Search

Bu çalışma temelde Erken Cumhuriyet dönemindeki miras, kültür ve millet inşasını SALT'da oluşturulmuş Ali Saim Ülgen arşivi üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Ali Saim Ülgen bir mimar, koruma ve restorasyon teorisyeni, yazar ve akademisyen olarak mimarlık tarihi yazımı ve eski eserlerin korunması alanlarında önemli çalışmalar yapmıştır. Çalışmalar yaptığı dönemin sosyo-politik dinamikleri, milliyetçi ideolojiye ve mirasın farklı algılarına ayrılmaz bir biçimde bağlı şekilde, Erken Cumhuriyet Dönemi kültür politikaları hakkında birçok dikkat çekici dinamiğe sahiptir. Türk sanatı ve mimarisinin karakteristik özelliklerinin sorgulandığı tarih yazımı söyleminde, Ülgen'in ders notları ve yayınlanmış veya yayınlanamamış çalışmaları dikkate değer ifadeler barındırmaktadır. Ülgen'in milliyetçi, anti-oryantalist ve zaman zaman muhafazakar bakış açıları içeren mimari tarih yazımı söyleminin yanında, koruma ve restorasyon alanında yaptığı yazınsal, kurumsal ve uygulamalı çalışmaları kendisinin miras kavramına bakış açısını anıtlar üzerinden yansıtmaktadır. This thesis examines the construction of the conceptions of heritage, culture and nation during the Early Republican period through the archive of Ali Saim Ülgen in SALT Research. Ali Saim Ülgen, as an architect, conservation and restoration theorist, writer and academician, made important studies in the fields of architectural history writing and preserving monuments and antiquities. The socio-political dynamics of the period when he did his scholarly studies are remarkable in terms of the cultural policies in the Early Republican Period, so his studies are inseparably from the nationalist ideology and heritage. Ülgen's lecture notes and published and unpublished works contain remarkable expressions in the historiographical discourse about the characteristics of Turkish art and architecture. In addition to his nationalist, anti-orientalist and occasionally conservative views in architectural historiography, Ülgen's literary, institutional and practical studies in the field of preservation and restoration reflect his view regarding historical heritage through monuments. 331

Bu tez, 1950'lerden 1980'lere Türkiye'de mimarlığı matbu mecralar aracılığıyla inceler ve serbest meslek pratiği ile uğraşan mimarların hazırladığı oto-monografiler çalışmanın odağını oluşturur. Mimari alandaki matbu mecralardan biri olan bu kitaplar, mimarın ürettiği (tüm) eserleri retrospektif bir şekilde görseller ve metinler aracılığıyla sunan, mimara, kendi mimari üretimini yapılandıracağı ve mimarlık anlayışını geliştireceği bir yer sağlayan ortamlardır. Mimari pratiği barındıran ve tanıtan monografiler, binalardan ve mimarlarından daha uzun yaşarken, mimarlık tarihi ve teorisi için ve mimarlığın söylemsel açıdan kavramsallaştırmasında bir temel oluştururlar. Mimarlık tarihyazımı, bugüne dek yürütülen çalışmalarda, genellikle binayı ve onun yaratıcısı mimarı kendisine eksen olarak almıştı. Bu çalışma ise, mimar oto-monografilerini ve dolayısıyla matbu mimarlıkları, yürüttüğü araştırmanın hem nesnesi ve öznesi hem de izlediği tarihyazımı yaklaşımının konusu olarak kabul ediyor. Bu yaklaşımla, Türkiye'deki mimar oto-monografileri üzerine yoğunlaşırken tez, şimdiye dek dokunulmayan ve gözardı edilen konuları aydınlatarak ülkede mimarlığın bir döneminde deneyimlenen tarihsel ve kültürel bağlamdaki bir kaymayı gözler önüne seriyor. Bu tezde incelenen her bir monografi, çağdaş mimarlık bağlamının oluşturduğu ağdaki bir düğüm gibi diğerleriyle ilişki içinde anlamlar üretmiş ve varlık kazanmıştır. Bu nedenle, mimar oto-monografileri münferit vakalar olarak ele alınmamış; kitapların toplu varlıklarıyla oluşan ağdaki rolleri, `sergi`, `arşiv` ve `anlatı` kavramları aracılığıyla incelenmeye çalışılmıştır. 1950'lerden 1980'lere bir kronolojiyi takip eden bu üç kavram, mimarların oto-monografileri yoluyla mimarlıklarını kamusal tanınırlık için (yeniden) üretme ve kavramsallaştırma girişimlerinde, mimari ürünlerini nasıl sergilediklerini, mimari üretimlerini nasıl yapılandırdıklarını ve kendi mimarlıklarını nasıl anladıklarını tartışmak için zemin sağlamakta; böylece, günümüzde ve gelecekte karşılaşacağımız benzer örneklerin analizi için de ipuçları üretmektedir. This dissertation examines architecture in Turkey from the 1950s to the 1980s through printed mediums and focuses on the auto-monographs prepared by practising architects, one of the genres of printed mediums in architecture. These books retrospectively display architects' complete œuvre via images and texts and provide a place for architects to structure their own architectural production and to develop an understanding of architecture itself as a practice. The monographs live longer than the buildings and their architects by housing architectural practice for many years and thus providing a basis for architectural history and theory, and for the conceptualization of architecture itself in discursive terms. In the studies carried out so far, architectural historiography has usually focused on the building or its creator architect. On the other hand, this dissertation approaches architects' auto-monographs and hence printed architectures both as research subject and research object, and subject-matter of its historiography. In this manner, focusing on the genesis of architects' auto-monographs in Turkey, the dissertation attempts to reveal the issues hitherto untouched or undervalued, and addressed a shift in the cultural and historical context of architecture in the country.Each of the monographs examined in this study only generates meanings in relation to the others as a node in the network of the contemporary architectural context. Therefore, this dissertation tries to understand the roles of the monographs in the network through the concepts of `exhibition,` `archive` and `narrative` rather than to analyze them as individual cases. The three concepts, following a chronology from the 1950s to the 1980s, provide the ground to discuss how architects displayed architectural products, structured architectural production and understood architecture through their auto-monographs in their attempts to conceptualize their architectures and (re)produce them for public recognition; hence, these three concepts produce clues for similar analyses of contemporary and future cases. 266

`Başlangıcından II. Medmet Dönemine Kadar Türk Milli Mimarlığının Evrimi` adlı araştırmada, Türklerin ilk olarak yerleşik hayata geçerek düzenli bir devlet kurdukları Karahanlılar devrinden, Osmanlı'nın halen ulusal kimlik çizgisini takip ettiği ve henüz imparatorluk sistemine geçmediği erken dönemine kadarki imar çalışmaları ele alınmıştır. Araştırma konumuzu kapsayan zaman dilimi içerisinde yer alan eserler bir katalog çalışması olarak sunulmamış, söz konusu dönemde inşa edilmiş yapılar arasında milli Türk kimliğinin başlangıç, oluşum ve gelişim aşamalarının takip edildiği mimari ürünler seçilmiştir. Çalışmamızın amacı, kapsamı ve yönteminin ifade edildiği I. Bölüm'ün ardından, II. Bölüm, Milli Türk Sanatı ve Mimarisinin oluşumu ve kaynakları üzerinde bir anlatımı içermektedir. Araştırmamızın Anadolu öncesi Türk mimarisinde milli kimliğin sorgulandığı III. Bölümü'nde ise Karahanlı, Gazneli ve Büyük Selçuklu devletleri dönemlerinde ortaya konmuş Türk mimari eserleri ve Anadolu mimarisine tesirleri anlatılmıştır. Ardından, Anadolu'daki Türk mimarisinin başlangıcı olan Erken Türk/Türkmen Beylikleri, Anadolu Selçuklu Devleti ve 14. yüzyıl Beylikler dönemi eserlerinde geçmişten beri süregelen gelenekler ve nihayetinde Osmanlı dönemine yansımaları konu edilmiştir. IV. Bölüm'de konunun genel bir değerlendirmesi yapılmış ve V. Bölüm'de çalışmanın sonucunda ortaya çıkılan veriler ve düşünceler belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mimarlık, Sanat, Türk Mimarisi, Sanat Tarihi In the research `Evolution of the Turkish National Architecture from Beginning until the Period of Mehmet the Second` the public work movements are discussed from the time where the Turks established a regular state by passing settled life for the first time in Karakhanids era until Ottomans early times, where they didn't pass imperial system yet and followed their national identity line. The works that take place in the time phrase, which covers our research topic are not presented as a catalog work; instead architectural works have been selected, among structures built in the mentioned period to examine the stages of initiation, formation and evolution of national Turk identity. The purpose of our study touches on the expression of scope and the method in Part I, thenceforth explanation on the formation and sources of National Turkish Art and Architecture in Part II.The influence of the works, that produced in the period of Karakhanid, Ghaznavid and Great Seljuk State, on Turkish architectural works and Anatolian architecture are described in the Part III of our research where national identity questioned in pre- Anatolian Turkish architecture; Followed by the reflections of traditions on Ottoman era, on-going from the periods of early Turk / Turcoman Principalities, Anatolian Seljuk State and 14th century Principalities' works, which are origin of the Turkish architecture in Anatolia.General assessment of the issues have been made in Part IV; Datas and thoughts leading up to result have been indicated in Part V.Keywords: Architecture, Art, Turkish Architecture, Art History 579

