Search

ÖZET Örgütsel kültür kavramı, 1980'li yılların başından itibaren örgüt ve yönetimle ilgili olarak üzerinde çok tartışılan kavramlardan biridir. Bir bakıma bu kavram, örgüt ve yönetim kuramı üzerinde son yıllarda yapılan çeşitli tartışmalar içinde ortaya çıkmıştır. Bu kavram, örgüt ve yönetimle ilgili geleneksel konu başlıkları olarak liderlik, yapı, amaç, strateji, çevre gibi birtakım değişkenlerin yeniden yorumlanmasında da temel kavram durumuna gelmiştir. Örgüt kuramcıları, genel olarak örgütlerin paylaşılan belli kültürel sayıltılar ve değerler çevresinde toplanmış insanlardan oluşan `küçük toplumlar` olarak görülebileceğini kabul etmektedirler. Eğitim örgütlerinin yapı, amaç ve işlevleri yönünden özellikleri göz önüne alındığında bu örgütlerin de kültürel açıdan ve örgütsel kültür yönünden çözümlenmesi uygun bir yaklaşım biçimi olmaktadır. Bu noktadan hareketle, araştırmada öncelikle örgüt, yönetim, kültür ve örgütsel kültür kavramları açıklanmış; bunlara ilişkin çeşitli kuram ve yaklaşımlar ana çizgileriyle özetlenmiştir. Daha sonra da örgütsel kültür kavramı, geliştirilen bütüncül bir model içinde, temel sayıltılar, temel değerler, semboller ve uygulamalar olmak üzere üç temel başlık altında çözümlenmiştir. Araştırma, bu kültürel öğelerden temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın problemi şöyle ifade edilmiştir: İlkokullarda görevli yönetici ve öğretmenlerin, çevreyle ilişkiler, gerçek, insan, insan eylemleri ve insan ilişkilerinin doğasıyla ilgili olarak paylaştıkları temel sayıltılarla örgütsel uygulamalara ilişkin algılan yönünden örgüt kültürünün ilkokullardaki durumu nedir? Araştırma, tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda görevli yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma,söz konusu evrenden A ve B grubu okullar içinde yer alan okullardan seçilen 5'er ilkokuldan oluşan toplam 10 ilkokul üzerinde yapılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler nicel nitelikte veriler olup söz konusu veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen bir anketle toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde istatistiksel teknikler olarak ortalama, standart sapma, standart hata, t testi ve faktör analizi kullanılmıştır.Araştırmanın bulguları şöyle özetlenebilir: 1. Temel sayıltılarla ilgili olarak yönetici ve öğretmenler, en çok insan eylemlerinin doğasına ilişkin sayıltılar kapsamında yer alan işin doğası konusunda genel bir uzlaşma içindedirler. 2. tlkokullardaki örgütsel uygulamalarda, örgüt kültürünün işbirliği, dostluk, güven, yardımlaşma, destekleme gibi toplumcu özellikleri öne çıkmaktadır. 3. Paylaşılan bazı temel sayıltılarla örgütsel uygulamalar arasında anlamlı farklılıklar vardır. 4. Paylaşılan temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden ilkokullar genelde aynı kültürel özelliklere sahiptir. 5. Erkek ve kadınlar arasında, paylaşılan temel sayıltılar yönünden anlamlı farklılıklar vardır. Sözkonusu grupların örgütsel uygulamalara ilişkin algıları arasındaki farklılıklar ise daha azdır. 6. Temel sayıltılar ve örgütsel uygulamalar yönünden örgüt kültürünü oluşturan değişkenlere ilişkin sayısal verilere ayrı ayrı faktör analizi uygulanmıştır. Bu analiz sonucunda sayıltılar ve uygulamalar yönünden örgütsel kültürle ilgili olarak 6 temel faktör belirlenmiş; söz konusu faktörler, araştırmacı tarafından adlandırılmaya çalışılmıştır. III SUMMARY The concept of organizational culture is one of the concepts related to organization and management which have been discussed since 1980's. This concept can be considered to be occured as a result of the discussions made on organization and administrative theory. The concept can be seen to be the umbrella concept of reinterpretation of the subject titles concerning organization and management such as structure, purpose, strategy, environment and leadership. Organizational theorists have recognized that organizations may be viewed as mini- societies based upon commonly-held cultural values and assumptions. The features of educational organizations concerning purpose, function and structure need to be analyzed with cultural approach. In this research the theories and the approaches concerning were summarized organization, management, culture and organizational culture. Organizational culture was analyzed in the model including basic assumptions, basic values, symbols and organizational practices. The research was realized on basic assumptions, perceptions releated to the organizational practices at elementary schools' principals and teachers. The research problem is that which assumptions concerning the nature of human relationship with environment,, the nature of reality, the nature of human nature, the nature of human activity, the nature of human relationship principals and teachers at elementary school share. What kind of organizational culture is dominant at elementary schools from the point of organizational practices and the shared assumptions indicated above. Descriptive research method was used in this study. The population is elementary schools' principals and teachers in Eskişehir. Ten schools from group A and B were selected as the sample of this study. Quantitative data were used in this research. The data were gathered according to the questionnaire prepared by the researcher. Mean, standard deviation, standard error, t test, factor analysis were used to analyse quantitative data. IVThe findings of the study can be summarized as follows: 1. Teachers and principals mostly share the same assumptions related to nature of work in basic assumptions. 2. Collective cultural features such as cooperation, loyality, security, assistance, support are more important in organizational practices of elementary schools. 3. There are significant differences between some of shared assumptions and the practices of the indicated assumptions. 4. Elementary schools generally have got the same features from the point of the shared basic assumptions and organizational practices. 5. There is significant difference between females and males from the point of basic assumptions. The differences in the perceving of organizational practices is less between the two groups. 6. Factor analysis was made on the quantitative data related to basic assumptions and organizational practices. At the end of the analysis six basic factor were found concerning basic assumptions and organizational practice. These factors were tried to be named by the researcher. 233

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Kayıt no: 6260, Bu araştırmanın amacı, 'Ortadereceli okullarda okul-aile birliklerinin görevlerini ne ölçüde yerine getirdikleri' nin saptanmasıdır. Bu amaca bağlı olarak altı alt problem oluşturulmuştur. Araştırmanın evrenini, Eskişehir il merkezindeki genel liselerde çalışan yönetici ve öğretmenlerle, bu okullara devam eden öğrencisi bulunan veliler oluşturmuştur. Evreni oluşturan yedi genel liseden mevcut 540 yönetici-öğretmen ve 5594 veliden, örneklem ölçütlerine uygun olarak 134 yönetici-öğretmen ve 332 veli örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem gruplarına göre uygulanan anketlerden yönetici öğretmen grubunda 117'si, veli grubunda da 289'u değerlendirme kapsamı içine alınmıştır. Araştırmada temel veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır. Anketlerin birinci bölümünde temel özellikler yönünden yönetici-öğretmen ve veli dağılımını gösteren 4 madde yer almıştır. Her iki örneklem grubunda da ortak olarak yer alan ikinci bölümde ise, okul-aile birliklerinin ilgili yönetmelikten özetlenen görevleri 15 madde halinde yer almıştır. Her görevin yapılma derecesine ilişkin olarakda beşli bir seçenek sistemi kullanılmıştır. Kullanılan anketler araştırmacı tarafından geliştirilmiş, dağıtılmış ve toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin çözümlenmesinde dağılım tabloları düzenlenmiş, frekans, yüzde, medyan (ortanca) kullanılmış, yüzdelerle karşılaştırmalar yapılmış, gruplararası görüş farklılıklarının belirlenmesinde ve bunların anlamlılık düzeylerinin saptanmasında kay kare çözümlemesinden yararlanılmıştır.

Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarını gerçekleştirme düzeylerini, öğrencilerin sınıf iklimi ile ilgili görüşlerini ve öğretmen liderliği davranışlarının sınıf iklimine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemektir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma evrenini İnegöl ilçesi merkez ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve öğrenciler oluşturmuştur. Araştırmada öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarını gösterme düzeyini belirlemek için öğretmen liderliği ölçeği, öğrencilerin sınıf iklimi ile ilgili görüşlerini belirlemek için sınıf envanterim kullanılmıştır. Öğretmen liderliği ölçeği dört boyuttan, sınıf envanterim beş boyuttan oluşmaktadır.Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin en çok gösterdiği öğretmen liderliği davranışı bireysel farklılıklara saygılı davranmaktır. Okulla ilgili her türlü etkinlikte aktif rol alırım ise en az gösterilen davranıştır. Öğrencilerin sınıf iklimi ile ilgili en çok katıldıkları görüş sınıfım eğlencelidir iken en az katıldıkları görüş sınıfımdaki çoğu öğrenci ödevlerini nasıl yapacağını bilir olmuştur.Bu araştırmada elde edilen bulgulara göre; öğretmenlerin öğretim liderliği davranışlarını gerçekleştirme düzeyinin en yüksek olduğu boyut öğretim becerileridir. Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarını gösterme düzeylerinde kademe değişkeninin etkili olduğu gözlemlenmiştir.Öğrencilerin sınıf iklimi ile ilgili görüşlere katılım düzeyinin en yüksek olduğu boyut zorluk olarak saptanmıştır. Öğrencilerin sınıf iklimi ile ilgili görüşlerinin öğrenim görülen kademeye göre farklılaştığı fakat SBS başarısına göre değişiklik göstermediği saptanmıştır.Araştırma sonucunda öğretmenlerin öğretmen liderliği ölçeği empati boyutu davranışlarını gösterme düzeylerinin SBS başarı durumuna göre farklılaştığı belirlenmiştir. Ayrıca öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarını gösterme düzeylerinin, öğrencilerin sınıf iklimi memnuniyet boyutu düzeylerine göre farklılaştığı saptanmıştır.Anahtar kelimeler: Öğretmen Liderliği, Sınıf İklimi The purpose of the study is to investigate, to what extend teachers apply teacher leadership behaviors, the opinions of students about classroom climate and the differences of teacher leadership behaviors according to classroom climate. In this study survey model has been applied. Data were collected from 328 teachers and 360 students who work and study in İnegöl. In this study, Teacher Leadership Scale and My Class Inventory were used as data collecting instrument. Teacher Leadership Scale has four dimensions; My Class Inventory has five dimensions.According to findings, while the mostly applied teacher leadership behavior is respecting personal differences, the least applied is taking role in every kind of activities about school. Results show that most students agree that their class is enjoyable while most of them don?t agree that almost all students know how to do their homework.It is found that, mostly applied teacher leadership behavior dimension is teaching skill. It is observed that teachers teaching grade has effect on the level of teacher leadership behaviors.According to findings, difficulty dimension is the one, to which students? agreement level is the highest. It is confirmed that students? opinions about classroom climate are different according to their grade but SBS success doesn?t affect their opinions.It is determined that teachers? level of applying empathy dimension differentiates according to SBS success level. In addition to this, it is observed that according to teachers? level of applying teacher leadership behaviors, students satisfaction dimension level is changing.Key words: Teacher Leadership, Classroom Climate 108

Bu araştırmada, öğretim elemanlarının iş değerleri ve örgütsel davranış modelleri arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmıştır. Bu araştırmanın çalışma evrenini İç Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir devlet üniversitesi öğretim elemanları oluşturmaktadır. Araştırma örneklemi, kümeleme örneklemede orantılı dağılım yöntemi ile seçilmiştir. Örnekleme, dört iş değeri boyutunu içeren ?İş Değerleri Ölçeği? ve beş örgütsel davranış boyutunu içeren ?Örgütsel Davranış Ölçeği? uygulanmıştır. Araştırmada öğretim elemanlarının iş değerlerine ve örgütsel davranış modellerine ilişkin algı düzeylerinin, cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, görev unvanları ve eğitim birimine göre farklılık olup olmadığı ile iş değerleri ve örgütsel davranış arasındaki ilişki araştırılmıştır. Alt problemlerde istenilen bilgiler doğrultusunda, iş değerleri ölçeğinin ve örgütsel davranış ölçeğinin cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, görev unvanları ve eğitim birimlerine göre algılar arasındaki farklılıkları bulmak için, t testi, ANOVA, Post-Hoc Scheffè testleri, Kruskal Wallis-H testi, Mann Whitney-U testi uygulanmıştır. İş değerleri ile örgütsel davranış modelleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Pearson Çarpım Momentleri Korelasyon analizinden faydalanılmıştır.Araştırma sonucunda, öğretim elemanlarının iş değerlerine ilişkin algılarının cinsiyete göre toplamda ve alt boyutlarda farklılaşmadığı; yaş, mesleki kıdem, görev unvanı ve eğitim birimlerine göre toplamda ve alt boyutlarda farklılaştığı; örgütsel davranış modellerine ilişkin algılarının, cinsiyet, yaş ve mesleki kıdeme göre toplamda farklılaşmadığı, alt boyutlarda farklılaştığı; görev unvanı, eğitim birimlerine göre toplamda ve alt boyutlarda farklılaştığı; öğretim elemanlarının iş değerleri ile örgütsel davranış modelleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. The aim of this study was to investigate the relationship between work values and organizational behaviour of academic staffs. The sample of the study includes academic staffs of a public university in central anatolia region of Turkish Republic. In the research, proportional range method of stratified sampling was used. The scales used in the study are ?Work Value Scale? containing four sub-factors and ?Organizational Behaviour Scale containing five sub-factors.? This purpose of the study, firstly, to explore the academic staffs' level of sense dealing with work value and organizational behaviour considering the effect of gender, age, seniority, job degree and training unit; secondly, to investigate the relationship between work value and organizational behaviour. In order to explore the academic staffs' level of sense dealing with work value and organizational behaviour considering the effect of gender, age, seniority, job degree and training unit independent groups t-test, one way ANOVA, Post-Hoc Scheffè test, Kruskal Wallis-H test, Mann Whitney-U test were used. For investigating the relationship between work value and organizational behaviour of academic staffs, Pearson product moment correlation was used.The results of the study indicate that there were not significant differences about overall academic staffs' level of sense dealing with work value considering the effect of age, seniority, job degree and training unit except gender for both each factors of the scale. On the other hand, there were not significant differences about academic staffs' level of sense dealing with organizational behaviour considering the effect of gender, age, seniority in total but not for each factors. According to job degree and training unit, it showed differences for both each factors of the scale and in total. It was also found that there were significant relationship between work value and organizational behaviour of faculty members. 83

