeki iki ilköğretim okulundaki okul müdürlerinin, öğretmenlerin algılarına göre sembolik liderlik davranışlarının neler olabileceğini belirlemek amaçlanmıştır. Okul yöneticisinin sembolik liderlik davranışları, okulun dört boyutu olan, amaçlar, yapı ve işleyiş, örgütsel iletişim ve örgüt-çevre ilişkisi boyutlarında sözel ve bedensel davranışları olarak kullandıkları metaforlar açısından analiz edilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde eğitimyönetiminin genel hatlarıyla, örgütsel sembolizm ve sembolik liderlik hakkında kuramsal bilgilere yer verilmiştir. Bu araştırmanın yöntemi tarama modelinde bir örnek olay araştırması olarak tasarlanmıştır. Verilerin toplanmasında görüşme ve uzman görüşüyle geliştirilmiş olan Sembolik Liderin Davranışlarını Betimleme Ölçeği (SLDBÖ) deneklere verilmiş ve toplanan veriler frekans dağılımları ve X2 Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlan kısaca şöyledir: 1) Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlar `Başarı/Zafer`, `Kusursuzluk/Mükemmellik`, `Kalite`, `Saygı`, `Görev` dir. İki okul yöneticisinin okulun amaçlarım açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlardan `Başarı/Zafer` metaforu farklılık göstermektedir. 2) Her iki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini açıklarken `Aile`, `Birlikten kuvvet doğar`, `Birimiz hepimiz; hepimiz birimiz için`metaforlanm kullanmaktadır. İki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini çevresine açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. 3) Her iki okul yöneticisinin okul içi iletişim sürecinde kullandığı metaforlar `Sana güvenim sonsuz`, `Arkadaşlar`, `İş arkadaşı`, Papatya/Çiçek, `Biriyle konuşurken gözünün içine bakma`, `Konuşurken herkese ilgi gösterme`, `Başıyla söylenenleri onaylama`, `Seni çok iyi anlıyorum` dur. İki okul yöneticisinin sözel ve bedensel davranışlarında kullandığı metaforlardan `Allah yardımcın olsun`, `Göreviniz`, `Konuşurken gülümseme` ve `Konuşurken hafif öne doğru eğilme` metaforları farklılık göstermektedir. Adalet İlköğretim Okulu Müdürü örgüt içi iletişim sürecinde Pilot Binbaşı İlköğretim Okulu Müdürüne göre daha fazla metafor kullandığı söylenebilir. 4) Her iki okul yöneticisinin okul-çevre ilişkisini açıklarken kullandığı metafor `Vatan/Memleket/Ülke` metaforudur. Her iki okul yöneticisi de bu metaforu sözel davranışlarında büyük oranda kullandığı söylenebilir. Böylelikle her iki okul yöneticisi okulun amaçlarıyla çevrenin birbiriyle örtüştüğünü vurgulamaya çalıştığı söylenebilir. İki okul yöneticisinin de okul-çevre ilişkilerini açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. m ABSTRACT THE SYMBOLIC LEADERSHIP ATTITUDES OF THE SCHOOL ADMINISTRATOR Master of Science in Education, Ahmet SAKİN Department of Educational Sciences Osmangazi University institute of Social Sciences July, 2000 Adviser: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Recently there have been made studies on instruction systems and also on an area that is the most important point of educational administration called school organizations. From 1980 till today scientists and investigators who worked on educational administration have studied on school systems. The investigators pointed that to reach a quality in education the school culture should be understood. To increase the school quality the staff should be checked (administrators, teachers, students, curriculum and physical conditions) and the problems they face should be known. There is a great need in a powerful school culture so that school administrators could deal with the problems and increase the school effectiveness. In this aspect to form the powerful school culture the symbolic attitudes of the school leaders gain on importance. There have been made many studies on administrational science and other science groups related with leadership research in Turkey. Besides this many studies on the leadership attitudes of the school administrators are made in the educational administration field. After 1950's the researchers in the studies of symbolic leadership approach are using the Symbolic Interactionism that obtained in a social aspect. This study, brings a different view to the attitudes of the school administrators and examine the symbolic leadership attitudes. From this point of view two primary schools in Eskişehir have been examined. This study includes the directors and the teachers in the frame of symbolic leadership attitudes. The manners of the school administrator including the school's four dimension that are aims, constructs, organizational communication and organization-environment relations have been all examined in the aspect of oral and physical attitude metaphors.IV At the initial stage of the study, the general frame of the educational administration is given besides this information about organizational symbolism and symbolic leadership, İs explained. The method of this study is a case study for the survey model. While collecting the data The Symbolic Leadership Attitudes of the i «i Descriptive Scale (SLADS) İs being given to the teachers and the data have been analyzed with frequencies and the X2 chi-square test. The results of the study are given below: 1- Both administrators of the two schools have used the same metaphor like `Success/Victory`, `Perfect/Complete`, `Quality/Respect` and `Task`. It can be stated that both administrators have shown the same attitudes while explaining the aims of the school. 