Türk mimarisinin 1950-2000 yılları arasındaki modernleşme sürecini incelediğimiz tez çalışmamızda, ülke içinde yaşanan ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel değişimlerin mimarlık ortamına yansımaları diğer taraftan modernleşme alanında örnek alınan yabancı ülkelerin etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Sözü edilen 50 yıllık sürecin mimarlık serüvenine bakıldığında bir muhtıra ve iki darbe süreciyle karşılaşılması, ortamın kısıtlama ve özgünleşme yolunda engellendiği gerçeğini ortaya koymaktadır. Ortama bu perspektiften bakıldığında, Türk mimarisinin modernleşme trenindeki yolculuğunun Batı ülkelerindeki kadar özgür ve özgün geçmediği açıktır. Birçok değişik tarzın aynı anda uygulandığı 50 yıllık süreçte yapı tipolojileri konut, sanayi eğitim, sağlık ve ticaret binaları, resmi, dini ve kültürel binalar ile konaklama tesisleri olarak kendi içinde gruplanabilir. En büyük nedenlerini içgöç ile doğal afetlerin oluşturduğu ve Türk mimarisinde en büyük paya sahip konut alanında 1950lerde başlayan yoğunluk, 2000li yıllara kadar çoğalarak devam etmiş ve özellikle 70li yıllarda üst seviyelere ulaşmıştır. Konut tipolojisinin müstakil ev, apartman ve toplu konutlarla başlayan mimari yolculuğu gökdelen, studio daire, rezidanslar ve akıllı evlere uzanmış ancak gecekondu kültürü de mimari mozaikte her daim var olmuştur. 1970lerde etkinleşmeye başlayan turizm sektörü, bu alandaki yapıların inşasına hız kazandırırken, bacasız sanayi için asıl önemli adımların 80lerde atılmaya başlandığı ve 90larda da doruğa ulaştığı görülmektedir. Fonksiyonalist ve birbirini andıran otel yapılarından tatil köylerine ve tematik komplekslere gidilen süreçte, özgün denemeler kadar kitsch uygulamalara da yer verilmiştir. Ülke gelişimi için sanayinin gerekliliğinin devlet tarafından anlaşılıp sektörün desteklemesi, sanayi yapılarının gelişiminde önemli noktayı oluşturmaktadır. Bu yolda işlevsel ve mütevazı oluşlarıyla dikkati çeken erken dönem yapılarının yerine modernleşme sürecinin gelişmiş teknolojisi ve inşaat malzemelerinin kullanıldığı, geniş alanlar üzerine planlanan, büyük boyutlu, yeni tipolojili sanayi yapıları inşa edilmeye başlanmıştır. Prestij yapıları olarak adlandırılan ticaret yapıları ise birçok yapı grubunu içine alan, gücün simgeleştiği ve mimarlara özgün denemelerin yolunu açan, büyük şehirlerdeki çok katlı yapılardan oluşmaktadır. Alışveriş merkezleri, iş hanları, iş merkezleri, büro binaları, plazalar, gökdelenler, rezidanslar olarak birkaçını verdiğimiz bu prestij yapıları, gerek formları ve görünümleri, gerekse yükseklikleri ile bulundukları şehirlerin simgesi haline gelen hatta kentlerin siluetlerini belirleyen yapılar olarak zamanla kutsallaşma yoluna girmiştir. Malzemelerin ve tekniğin sınandığı bu yapılar dolaylı olarak güç gösterisi ve yarışını da ülke gündemine taşımıştır. Devlete ait resmi binalar ise nev-i şahsına münhasır tavırları ve bir döneme ismini veren uygulamalarıyla dikkati çeken tipolojilerden birine işaret etmektedir. En çok 1960-69 yılları arasında inşa edilen resmi binalarda 1970lerde uygulanan Bakanlık Modernizmi, darbelerle şekillenen ülke mimarisinde, devlet gücünü sembolize eden, monoton ve bir nevi anıtsal yapı kimliğini oluşturmuştur. 80lerde ise mimaride yaşanan biçimsel serbestlik kamu binalarına da yansımış ve değişik denemelere imkân tanınmıştır. Türk mimarisinin yumuşak karnını oluşturan dini yapılar ise yapı tipolojileri içinde her dönem sayısal ağırlığını hissettirmiş ve günümüzde de hissettirmektedir. Yine de asıl yoğunluğun 1990-2000 yıllarını kapsadığı 50 yıllık süreçte üzerinde değişiklik yapabilmenin en zor olduğu bu tipolojinin tekrarlarla devam ettirildiği gözlenmektedir. Yine de değişik mimari dile sahip camiler hayata geçirilmiş fakat bunlar da uzun yıllar eleştirilere maruz kalmıştır. Çünkü Müslüman ülkelerde var olan düşünce ve ihtiyaçlar doğrultusunda, günün teknolojik imkânlarıyla uygulanan formlar, bilindiği gibi zaman içinde nesilden nesile geçerek ananevi bir kimliğe bürünmüş, bu kimlik de cami mimarisini kuşatarak özgünleşmesine ve özgürleşmesine engel teşkil etmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Cumhuriyet, Türkiye, Modernleşme, Mimari, Tipoloji In the thesis that we examined the Turkish architectures modernization process between 1950-2000, we tried to find the reflections of economical, political, social and cultural changes on architectural environments and the impacts of foreign countries. A memorandum and two coups experienced in the 50-year period from 1950 to 2000, show that the architectural environments orijinality shaped with limitations and inhibitions. Many different building typologies applied at the same time like residential, industrial, education, health and commercial buildings, official, religious and cultural buildings. Turkish architecture has the largest share of housing density in the area began in the 1950s, continued to proliferate until the 2000s and reached a high level, especially in the 70s. The journey of architecture in housing typology began with the detached house and apartment and reclined to the skyscraper, studio apartments, residences and smart houses but slum culture has always been in the architectural mosaic.The tourism sector began to take affect in 1970s and so touristic buildings started to build speedly after this date. But the most important steps for the industry without chimneys, started in 80s and reached its peak in 90s. From functionalist and resembling each other hotels to holiday villages and thematic complex, lots of different types of buildings constructed. In this process kitsch examples found places in some cities as the original ones because kitsch is mostly used in the tourism industry. The interpretation of the industry for the development of the country by the State, the sector supported and lots of industrial buildings constructed. In this way functional and modest unintentionally striking early buildings replaced with advanced technology buildings. They planned over large areas with oversized forms. At the same time, these structures tested local architects to improve their visions and skills, and also test the new materials. Trade buildings as called prestige structures encompass many building groups which symbolise the power and paved the way for the architects of the original trial, consists of multi-storey buildings in major cities. Shopping centers, office buildings, business centers, office buildings, plazas, skyscrapers, residences can be called prestige structures. Their forms and views as well as heights make them the icons of cities. The public buildings indicates one of the striking typology with their own styles. Most of them were built between the years 1960-69 but in the 1970s the Ministry style which symbolizes the power of the state in architecture, impacted their constructions, a sort of monotonous and monumental structures formed identity. In the 80s public buildings architecture reflected in the formal freedom so the examples started to shape in different styles.Construction of religious structures that make up the soft underbelly of Turkish architecture, increased in number with each passing day. Nevertheless, the actual density was between 1990-2000. Althought the most difficult typology to make changes, mosques brought to life with a different architectural language, but they have also been subject to criticism for many years. Because the thoughts and needs in Muslim countries pass from generation to generation and became tradition. So this identity obstacles the mosque architecture to become original en free.KEY WORDS: Republic, Turkey, Modernization, Architecture, Typology. 922