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Tarama modelindeki çalışmanın evrenini, 2008-2009 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki 122 resmi ilköğretim okulunda görev yapan 3061 öğretmen oluşturmuştur. Çalışmanın örneklemini ise, evrenden ?rassal örneklem? yöntemi ile seçilen 25 resmi ilköğretim okulunda görev yapan, 400 ilköğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma için gerekli veriler, Sabancı (2007) tarafından geliştirilen ?okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri anketi? ve Mowday and et al (1979) tarafından geliştirilen ve Turan (1998) tarafından Türkçe'ye uyarlanan, ?okula adanma? ölçeği ile elde edilmiştir. SPSS 11,5 istatistik programı kullanılarak çözümlenen veriler, t- testi, tek yönlü varyans analizi ve korelasyon teknikleri ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin görüşlerine göre, ilköğretim okulu müdürlerinin orta düzeyde vizyoner liderlik özelliklerine sahip oldukları saptanmıştır. Araştırmada, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Öğretmenlerin, ilköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmalarına ilişkin görüşleri arasında sadece cinsiyet değişkenine göre istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin, örgütsel adanmalarına ilişkin görüşleri arasında, kişisel özelliklerine göre istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık saptanmamıştır.Anahtar Kelimeler: Liderlik, vizyon, vizyoner liderlik, örgütsel adanma The purpose of this study was to investigate the relationship between organizational commitment of teachers and visionary leadership skills of elementary school principals. The sample included 3061 teachers in 122 public elementary schools in Eskişehir in the 2008-2009 academic year. There were 400 random selected elementary school teachers in 25 public schools. The leadership questionnaire was developed by Sabancı?s (2007) publication entitled as ?The Visionary Leadership Proficiency Questionnaire of School Principals? and commitment questionnaire was developed by Mowday et al. (1979) in their publication entitled as ?The Commitment to School?. The first questionnaire was adapted into Turkish by Turan (1998). The data was analysed by using SPSS 11,5 statistics program and results were compared with ?t? tests, analysis of variance and pearson correlation coefficient. The results indicated that school principals had a medium?level visionary leadership skills based on teachers? opinions. No significant relationship was found between the commitment of school teachers and visionary leadership skills of elementary school principals. However, only a significant difference was found in terms of gender on visionary leadership skills of elementary school principals. No significant difference was found on the commitment levels of teachers in terms of personal characteristics.Key words: Leadership, vision, visionary leadership, organizational commitment. 124

Bu araştırma, ilköğretim öğrenci ve öğretmenlerinin, okul yaşamına ilişkin sahip oldukları algılar ile ideal okul yaşamına ilişkin tasarladıkları algıları metaforlar yardımıyla ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu amaç için öğrenciler ve öğretmenlerden ?okul, öğretmen, öğrenci, okul yöneticisi, ideal okul, ideal öğretmen, ideal öğrenci ve ideal okul yöneticisi? kavramlarına ilişkin metafor üretmeleri istenmiştir.Araştırmanın katılımcılarını, Eskişehir il merkezinde yer alan on ilköğretim okulunun 6, 7 ve 8. sınıflarından toplam 1515 öğrenci ve 69 ilköğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri sekiz adet açık uçlu soru ile toplanmıştır ve toplanan veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir.Sonuç olarak ilköğretim okullarının temel işlevlerinin, bilgi vermek, korumak ve güven vermek, yeni nesli yetiştirmek ve onları şekillendirmek olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca okulların aşırı disiplinli bir yer olarak algılandığı görülmüştür. Öğretmenlerin temel rollerinin bilgi aktarmak, korumak ve güven vermek, yeni nesli yetiştirmek ve şekillendirmek olduğu açığa çıkmıştır. Öğrencilerin rollerinin ise büyümek/yetişmek, bilgi almak, otoriteye uymak, düzenli ve disiplinli bir şekilde çalışmak, öğretmenin istediği şekle girmek olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen ve öğrencilerin büyük bir kısmı, okul yöneticilerini kaba, zararlı, aşırı otoriter kişiler olarak algılamışlardır.İdeal bir okulun temel işlevlerinin bilgi vermek, bilgi vermenin yanında eğlendirmek, güven vermek ve yeni nesli yetiştirmek olarak algılandığı ortaya çıkmıştır. İdeal bir öğretmenin rollerinin, korumak ve güven vermek, bilgi aktarmak, yeni nesli yetiştirmek olduğu ortaya çıkmıştır. İdeal bir öğrencinin temel rollerinin, bilgiyi kullanmak, öğrenme sürecine aktif şekilde katılmak, bilgi üretmek, büyümek/yetişmek, sürekli ve disiplinli bir şekilde çalışmak olduğu algılanmıştır. İdeal bir okul yöneticisinin temel rollerinin, korumak ve güven vermek, otoriter olmak, bilgi aktarmak olduğu ortaya çıkmıştır.Anahtar kelimeler: Metafor(mecaz), okul algısı, ideal okul algısı The purpose of this study is to analyze the perception that primary students and teachers have on the school life and design about ideal school life by using metaphors. According to this aim, the students and teachers had demanded to produce metaphors about the concepts of `school, teacher, student, school administrator, ideal school, ideal teacher, ideal student, and ideal school administrator`.The participants of this study included a total of 1515 primary students in 6-7-8 th grades and 69 primary teachers from 10 primary schools in Eskişehir. The maximum variation sample was used in this research. The data were collected with eight open-ended questions and the descriptive data analysis was used.As a result of this study, the main functions of primary school were found giving information, taking care and feeling of being safety, cultivating of young people, and shaping them. In addition, the schools were perceived the highly disciplinarian places. The main roles of teachers were appeared transmitting of knowledge, taking care and feeling of being safety, cultivating of generation, and shaping them. The main roles of students were found growing up, taking information, submitting authority, studying systematically and disciplined, and shaping by teachers. The majority of teachers and students were perceived the school administrators that were rude, harmful, and authoritarian person.The main functions of ideal school were found giving information, entertaining, taking care and feeling of being safety, cultivating of young people. The main roles of ideal teachers were appeared taking care and feeling of being safety, transmitting of knowledge, and cultivating of generation. The main roles of ideal students were found using knowledge, being active participant in educational process, to produce knowledge, growing up, studying systematically and disciplined. The main roles of ideal school administrators were found taking care and feeling of being safety, being authoritarian, transmitting of knowledge.Key Words: Metaphor, school perception, ideal school perception. 230

