Search

Bu çalışmanın amacı, Almancada ve Türkçede anlamca kaynaşmış birleşik eylemleri karşıtsal dilbilim çerçevesinde incelemektir. Bir ad ve bir eylemin birleşmesiyle oluşan bu yapılar Almancada bir dilbilgisi kategorisi olarak ele alınmaktadır. Buna karşın, bu yapıların Türkçede henüz yeterince araştırılmadığı görülmektedir. Almancada kullanılan belirleyici kriterler Türkçe için de uygulanmış ve birleşik eylemler içinde ele alınan anlamca kaynaşmış ad-eylem yapılarının bu kategoriye uyduğu tespit edilmiştir. Ad-eylem birleşmelerinin her iki dilde morfolojik, sözdizimsel ve anlamsal ortak özellikler taşıdığı belirlenmiştir. İncelenen bu yapıların özellikle yazı dilinde sık kullanılması nedeniyle çalışmanın uygulama bölümünde Almanca ve Türkçe basın dilindeki ad-eylem birleşmeleri araştırılmıştır. Araştırma sonucunda yapının her iki dilde sık kullanıldığı ve benzer özellikler gösterdiği, ad bölümünün genellikle bir fiilden türediği, Almancada ilgeçli yapıların daha sık kullanıldığı, Türkçede ise belirtme durumdaki yapıların daha çok kullanım bulduğu ve yapının edilgen anlam taşıyabildiği tespit edilmiştir., The aim of this study is to investigate the light verb constructions in German and Turkish within the framework of contrastive linguistics. These constructions are obtained by combining a noun and verb and regarded as a grammatical category in German. On the other hand, it is seen that these constructions have not been investigated adequately in Turkish. The determiner criteria in German were applied for Turkish and it was determined that the light verb (noun-verb) constructions discussed in compound verbs fit into this category. It was also determined that noun-verb compounds have common morphological, syntactic and semantic characteristics in both languages. The noun-verb compounds in press language of both German and Turkish were investigated in the application part of this study as these constructions are used especially in written language. As a result of the study, it was determined that these constructions are frequently used in both languages and share similar characteristics, the noun sections are generally derived from a verb, the prepositions are more frequently used in German, the accusative cases are more frequently used in Turkish and these structures may have passive meanings.

ÖZETMedya, fikirlerini, görüşlerini ya da gözlemlerini hem sözel hem de yazılı olarak dillendirirken kullandığı dil, yıllar içinde gelişmekte, değişmekte ve farklı, yaratıcı, iddialı, yeni yapım sözcüklere yer vermektedir. Özellikle teknolojik gelişimin yaygın olduğu bu yüzyılda her yeni buluş ve ona ilişkin durumlar sözcük hazinesini bir kat daha geliştirmektedir. Bunun yanı sıra basın dilinde de yazarlar bir olaya yönelik tutumunu, değerlendirirken ya da düşüncelerini belirtirken kendi sözcüklerini yaratma yolunu seçerler bu durumda da yeni yapım sözcükler, çoğu birleşik sözcükler olarak ortaya çıkmaktadır. Yazarların, dili monotonluktan kurtarma adına stilistik nedenlerden ötürü mecazi kullanımlara, aliterasyonlara ve eş anlamlı yeni yapım sözcüklere önem verdiği gözlenmektedir.Bu sayede uzun metinlerde sıradanlıktan ve sözcük tekrarlarından kaçınılmış olunur ve ekonomik davranılarak uzunca yapımlardan birleşik sözcükler oluşturulur. Yeni sözcük yapımları metne bağlı ve anlık olaylara işaret eden fonksiyonun yanı sıra dikkat çekici, yaratıcı, ikna edici ve eğlendirici özellik taşımaktadır. Medya dili özellikle yeni yapım sözcükleri popüler hale getirerek sözcük hazinesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada “DER SPIEGEL “ dergisi baz alınarak Alman medya dilinde yeni yapımlar araştırılmıştır. Araştırılan ve yeni yapım olarak belirlenen sözcükler online sözlüklerde bulunup bulunmaması kontrol edilmiştir ve sözlüklerde yer almayanlar listelenmiştir. Anahtar Sözcükler: okasyonel sözcük yapımları = okasyonalizm (ad-hoc yapımlar), neolojizm, medya dili, yeni sözcük yapımı, birleşik sözcükABSTRACTNowadays, the language, that media use, has been changing over the years in order to express their own ideas, opinions or observations as well as verbal and written expression. This process of change varies among the creative, ambitious and included new productions of words which is an indispensable feature. Especially, technological development, which is widespread in this century, doubles to the vocabulary. In addition to that authors create their own words while expressing their ideas or attitudes toward an event. In this case the construction of new words, compound words often occurs. In the name of recovering the language from monotony, authors attach importance to figurative use, compound, alliteration and synonyms words for stylistic reasons. By creating compound words, long texts and repeated words are avoided. The construction of new words are depended on texts which are functional that points to events as well as eye-catching, creative , interesting also convincing and entertaining. Especially media language popularizes the new construction of words which contribute to vocabulary. In this study ‘’ Der Spiegel’’ has been chosen in order to analyses the new construction of words in German media.The presence of these new constructed and compound words have been check in online dictionaries and these ones, which weren’t there, were listed. Keywords: nonce word (ad-hoc/nonce formation), neologism, media language, new word formation, compound words.