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2011, Tez kapsamında gerçekleştirilen çalışma, Türkiye’nin Cumhuriyet sonrası mimari gelişimine ve üretimine katkıda bulunan öncü mimarlardan biri olan Arif Hikmet Holtay’ın bu güne kadar kapsamlı bir şekilde ele alınmamış hayatını, mimarlığını ve akademik kimliğini, Türkiye’de 1930-1950 yılları arasında değişen ülke koşullarına, mimari eğilimlere ve eğitim alt yapısına bağlı olarak anlamak ve konumlandırmak amacını taşımaktadır. Çalışmada, Türkiye’nin 1930-1950 yılları arasındaki mimari eğilimleri, Arif Hikmet Holtay’ın yaşamı, akademisyenliği ve mimarlığı üzerinden farklı bir perspektif oluşturularak ele alınmak istenmiştir. Cumhuriyet’in ilanının ardından, aydın ve çağdaş bir toplum seviyesine ulaşma yolunda her alanda gerçekleştirilen devrimler kapsamında mimaride de Cumhuriyet’in yeni ifade biçimi oluşturma yolunda değişimler gerçekleşmiştir. 1930’lu yılların başında etkili olmaya başlayan “yeni mimarlık” anlayışı Atatürk devrimleri paralelinde, Osmanlı Revivalizminin aksine; Batılı uygulamaları örnek alarak çağdaş mimarlık düşüncesi seviyesini yakalamayı amaçlamıştır. Bu kritik dönemde Almanya’da Stuttgart Teknik Okulu’ndaki mimarlık eğitimini tamamlayıp Türkiye’ye dönen Arif Hikmet Holtay ise mesleki ve akademik kariyerine başladığı 1930 yılında, gerçekleşen bu radikal değişim içinde rol alan mimarlardan biri olmuştur. Almanya’da aldığı eğitimi ve edindiği deneyimleri ile diğer meslektaşlarına göre farklı bir mimari profil çizen Holtay, mimarlık ortamında gerçekleşen değişimlerin yanı sıra, göreve başladığı Güzel Sanatlar Akademisi’nde, yabancı hocaların önderliğinde gerçekleştirilen eğitim reformunun da yürütücülerinden olmuştur. Alman kültürüne yakınlığı ile bilinen Holtay, bu dönemde çoğu Almanya’dan gelmiş olan yabancı mimarlar ile olan ilişkileriyle de kilit bir noktada görev almıştır. Otuz bir yıl sürdürdüğü görevinde akademik çalışmaları ve buna paralel olarak yürüttüğü uygulamaları ile Türkiye’deki mimari değişimleri yakından takip eden Holtay, Almanya’daki eğitiminin oluşturduğu alt yapıyla önce 1930’lu yıllardaki modernist “yeni mimari” üslubunun takipçisi, 1940’lı yıllarda ise milliyetçilik düşünceleri ile gelişen yerel yaklaşımların takipçisi olmuştur. 1930-1950 yılları arasında Türk mimarlığına yön veren iki farklı mimari dönemi, bu süreçte mimarideki ideolojik, düşünsel ve biçimsel değişimi yansıtan yapıları ve eğitimci kimliği ile öne çıkan Arif Hikmet Holtay, mimarlık formasyonunu etkileyen etmenler ve Cumhuriyet dönemi mimarlık düşüncesinin gelişimine bağlı olarak değerlendirilmeye alınan mimari uygulamaları ile tez kapsamında ele alınmaktadır. Holtay’ın Türkiye’deki mimari ve akademik yaklaşımlarının alt yapısını anlamak adına, Almanya’nın 1920’lerdeki mimarlık ortamı ile Holtay’ın Almanya’daki eğitimi ve ilk mimarlık deneyimleri ele alınarak mimarlık formasyonunu etkileyen etmenler incelenmiştir. Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nde 1930-1950 yılları arasında eğitimin alt yapısını oluşturan iki önemli gelişmenin de dikkate alındığı çalışmada; 1930’lu yıllarda modernist eğilimlerin etkisinde ve yabancı hocaların öncülüğünde değişen mimarlık eğitimi ile 1940’lı yıllarda milliyetçi düşüncelerin etkisinde gelişen yerel yaklaşımların bir yansıması olarak “Milli Mimari Seminerleri”nin etkinliği belirleyici olarak ele alınmıştır. Arif Hikmet Holtay’ın Mimarlık Bölümü’ndeki akademik çalışmaları ve eğitimci kimliği ise bir diğer etmen olarak ele alınmıştır. Çalışmada, Türkiye’de 1930-1950 yılları arasında etkili olan iki mimari yaklaşım, dönemin ülke koşulları da göz önünde bulundurularak incelenmiştir. İlk olarak, 1930-1940 yılları arasında etkili olan, Cumhuriyet’in yeni mimari biçimi modern yaklaşımlar ele alınmıştır. İcelenen diğer dönem ise 1940-1950 yılları arasında etkili olan milliyetçi düşünceler paralelinde gelişen yerel ve ulusal yaklaşımlar olmuştur. Bu incelemeler doğrultusunda, Holtay’ın bugün halen ayakta olan İstanbul Üniversitesi Gözlemevi, Esplanad Apartmanı, Mersin İş Bankası ve Bursa İş Bankası binaları mimari özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Diğer tüm mimari projeleri ve uygulamaları da katalog oluşturularak belgelenmiştir. Tez kapsamında, Holtay’ın mimarlık formasyonunun oluşumunu etkileyen etmenler dahilinde mimari ve eğitimci kimliğinin kendine özgü yanları ortaya konmuş, yapıları mimari alt yapısına ve değişen mimari tutumuna paralel olarak değerlendirilmiştir. Diğer yandan da Holtay’ın yaşamı, mesleki çalışmaları ve mimari uygulamaları ile ilgili edinilen bilgiler derlenerek, biyografik niteliklere sahip bir çalışma gerçekleştirilmek istenmiştir., This piece of thesis focuses on the personal and academic identity of the architect Arif Hikmet Holtay who has contributed to the production and improvement of the architectural art and work, in the light of the varying conditions, architectural approaches and educational backgrounds in Turkey between the years 1930-1950. Particularly, the thesis, by way of introducing Mr. Holtay’s personal and academic life and his architectural works, aims to create a different perspective on varying architectural approaches between the years 1930-1950. The period commencing with the foundation of the Republic initiated the formation of the reforms for a democratic and contemporary society, and in this context, the architecture also changed to form a new perspective of the state. Contrary to the Ottoman Revivalism, in the beginning of 1930s, the architecture was dominated by a concept called “new architecture” which was influenced by the Western architecture in line with the Republican reforms. During this critical period, having completed his architectural education at the Stuttgart Technical College, Arif Hikmet Holtay returned to Turkey where he started to build his academic and professional experience and appeared at the middle of the aforementioned radical changes as a role architect. His experiences and educational background in Germany made him to be unique in comparison with his colleagues. In addition, he did not only influence the changes in the architecture during those years, but also led the educational reforms at Academy of Fine Arts, together with the foreign lecturers. Also, during this period, Mr. Holtay took an important role in his relationships with the foreign architects, most with the German ones in line with his sympathy to German ecole. During his thirty one year academic and architectural life, he always followed the developments in the architecture. Particularly, followed modernist “new architecture” in 1930s as an outcome of his educational background in Germany and then approached to the local approaches developed as a result of nationalist opinions. Between the years 1930-1950 which were two different architectural periods, Mr. Holtay appeared to be the one reflecting the ideological, intellectual and formal changes in architecture, supported with his architectural practices and high academic background. In this regard, in this thesis, the factors affecting the formation of his architectural and academic works in the light of the architectural approaches during these years will be analyzed. In order to understand Mr. Holtay’s background of architectural and academic approaches in Turkey, his education in Germany and factors affecting his architectural formation during his early architectural career have been analyzed. At this part, in which two important events that formed the background of the education at the Academy have been taken into consideration; the architectural education that has been changed under the influence of the modernist approaches of 1930s and foreign teachers, and the effectiveness of the “National Architectural Seminars” as a reflection of national approaches that have been developed under the influence of nationalist ideas during 1940s. In thesis, the two architectural approaches which were effective between the years 1930-1950, have been analyzed with also considering the current condition of the country back then. First of all, the new architectural form of the Republic, the modern approach, which was effective between the years 1930-1940 is taken into consideration. Another period which has been analyzed with in this scope is the national approach, developed parallel with the nationalistic ideas effective between the years 1940-1950. In the light of these analysis, Mr. Holtay’s four buildings have been examined. These buildings which still exist are as follows; Observatory of Istanbul University (İstanbul Üniversitesi Gözlemevi), Esplanad Apartment (Esplanad Apartmanı), Is Bank in Mersin (Mersin İş Bankası), and Is Bank in Bursa (Bursa İş Bankasi). Apart from the forgoing buildings, Mr. Holtay’s remaining architectural studies and designs are presented in the catalog. With in the context of the thesis, Mr. Holtay’s unique part of identity as an architect and teacher has been presented with in the scope of the factors effecting his architectural formation. And his buildings have been analyzed according to his architectural background and changing architectural approach. Consequently, it is aimed to compose a study which has biographic qualities by gathering informations about Mr. Holtay’s life, his vocational works and architectural applications., Yüksek Lisans, M.Sc.

Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlıının ekillenmesinde rol alan mimarları yaamöyküleri ve ürettikleriyle deerlendirmek, hem bugünü hem de geçmii anlamak adına gereklibir uratır. Sözü edilen dönem incelendiinde karımıza çeitli alanlarda ürünler vermibirçok mimar çıkar. Bu mimarlardan Behçet Ünsal özellikle mimarlık yazını alanında verdiiürünlerle incelenmeye deer bir isimdir.Bu çalımada mimarın hayatı, akademik çalıma ortamı, tasarımları, katıldıı yarımalar,çalıtıı kurumlar, kitapları ve çeitli dergilerde yayımlanan yazıları ile çalımaya yardımcıolabilecek dier kaynaklar incelenerek bir Behçet Ünsal biyografisi ve bibliyografyasıçıkarılmıtır. Çalıma altı bölüme ayrılmıtır. Birinci bölüm olan giri bölümünde konununamacı ve yöntemi ifade edildikten sonra ikinci bölümde mimarın yaam öyküsüne yerverilmitir. Üçüncü bölümde Behçet Ünsal'ın eitimcilii incelenmi; dördüncü bölümde isemimarlık ve ehircilik çalımaları kronolojik olarak ele alınmıtır. Beinci bölümde demimarlık yazını alanında ürettikleri çeitli alt balıklar atında incelenmitir. Altıncı ve sonbölümde ise bu bilgi ve belgeler ııında mimarın genel mimarlık eilimleri ile mimarlık tarihiadına ortaya koydukları, genel bir deerlendirme kapsamında sonuca balanmaya çalıılmıtır.Bu çalıma yapılırken yardımcı olabilecek pek çok tez, makale, kitap ve derginin yanı sıra,kiisel bilgi ve arivlerden de yararlanılmıtır. Kuruluu 1930 yılına kadar uzanan,Türkiye'nin en eski mimarlık dergisi ve dönemin tanıı Arkitekt (Mimar) dergisi bata olmaküzere pek çok süreli yayın kurulu tarihinden günümüze taranmıtır.Bu çalımada yapılan alıntılar, kimi zaman düzeltilen baskı hataları dıında, bire bir orijinalmetne sadık kalınarak kullanılmıtır.Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Dönemi, Türk Mimarlıı, Mimarlık Tarihçilii, MimarlıkYazını. Evaluation of the biographies and works of architects who shaped the early Republic periodof Turkish architecture is necessary to understand the past and the present. When thementioned period investigated, many architects could be found with works on several areas. Itis worth to investigate one of these architects named Behçet Ünsal especially with his workson architectural literature.In this study, a biography and bibliography of Behçet Ünsal were compiled with investigatinghis designs, participated competitions, academic works, books and articles. This thesis consistsof six chapters. The aim and the methodology of the study and the biography of Behçet Ünsalwere given, respectively, in the first and second chapters. In the third chapter, theeducationalism of Ünsal was investigated. Furthermore, the works of Ünsal on architecture andurbanism were shown chronologically in the fourth chapter. His articles were examined indetail in the fifth chapter, and finally, in light of the foregoing documents and information,architectural aptitude of Ünsal and his works about the architectural history were evaluated inthe last chapter.Personal information and archives were used, in addition to a number of theses, articles,periodicals and books which were taken as basic sources. Many periodicals were investigatedsince their establishment dates, especially, Arkitekt (Mimar) which is the oldest architecturaljournal of Turkey.In this study, the grammatical faults were not corrected in the quoted passages with theexception of some typographic errors.Keywords: Republic Period, The Turkish Architecture, The History of Architecture,Architectural Literature. 172

Broadbent (1973, 1988), mimann formu tasarlarken izlediği yollan; `pragmatik, tipolojik, analojik, sentaktik` olarak tanımlamaktadır. Bu çalışmada söz konusu tasarlama yaklaşımları ya da yollan, mimari formun analizinde başvurulan yaklaşımlardır. Bu çalışmada söz konusu form tasarlama ya da üretme yaklaşımlanna `ikonik tasarım` adı ile bir yenisi ilave edilmiştir. Söz konusu tasanm yaklaşımlan, mimann üç boyutlu formu oluştururken izlediği süreci açıklamakta yeterli fakat onu yorumlarken kullandığımız `kavramlan` açıklama da yetersizdir. Bu nedenle bu çalışmada; söz konusu yaklaşımlar, alt kavram kümelerine aynlmış ve mimari form eleştirel metinler aracılığı ile kavramsal olarak analiz edilmiştir. Böylece formun salt görünüşte kalan fiziksel özelliklerinin yanında anlamına ilişkin simgesel değerini de ortaya çıkarmak mümkün olmuştur. Bu anlamda çalışma, mimari formun anlatım olanaklarından yararlanılarak, kavramlar aracılığı ile analizine dayalı bir `yöntem` önerisidir. Yöntemi `kavramsallaştırmadır`. Çalışmanın uygulama alanını, Cumhuriyet Dönemi Türk mimarlığı'nın son 50 yıllık periyodu içinden seçilen örnekler oluşturmaktadır. Çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; giriş ve konuya yaklaşım, çalışmanın amacı ve bu çalışmanın uygulama alam olarak belirlenen Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı'nın son elli yıllık periyodunun on' ar yıllık dönemler açısından incelenmesi ye almaktadır. Mimarlıkta form olgusunu; fiziksel özellikleri ve anlam değerleri açısından tanıtma, mimari formu oluşturan yaklaşımlara açıklık getirme ve mimari formun çözümlenmesine ilişkin literatüre dayalı bilgiler de bu bölüm içinde yer almaktadır. İkinci bölümde; yapılan çalışmalar yer almaktadır. Bu bölümde ilk olarak mimari formun kavramsal analizi üzerinde durulmaktadır. Sonraki bölümler ise yöntemin kurgulanması, örneklerin belirlenmesi ve analizine aynlmıştır. Üçüncü bölümde; bulgular yer almaktadır. Bu bölüm aynı zamanda yöntemin üçüncü aşamasını oluşturan değerlendirme aşamasıdır. Dördüncü bölümde; kavramlann, göstergebilim (semiology) kaynaklı değerlendirmesi yer almaktadır. Beşinci bölümde; sonuçlar ve öneriler yer almaktadır. Key words: form, form analizi, tasarlama yaklaşımlan, kavram, kavramsallaştırma VI The Conceptual Analysis of Architectural Form Architectural form is product of thinking activity which is known as design. Broadbent, defines the types of design as 'pragmatic, typologic, analogic, canonic'. In this study, these types of design are used architectural form analysis. One more approach is added to design types which is iconic design in this study. These types of design is useful in describing the processes in the act of designing but not enough for interpreting them. For this reason, these types of design are divided into sub-conceptual groups and architectural form is analysed through them with the help of additional texts. At this point, this study is suggestion of a method which uses concepts with the help of analysis of architectural forms. The method is conceptualization. The field study in this study is the examples chosen from Republic period of Turkey's last five decades. This study is consists of six chapters. First chapter, includes the introduction to the subject, the purpose and overview of last five decades of Turkish Republic Architecture. There is introduction of form in architecture in terms of meaning, physical aspects and literature review. The second chapter consist of studies done. There is conceptual analysis of architectural form. There is structure of method, selection of examples and analysis of them. The method has three stages: the first stage is creation of concept. The second stage is selection of examples and analysis of them according to concepts which are conceptualized. The third stage is evaluation of results of concept analysis. There are findings at the third chapter. This chapter has also evaluation stage. Findings, coming from analysis stage are evaluated with ten year periods and general evaluation of fifty year period. The fourth chapter includes findings according to semiology. The fifth chapter includes results and proposals. ^Juki^^İA Key words: Form, form analysis, design types, concept, conceptualization 40&* vn 761