ÖZETTÜRK YE'DE KALKINMA PLANLARI IŞIĞINDA EĞ T M NKALKINMADAK ROLÜTAŞ, UMUTYüksek Lisans-2007ktisatDanışman: Yrd. Doç. Dr. Füsun YenilmezBu çalışmanın amacı, Türkiye'de kalkınmaya yönelik eğitim planlarındakihedeflerin gerçekleşme durumlarını incelemek ve bu plan ve politikalardoğrultusunda yapılan uygulamaların neler olduğunu belirlemeye çalışmaktır.Çalışmada kullanılan kaynaklar, bu konu üzerine yazılmış olan çeşitli kitap, makale,yüksek lisans ve doktora tezleri gibi onay görmüş yayınlardan ve DPT, TÜ K vebenzeri resmi kurumlardan temin edilmiştir. Türkiye'de eğitim sorunlarının ve busorunları çözmeye yönelik uygulamaların dönemsel olarak analizinde BYKP'larıkullanılmıştır. Eğitim ve kalkınma arasındaki ilişki bir takım sosyal ve iktisadikriterlere dayandırılarak açıklanmıştır. Çalışmanın ortaya koyduğu en temel sonuçise; eğitim ve kalkınma arasındaki sıkı bağ çerçevesinde Türkiye'nin eğitimalnındaki sorunlarının kronikleşmeye başladığıdır. Bu durumun çözümü ise iktisadive sosyal açıdan bir birine tam uyumlu ve uygulanabilir planlar hazırlamak, bunaparalel olarak da uygulama sürecinde kesinlikle taviz vermemektir. ABSTRACTTHE ROLE OF EDUCATION IN THE PROCESS OF DEVELOPMENTTHROUGH THE DEVELOPMENT PLANS OF TURKEYTAŞ, UMUTMaster's Program-2007Academic Branch: EconomicsAdvisor: Assist. Prof. Dr. Füsun YenilmezThe purpose of this research is to study the fulfilment rates of the targets inthe education programs toward development in Turkey and to try to determine howsuccessful the applications conducted in accordance with these plans and policieshave been. The sources used in this study have been gathered from the acknowledgedpublications, such as various books, articles, Master's and Ph.D. theses, which havebeen written on this subject and from DPT (State Planning Organization), TÜ K(Turkish Statistical Institute) and similar official institutions. In the periodicalanalysis of the education problems in Turkey and of the applications performedtoward solving these problems, BYKPs (Five Year Development Plans) were used.The relationship between education and development was explained based onvarious social and economic criteria. The most fundamental result which this studyintroduced is that the problems of Turkey in the education area had started to becomechronic under the framework of the tight connection between education anddevelopment. The solution to this situation is to prepare practical plans which arefully compatible with each other in terms of economic and social point of view; andin parallel to this, to compromise never during the application process. 150

iÖZETLKÖĞRET M BEŞ NC SINIF ÖĞRENC LER N N YAZILI ANLATIMHATALARIBu araştırmanın temel amacı, ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin yazılıanlatım çalışmalarında yaptıkları hataları ortaya koymaktır. Araştırma, taramamodelinde yapılmıştır. Araştırmaya ilişkin uygulama, 2006-2007 eğitim-öğretimyılında Ankara ili, Nallıhan ilçe merkezinde bulunan beş ilköğretim okulunun beşincisınıf öğrencileri üzerinde aralıklı zamanlarda gerçekleştirilmiştir. Araştırmadaverilerin toplanması amacıyla, öğrencilerin yazılı anlatım çalışmalarında yaptıklarıhataları belirlemek üzere bir ölçek geliştirilmiştir. Verilerin analizinde, yüzde,frekans değeri, aritmetik ortalama ve standart sapmanın hesaplanmasından, ?tekyönlü varyans analizi testi? ve ?Scheffe testi?nden yararlanılmıştır.Araştırmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin yazılı anlatım çalışmalarında dışyapı boyutunda önemli hataların yapılmadığı görülmüştür. lköğretim beşinci sınıföğrencilerinin iç yapı boyutunda, konuyu sınırlandıramadıkları, anlatmakistediklerini paragraflara bölemedikleri ve yazılarında mantıksal bir bütünoluşturamadıklarına ilişkin bulgular elde edilmiştir. Öğrenciler dil anlatım boyutundaise; paragraflar arasında mantıklı ve doğal bir bağlantı kuramamakta, paragrafbütünlüğünü sağlayan cümleler arasında düşünce ve anlatım bütünlüğünükuramamaktadırlar. Ayrıca yazıda anlatım ve mantık bakımından uyumusağlayamadıkları sonucuna varılmıştır. iiABSTRACT5th GRADE STUDENTS? WRITING MISTAKES IN TURKISHPUBLIC SCHOOLSThe primary purpose of this study was to determine the mistakes that primary5th grade students make when writing. The design of the study is correlational. Thedata were collected from 5th grade students at intervals in 2006-2007 academic yearin Ankara, Nallıhan district including five primary schools. A scale was developed toidentify the mistakes students make when writing. Percentages, frequencies,arithmetic mean, standard deviation, ?t test?, ?one way ANOVA? and ?Scheffe test?was used in the analysis of the data.The results of the study demonstrated that no significant mistakes were madeby students in external structure dimension in writing, whereas 5th grade students didnot limit the topic, they did not split into paragraphs what they want to write and theycould not integrate writings reasonably in internal structure dimension. On thelanguage dimension, they can?t make a plausible connection between the paragraphsand also between the sentences that form the integrity of meaning and expression inthe paragraph. Furthermore, it is deduced that they can?t keep the harmony betweenthe sentences in the writing. 105

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU İLE MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER Ali Gençer Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2002 Danışman: Doç. Dr. Mehmet Şişman Yeni neslin, değişen ve gelişen dünyanın şartları çerçevesinde yetiştirilmesinde eğitim kurumunun rolü, herkes tarafından takdir edilen bir gerçekliktir. Bu eğitim sürecinde öğretmen, toplumu oluşturan fertleri eğitmede önemli bir misyona sahip olmuştur. Bu misyonu üstlenen öğretmenlerin, her zaman aynı performansı sergilemeleri mümkün olmayabilir. Çünkü sonuçta öğretmen de bir insandır ve bu insandan bir makine gibi çalışması beklenemez. İnsanlar, günlük yaşam içerisinde çeşitli olaylarla karşılaşırlar ve bu olaylar insanları olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Bu çalışmada, yukarıdaki gerekçelere dayanarak öğretmenlerin, çeşitli etkenlere bağlı olarak iş doyum düzeylerinin, iş doyum düzeylerine bağlı olarak da mesleki tükenmişlik düzeylerinin değiştiği varsayılmıştır. Bu çalışmada öğretmenlerin iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki araştırılmaya çalışılmıştır. Tükenmişliği ölçmek için Maslach tükenmişlik envanteri, iş doyumunu ölçmek için iş doyumu ölçeği kullanılmıştır. iş doyumu ölçeği araştırmacı tarafından geliştirilmiş ve yapılan amalizsonucunda 0,88 oranında güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Araştırma verileri, Bursa'nın İnegöl ilçesinde bulunan 8 lise ve 13 ilköğretim okulunda çalışan 382 öğretmenden toplanmıştır. Veriler üzerinde t testi, korelasyon ve varyans analizi yapılmış, yapılan bu analizler sonucunda şu sonuçlar elde edilmiştir. Öğretmenlerin iş doyumu beklenti düzeyleri ile iş doyumu gerçekleşme düzeyleri arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Bu fark, öğretmenlerin iş duyumsuzluğunu ortaya koymaktadır. İş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Buna göre iş doyumu düzeyi arttıkça mesleki tükenmişlik düzeyi azalmakta, mesleki tükenmişlik düzeyi arttıkça da iş doyumu düzeyi azalmaktadır. Mesleği isteyerek seçen öğretmenlerde