Search

Tarihi Tekstillerde Bozulma Nedenleri ve Restorasyon Öncesi Yapılması Gereken İşlemler ana başlığı altında oluşturulan, kaynak taramaları ve deneyimler ışığında şekillenen tez altı ana bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; giriş kısmında tekstilin tanımı, günümüzdeki bilgiler ışığında kazılarda ele geçen en eski iki örnek, tarihi tekstillerin bozulma nedenleri ve müzelerimizde hangi tarihi tekstil türlerinin olduğundan bahsedilmiştir.Tarihi Tekstiller ve Karşılaşılan Dokuma Türleri adı verilen ikinci bölümde; `Dokumanın Tanımı ve Temel Dokuma Türleri İle Osmanlı Dönemi Kumaşları` şeklinde iki alt başlıkta incelenmiştir.Tarihi Tekstillerde Bozulma ve Nedenlerinin Sınıflandırılması adı verilen üçüncü bölümde `Tarihi Tekstillerin Üretildikleri Lif Yapısına Bağlı Olarak Görülen Bozulmalar, Tarihi Tekstillerin Bozulmasına Neden Olan Dış Etkenler, Biyolojik Etkenler, Afetler, İnsan Eliyle Oluşan Bozulmalar ve Vandalizm, Havadaki Çeşitli Gazlar` şeklinde altı alt başlıkta incelenmiştir.Tarihi Tekstillerde Tespit Edilen Bozulmalar adı verilen dördüncü bölümde `Liflerde Kuruma ve Asit Nedeniyle Oluşan Kırılmalar ve Ayrışmalar, Yırtıklar, Renklerde Solma, Kir Lekeleri, Böcek Tahribatı, Eski ve Yanlış Onarımlar, Tarihi Tekstillerde Eklenti Öğelerin Neden Olduğu Bozulmalar, Yanlış Depolama veya Sergileme Nedeniyle Oluşan Bozulmalar` şeklinde sekiz alt başlıkta örneklerle incelenmiştir.Tarihi Tekstillerde Restorasyon Öncesi Yapılması Gereken İşlemler adı verilen beşinci bölümde `Belgeleme ve Analizler` şeklinde iki alt başlıkta incelenmiştir.Sonuç kısmında, müzelerimizdeki tarihi tekstilleri çözümleyebilmek, onları koruyarak bozulmalarını engellemek ve gelecek nesillere aktarabilmenin önemine dikkat çekilmiştir. Causes of Deterioration in Historical Textiles and Transactions Needed to Perform Before Restoration is composed of six main sections. These sections are formed under the main title and are shaped by the source scans and experiences.The first chapter, the introduction to textiles, sets out the two oldest examples uncovered in light of today's information, the reasons for the deterioration of historical textiles, and the type of historical textiles in museums.In the second chapter, called Historical Textiles and Encountered Weaving Types, the two sub-chapters of `The Definition of Woven and Basic Weaving Types and Ottoman Period Fabrics` have been examined.In the third chapter, called `Deterioration in Historical Textiles and Classification of Causes`, six sub-chapters were examined, namely `Degradation of Historic Textiles due to Fiber Structure, External Factors Causing Deterioration of Historical Textiles, Biological Factors, Disasters, Man-caused Deterioration and Vandalism.`In the fourth section, called `Deterioration Detected in Historical Textiles`, eight sub-sections have been examined. These are `Cracks and Dissociation caused by Curing and Acid in Fibers, Ruptures, Fading in Colors, Dirt Stains, Insect Damage, Old and False Repairs, Distortions Caused by Attachment Items in Historical Textiles, Incorrect Storage or Display Deterioration`.In the fifth section, called Historical Textile Processes Before Restoration, two sub-chapters of `Documentation and Analyzes` have been examined.The conclusion emphasises that it is important to analyze historical texts in our museums; to prevent them from deteriorating by protecting them, and to transfer them to future generations. 142

Çağdaş sanat ifadelerinde, 1960'lı yıllarda ortaya çıkan felsefi ve sanatsal yaklaşımların etkisi büyük bir öneme sahiptir. Bu dönemin sanat düşüncesinin biçimlenmesinde etken olan çevre ve toplum bilinci; tüketim toplumuna karşı olmak, dünya barışı, insan hakları, feminizm ve kapitalist sistem karşıtı evrensel doğrular temelinde gelişmiştir. Sanatçı, ifade biçimi olarak fluxus, kavramsal sanat, enstalasyon, land art, eco-art, performans sanatı, yeni dışavurumculuk, street art, urban art, video art, dijital sanat, internet sanatı, yazılım sanatı olarak ifade edilen çeşitli biçimler ile kendisini ifade edebilmektedir. Sanat, kendini tanımlayan yeni ifade biçimleri ile her zaman sanatçının ve güncel sanatın zaman, mekân ve kavram olarak önünde bir yerde bulunmaya devam etmektedir. Sanatçıların ifade biçimleri içerisinde geleneksel üretimler de ya üzerlerinde yüklü anlamları ile ya da bu ifade biçimleri içinde yüklendikleri anlamları ile kendilerine yer bulabilmektedirler. Halı da bu geleneksel üretimlerden birisi olarak, kültürel ve yaşam alanı çağrışımlarından dolayı çağdaş sanatta sanatçı tarafından tercih edilen sanat nesnelerinden birisidir.Bu tez, çağdaş sanat çalışmalarında, sanatçının ifade