ÖZET Türkiye mimarlık ortamındaki yapısal çevre problemlerine dikkat çekmek amacıyla yapılan çalışmada, düşünsel ortam, uygulama, yapı endüstrisi, eğitim ve iletişim alanlarındaki gelişmeler, toplumsal, politik ve ekonomik olaylar çerçevesinde ele alınmıştır. Günümüz problemlerini görebilmek için mimarlık, tarihsel süreç içinde, Endüstri Devrimi'nden 21.yy'a, Batı mimarlık ortamındaki gelişmeler parelelinde incelenmiştir. Böyle bir ele alışla hem Batı'daki ilerlemelerin Türkiye mimarlık düşünce ve pratiğine, mesleki formasyon gelişimine, mimari üretim ve tanıtım süreçlerine yansımaları, hem de ülkenin kendi sosyo-ekonomik koşullan içinde mimari faaliyetlerinde ortaya çıkan problemler birarada değerlendirilmiştir. Türkiye MhnarlığTnm modernleşme sürecinde, geçmişten günümüze kadar taşıdığı, bugün de sürdürmekte olduğu problemlerinin, başlıca üç nedenden; eğitim ve formasyon yetersizliği, iletişim eksikliği, işleyiş ve uygulamadaki aksaklıklardan kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Eğitim ve formasyon yetersizliği, ortaya konulan ürünlerin niteliğini belirlemekte, iletişim eksikliği, mesleki pratiklerin tanıtılması ve tartışma ortamlarının doğmasını engellemektedir. Mimarlık kültürünün yeterli ölçüde oluşmamasından dolayı uygulamada hatalar yapılmakta, bu sorunun da kaynağı eğitimde bulunmaktadır. Tezin son bölümünde, bir bina örneği üzerinden, Türkiye'de iyi bir yapı yapmamn hangi şartlarda gerçekleşebileceğinin cevabı aranmış, mimarlıkta sorun olarak öne çıkan noktaların (eğitim, iletişim, işleyiş) düzelmesiyle bütünsel anlamda nitelikli yapısal çevrelere sahip olunabileceği vurgulanmak istenmiştir. vu SUMMARY In this thesis, in order to attract attention to the problems of built environment in Turkey, intellectual milieu, fields of practice, industry of construction, education and communication were considered with the social, political economical conditions. Owing to perceive today's problems, architecture was studied parallel with the developments of Western architectural milieu in the historical process from the Industrial Revolution up to 21st century. The effects of development of Western architectural milieu in the progress of intellectual, practical, professional formation and process of products and introduction of Turkish architecture, and also the problems appeared in architectural activities with the social and economical conditions of Turkey are both evaluated. It was seen that, in the process of modernization of Turkish architecture, the problems carried from the past still existed and they were consisted of insufficiency of education, formation, lack of communication and defects of application. Insufficiency of education and formation determinate the quality of products, lack of communication obstructs developments of argument and introduction of professional practices in the architectural milieu. Because the architectural culture hasn't formed enough, faults are made in application. And the reason of this problem can be found in the system of education. In the last part of the thesis, an answer was tried to give to the question: `how a good building can be made?` by the help of an example of a building. As a conclusion it was emphasized that, if the problems of Turkish architecture (in education, communication and application) were overcame, we might have qualified built environment. viu 140

II ÖZET Antik Mısır'dan, Endüstri Devrimine ve günümüze kadar, tarih boyunca mimarlık, toplumların sosyal ve kültürel yapısının, ekonomik ve teknolojik olanaklarının, bilim ve sanat anlayışının gelişmesinin ve birikiminin yansıtıcısı olmuştur. Milletlerin politik ve ekonomik yönden en güçlü oldukları devrelerde, kültürel yönden de en verimli çağlarını yaşamışlardır. 16'ncı yüzyılda Osmanlı Devleti politik, ekonomik ve sosyal yönden en gelişmiş devrini yaşarken, o dönemde yapılan Selimiye Camisi de en başarılı mimari yapıt olmuştur. Ancak 17'nci yüzyıldan sonra gerilemeye başlayan Osmanlı Devleti'nin kültür ve sanatında da benzer yozlaşma ve çürüme başlamıştır. Bu bağlamda, Cumhuriyetin kuruluşundan 1980'lere kadar Türk Mimarlığının, o dönemin sosyo-politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel altyapısı ile karşılıklı etkileşimi sonucu geçirdiği değişimler ve etkilenme biçimleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Genelde Türkiye'den özelde İzmir'den dönemin özelliklerini yansıtan mimari örnekler saptanarak, geçirdikleri biçimsel ve bağlamsal dönüşümleri değerlendirmek amacıyla bu çalışma dört bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde; çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde; Cumhuriyetin kuruluşu ile Türkiye'de başlayan çok yönlü batılılaşma ve modernleşme yolunda, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamların değişimi, yaklaşık onar yıllık beş dönemde ele alınarak, mimarlık alanı ile karşılıklı etkileşimi sonucu meydana gelen mimarlık ürünlerinin, farklı mimarların ve tarihçilerin görüşlerinden yararlanılarak incelenmekte ve değerlendirilmektedir.Ill Üçüncü bölümde; ikinci bölümde incelenen Türkiye'deki gelişmelerle eş zamanlı olarak, 1923-1980 yılları arasında diğer kentlerden farklı tarihsel, ekonomik ve kültürel konuma sahip İzmir kenti özelinde, belirlenen amaçlar doğrultusunda, İzmir'in sosyo-ekonomik ve kültürel değişimler sonucu şekillenen mimarlık ortamının ve örneklerin, Türkiye'deki genel eğilimlerle karşılaştırılarak, yine farklı mimarların ve tarihçilerin görüşlerinden yararlanılarak değerlendirilmektedir. Dördüncü ve son bölümde ise; tez kapsamında incelenen bölümlerin genel bir değerlendirilmesi yapılarak, elde edilen sonuçlar belirtilmektedir. IV ABSTRACT During the history, architecture has been a result of the social and cultural position of societies, economic and technologic possibilities, the development and accumulation of science and art comprehension from ancient Egypt to Industry revolution and up till now. When the nations become strongest from the point of politikal and economical way, they were very productive for culture. In the 16.th century, while Ottoman Empire was living the most popular time from the point of political and economical and social attitude, Selimiye mosque was the most succesful/unique building which was built at that time. But Ottoman Empire's cultures and arts began to regress after the 17.th century. So from the establishing of Republik to 1980's, the changings of Turkish architecture which were the cause of that times, social and cultural substructure which mutual communicated and sorts of effection was tried to be clear. Generally from Turkey, especially from İzmir architect patterns which shows that time facilities that work separeted to four chapters with the aim of utilization formal contextual changings by determing. The first chapter deals with the aim, context and method of the study. The second chapter examines and evaluates the field of architecture and the architectural producta that have erected as a result of the mutual influence with an insight to the views of various architects and historians. The focus is - in five periods of approximately ten years - in relation to the changes within the social, ekonomic and cultural environments of Turkey as a result of multi-routed westernization and modernization activities emerging with the founding of the Republic.V In the third chapter, in relation with the developments in Turkey during the same era, Izmir in specific and the impact of its socio-economic and cultural developments characteristics between 1923 and 1980 - which vary from the historical, economic and cultural standing of other cities - upon the architectural field and its models have been evaluated with reference to the general tendencies in Turkey and, once again, with an insight to the views of various architects and historians. The fourth and final chapter engages in a general evaluation of the chapters reviewed within the scope of the thesis report and an emphasis of the findings achieved. 234