iş doyum düzeyi, mesleği istemeyerek seçen öğretmenlere göre daha yüksektir. Ayrıca hizmet yılı ile mesleki tükenmişlik arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Ill ABSTRACT THE RELATIONSHIPS BETWEEN TEACHERS' JOB SATISFACTION AND BURNOUT in TURKISH PUBLIC SCHOOLS Ali Gençer Departman of Educational Studies Osmangazi University, Institute of Social Sciences June, 2002 Adviser: Mehmet Şişman, Associate Professor Institution of education's role in educating new generation in circumference of altering and developing world's condition is a reality appreciated by everyone. In this educational process, teacher has a significant mission in educating community's individuals. Perhasp it is not always possible for the teachers who undertake this mission to exhibit the same performance. Because the teacher is a human, too and it can't be expected from this human to work as a machine. In daily life humans encounter with various events and these events affect humans in positive or negative ways. In this study, relying on the reasons stated above, teachers' levels of job satisfaction depending on various reasons; levels of professional exhaustion depending on level of job satisfaction are supposed to change. In this study, relationship between teachers' job satisfaction and professional exhaustion level has been researched. To measure exhaustion Maslack exhaustion scale, to measure job satifaction level job satisfaction scale is used. Job satisfaction scale is developed by researcher and following theIV analysis, it has been proved that it has got 0.88 validity. The data of the research are gathered from 382 teachers working in 8 high schools and 13 primary education schools in the district of Bursa, İnegöl. On the data `t test`, correlation and variant analysis are used. At the end of these analysis, the following results have been obtained: There is an important difference between teachers' expected job satisfaction levels and job satisfaction levels that turn out to be true. This difference puts forward the teachers' job unsatisfaction. A significant relationship is found between job satisfaction and professional exhaustion. According to this, when job satisfaction level rises, professional exhaustion level decreases, and when professional exhaustion level rises, job satisfaction level decreases. For the teachers who choose the job willingly, job satisfaction level is higher than for the teachers who choose it reluctantly. Also no relation has been found between service year and professional exhaustion. J 127

ÖZET İLKÖĞRETİM OKULLARINDA GÖREV YAPAN YÖNETİCİLERİN İNSAN DOĞASINA İLİŞKİN ALGILARI Erhan ÇAĞLAYAN Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ağustos, 2001 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Tarihi açıdan bakıldığında insan doğasma ilişkin bakış açılarının yönetim tarihindeki gelişmelere, örgüt ve yönetim teorilerine yansıdığı görülmektedir. Yönetim eylemlerin insanlık tarihiyle birlikte başladığı söylenebilir. Örgüte ve yönetime ilişkin sorunların çözümünde yöneticilerin insan doğasma ilişkin algılarının belirlenmesi önemli görülmektedir. Sosyal etkileşimin yoğun olduğu eğitim kurumlarında yöneticilerin insan doğasına ilişkin algılarının yönetim tarzlarına ve insan ilişkilerindeki tutumlanna etki ettiği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı ilköğretim okullarında görev yapan yöneticilerin insan doğasına ilişkin algılarının saptanmasıdır. Araştırmada var olan durum saptanmaya çalışılmıştır. Araştırma evrenini 2000-2001 öğretim yılında Bursa il merkezinde bulunan 182 ilköğretim okulunda görev yapan 556 yönetici oluşturmaktadır. Örneklem grubu ise random yöntemiyle belirlenen 92 ilköğretim okulunda görev yapan 297 okul yöneticisinden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, yönetici görüşlerinin ilgili değişkenler açısmdan farklılaşıp farklılaşmadığımn gözlemlenmesi amacıyla Chi-Square (X2) tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ilköğretim okul yöneticilerinin cinsiyet, görev, mesleki kıdem ve öğrenim durumu değişkenlerine göre insan doğasına ilişkin algılamaları arasında bir ilişki bulunamamıştır. Ancak bulundukları okuldaki hizmet süresi değişkenine göre insan doğasına ilişkin algılamalarda hizmet süresi azaldıkça kötümser görüşe yalan eğilimlerinde arttığı söylenebilir. İlköğretim okul yöneticileri genel olarak inşam, iyi, güvenilir, sorumluluk sahibi, iş ve çalışmaktan kaçınmayan, kendini kontrol edebilen, üreten, öğrenmekten zevk alan ve eğitimle iyi yönde geliştirilebilecek bir varlık olarak gördüklerini ifade etmişlerdir. 11 ABSTRACT ELEMENTARY SCHOOL PRINCIPALS' PERCEPTI ONS ABOUT HUMAN NATURE Erhan ÇA?LAYAN Osmangazi University Social Sciences Institute Department of Educational Studies August 2001 Advisor: Mehmet ŞİŞMAN, Associate Professor According to historical sources, points of view on human nature reflect on improvement of management history and theories, which are developed on organizations and administration. So it can be considered that administrative activities are as old human history. It's thought that principals' positions require mostly social reflection, influence their way of management and relationships with other people. It's considered that the principals' perceptions on human nature may play important role solving human-related organizational and administrative issues. The purpose of this study was to analyze the elementary school principal's perceptions about human nature in schools. The sample of the study was consisted of principals working in 182 primary schools in Bursa during 2000-2001 school year. The data was analyzed through Chi-square method in order to observe if the perceptions of principals were changed up to variables. The results of the study indicated that the school directors' perceptions about human nature weren't related on their gender, position, seniority and educational background. However, they were related on how long they been working as the school directors. But it can be said that, the lower the job experience of the school directors were, the higher the inclinations towards the pessimistic points of view become by means of perceptions of human nature according to the variable of job experience at the schools they served. As a result, it becomes clear that primary school directors generally saw that people were nice and reliable individuals who could carry responsibilities, did not hesitate to work hard, could produce new thoughts, also like learning and could be developed by in-service and pre-service education. 82