biçimi içerisinde kullandığı `halı`yı, `sanat nesnesi` kavramı çerçevesinde sanatsal ve felsefi yaklaşımlar açısından ele alıp tartışmaktadır. The philosophical and artistic approaches of the 1960s have a great impact on contemporary art statements. The environmental and public consciousness which has led to shaping the artistic conception has been developed based upon being against to consumption society, world peace, human rights and feminism, universal values against the capitalist system. The artists can express themselves in different styles denoted as Fluxus, conceptual art, installation, land art, eco-art, performance art, neo-expressionism, street art, urban art, video art, digital art, internet art, software art. Art always continues to exist of its new descriptions in front of the artist and contemporary art as time, space and concept. Furthermore, the traditional practices are also manifest themselves either with their meanings or the meaning that they have got from the context. The carpet is one of these art objects preferred by the artists as being one of the cultural and living space connotations.This thesis discusses the `carpet` which is used by the artist as a stylistic feature by discussing the `art object` concept based on the artistic and philosophical approaches. 112

Araştırma konusu olarak Kütahya iline ait cicim ve zili örnekleri seçilmiştir. Kütahya ili Anadolu topraklarının çoğunluğunda olduğu gibi dokumacılık yapılan bir ildir. Araştırmada Veli Akkan'ın özel koleksiyonunda bulunan otuz adet cicim ve zili örnekli dokumalar ele alınmıştır. Bu dokumalar teknik, kompozisyon, hammadde, kullanım amacı, renk ve motif açısından her bir dokuma için hazırlanan eser inceleme formlarına işlenmiştir. Bu bilgiler çizelgelere aktarılmış ve analiz edilmiştir. Ele alınan bu dokumaların çizimleri yapılarak yöreye ait motif, kompozisyon ve renk özelliklerinin kalıcı olması sağlanmaya çalışılmıştır. Araştırma sırasında elde edilen verilere dayanarak göz motifinin yoğunlukla kullanıldığı belirlenmiş ve yöreye uygun dokuma tekniği ve motiflerle NedGraphics Texcelle programı ile altı adet tasarım yapılmış ve bu tasarımlardan bir tanesi dokunmuştur. Böylelikle üretimi neredeyse durmuş olan yöre dokumalarının teknik, renk, motif ve kompozisyon özelliklerinin gelecek nesillere aktarımını sağlamak amaçlanmıştır. Cicim and Zili examples belonging to Kütahya province were chosen as the topic of this study. Kütahya is a province where weaving is carried out as in the majority of Anatolian lands. In the study, thirty weavings with cicim and zili motifs from Veli Akkan's private collection were examined. Each of these weavings was recorded on the work review templates in terms of technique, composition, raw material, intended use, color, and motif. These details were transferred to charts, and they were analyzed. The study aimed to make the motif, composition, and color characteristics belonging to the region permanent by making drawings of these weavings. Based on the data obtained during the research, the eye motif was found to be utilized intensively. Six compositions were designed on Ned Graphics Texcelle software using the weaving technique and motifs suitable for the region, and then one of these designs was woven. In this way, the study aimed to transfer the techniques, colors, motifs, and composition characteristics of the regional weavings, whose production has almost halted, to future generations. 251

İznik, kuruluşu tarih öncesi çağlara kadar uzanan ve bu süreçte üzerinde Eski Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Devleti gibi büyük kitlelere hitap etmiş uygarlıkları barındıran, köklü ve önemli bir merkezdir. Geçirmiş olduğu her dönemde stratejik konumu ile siyasal, sosyal ve dinsel olarak ön plana çıkmaktadır. Tüm bunların yanında asıl çıkışını 15. yüzyıldan itibaren ortaya koyduğu eşsiz güzellikteki çinileriyle yapmıştır. Osmanlı Devleti'nin gelişip, ilerlemesine paralel olarak varlığını sürdüren İznik Çiniciliği 16. yüzyılda en parlak dönemini yaşamış ve yine devlet yönetimine bağlı olarak geçen sürede güç kaybederek 18. yüzyılın ilk yarısına gelinen noktada tamamen ortadan kalkmıştır. Yüzyıllarca Osmanlı Çiniciliğinin en önemli çini ve seramik üretim merkezi konumunda olan İznik, değişen dünya düzeniyle birlikte 20. yüzyıla kadar çinicilik faaliyetlerinden uzak kalmıştır.20. yüzyılda Faik Kırımlının asırlar önce tüm sırlarıyla ortadan kaybolan İznik çinisine ulaşmak için yaptığı çalışmalar ve araştırmalar sonuç vermiş, ürettiği çiniler yapılan deneyler sonucunda İznik çinisi özelliklerini barındırması açısından tescillenmiştir. İznik Çiniciliği açısından önemli bir adım olan bu gelişmeler Faik Kırımlının İznik'e giderek çalışmalarını sürdürmesiyle devam etmiştir. 