Lisansüstü tezlerin elektronik ortamda toplanması, düzenlenmesi ve erişime açılması konusuna ilişkin yök'ün 18.06.2018 tarihli yönergesine istinaden artık bu tarihten sonra gizlilik şartı aranmayan bütün tezler erişime açılacaktır. Diyarbakır Dicle Üniversitesi,Erzurum Atatürk Üniversitesi ve Van 100. Yıl Üniversitelerinin Eğitim ile Fen-Edebiyat Fakülteleri Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı ile Alman Dili ve Edebiyatı Bölümlerinde kayıtlı öğrencilerin Dil donanımları ile öğ retmenlik mesleğine yaklaşımlarını irdelemeye, sorunları ortaya koymaya,oradan hare ketle çözüm önerileri geliştirmeye çalıştık. Sözkonusu öğrencilerin aile geçmişle- ri,eğitim düzeyleri ile gelir dağılımları,bölümü tercih ederkenki tutum ve davranışlarını ortaya koyan bir anket uyguladık. Öğrencilerimiz, şehirlerde yaşamalarına rağmen kırsal alanlardan göç etmiş,eğitim düzeyleri düşük,dar gelirli ailelerin çocuklarıdır.Bu çocuk lar,kısıtlı imkanlarla Üniversite'ye hazırlanıyorlar. Ortaöğretimde Almanca eğitimi alan öğrenci hemen hemen kalmadığı bilinen bir durumdur.Bu yüzden,Almanca Eğitimi ile ilgili bölümleri tercih eden çok az oluyor ve puanlar da bir hayli düşük olu- yor.Çalışmamızda ortaya koyduğumuz gibi,öğrenciler ya hiç Almanca bilgisi olmadan veya çok az alan bilgisiyle sınavı kazanıp yerleştiriliyorlar. Oysa,B loom,bir öğrenci nindir konu,ders, veya üniteyle ilgili alan bilgisi anlamına gelen "Bilişsel Giriş Davra nışlarına sahip değilse,o konuyu, dersi,üniteyi tam öğrenmesi beklenemez,hele bir de "Duyuşsal Giriş Özellikleri"diye tanımladığı, öğrencinin o konu,ders,ünite hakkındaki ilgi ve tutumları olumlu değilse başarısızlık kesindir, demektedir. Öğrencilerimiz hem Almanca bilgisi olmadan gelmekteler,hem de "Nasılsa Almanca öğretmeni değil, Sınıf Öğretmeni olacağım!" diyerek ilgi ve tutumlarının olumsuzluğunu ortaya koyuyorlar.Dolayısıyla başarısızlık kaçınılmaz oluyor.Bu noktada öğretici çevre başarısızlık ile vicdani muhasebe ikilemine sürükleniyor. Çalışmamızın sonunda,istihdam edilen öğretici çevre,zaman ve mekan gözönünde bulundurularak Üniversitelerin Almanca eğitim veren bölümlerine yerleştirme sınavıyla ilgili sorunun çözümüne ilişkin öneriler geiştirilerek sunulmaktadır. This" study was conducted at the German Literature and German Language Teaching De partments of three universities: Dicle University (Diyarbakır), Atatürk University (Erzurum) and 100. Yıl University (Van). Our main aim was to investigate the students' language proficiency lev els and their attitudes towards language teaching as a profession. We also tried to find out their problems and develop some solutions. In order to find out some background information about the students, we administered a questionnaire including questions about their family backgrounds, previous education, income levels and expectations that led to their decisions to study German. Although our students generally live in cities, most of them have moved from rural areas. They mostly come from uneducated families with low-income levels. These students prepare for the University Entrance Exams under improper conditions. It