2- While informing the structure of the school the metaphors they used are like; `Family`, `one for all, all for one` and `strengthen comes out of umity`. It can be stated that both school administrators have shown the same attitudes while explaining the structure of the school. 3- In the communication process of inside school the metaphors that are used are stated below; `Friends`, `Work friend`, Daisy/Flower`, `My trust endless for you`, `Pay attention to every speech`, `Look at in eyes someone while speaking`, and `Oh, I understand you`. 4- While explaining the metaphors about the relations of school-environment both school administrators used; `Motherland/Country/District`. It can be said that both administrators used this metaphor in their oral attitudes. So both administrators emphasized the importance of the environment that effects the school environment. It can be stated that both school administrators have shown the symbolic attitudes while explaining the school environment relations. 171

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ POSTMODERN YAKLAŞIMIN YÖNETİM VE ÖRGÜT YAPILARINA ETKİLERİ: `MODERNDEN POSTMODERNE DÖNÜŞÜM TARTIŞMALARININ YÖNETİM TEORİSİNE KATKILARI` Erkan ERDEMİR işletme Anabilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Yaklaşık üç yüzyıldır modern bir dünyada yaşıyoruz. Rönesans ve reform hareketleri ile başlayan aydınlanma düşüncesi, sanayi devrimi ile birlikte kendi toplumsal projesini, geri dönülemez biçimde, hayata geçirdi. Toplum, kendisini oluşturan bütün kurumlarıyla birlikte modernizmin eşitlik, özgürlük, ilerleme ve aydınlanma ideallerini gerçekleştirmeye yöneldi. Ancak, modernizmin hedeflerine, daha ilk günlerinden beri şüpheyle yaklaşanlar oldu. Modernizmin, toplumsal alanda savaşlar ve çevre felaketleri, bireysel alanda da yabancılaşma ve varoluş sıkıntısı gibi olumsuz sonuçları, modern dönemin büyük hedeflerine duyulan inancı zayıflattı. Son otuz yılda ise bu şüpheler, bilimsel alandaki gelişmelerle de desteklenince, köklü eleştirilere dönüşerek, postmodernizm olarak ifade edilen bir söylem haline geldi. işletmeler açısından, modern dönem, aydınlanmanın rasyonalizasyon, bürokrasi, kontrol, bilimsel yönetim, seri üretim ve nicellik gibi yaklaşımlarıyla, oldukça verimli geçti. Ancak, postmodern eleştiri, benzer sıkıntıları yaşayan işletmelerin de yapılarını ve hedeflerini gözden geçirmelerine neden oldu. Bugün işletmecilik ve yönetim literatüründe yer alan popülasyon ekolojisi, olumsallık teorisi, şebeke organizasyonlar, matriks organizasyonlar, toplam kalite yönetimi, değişim mühendisliği vb. birçok yaklaşım, bu sıkıntıları aşma çabaları olarak algılanabilir. Ancak bu yaklaşımlardanbirçoğu, halen modern bir karakter taşımaktadır. Buna karşılık, değerlerle yönetim, esneklik, sosyal sorumluluk, entelektüel sermaye gibi güncel yönetim kavramlarında, postmodern söylemin etkileri görülmektedir. Bu çalışmada, mevcut modern yönetim teorileri ve muhtemel bir postmodern yönetim teorisinin felsefi arka planı irdelenmekte, postmodernizm tartışmaları çerçevesinde ortaya çıkan ve yönetim teorisine yeni bakış açılan kazandıran yaklaşımlar tespit edilmeye çalışılmaktadır. Ill ABSTRACT THE EFFECTS OF POSTMODERN APPROACH TO MANAGEMENT AND ORGANIZATION STRUCTURES: `THE DISCUSSIONS OF TRANSFORMATION FROM MODERN TO POSTMODERN AND ITS CONTRIBUTIONS TO MANAGEMENT THEORY` Erkan ERDEMİR Majoring in Business Osmangazi University Social Sciences Institute Adviser: Mehmet ŞİŞMAN, Associate Professor We have been living in a modern world for approximately three centuries. The enlightenment thought, which began with renaissance and reform movement, applied its own project with industrial revolution as unretumable. The society, tended to realize the ideals of modernism, which are equality, freedom and enlightenment with its institutions. However, there were some people who had some doubts about the objectives of modernism since the beginning of it. The negative consequences of modernism as the wars and environmental damages in social area, as alienation and anxiety in individual area, weakened the belief to the targets of the modern era. These suspicions, in last three decades, has become a discourse expressed as postmodern with transforming into fundamental critics which have also been supported with scientific development. From the business perspective, the modern era, with the approaches of enlightenment which are based on rationalization, bureaucracy, control, scientific management, mass production and quantitativity was seen quite productive. But, the postmodern critics have caused the reconsideration of the targets and structure of business which have faced the same issues as well. Today, many approaches such as population ecology, contingency theory, network organizations, matrix organizations, total quality management and reengineering that take place in business andIV management literature can be perceived as the effort to overcome these difficulties. However, some of these approaches, have modern characteristics. In contrast, the affects of postmodern discourse are seen in the actual management concepts as the management by values, flexibility, social responsibility and intellectual capital. In this study, the philosophical background of current modern management theories and a possible postmodern management theory are examined, and the approaches, that emerge around the discussions of postmodernism which brings alternative perspectives to the management theory, are tried to be determined. 161