300 yıl aradan sonra kurduğu fırınla çininin ateşini yeniden yakan Kırımlı, burada İznik Çiniciliğinin tekrar başlamasını sağlamıştır. Bu yönüyle İznik'te yeni bir başlangıç yaratan Kırımlının başarıya giden bu yolda geçirdiği süreci, İznik çiniciliğinin tarihsel gelişiminden sonra ele alarak günümüze kadar değerlendirmiş durumdayız.Günümüz İznik çiniciliğinin temellerinin atıldığı bu sürecin bilinmesi, Türk Çini Sanatı tarihi içindeki yeri açısından önem arz etmektedir. Bu sebepten dolayı tezimizde 20. yüzyılda İznik Çiniciliğinin yeniden doğuş sürecini, Faik Kırımlının hayatıyla birlikte tüm detaylarıyla ele almış bulunmaktayız. İznik, is an essential and significant center whose foundation goes back to prehistorical ages and which hosted civilizations that addressed to great crowds such as Ancient Greek, Rome, Byzantine, Seljuq and Ottoman Empire. In each era that it has been through, became prominent with its strategic position in politics, social and religion. In addition to all these, made its actual debut with the İznik Tile beyond comparison which were presented since the 15th century. Continuing its existence correspondingly to Ottoman Empire's progress and improvement, İznik Tile experienced its prime in the 16th century and again depending on the goverment, it totally disappeared in the first half of the 18th century, weakening day by day. Being in the position of production line of Ottoman İznik Tile and ceramics for centuries, İznik became distant towards İznik Tile activities until the 20th century with the changing World order.In the 20th century, the researches and studies Faik Kırımlı did in order to reach İznik Tile that disappeared centuries ago with all of its secrets bore fruits. As s result of the tests, the İznik Tile characteristics. These progresses that are important for İznik Tile pursued with Faik Kırımlı, going to İznik and continuing his studies. After 300 year gap, setting up and oven and relighting the fire of İznik Tile to start again. We have evaluated the process of Kırımlı's way of success, who created a new start in İznik, discussing from İznik Tile's historical development until today.Knowing this process in which the foundations of today's İznik Tile is laid is important in terms of its place in the history of Turkish İznik Tile art. For this reason, in our thesis, we disucess the rebirth process of İznik Tile, in the 20th century, in full detail together with Faik Kırımlı's life. 128

Yazmacılık, farklı renklerde, çeşitli boya türleri kullanılarak kumaş üzerine, elle çizilerek ya da ahşap kalıplar vasıtasıyla belirli kompozisyonlarla yapılan bir süsleme sanatıdır. Anadolu'nun en eski geleneksel el sanatlarından biri olan yazmacılık geçmişten günümüze her yörede farklı üsluplarda, desen ve kompozisyon özellikleri ile karşımıza çıkmaktadır. Yazmalardaki motifler genellikle yaşanılan bölgenin özelliklerini yansıtmaktadır. Kültürel birikimin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu motifler, geçmiş ile gelecek arasında köprü vazifesi yapmaktadır.Tarihten günümüze yazmacılık sanatına ait ahşap kalıpların en güzel örnekleri Tokat ve Kastamonu'da görülmektedir. Kastamonu geleneksel baskı sanatının gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için geçmişinin bilinmesi gerekmektedir. Yapılan bu araştırmada yazmacılık sanatına katkıda bulunmak ve yazmacılık sanatını tanıtma amaçlanmıştır.Araştırmalar sırasında, Kastamonu baskıcılığının tarihsel gelişimi hakkında bilgi edinilmiştir. Yazmacı ustası Cemil Kızılkaya'ya ait kalıplar ve Kastamonu Etnografya müzesinde bulunan kalıplar incelenmiştir. Araştırmada Kastamonu baskıcılığına ait ahşap kalıpların belgelenmesi ve motifsel özelliklerinin incelenmesi hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Yazmacılık, El Sanatları, Türk El Sanatları, Ahşap Kalıp, Kastamonu Block Printing is an art of decoration made by hand drawing on fabric or by means of wooden molds with certain compositions and by using various paint types in different colors. Block Printing, one of the oldest traditional handicrafts in Anatolia, draws attention with its different styles, patterns and compositions in every region from the past to the present. The motifs in the hand-painted kerchiefs generally reflect the characteristics of the region. These motifs, which are the result of cultural background, is like a bridge from history to future.The most beautiful examples of wooden molds belonging to the Block Printing art from the past to the present are seen in Tokat and Kastamonu. In order for Kastamonu traditional print art to be transferred to future generations, we should know its past. In this study, it is aimed to contribute to Block Printing art and to introduce Block printing art.During the researches, the historical development of Kastamonu printing was examined. The molds belonging to the Block Printing craftsman Cemil Kızılkaya and the molds in Kastamonu Ethnography Museum were examined. In this study, it is aimed to document the wooden molds of Kastamonu printing and to examine the characteristics of motifs.Key Words: Block Pitirnting, Handcrafts, Turkish Handcraft, Woodblock, Kastamonu 226