is well known that, in Turkey, only a few high-schools offer German courses to their students. For that reason, the students do not prefer studying German in undergraduate programs and as a result the scores of the German Departments are rather low in the University Entrance Exams. As we mentioned in our study, the students at these departments have very low language proficiencies and sometimes they don't know German at all However, Bloom stated that it cannot be expected from the students to learn a topic completely if they do not possess the "primary cognitive behaviour", which is the knowledge of the students about a subject, chapter or lesson. He added that a failure is certain if the students do not have the "primary emotional features", which he defined as the attitudes of the students' towards the subject, chapter or lesson. Our students are not proficient in German and they also show their negative behaviours and lack of interest with the following statements : "In any case, I will be a Primary School teacher, not a German teacher " As a result, a failure is inevitable. At this point, the instructor is in a di lemma of failure and a feeling of remorse. At the end of our study, different aspects of the matter are discussed such as the University Entrance Exams, instaictors, environment, time and place and some suggestions are given in order to solve the problem.

summaryDie Arbeit bestrebt die Darstellung der Morphologie und Semantik der von deutschen Simplexverben abgeleiteten Substantiva. Für die Studie wurden aus den im Deutschen vorhandenen Ableitungsmorphemen /-ung/, /-er/, /-e/ und das Nullmorphem, /-ø/, gewählt. Die deverbalen Substantiva auf diese Morpheme belegen in der Häufigkeitsskala die ersten Stellen und zeigen auch semantisch eine vielseitige Wirkung. Als Corpus wurde das 6-bändige Wörterbuch von Brockhaus/Wahrig genommen.Die Untersuchung besteht aus zwei Teilen. Im ersten Teil erfolgt zum Verständnis der eigenen Untersuchung nach einer Übersicht über die Wortarten im Deutschen eine Auseinandersetzung mit der Wortbildung des Verbs und des Substantivs, damit verdeutlicht werden kann, wie problematisch eine Definition des Wortes Simplex ist. Des Weiteren wird im ersten Teil eine ausführliche Darstellung der von verschiedenen Wissenschaftlern aufgestellten semantischen Klassen des Substantivs (Nomina actionis, Nomina acti, Nomina patientis/facti, Nomina instrumenti, Nomina subjecti/agentis, Lokativa und Kollektiva) vorgenommen sowie eine Darstellung der Untersuchungen anderer Verfasser zur Häufigkeit und Semantik der durch die betreffenden Suffixe abgeleiteten Substantiva. Im zweiten Teil erfolgt dann die eigene Untersuchung zur Morphologie und Semantik der von deutschen Simplexverben abgeleiteten Substantiva. Den jeweiligen Suffixen entsprechend wird mit ausgewählten Beispielsätzen und Tabellen verdeutlicht, welchen der sieben semantischen Klassen das deverbale Substaniv zugeordnet werden kann. Somit wird ein Überblick über die semantische Vielfalt eines deverbalen Substantivs und über die Polyfunktionalität der Ableitungsmorpheme gegeben.