ÖZ MİMARLIK VE MODA: TÜRKİYE'NİN BATILILAŞMA SÜRECİNDE MİMARLIKTA MODA OLGUSUNUN OTEL MİMARİSİ ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ Savaşkan, Erkmen MA, Mimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı Danışman: Öğr.Gör. Aydan Balamir Ocak 1996, 110 sayfa Bu araştırma, Türkiye'nin batılılaşma süreci ve bu doğrultuda gerçekleştirilmeye çalışılan kültürel değişim programı süresince oluşan Türk mimarlığında popüler ya da moda olanın yerini ve etkilerini irdelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma boyunca mimarlıkta moda kavramı ve modanın mimarlıktaki yeri, süreç içerisinde gerçekleşmiş olan sosyal ve siyasi gelişmeler ve bunların mimarlık üzerindeki yansımaları çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Türkiye'nin içinden geçmekte olduğu bu batılılaşma ve kapitalistleşme hareketi, doğal olarak, bir topyekün kültürel değişim gerektirmektedir. Hedeflenen, moda olgusunun ya da bir başka deyişle, popüler olanın bu süreç içerisinde aşınmaya İİİuğrayan kültürel değerlerin ve tarihsel köken kavramının yerini tutabilecek bir olgu olarak ortaya çıkıp çıkmadığı sorusunun peşinden gitmektir. Araştırma, batılılaşma süreci içindeki Türkiye'nin geçirmiş olduğu önemli sosyal değişim dönemleri ve bu dönemlerde inşa edilmiş ve zamanlarının özelliklerini iyi yansıttığı düşünülen dört otel binası üzerine temellendirilmiştir: Pera Palas (19.yüzyıl), Ankara Palas (Cumhuriyet' in kuruluşu), İstanbul Hilton (liberal ekonomi ve bunun sosyal gereklerine geçiş), Ankara Hilton (çoğulcu dönem ve arabeskleşme). Büyük otel binalarının seçilmiş olması ardındaki düşünce, bu binaların batılılaşma dönemi esnasında Türk mimarlık söylemine batıdan giren bir fonksiyon oluşları ve aynı zamanda sosyal değişimleri ve onların mimarı reprezantasyonlarmı rahatça izlemeye olanak sağlayan, günlük ve toplumsal hayat merkezleri teşkil etmeleri esasına dayanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Moda, Batılılaşma, Kapitalizm, Kültürel Değişim, Sosyal Yaşam, Otel. iv ABSTRACT ARCHITECTURE AND FASHION: INDICES OF THE TURKISH WESTERNIZATION PROCESS THROUGH THE STUDY OF THE 'FASHIONABLE' IN HOTEL ARCHITECTURE Savaşkan, Erkmen MA, Department of History of Architecture Supervisor: Inst.Aydan Balamir January 1996, 110 pages This thesis is about the position and impacts of the 'fashionable' in/on Turkish architecture within the process and period of the transformation towards westernization. It is a trial of observing the concept of the popular in architecture through sociological and ideological developments and their reflections on the Turkish architectural scene in their current period. The aim is to trace the question whether fashions can be (or were) taken as a replacement of history and tradition within a period where the rejection of thelatter was on plan for the sake of cultural transformation towards western capitalism. As cases to reflect upon, great Hotel buildings are chosen, taking care that each of these would mark an important period of social change: Pera Palas, Ankara Palas, Istanbul Hilton and Ankara Hilton. The motivation leading to this choice was going after their items of constituting centers of daily and social 'high life' out of which social (therefore, ideological) changes and their representations through architecture can be observed. Keywords: Fashion, Westernization, Capitalism, Cultural Transformation, Social Life, Hotel. 110

ÖZET 30 ' lu yılların, Türkiye Cumhuriyeti ' nin mimarlık tarihindeki özel yeri mimarlığın bu dönemde üstlendiği yoğun ideolojik yüke dayanır. 30 'lu yılların başlarında devrimci devletin her alandaki yaptırımının artmasıyla başlayıp 40 'lı yıllara gelindiğinde devrimin artık tamamlanmış olarak kabul edilmesiyle sona eren bu tepeden tırnağa 'devrimci' dönemin mimarlığı da devrimin iç çelişkilerini ve tartışmalarını yansıtır. Devrimin ideolojisi ve dönemin mimarlığı arasındaki bu sıkı ilişki o dönemde mimarlığın varolduğu çevrenin devrimci elitlerin sınırları içinde kalmasına dayanır. Bu tez 1930 'lu yıllarda Türkiye'de üretilmiş olan, özellikle sivil mimarlık ürünlerinin dönemin yayınlarının taranması yoluyla saptanmasını hedefleyen bir ön çalışmanın oluşturduğu fikre dayanıyor. Sözkonusu tarama sırasında sergi pavyonları, sergi düzenlemeleri ve bayram takları gibi bazı geçici mimarlık ürünlerinin çok nitelikli olduğu dikkati çekmiştir. Bu eserler propaganda işlevli oldukları için, dönemin ideolojik geriliminin de korporal ifadesi gibidirler. Aslında sözkonusu dönemde mimarlık tümüyle ideolojik bir bağlamda ele alınmıştır. Ama geçici ürünlerin ayrıca, hem deneyselliğe yatkmlıklarıyla, hem de eski, durağan ve kalıcı olanın karşısına yeni, devingen ve geçici olanı koyan tepkisel ve eleştirel bir tavrın ifadesine olanak tanımalarıyla, tüm avangard hareketlerde önemli bir rolü vardır. Bu olgu gözönünde bulundurularak, sözkonusu geçici mimarlık ürünlerinin modernleştirici devrim ideolojisi ile bağlantılı olarak incelenmesinin ilginç sonuçlar getireceği kanısına varılmıştır. Yapılan çalışmanın ortaya koyulmasında öncelikle modernizm kavramı ve Modern Mimarlık Hareketi' nin dünyayı değiştirme iddiası üzerinde durulmuştur. Modernleştirici devrim ideolojisinin içerdiği yönelişler ve ikilemlere ve bu arada Batı dışına özgü modernleştirici devrimlerin pratikteki biçimlenmesiyle Avrupa faşizminin paralellik ve farklarına değinilmiştir. Bu çerçeve içinde geçici mimarlığın nasıl biçimlendiği, seçilmiş fotoğraflarla da desteklenerek incelenmiştir. Türk devriminin ideolojisinin ve içerdiği ikilemlerin anlaşılır kılınması amacıyla devrimin 19. yüzyıla uzanan teorik altyapısı ve sıkı ilişki içinde olduğu ekonomik olgular ortaya koyulmuştur. 1930' lara gelindiğinde devrimin başlıca ideolojik problemlerinin olgunlaşarak dönemin mimarlığına nasıl yansıdığı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, fotoğraflı kaynaklardan derlenen geçici mimarlık örneklerine dayanarak, devrimin temel ideolojik problemi olan kimlik arayışının bu ürünlerde nasıl ifade bulduğu incelenmiştir. Derlenen örnekler ağırlıklı olarak 30` lu yıllardan olmakla birlikte 19. yüzyılın ikinci yarısından başlar. Böylece geçici mimarlığı üreten devrimsel sürecin tüm aşamalarıyla kavranabileceği düşünülmüştür. -x- SUMMARY Ephemeral Architecture in the Modernizing Revolutions and the Case of Turkey in the 1930s The distinction of the 1930s in the architectural history of the Turkish Republic is due to the ideological load that was shouldered by architecture. Beginning with the increase in the etatist behavior of the revolutionary government in the early 30s and coming to an end with the revolution being regarded as completed early in the 40s, this was a 'revolutionary' period from head to toe. The entire architecture of this period reflects the internal contradictions and discussions of the revolution. This strict connection between revolutionary ideology and the architecture of the 30s is due to the fact that in that period the circle in which architecture existed (the circle which produced, bought, criticised, discussed architecture), was limited within the borders of the revolutionary elites. The architecture of the 30s reflects the two following ideological problems most prominently: 1- The intellegentsia that plan£ the modernizing revolutions basically aiire> a total enlightenment and regards industrialization as an instrument towards this aim. Revolutionary governments come to power to realize the aims of the intellegentsia. However, they focus on independent industrialization which is the first obligatory step and may intrumantalize the institutions that theoretically should be leading to a far-reaching enlightenment. Essentially, the idea of an enlightenment being realized by the state is extremely paradoxical. Therefore, the revolutionary governments ' idea of enlightenment is always much more superficial than the revolutionary intellectuals'. This superficiality is unavoidable in the practice of modernizing revolutions, because these revolutions are attempts of an etatist 'short-cut modernization' specific to societies that have been left behind in the industrialization process, thus the Enlightenment