Osmanlı İmparatorluğu dünyanın süper gücü konumunda üç kıtaya hakim idi. Sorumlu olduğu toprakların kayıtlarını mükemmel bir şekilde tutmaya özen gösteriyordu. Bu bakımdan arşivcilik Osmanlı' da birinci derecede önemli bir yer arz ediyordu. Osmanlı Arşivlerin de ebru sanatsal boyutunun yanı sıra gerek cilt sanatında gerekse arşiv defterlerinde ölümsüzleştirildi. Çeşitli defterlerde yan kâğıt işlerini sanatsal seviyeye yükselttiği gibi bir kısım defterlerin de dış kabı olarak ebru sanatını günümüze taşımış oldu.Tez çalışmamızda Osmanlı arşiv fonlarında günümüze kadar ulaşan ebruların çeşitliliği ve teknik özellikleri değerlendirilerek o dönem şartlarında sanat eseri olmuş bu güzide eserleri inceledik. Amacımız, bu ebruların çeşitliliğini incelerken hangi tür ebruların hangi tür defterlerde cilt olarak kullanıldığını ortaya çıkarmaktır. Osmanlı Arşivleri'nde yapılan taramalar sonucunda elde edilen bulgular türlerine göre analiz edildi. Renk, desen, üslup ve tarz olarak incelenip kategorize edildi. Yapılan bu çalışma sonucunda doğal toprak boyalarla hazırlanan ebruların özellikle Mühimme defterlerinde kullanıldığı görülmüştür. Kullanılan renkler toprak boya ile hazırlandığı için sarı, mavi, yeşil renkleri ile sınırlıdır. Tez çalışmasının, bu konu üzerinde çalışan araştırmacılara kaynak olabileceği aynı zamanda ilgili literatürdeki boşluğu dolduracağı ümit edilmektedir.Anahtar kelimeler: Osmanlı, Ebru sanatı, Defter, Arşiv The Ottoman Empire dominated the three continents as the superpower of the world. It was careful to keep records of the lands of which it was in charge. In this respect, archiving had a very important place in the Ottoman Empire.In Ottoman archives paper marbling, as well as its artistic dimension, it was immortalized both in binding art and in the archive records. In various records, binding rise in value to an artistic level with paper marbling. Besides, as a binder of some records, paper marbling reached at the present time.In this thesis, we examined the distinguished works being the pieces of art in Ottoman period by evaluating the variety and technical features of the paper marbling in Ottoman archive funds which have reached the present day. Our aim is to examine the variety of these marbling and to find out what kind of paper marbling was used as a binder for what kind of records. At the end of the scans obtained from the Ottoman archives, findings were analyzed according to their types. They were examined and categorized according to color, pattern, style and style. As a result of this study, it was seen that paper marbling prepared with natural soil paints were used especially in Mühimme (decree) records. The colors used are limited to yellow, blue and green colors because of the fact that they are prepared with soil paint. It is hoped that the study will be a source for the researchers working on this subject and also fill the gap in the relevant literature.Key words: Ottoman, paper marbling, records, archive 120

Kanûnî Devri nakkaşhânesi Türk tezyînâtında muhteşem eserlerin ortaya konduğu bir dönemdir. Dönemin sernakkaşı Kara Memi, doğadaki çiçekleri stilize ederek oluşturduğu `yarı üslûplaştırılmış` çiçekli tezhipleriyle tezyînâtımızda farklı bir üslûp meydana getirmiştir. Kara Memî'nin kendine has bu üslûbunun en mükemmel örnekleri Kanûnî'nin `Muhibbî` mahlâsı ile kaleme aldığı Dîvân'larında görülmektedir. Bu çalışmada söz konusu Dîvân'lardan, İstanbul Üniversitesi T.5467'de kayıtlı 1566 tarihli nüshâsının tıpkıbasımından istifâde edilerek analizler yapılmıştırÇalışmamızda bu eserin tezyînâtlarındaki sâdece yarı üslûplaştırılmış motifli desenler ele alınarak, bunların klasik desen çizim kuralları kapsamında değerlendirilmesi yapılmıştır. Bundan dolayı öncelikle, yarı üslûplaştırılmış motiflerin bulunduğu desenler tespit edilmiş, bunlar en belirgin özellikleri dikkate alınarak `konum`, `çıkış` ve `çiziliş` özellikleri bakımından da tasnifi yapılmış sayfa ve adet olarak belgelenmiştir. Desenlerin tasarımında, tezyînât kurallarının son derece analitik bir gözle işlenmiş olduğu