45- 7.2.4 Zusammenf assung der syntaktischen und semantischen Merkmale Die syntaktischen Merkmale sind bei dem deutschen Verb `lernen`: - VZ : 2 - E. sub bei der türkischen Entsprechung `öğrenmek`: - VZ : 2 - E, E., öder E. E.. sub akk sub adj bei der türkischen Entsprechung `çalışmak`: - VZ : 2 - E. sub Die semantischen Merkmale: s^ : geistige öder körperliche Aneignung s` : Erwerb von Kenntnissen öder Fâhigkeiten s3 : aktive Beteiligung der Person s, : Vorphase der Aneignung Beispiele - Ich lerne '- - Er lernt viel - Monika lernt fleiBig - Heike lernt das Kochen von ihrer Mutter - Manche lernen nicht aus ihren Fehlern - Ich lerne Deutsch - Er lernt Backer is3 ' S4İ {Sl ' s3, fsı. 43 2 ' s2. S3 ' S4İİ ' s4> {sl ' tsl. lsl ' s2 ' s2 ' S3 ' i s., sfi s3 ' °4: Dem Lexem `lernen` sind zwei Sememe zugeordnet,-46- /lernen 1/ = Semem 1 =)s,, s~ » s~, s,/ /lernen 2/ = Semem 2 =jSo, s, > Enthâlt das Lexem `lernen` alle 4 semantischen Merkmale, so wird `lernen` mit `öğrenmek` wiedergegeben. Sind jedoch die Merkmale s.. und s` nicht vorhanden, so wird `lernen` mit `çalışmak` übersetzt. Das Entfallen der semantischen Merkmale s, und s~ wird durch das Auftreten einer Angabe zum Verb `lernen` hervorgeruf en. Beispiel SBP: E sub Ich lerne langsam schnell viel Er lernt fleiBig tüchtig wie blöd fiir die Prüfung mit seiner Freundin öğrenmek calxsmak Die Bedeutung von `lernen` wird durch die Angaben bestimmt. Fiir die Übersetzung des Verbs `lernen` ins türkische benötigt man zusâtzliche Angaben öder Ergânzungen. Sie helfen dazu, die Satzaussage im Deutschen zu konkretisieren, da dies fiir die Verbwahl im tiirkischen nötig ist. In manchen Fallen ist die 'Entsprechung im tiirkischen davon abhângig, wie der Satz ohne Umgebung interpretiert wird. Beispiel - Ich lerne mit meiner Freundin Deutsch. `lernen` könnte sowohl mit `öğrenmek` als auch mit `çalışmak` übersetzt werden.-47- - Arkadaşimla Almanca öğreniyorum. - Arkadaşimla Almanca çalışıyorum. Das Verb `lernen` wird a) mit `çalışmak` übersetzt, wenn `lernen` nur mit einer E, und ohne fakultative öder freie Angabe auftritt. sub ° b) mit `çalışmak` übersetzt, wenn es die Seme s, (= geistige öder körperliche Aneignung) und s` (= Erwerb von Kennt- nissen öder Fahigkeiten), bedingt durch die Angaben, nicht enthalt. c) mit `öğrenmek` übersetzt, wenn aile semantischen Angaben vorhanden sind. Das Verb `öğrenmek` wird mit `lernen` wiedergegeben. Jedoch hat `öğrenmek` noch eine weitere Bedeutung: -Ahmet'in yarın geleceğini senden öğreniyorum. -Ali'nin Ankara'dan geldiğini öğrendim. - Yarın notumu öğreneceğim. Das Verb `öğrenmek` wird hier mit `erfahren` übersetzt. Die Beziehung zwischen `öğrenmek = lernen` und `öğrenmek = erfahren` wird hier nicht weiter ausgeführt. 54

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yabancı Diller Eğitimi Anabilim Dalı, Kayıt no: 8532, Bu araştırmada, Almanca öğrenen Türk öğrencilerin, anadilleri olan Türkçe'nin özelliklerini Almanca'ya aktarmaları konusu incelenmiştir. İncelenme, sözcük anlamlarının anadilden amaç dile aktarılımını ele almaktadır. Bu amaçla Almanca ve Türkçe'deki bazı sözcüklerin anlam açısından gösterildikleri farklılıklar, sözcükler karşılaştırılarak ortaya konmaktadır. İncelenen sözcükler, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalında okuyan öğrencilerin yazdıkları kompozisyonlardır; yaptıkları çevirilerden ve uygulanan çeşitli testlerden derlenen cümlelerde yer alan sözcüklerdir.