process in the West. -xi-In the case of Turkey, consideration should be given on the fact that an Ottoman modernizing theory existed from the first half of the 19th century and that the identity of the intellectual was closely related to that theory. The revolutionary elites that had its roots in that theory obtained political power step by step through a political revolutionary process from 1908 to 1923. Therefore, the common point of view (which is a mostly official point of view) that claims that modern art and literature developed thanks to the revolutionary government of the Republican (Cumhuriyet) era, doesn't reflect the complete truth. What's more, the Republican state owes its existence to the revolutionary theory that flourished within the 19th century circles of Ottoman literature. The superficiality of the modernism of the revolutionary state in comparison to the more profound modernism of the modernizing intellectuals can be observed in architecture, too. Looking back at the architecture of the 1930s in Turkey, it becomes obvious that the buildings that most prominently reflect modernism are civil buildings, while the greatest official buildings erected by the state (most of which were designed by foreign architects) don't reflect as modernizt claims. The state did not take up the profound critical approach and the revolutionary claim which are at the core of modern architecture, but instead only its 'totally new' (rejecting the old) and 'rationalist' (secular) image. The theoretical background of modern architecture where a new type of society was planned, was more effective in civil architecture. Still, there were not two totally different architectural approaches present. The difference was only a difference in profundity (/superficiality). Basically, the common choice of the architects and the state was towards modern architecture. 2- The development of the revolutionary theory in pre- revolutionary Ottoman Empire had been parallel to the formation of a national conciousness. Further in the post- revolutionary period, ' Turkish 'ness was stressed increasingly by the revolutionary elites in order to generate a secular identity. As a result, on the one hand the question of defining a secular and Turkish identity, and on the other hand the question of defining a Turkish, i.e. extremely local revolutionary identity, were the two basic ideological problems of the revolution. These two questions actually never found a true answer, quite naturally, because (1) national identity in the late Ottoman period had developed in a religious context and (2) modernizing revolutions theoretically aim universalisation. -xii-The architectural discussions of the 30s in Turkey focused on a search for `a national revolutionary architecture` (milli bir inkılap mimarisi). This search was defined by the permanent dispute of two paradigmatic approaches, namely modern architecture on the one hand, and nationalism on the other. The architectural theory of that period developed around the search for a local character within the limits of modern architecture. limits The main idea of this thesis arose from a preceding study aiming the collection of architectural works of the 30s in Turkey, by scanning -mostly periodical- publications of that period. Through that scanning process, some ephemeral works of architecture, e.g. exhibition pavillions, festive gates and decorations, drew the attention with their high architectural quality. Thanks to their propaganda function, these works seem to be the corporal expression of the ideological tension which I tried to define above. (It should be taken into account that in that period of etatist economy, the ideological dimension of commercial exhibitions, too, was prominent.) Actually, in that period, architecture as a whole was being considered in an ideological context. However, ephemeral architecture seems to deserve being emphasized for the following: by being appropriate for experimental approaches and by offering expression to a critical/reactionary mode that replaces the old, static and permanent with the new, dynamic and temporary, ephemeral works have an important role in the avant-garde movements (e.g. the theatre at Bauhaus, demonstrations of the Dada movements, mass festivals of the Russian avant-garde etc.). Considering this fact, it has been assumed that a study of the ephemeral works of architecture mentioned above, in relation with the modernizing revolutionary ideology, might lead to interesting results. plan Presenting the study that was made, primarily the concept of modernism has been discussed, and the claim for changing the world by the Modern Movement in architecture has been stressed. The directions and dilemmas of the modernizing revolutionary ideology and by the way, the parallelities and differences between the practice of modernizing revolutions and European faschism, have been mentioned. The formation of architecture, especially ephemeral architecture within this general frame has been analysed with the support of selected visual material. To make comprehensible the dilemmas that are intrinsic to the ideology of the Turkish revolution, the theoretical -xxix-background and related economic circumstances, stretching back to the early 19th century, have been presented. It has been then discussed how in the 1930s the century-long development of basic ideological problems were reflected in architecture. In this context, with the help of collected photographs of ephemeral works, it has been analysed how the revolution's search for an identity found an expression in ephemeral architecture. A great majority of the collected examples are of the 1930s; however, they start from the second half of the 19th century. Thus, the comprehension of the entire revolutionary process has been aimed, with a particular stress on the 1930s. The plan of the study is as follows: -Introduction. Revolutionary Claims of the Modern Movement in Architecture -1st Chapter. Ephemeral Architecture in Modernizing Revolutions 1.1. Common Dilemmas of Modernizing Revolutions 1.1.1. Fascism 1.1.2. Nation 1.1.3. Communism 1.2. Temporariness in Revolutionary Architecture 1.2.1. Search for an ideal Order-ideal City 1.2.2. The World Exhibitions 1.2.3. Temporariness in the Avant-garde 1.2.4. The Russian Avant-Garde 1.2.5. The Contradictory Relationship of Fascism and the Avant-Garde 1.2.6. Modern Movement in Mexico and Brasil -2nd Chapter. Economic and Ideological Phenomena That Define the Architectural Milieu of the 1930s in Turkey 2.1. The Economic Structure and the State 2.1.1. Economic Dependency in the Late Ottoman Period 2.1.2. The Period of Liberal Economy after the War of Independency 2.1.3. Etatist Economy 2.2. The Revolution and the Ideological Background 2.2.1. Revolutionary Dilemmas 2.2.2. National Identity, Nationalism, the Nation- State -3rd Chapter. Works of Ephemeral Architecture in the 1930s in Turkey 3.1. Modern Art Movements in Turkey 3.1.1. The Impact of the Military Schools on the Modernization in Arts 3.1.2. Sanayi -i Ne fi se 3.1.3. The Generation of 1914 and the First Artists' Communities 3.1.4. Müstakiller (Independents) and the `D` Group -xxv-3.1.5. The Reflection of the Ideological Milieu of the 1930s on Arts 3.2. The Architectural Milieu 3.2.1. The Background of the Evaporation of the First National Style 3.2.2. The Role of the State in the Architectural Activity Throughout the Country 3.2.3. The Reaction to Foreign Architects 3.3. The Search for a Revolutionary Identity in the Works of Ephemeral Architecture -Conclusion. Proposals Towards Comparative Studies on the Architecture of the Turkish Revolution results During the study, the main deficiency was caused by not being able to reach studies on the relation of modernizing revolutions to the universal project of modernization. Whereas, the claim of the Western modernism to modernize the rest of the world, shouldn't be disregarded. The chronological superposition of two phenomena, namely the reign of the Modern Movement, and the period in which most of the modernizing movements in the non-Western world were realized, is obviously not sheer coincidence. Profound and comparative studies (existing or to be made in the future) on this ' coincidence1, can lead to new interpretations on the approaches of modernizing elites to modern architecture, in Turkey or elsewhere. With all the advantages that the early Turkish Republican architecture offers to scholars that choose to look at architectural phenomena through the glasses of other disciplines, thanks to its ideological implications, it is quite surprising that available studies -that I could reach- on this subject are very few. I hope that this thesis, at least, stresses the gap in this area. -xv- 139