görülür. Eserdeki tezhiplere ilk bakışta hâta gibi görülebilecek hususların, detaylı incelemede aslında zekice uygulanmış kurallar olduğu tesbit edilebilmektedir. Özellikle klasik üslupta devam edip giden helezonların aksine, Kara Memi'nin, altının ağırlıklı olarak kullanıldığı kenarsuyu tezhiplerinde, kısa dal yada bir iki kıvrımlarla oluşmuş tasarımlar görülmektedir. Bu örneklerdeki en belirgin farklılıklardan biri de, hatâyî grubu motiflerden oluşan helezonların uç kısımlarının gelenekten farklı olarak yarı üslûplaştırılmış motiflerle tamamlanmasıdır. Bir desenin kendisinden yada kendinden olmayan bir motif yada deseni başlangıç kabul etmesi gerçeğini göz önüne getirdiğimizde aslında bunun kural dışılık değil de farklı bir `yorumlama biçimi` olduğu görülecektir. Kara Memi'nin yarı üslûplaştırılmış çiçeklerin topraktan çıkar görünümlü müstakil tek sap ve demet hâlindeki betimlemeleri, bol yaprak kümeleriyle birlikte çizilmiş şekilleri yanında, yarı üslûplaştırılmış motiflerin yazı alanına yatay ve düşey duruşlu hâllerini tercih etmesi de bu üslûbunun en belirgin özellikleri olarak incelediğimiz tezhiplerde karşımıza çıkmaktadır. Bunların yanında az sayıda da olsa bâzen kendi içinde dönen bir helezon veya kırık dal şeklindeki tasarımlarda sıradışı uygulamalar görülmektedir. Bu ayrıcalıklı özellikler, çalışmanın sonunda renk ile vurgu yapılarak fırça ile yapılan çizimlerle de gösterilmiştir. The calligrapher house of Sultan Kanûnî Period is an era in which various magnificent works of Turkish ornament were revealed. The head artist of the period, Kara Memî, created a different style in Turkish ornament through his `semi-stylized flower motifs` by stylizing the flowers of nature. The distingue illustrations of the aforementioned authentic style of Kara Memî can be observed in the Dîvâns that Suleiman the Magnificent wrote as `Muhibbî`, his pseudonym. Within this study, the analyses of the relevant Dîvâns are imposed upon the facsimile of the copy dated 1566, registered in T.5467 Istanbul University. In our study, semi-stylized motifs in the ornament of this work were addressed exclusively and these were assessed within the scope of classical pattern drawing rules. Therefore, primarily, the patterns of semi-stylized motifs were determined and classified regarding their most significant features to the point of their `location`, `origin` and `drawing`, furthermore documented as page and number. It is observed that, in the design of the patterns, the ornamentation rules are performed analytically. It can be confirmed that the aspects purported to be mistakes at first glance to the ornamentations in the work are in fact cleverly applied rules. On the contrary to the continuing spirals, particularly in the classical style, short branches or designs created with one or two scrolls are observed in Kara Memî's edging ornamentations in which gold is predominately used. One of the most significant distinctions among those examples is that the edges of the spirals consisting of `hatâyî motif group` are completed with semi-stylized motifs, unlike the tradition. Taking into account the fact that a pattern considers a motif or a pattern, which is absent in itself, as a departure point, it can be agreed that it is actually `an interpretation` rather than an exception. We encounter, Kara Memî's choice of using the drawings of the depictions of semi stylized flowers as interring looking, independent single stems and bunches in addition to abundant piles of leaves, the horizontal and vertical placement of semi stylized motifs in the lines, in the ornamentations we analyze as the most significant demonstrations of the characteristics of his style. On the other hand, even though there are few, extraordinary technics on the designs of a spiral rotating within itself or a broken branch can be observed, occasionally. Those exclusive features are highlighted with colors and shown at the end of the study with the drawings made with a brush. 658