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU OKUL YAŞAMINDA TÖRENSEL ETKİNLİKLER Murat Küçük Eğitim Bilimleri Anabilim Dahi Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2001 Danışman: Doç. Dr. Mehmet Şişman Törenler, insanların genel yaşamında olduğu kadar okul yaşamında da önemli bir yere sahip olmasma karşın, Türkiye'de okul örgütlerindeki törensel yapımn araştırıldığı bir çalışmaya rastlanmamıştır. Okul kültürünün önemli bir öğesi olan törensel etkinlik lerin, eğitimin işlevlerini gerçekleştirebilmesine olan yararlılığı, araştırmacıyı, okul yaşamındaki törensel etkinliklerin bir yönünü oluşturan ulusal törenlerin ilköğretim okullarındaki görünümünün araştırılmasına yöneltmiştir. Bu amaçla, öncelikle törene ilişkin genel bilgiler verilmiş, ardından, okulda düzenlenen törensel etkinliklerin değerlendirilmesine yardımcı olabilecek ölçütler orta ya konulmuştur. Daha sonra, Türkiye'de ilköğretim okullarında düzenlenen törensel etkinlikler, işlevlerine göre gruplandırılarak ele alınmıştır. İlköğretim okullarındaki törensel etkinliklerin en köklü ve en kapsamlısı olan ulusal bayram törensellikleri, ulu sal günlerin bayramlaşması sürecinden başlanarak özetle analiz edilmeye çalışılmıştır. Araştırma verileri, Eskişehir'in merkez ve kenar semtlerinden rastgele yöntemle seçilen toplam 10 ilköğretim okulundaki öğretmen ve öğrencilere uygulanan anket formu ile toplanmıştır. Özel olarak geliştirilmiş ankette, ulusal bayram günlerinde düzenlenen törensel etkinliklere ilişkin önerme niteliğinde 27 madde sunulmuştur. Ayrıca, ankette, öğretmen ve öğrencilerin ulusal bayram günlerinde düzenlenen tören ve diğer kutlama etkinlikleri ile ilgili önerilerini yazabilecekleri bölüm ayrılmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgular, ulusal bayram günlerinin kutlanmasında genellikle resmi törenlerle yetinildiğini, bu törenlerin ise öğrencilerin dünyasına göre son derece ciddi ve sıkıcı olduğunu, bu yapıda düzenlenen törenlerin amaçlarına ulaşamadıklarım ortaya koymuştur. Bu nedenle, ulusal bayram günlerinin resmi törenler dışında okul çağındaki katılımcıların ilgi ve beklentilerine uygun değişik törensel etkinliklerle şenlik havasında kutlanması önerilmektedir. 11 ABSTRACT CEREMONIAL ACTIVITIES IN PUBLIC SCHOOLS Murat Küçük Department of Educational Studies June, 2001 Adviser: Associate Professor Mehmet Şişman Ceremonies play an important role in organizational and human life. However, there aren't many studies about the ceremonies and their usefulness to towards the searches of the aspects of national ceremonies that are part of the celebrations held at the schools. For the research of ceremonies first of all, general information had been given about them, then the criteria had been brought up which were useful for the evaulation of the ceremonies prepared at the schools. After that the ceremonies held at the primary schools had been searched according to their functions. The national ceremonies that are the most rooted and the most contented celebrations of the schools had been tried to analyse briefly beginning from the process of national days' becoming festivals. The research had been done with an questionnaire that was randomly applied to the teachers and students often primary schools. In the questionnaire, 27 items had been given which were as propositions to the ceremonies held at the national festivals. In addition, a part had been prepared for the teachers and students to write then- suggestions for the ceremonies and celebrations that are held at the national festivals. The findings of the research has brought up that while celebrating the national days people contented with just official ceremonies which were too serious and boring for the students and ceremonies held like these ones cannot reach its goals. It was suggested that the national festivals should be celebrated with different and cheerful activities appropriate to the interests and expectations of the participants that are at the school age. 132

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ SINIF ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ GELİŞİME İLİŞKİN İSTEKLİLİK DÜZEYLERİ Gfilbeyaz KAÇAN Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2000 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişime ilişkin isteklilik düzeylerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada; sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişim yönünde sarfettikleri çaba, mesleki gelişme çabasının, cinsiyet, medeni durum, hizmet yılı, mezun olunan okul, mesleği seçme nedeni, görev yeri değiştirme sıklığı, hizmet içi eğitim kurslarına başvurma ve katılma gibi faktörlere göre değişiklik gösterip göstermediğini, sınıf öğretmenlerinin kendilerini geliştirmek için hangi konularda hizmet içi eğitim almak istedikleri, sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre mesleki gelişim yönündeki engeller ve sınıf öğretmenlerinin hizmet içi eğitimi ne şekilde istedikleri araştırılmıştır. Araştırma, 1 999-2000 öğretim yılında, Eskişehir İli merkez resmi ilköğretim okullarıyla sınırlı tutulmuştur. Tarama modelindeki araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen `İlköğretim Smıf Öğretmenlerinin Mesleki Gelişim İsteklilik Düzeylerini Belirleme Anketi`, 220 öğretmene uygulanmış, 154 anket geri dönmüştür. Anketle toplanan verilerin çözümlenmesinde SPSS 7.0 for Windows paket programı kullanılarak, frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma hesaplamaları yapılmış, ikili küme karşılaştırmalannda t testi, ikiden çok küme karşılaştirmalarmda tek yönlü varyans analizi, gruplar arası farklılığı bulmada LSD testi kullanılmış olup, istatistiksel çözümlemelerin anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Araştırma sonucunda aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:uı 1. Sınıf öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğu mesleki gelişimleri için bireysel olarak çaba harcamaktadırlar. 2. Sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişimleri için bireysel olarak sarfettikleri çaba hizmet yılı, mezun olunan okul, hizmet içi eğitime başvurma ve katılmaya göre değişmektedir. 21 yıl ve üzeri hizmet yılı olan öğretmenler, İlköğretmen Okulu mezunu öğretmenler ve hizmet içi eğitime 4 kez ve üzeri başvuran ve katılan öğretmenler diğerlerine göre mesleki gelişim için daha çok çaba harcamaktadırlar. 3. Sınıf öğretmenleri en önemli mesleki gelişme engelleri olarak maddi sorunları, ders yükünün ve sımf mevcudunun çokluğunu, siyasal ve politik baskılan ilk 3 sıraya koyarken, mesleki gelişme yönündeki engellerden mesleki gelişmenin önemine inanmamayı, kitap satma, dergi parası toplama ve eğitime katkı payı toplama gibi ekstra işleri ve okul iklimini 9., 10., 1 1. sırada mesleki gelişme yönündeki en önemsiz engeller olarak görmüşlerdir. 4. Sınıf öğretmenlerinin önemli bir bölümünün öncelikli olarak; bireysel farklılıklara göre öğretim yapma (%49.4), öğrenciyi güdüleme (%44.2), öğrenciyi tanıma (%47.4), disiplin (%48.1), insan ilişkileri (%44.8), iletişim (%42.9), güzel ve etkili konuşma (%47.4), zamanı etkin kullanma (%42.9), çağdaş öğretim yöntem ve teknikleri, (%50.6) öğrenme güçlüğü gösteren çocukların eğitimi (%42.9), üstün ve geri zekalı çocukların eğitimi (%41.6), özel öğretim yöntemlerinden Türkçe öğretimi (İlk okuma- yazma öğretimi) (%43.5) ile matematik öğretimi (%48.1) konularından ve öğretmenlerin kişilik özelliklerini geliştirici, uygun tutum ve davranışlar kazandmcı programlardan (%48.7) hizmet içi eğitim almak istemektedirler. 