IV ÖZET Çalışmanın konusu; `Sedad Hakkı Eldem'in Mimarlık Anlayışı ve Eserleri Üzerine Bir înceleme`dir. Türk mimarlık tarihi incelendiğinde diğer sanat dallarında olduğu gibi mimarlıkta da bir çok değişimin yaşanmış olduğu gözlenir. 1930'lu yıllardan başlayarak Cumhuriyet'in ilanı ile bu değişime neden olan pek çok olay ve akım yaşanır. Bu olay ve akımların büyük bir kısmı ise S.H.Eldem adı ile anılır. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı'nın etki odaklarından birisi belkide en önemlisi olan Eldem'in, konu olarak seçilmesindeki amaç, çalışmada izlenilen yöntem, Eldem'in kişiliği, hayatı ve yaptığı çalışmalar Birinci Bölümde anlatılmıştır. îkinci Bölüm Eldem'in mimarlık anlayışına yön veren etkenlerin incelendiği bir bölümdür. Mimarlık anlayışının temelini oluşturan bu etkenler Eldem'in kendi yorumlarından yola çıkılarak şekillendirilmiştir. Bunlar `Rölöve Çalışmaları`, `iç Mekan Düzenleme Çalışmaları`, ve `Yabancı Mimarların Etkileri`dir. Bu etkileri Eldem hiç bir zaman bire-bir aynen kullanmamış, kendisiyle uzlaştığı oranda özgün hale getirerek kullanmıştır. Mimarlık anlayışının ödün vermez kuralları kapsamında gerçekleştirdiği eserlerinin Türk Mimarlık Tarihi' ne etkileri Üçüncü Bölümde toplanmıştır. `İlk Dönem Çalışmaları` ile başlayan bu etkileşim `Milli Mimari Semineri` ve `Ü.Ulusal Mimarlık Dönemi` ile devam eder, `Yığma ` ve `Beton Yapı Uygulamalarıyla da günümüze ulaşır. Sonuç Bölümünde ise; bu etkileşimin görsel olarak güçlendirilmesi amacıyla 1920'lerden başlayarak beşer yıllık dönemlerde, ülke mimarisindeki önemli akım ve olaylar, çeşitli mimarlann bu dönemlerdeki eserleri ile Eldem'in eserlerinin bir karşılaştırılması yapılmıştır. Bu tablo ile S.H.Eldem'in Türk mimari geleneğinin modüler ve mekansal özelliklerinin geliştirilmesiyle oluşan çağdaş bir yenilik yarattığı ve 20.yy.Türk Mimarlığı'nı eserleri ile etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. SUMMARY The theme of this study is `The Architectural Intelligence and Works of Sedad Hakkı Eldem`. It is seen that lots of changes has occured on architecture, as like the other arts, when the Turkish architectural history has been examined. Lots of events and periods which cause that change had been lived, since 1930's, after the declaration of the Republic. Many of these great events and periods are remembered with the name of Sedad Hakkı Eldem. In the first chapter, the aim of choosing Sedad Hakkı Eldem as a subject, who is one of the most important influenced persons of the Republic Period Turkish Architecture, the method used in the study, the personality, life and works of Sedad Hakkı Eldem is explained. In the second chapter the actives those direct the architectural intelligence of Sedad Hakkı Eldem are examined. Those actives which occures the base of the architectural intelligence of Eldem are formed by his own interpretations. These works are `The Restoration Wors`, `Interior Design Works` and `The Effects of Foreign Architects`. These are his spesific works. The effects of his works those he produced by the stable rules of architecture to the Turkish Architecture History are explained in the third chapter. The influency began with `His First Period Works` goes on by `Seminar on Natural Architectural Wave` and `Il.Period of National Architecture` and leads today by `Mass and Reinforced Concrete Buildings`. In the conclusion chapter the important events and periods of the country, the comparison of the works of different architects and the works of Eldem in five years periods since 1920's to strengthen this influency. By this table, as a conclusion, it is said that Sedad Hakkı Eldem has created a contemporary renovation by developing the Turkish Architectural Custom and effected 20.century Turkish Architecture by his works. 116

ÖZET TARÎHSELCÎLÎK VE MİMARLIK TÜRK VE BATI MİMARLIĞINDA TARÎHSELCILÎK YORUMLARI ÎÇÎN KAVRAMSAL BÎR ÇERÇEVE ALTAN, T. El van Yüksek Lisans Tezi, Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı Tez Yöneticisi : Prof. Dr. înci Aslanoğlu Eylül 1991, 154 sayfa. Bu çalışma tarihselcilik ve mimarlık ilişkisini konu edinmektedir. Değişik tarihselcilik yorumları, Türk ve Batı mimarlığının tarihsel gelişimleri içinde, özellikle Türkiye'deki çağdaş gelişmelere ağırlık verilerek, araştırılmış ve karşılaştırılmiştır. Bu ilişkinin anlaşılması için, birinci bölümün iki alt bölümünde, 'tarihselcilik' kavramı açıklanmaya çalışılmıştır. îlk alt bölümde, kuram, yaklaşım ve sanatsal uygulama olarak değişik anlamlarıyla tarihselcilik incelenmiştir. îkinci alt bölümde ise, bu üç değişik anlamda tarihselcilik ve mimarlık ilişkisi araştırılmıştır. îkinci bölümde, tarihselciliğin Batı mimarlığıüzerindeki etkileri, Rönesans'tan günümüze dek mimari gelişmelerin anlatıldığı üç alt bölümde araştırılmıştır. Tarihselciliğin Türk mimarlığı üzerindeki etkileri üçüncü bölümde incelenmiştir. Bu bölüm de, Osmanlı imparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti' ndeki mimari gelişmeleri, tarihselci etkiler açısından inceleyen, üç alt bölüme ayrılmıştır. Sonuç bölümünde, Batı ve Türk mimarlığı karşılaştırılmış, Batı'daki gelişmelerle Türkiye'deki kimlik sorununun Türk mimarlığı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Böylece, çağdaş mimari gelişmeler - özellikle Türkiye'deki -, kuram, yaklaşım ve sanatsal uygulama olarak tarihselcilik ve mimarlık arasındaki ilişki açısından, açıklanmaya çalışılmıştır. vı ABSTRACT HISTORICISM AND ARCHITECTURE A CONCEPTUAL FRAMEWORK FOR INTERPRETATIONS OF HISTORICISM IN CONTEMPORARY TURKISH AND WESTERN ARCHITECTURE ALT AN, T. Elvan M. A. in History of Architecture Supervisor : Prof. Dr. tnci Aslanoglu September 1991, 154 pages. This study is about the relation between historicisra and architecture. It examines and compares interpretations of historicism in Turkish and Western architecture in their historical developments, giving the contemporary developments, especially in Turkey, in detail. In order to understand this relation, an attempt is made to explain the concept of 'historicism' itself in the two sections of the first chapter. The first section deals with the meanings of historicism as a theory, an attitude and an artistic practice. The second section is about the relation of historicism and architecture in terms of these three meanings. The second chapter examines the effects of historicism iiion Western architecture in three sections, giving the different architectural developments from Renaissance until today. The effects of historicism on Turkish architecture are examined in the third chapter, which is also chronologically divided into three sections, dealing with the architectural developments of the Ottoman Empire and the Turkish Republic in terms of historicist effects. By comparing Western and Turkish architecture and investigating the influences of the Western developments and the identity problem in Turkey on Turkish architecture, the contemporary architectural developments, especially in Turkey, are tried to be explained in the conclusion, in terms of the relation between architecture and historicism in its three meanings as a theory, an attitude and an artistic practice. IV 154