İnsanlık tarihi, bir sosyal evrim ve gelişimin tarihidir. Yüzyıllar öncesindenbu yana insanlar, bir yandan temel gereksinimlerini karşılama ve doğa şartları ilemücadele içindeyken; bir yandan da yaratıcı güdülerini hayata geçirme, hayaldünyasının tahayyüllerini dışa vurma eğilimi içerisinde olmuştur. Sanat dediğimizolgu, bu bağlamda tezahür etmiştir. Yaşam biçimi, coğrafi şartlar, inanç ritüelleri,arzu ve istekler, toplumların sanatsal üretiminde belirleyici olmuştur. Bu bağlamdasanatı, toplumların estetik ve karakteristik izdüşümü noktasında değerlendirmekmümkündür. Bir toplumun sanat eserleri, o toplumun ruhunu ve sosyolojik arkaplanını yansıtır.Anadolu toprakları, günümüze kadar bırakmış olduğu sanat eserleri ile kadimbir bilgeliğin ve zarafetin meyvelerini sunmaktadır. Farklı kültürleri ve kavimleribağrına basan bu kutsal topraklar, tüm renkleri ve çeşitliliğiyle bir sanat panayırınadönüşmüştür. Memleketin her karış toprağında, kültür ve sanatın gücünü ve direncinikaybetmeyen bütün zengin imgeleriyle karşılaşmamız mümkündür. Çalışmamızıntemelini, topraklarımızın eşsiz sanatsal imgelerinden olan ve neredeyse bizimleözdeşleşmiş `Çini` sanatı oluşturmaktadır. Bizlere miras kalan bu topraklar, çinisanatının muazzam örnekleri ile doludur. Buradan hareketle; tarihimizin en önemlikültürel miraslarından olan eski Türk hamamları, çini sanatının yansımalarınoktasında ele alınmıştır. Çini sanatı, Türk hamam kültüründe kullanılan hamameşyalarına uygulanarak tasarlanmıştır. History of humanity is the history belonging to a social evolution anddevelopment. While people have been trying to meet their fundamental needs anddeal with natural conditions for many centuries, they have been in tendency to bringtheir creative motions and to express their imaginations. The concept `art` hasemerged in this regard. Life style, geographical conditions, belief rituals, wishes anddesires have been determinative in art production of societies. In this sense, it ispossible to evaluate the concept `art` in terms of aesthetic and characteristicprojection of societies. Art pieces of a society reflect the sociological backgroundand the soul of that society.Anatolian territories offer art pieces, which have survived until today, andfruits of an ever-present grace and wisdom. Having welcomed different cultures andpeoples, these sacred territories have turned into an art fair with its all colors anddiversities. It is possible to come across all prosperous images which haven't loststrength and power of culture and art across all over the country. Basis of our study isthe `Tile` art which is one of the unique art images in the country and has beenidentified with us. These territories, which have been inherited to us, are full ofmagnificent examples of tile art. From this point of view, the old Turkish baths, oneof the most significant cultural heritages in our history, have been discussed in termsof reflections of tile art. Tile art has been designed by practicing it to bath waresutilized in Turkish bath culture. 95

Çin resim tarihinde, Sung-Yüan devrinde (11-14. yy.) gelişen Bai-miao isimli çizgisel mürekkep resim üslubu, Moğollar vasıtasıyla Orta Asya, Batı Asya ve Anadolu coğrafyasına ulaşmıştır. Çin metropolitan ressamları ve yerel atölyelerdeki sanatkârların çizdikleri orijinal eserleri ve bunların kopya resimleri, Orta Asya ile İran'da Çin etkisini yansıtan ve yorum katılan resimler de bir araya gelerek karmaşık şekilde saray albümlerine girmişlerdir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde yer alan H. 2153 ve H. 2160 numaralı iki nadide albüm ile `Saray Albümleri` (TSMK H. 2152, H. 2153, H. 2154, H. 2160 no.lu albümler ve SBB Diez Albümü) arasında önemli iki sanat koleksiyonun içeriklerinin çoğu Akkoyunlu-Türkmen Sultan, Yakub Bey'in himayesinde toplanarak hazırlanmıştır. Bunlar arasında geleneksel minyatüre benzemeyen Çin resim sanatı etkisini yansıtan birçok sade mürekkepli resim, tahrir, bezeme tasarımı içeren ve Kalem-i Siyahî olarak adlandırılan yeni bir resim çeşidi görülmektedir. Özellikle 14. yüzyılda yaşayan Emîr Devletyâr, ʿAbdu' l-Hayy, Sultan Ahmed Celâyir gibi üstatların Kalem-i Siyahî tekniğiyle yaptıkları bu çalışmalarda estetik zevk ve sanatsal beslenme ile yeni bir tarz olarak karşımıza çıkar. Bu tezde, günümüze kadar gelen farklı konuları işleyen Kalem-i Siyahî resimlerindeki Çin etkisi, özellikle Bai-miao ve Şan-Şui teknikleri açısından incelenmektedir. Ayrıca orijinal Çin kaynaklarının fırça-mürekkep tekniklerinin karşılaştırma yöntemiyle uygulamalı analizi de yapılmaktadır. The Bai-miao painting, which is drawn only by ink lines, highly prospered and progressed during Sung-Yuan Dynasty from the 11st to the 14th century in Chinese history. After Mongolians took over the Central Plains of China, this kind of arts began to appear in the Middle Asian, Western Asian and Anatolian, being brought to the west by the artists living in the metropolitan cities of China and provincial artists. At that times, some reproduction paintings and some paintings under the Chinese influence yet with the local aesthetic taste, which were manufactured in Middle Asian and Iran, eventually came into the albums of Sultans with original Chinese paintings. The two albums named H. 2153 and H. 2160 are significant from the other Saray Albums (TSMK H. 2152, H. 2154, SBB Diez Album) in the Manuscript