5. Sınıf öğretmenlerinin önemli bir bölümü (%37.0) okullarında görevlendirilecek eğitim damşmanlanndan hizmet içi eğitimi almak istemektedirler. IV THE ABSTRACT OF POSTGRADUATE THESIS THE LEVEL OF TENDENCY OF PRIMARY SCHOOL TEACHERS IN RESPECT TO THE DEVELOPMENT OF PROFESSION Gülbeyaz KAÇAN Department of Educational Studies Osmangazi University The Institute of Social Sciences JUNE, 2000 Adviser: Associate Professor Mehmet ŞİŞMAN This research has done to determine the level of tendency of class teachers to professional development. In the research, the effort that class teachers show to development professionaly, if this effort changes according to the factors like gender, marital status, years of service, university that they are graduated, frequence of change of service location, reason of choosing this occupation, application and attending in professional courses on which branches the class teachers would like to have education to develop themselves, difficulties with professional development of class teachers in their opinion and how they would like to have professional education have been considered. The research has kept to be limited with I. stage of public primary schols in the center of Eskişehir in the educational year of 1999-2000. In the research of searching model, survey of `Determination of Level of Tendency to Professional Development of Primary Schools Teachers` has applied to 220 teachers and 154 of them are answered. In analysis of data obtained by survey, frequency, percentage, arithmetic mean, standard deviation calculations have been done by using SPSS 0.7 for Windows; t test has been used to compare two sets while one directional variance analysis has been being used to compare more than two sets; to find the difference of groups, LSD test has been used and the level of sensibility or statistical analiysis has been taken as 0.05. As a result of research, the followings have been obtained:1. A great deaf of class teachers are trying to develop their profession individually. 2. Individual effort of class teachers to develop professionally is changing according to years of service, university that teacher is graduated, application and attenting in professional courses. Teachers who are in service for 21 years or more, ones who are graduated from School of Primary Education Teachers and ones who have applied and attended in professional education 4 times or more are trying more to develop professionally comparing with the others. 3. While class teachers are considering financial problems, number of courses and students and political oppressions as difficulties to develop professionally in first 3 orders, they are considering unbelief in importance of professional development, selling books, collecting money to buy educational periodicals and supporting education, school conditions and some other difficulties as trivial difficulties in 9.,1 0. and 1 1. orders. 4. A considerable number of school teachers would like to have professional courses on education according to individual differences (49.4 %), motivation of student (44.2 %), discovering student (47.4 %), discipline (48.1 %), human relations (44.8 %), connection (42.9 %), good and affecting speech (47.4 %) time management (42.9 %), contemporary teaching methods and techniques (50.6 %), educationaly retired childrens education (42.9 %), education of mentally retired or superior children (41.6 %), Turkish teching (reading and writing skill) among special teaching methods (43.5 %) teaching of mathematics (48.1 %) and programs that improves personal features of techers and add to them proper attitude and behaviours (48.7 %). 5. Many of class teachers (37.0 %) would like to have professional courses from the advisers of education who are to be served in their schools. 184

ÖZET İnsanlar, yaşamlarını bir ilişkiler ağı içinde sürdürmek zorundadır. Bu ilişkilere bağlı olarak toplumsal ihtiyaçların karşılanması için mal ve hizmet üretilmesi gerekmektedir. Toplumun başarılı ve huzurlu olması, mal ve hizmetlerin etkili ve verimli bir şekilde üretilmesi ve tüketilmesine bağlıdır. Eğitim örgütleri de ürettikleri eğitim hizmetleriyle toplumsal dengeyi sağlayan en önemli temel yapılan oluşturmaktadır. Eğitim örgütlerinin daha verimli olması ve bilgi çağındaki yerini alabilmesi için, sürekli gelişme ve değişmeyi esas alan, herkesin ve her kesimin katılımının sağlandığı, maddi ve manevi kaynakların birleştirildiği toplam kalite yönetimi yaklaşımını uygulaması gerekli görülmektedir. İşte bu düşünceden hareketle bu çalışmada, müfredat laboratuvar okulları ile toplam kalite yönetiminin temel ilkeleri arasındaki benzerlikler incelenerek, müfredat laboratuvar okullarında toplam kalite yönetimi yaklaşımının uygulanabilirliği araştırılmıştır. Araştırmada gerekli verileri toplamak içim Eskişehir merkezinde yer alan ve müfredat laboratuvar okulu programı uygulanan ilköğretim okullarından Melahat Ünügür İlköğretim Okulunda, yönetici, sınıf ve branş öğretmenlerinden oluşan 80 kişilik bir gruba anket uygulanmıştır. Toplam kalite yönetimi yaklaşımının ilkelerine ne ölçüde önem verildiği ve okullarında söz konusu ilkelerin ne ölçüde gerçekleştiğini belirlemek için araştırmada kullanılan anket araştırmacı tarafından geliştirilmiş olup, araştırma verileri bu anketle toplanmıştır. Betimsel çalışma niteliğinde olup verilerin çözümlenmesinde; frekans, yüzde, hesaplamaları kullanılmıştır. Müfredat laboratuvar okulu programı uygulanan Melahat Ünügür İlköğretim Okulunda görev yapan öğretmenlerin toplam kalite yönetimi yaklaşımı ilkelerine verdikleri önem ve bu ilkelerin okullarında gerçekleşme derecesi olumlu olarak bulunmuştur. Normal eğitim-öğretim programlan uygulanan ilköğretim okullannda da müfredat laboratuvar okulu programının, uygulanmaya başlamasının toplam kalite yönetimi yaklaşımının uygulanabilmesi için gerekli olduğu sonucuna vanlmıştır. ABSTRACT Human beings live in communities, that's why they have to produce commodities and services. In order for the community to be succesful, efficiency of production and consumption must be increased. For balancing production and consumption, education organisations supply knowledge and skills. Basic systems are created in these organizations. In order to have good efficiency and the best quality in these education systems contribution of every person and every group must be obtained. Also material and financial sources must be gathered in a total quality systems. In this theses, the relationship between education laboratory schools and total quality systems is examined. Also applicability of these systems to these schools is discussed. In this study, as a case, Melahat Ünügür Primary School has been chosen, where they apply total quality system in their education laboratories. The succes of 80 teachers and their application of total quality system are analised by an `Investigate Form`. Results are collected in these forms. In this investigation, sample studies are done by frequency, percentage. The performance of teachers and administrators has sucessful results. As a result, these education systems must be applied to other schools. 114