Library of Topkapi Palace Museum. Most works of the two albums were ordered to paint or collected under the protection of Aqqoyunlu-Turkmen Sultan Yakub Beg. Among these plain linear ink works, drafts, sketches, and the reflected Chinoiserie effects are so manifested that with the name of `Qalam-Siyâhi` a new kind of painting art had formed which was totally different from the traditional Islamic miniatures had formed. Especially, the techniques of the Qalam-Siyâhi artworks made by masters like Amîr Dawlatyâr, ʿAbdu' l-Hayy, Sultan Ahmed Celâyir produced a strong aesthetic value and new artistic nutrition.In this thesis, the Chinosiserie effects of Qalam-Siyâhi paintings will be studied through the perspective of the Bai-miao and Shan-Shui painting techniques again. Furthermore, the comparative study method of the brush-ink techniques is to be used for analysis. 216

Bu tezde, Osmanlı seramik sanatında Çin porselenlerindekilere benzerlik gösteren motiflerin renk, kompozisyon ve form özellikleri üzerinde durulmuş ve karşılaştırmalar yapılmıştır.Yurtdışı müze kataloglarından ve bu alanda yazılmış kaynaklardan benzerlikleri en uygun biçimde gösterebilecek şekilde seçilen Osmanlı seramikleri ve Çin porselenlerinden oluşan 39 eser incelemeye alınmıştır.Bu çalışmayla incelemeye alınan Osmanlı seramiklerinin Çin porselenleri ile motifler ve form bakımından büyük benzerlik gösterdiği görülmüştür. Renk özellikleri bakımından da büyük benzerlikler olduğu görülmüş fakat Osmanlı seramiklerinde daha fazla renk kullanılma eğilimi gözlemlenmiştir. Çalışmamızda, Geleneksel Türk sanatları içerisinde önemli yeri olan seramik sanatında kullanılan motifleri, renkleri, ve form özelliklerini inceleyerek bu seramiklere dönemin siyasi ve kültürel ilişkileri sonucu uzak diyarlardan Türk topraklarına kadar gelmeyi başaran Çin porselenlerinin Osmanlı seramik sanatına olası etkileri araştırılmıştır. This thesis examines and compares the similarities of color, composition and form of Chinese pottery motifs in the Ottoman pottery art.Abroad museum catalogs and written sources about the subject had been used to examine 39 artpieces of Ottoman and Chinese pottery.In this examination, it's been made clear that there are big similarities in form and motif between Chinese and Ottoman pottery.There are similarities in color features as well but Ottoman pottery seems to have a tendency to be more colorful.In our research, by examining the motif, color and form characteristics of pottery art that has an important role in traditional Turkish arts, it's been tried to understand the effects of Chinese pottery on it, Chinese pottery that had managed to travel to Turkish culture from far lands due to the era's political and cultural relations between two countries. 199

Bu araştırmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan sülüs levhaların tezhib özellikleri incelenmiştir. İncelenen levhalar XVIII. ve XIX. Yüzyıllara ait olup Türk levha tezyinatı bakımından araştırılmaya değer bulunmuştur. Üç bölümden oluşan tezin; 1. bölümde; Hat sanatının tanımı ve tarihçesi , Aklam-ı Sitte ve diğer yazı çeşitleri,sülüs ve celi sülüs yazının tarihi gelişimi, celi sülüs bir hat levhasının hazırlanış safhaları,tezhip sanatının tanımı ve tarihçesi,barok-rokoko sanatı,tezhip sanatında barok-rokoko üslubu,tezhip sanatında kullanılan motifler,tezhip sanatında kullanılan malzemeler,ebru sanatı. 2. bölümde; levha nedir? , levha tekniğinin gelişimi, levha çeşitleri, kıt'alar, celi levhalar, hilyeler, tuğra, tekke levhaları, levhalarda kullanılan teknikler, ahşap levhalar, camaltı laevhaları, zer-endud levhalar. 3.bölümde; İstanbul Süleymaniye Kütüphanesindeki Sülüs levhaların tezhip özellikleri.Yapılan tezin ana kaynağı İstanbul Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan sülüs hatlı levhalardır. Illumination character of sulus plagues which are in Suleymaniye Library was examined in this research. Plagues that examined belong to XVIII and XIX centuries and they were found worth to be researched with regards to Turkish ornament of plague. In the first section of the thesis consisting of three sections; definition and history of art of calligraphy, Aklam- ı Sitte and other varieties of manuscript, historical development of sulus and celi sulus manuscript, process of making a celi sulus calligraphy plague, definition and history of art of illumination, the baroque- rococo art, style of baroque- rococo in art of illumination, motives used in art of illumination, materials used in art of illumination, art of marbling. In the second section, What is plague?, development of plague technique, varieties of plagues, kitas, celi plagues, hilyes, tughras, plagues of Islamic monastery, techniques applied in plagues, wooden plagues, glass- bottom plagues, zer-endud plagues. In the third section; Illumination character of sulus plagues which are in Suleymaniye Library. 129