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ OKUL YÖNETİCİSİNİN SEMBOLİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI Eğitim Bilimi Uzmanı, Ahmet SAKİN Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temmuz, 2000 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Son yıllarda yeni eğitim sistemleri üzerine çalışmalar yapılmakla birlikte eğitim yönetiminin önemli öğesini oluşturan okul örgütleri üzerine de çalışmalar yapılmaktadır. 1980'li yıllardan bu yana eğitim yönetiminde çalışan bilim adamları ve araştırmacılar, okul sistemleri üzerine yoğunlaşmışlardır. Eğitim-öğretim kalitesinin arttırılabilmesi için okulların kalitesinin arttırılması gerektiğini savunan eğitimciler öncelikle okul kültürünün anlaşılması gerektiği üzerine fikir birliğine varmışlardır. Okulların kalitesini arttırmak için okulun öğelerinin gözden geçirilmesi ve bu öğelerin (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, eğitim programlan ve fiziki şartlar) ne gibi problemlerle karşı karşıya olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Okul yönetiminin, problemlerini çözebilmesi ve okulun etkililiğini arttırabilmesi için güçlü okul kültürüne ihtiyaç duyar. Güçlü okul kültürünü oluşturacak olan okul liderlerinin sembolik davranışları bu bağlamda önemlidir. Türkiye'de yönetim bilimleri başta olmak üzere birçok bilim alanında liderlik araştırması yapılmıştır. Eğitim yönetiminde de okul yöneticilerinin liderlik davranışları üzerine bir çok araştırma vardır. 1950'li yıllardan sonra sosyal kuramda ortaya atılan Sembolik Etkileşimcilik akımıyla birlikte araştırmacılar sembolik yaklaşımı liderlik araştırmalarında kullanmaktadırlar. İşte bu araştırma, okul yöneticilerinin liderlik davranışlarına farklı bir bakış açısıyla yaklaşan ve onların Sembolik Liderlik Davranışlarını incelemeye yöneliktir. Bu doğrultuda Eskişehir ilindeki iki ilköğretim okulundaki okul müdürlerinin, öğretmenlerin algılarına göre sembolik liderlik davranışlarının neler olabileceğini belirlemek amaçlanmıştır. Okul yöneticisinin sembolik liderlik davranışları, okulun dört boyutu olan, amaçlar, yapı ve işleyiş, örgütsel iletişim ve örgüt-çevre ilişkisi boyutlarında sözel ve bedensel davranışları olarak kullandıkları metaforlar açısından analiz edilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde eğitimyönetiminin genel hatlarıyla, örgütsel sembolizm ve sembolik liderlik hakkında kuramsal bilgilere yer verilmiştir. Bu araştırmanın yöntemi tarama modelinde bir örnek olay araştırması olarak tasarlanmıştır. Verilerin toplanmasında görüşme ve uzman görüşüyle geliştirilmiş olan Sembolik Liderin Davranışlarını Betimleme Ölçeği (SLDBÖ) deneklere verilmiş ve toplanan veriler frekans dağılımları ve X2 Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlan kısaca şöyledir: 1) Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlar `Başarı/Zafer`, `Kusursuzluk/Mükemmellik`, `Kalite`, `Saygı`, `Görev` dir. İki okul yöneticisinin okulun amaçlarım açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlardan `Başarı/Zafer` metaforu farklılık göstermektedir. 2) Her iki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini açıklarken `Aile`, `Birlikten kuvvet doğar`, `Birimiz hepimiz; hepimiz birimiz için`metaforlanm kullanmaktadır. İki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini çevresine açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. 3) Her iki okul yöneticisinin okul içi iletişim sürecinde kullandığı metaforlar `Sana güvenim sonsuz`, `Arkadaşlar`, `İş arkadaşı`, Papatya/Çiçek, `Biriyle konuşurken gözünün içine bakma`, `Konuşurken herkese ilgi gösterme`, `Başıyla söylenenleri onaylama`, `Seni çok iyi anlıyorum` dur. İki okul yöneticisinin sözel ve bedensel davranışlarında kullandığı metaforlardan `Allah yardımcın olsun`, `Göreviniz`, `Konuşurken gülümseme` ve `Konuşurken hafif öne doğru eğilme` metaforları farklılık göstermektedir. Adalet İlköğretim Okulu Müdürü örgüt içi iletişim sürecinde Pilot Binbaşı İlköğretim Okulu Müdürüne göre daha fazla metafor kullandığı söylenebilir. 4) Her iki okul yöneticisinin okul-çevre ilişkisini açıklarken kullandığı metafor `Vatan/Memleket/Ülke` metaforudur. Her iki okul yöneticisi de bu metaforu sözel davranışlarında büyük oranda kullandığı söylenebilir. Böylelikle her iki okul yöneticisi okulun amaçlarıyla çevrenin birbiriyle örtüştüğünü vurgulamaya çalıştığı söylenebilir. İki okul yöneticisinin de okul-çevre ilişkilerini açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. m ABSTRACT THE SYMBOLIC LEADERSHIP ATTITUDES OF THE SCHOOL ADMINISTRATOR Master of Science in Education, Ahmet SAKİN Department of Educational Sciences Osmangazi University institute of Social Sciences July, 2000 Adviser: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Recently there have been made studies on instruction systems and also on an area that is the most important point of educational administration called school organizations. From 1980 till today scientists and investigators who worked on educational administration have studied on school systems. The investigators pointed that to reach a quality in education the school culture should be understood. To increase the school quality the staff should be checked (administrators, teachers, students, curriculum and physical conditions) and the problems they face should be known. There is a great need in a powerful school culture so that school administrators could deal with the problems and increase the school effectiveness. In this aspect to form the powerful school culture the symbolic attitudes of the school leaders gain on importance. There have been made many studies on administrational science and other science groups related with leadership research in Turkey. Besides this many studies on the leadership attitudes of the school administrators are made in the educational administration field. After 1950's the researchers in the studies of symbolic leadership approach are using the Symbolic Interactionism that obtained in a social aspect. This study, brings a different view to the attitudes of the school administrators and examine the symbolic leadership attitudes. From this point of view two primary schools in Eskişehir have been examined. This study includes the directors and the teachers in the frame of symbolic leadership attitudes. The manners of the school administrator including the school's four dimension that are aims, constructs, organizational communication and organization-environment relations have been all examined in the aspect of oral and physical attitude metaphors.IV At the initial stage of the study, the general frame of the educational administration is given besides this information about organizational symbolism and symbolic leadership, İs explained. The method of this study is a case study for the survey model. While collecting the data The Symbolic Leadership Attitudes of the i «i Descriptive Scale (SLADS) İs being given to the teachers and the data have been analyzed with frequencies and the X2 chi-square test. The results of the study are given below: 1- Both administrators of the two schools have used the same metaphor like `Success/Victory`, `Perfect/Complete`, `Quality/Respect` and `Task`. It can be stated that both administrators have shown the same attitudes while explaining the aims of the school. 2- While informing the structure of the school the metaphors they used are like; `Family`, `one for all, all for one` and `strengthen comes out of umity`. It can be stated that both school administrators have shown the same attitudes while explaining the structure of the school. 3- In the communication process of inside school the metaphors that are used are stated below; `Friends`, `Work friend`, Daisy/Flower`, `My trust endless for you`, `Pay attention to every speech`, `Look at in eyes someone while speaking`, and `Oh, I understand you`. 4- While explaining the metaphors about the relations of school-environment both school administrators used; `Motherland/Country/District`. It can be said that both administrators used this metaphor in their oral attitudes. So both administrators emphasized the importance of the environment that effects the school environment. It can be stated that both school administrators have shown the symbolic attitudes while explaining the school environment relations. 171