Milletlerin en değerli kültürel mirası olan yazma eserler, bilim ve sanat alanında yapılan çalışmalar için önemli kaynaklardır. Dini, ilmi ve edebi konular üzerine yazılan yazma eserler birçok kitap sanatını içinde barındırmaktadır. Amasya II. Bayezid Kütüphanesi, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde yazılıp, tezyin edilen, çeşitli nitelikte kıymetli yazma eserlerin bulunduğu, Osmanlı döneminde kurulmuş kütüphanelerdendir. Araştırmanın konusu Amasya II. Bayezid Kütüphanesi'nde bulunan Şah u Geda Mesnevi'sinin tezyinatı ve özgün tasarımlara yansıması olarak belirlenmiştir. XVI. yüzyılda yaşadığı bilenen Taşlıcalı Yahya Bey'in yazmış olduğu Şah u Geda Mesnevi'sinin çalışmaya konu olan nüshası, tezyinat bakımından bugüne kadar akademik bir çalışılmaya konu olmamıştır. Bu çalışma kitap sanatları alanına kaynak oluşturması ve katkı sağlaması bakımından önemlidir. Bu araştırmanın amacı mesnevinin tezyinat özelliklerini ortaya koymaktır. Çalışma, tarama yöntemine dayalıdır. Şah u Geda Mesnevi'sinin cilt özellikleri, tezhiplerinin üslup, renk ve kompozisyon açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Eserdeki tezyinatın desen kataloğu oluşturulmuş ve tezyinatından ilham alınarak on adet özgün eser üretilmiştir. Eserin elimizdeki nüshasının istinsah tarihi ve istinsah edeni belli olmadığından süsleme özellikleri incelenerek hangi yüzyılda çalışıldığı konusunda bazı olasılıklar üzerinde durulmuştur. Mesnevinin süslemesinin, Topkapı Sarayı Kütüphanesindeki Muhibbi Divanı tezyinatı ile büyük benzerlikler gösterdiği tespit edilmiş olup bu konuda karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmanın Tezhip sanatı bakımın istifade edilecek bir üsluba sahip olduğu ve ortaya konulan verilerin kitap sanatları alanında kayda değer bir fayda sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Manuscripts, the most valuable cultural heritage of the nations, are important sources for studies carried out in the field of science and art. The manuscripts written on religious, scientific and literary subjects include many art books. Bayezid Library in Amasya is one of the libraries established in the Ottoman period and host various precious manuscripts written and ornamented in Seljuk's, Beyliks and Ottoman periods. The subject of the study is the embellishment of `Şâh u Gedâ` Masnavis in II. Bayezid Library in Amasya and its reflection to original designs. The copy of copy of Şah u Geda Masnavi which is written by Taşlıcalı Yahya Bey, who is known to have lived in the 16th century, has not been subject to an academic studying terms of embellishment until today. This thesis is important for providing resources and contributing the field of book arts. The aim of this study to reveal embellishment properties of this art work. This study was based on literature review. Masnavi of Şah u Geda's cover properties, illumination's style, colour and composition of art was evaluated. The embellishment design catalogue of this work art was composed and ten unique works were produced by inspired it's embellishment. Since the person who copied and the copy date of our transcript are not definite, it is focused on some of the possibilities of potential century when the work is carried out by examining the ornament features. It is found that it has got great similarities with of Dîvân-i Muhibbî in Topkapı Palace Museum Library; in this regard an evaluation is made It is concluded that the work has a style to be benefited in point of the art of illumination and the data provides considerable benefits to the book arts field. 381

18. Yüzyıl, Osmanlı Devleti'nin özellikle sanat alanında batıya açıldığı bir dönem olmuş ve beraberinde yenilenme çabaları hız kazanmıştır. Bu dönemin sultanı olan III. Ahmed ise sanata olan ilgisiyle adından söz ettirmiştir. Batılılaşmanın hızla yaşandığı bu yıllarda, askerî ve siyasî olayların yanı sıra sanat da büyük ölçüde etkilenmiştir. Bunda İstanbul'a gelen yabancı ressamların katkısı büyüktür. Dönemin önemli nakkaşı olan Levnî de çalışmalarında başlattığı yeni tarz ile adından söz ettirmiş ve başyapıtı olan `Surnâme-i Vehbî`'yi hazırlamıştır. Sultan'ın dört oğlunun sünnet düğünü şenliklerini 137 minyatürle anlatan nakkaş, geleneksel üsluptan kopmadan minyatürlerini hazırlamıştır. Kompozisyon düzeni ve farklı renk anlayışı ile hazırladığı levhalarındaki her ayrıntı, onun gözlem gücünü gösterir niteliktedir. Minyatürlerin metinle bir bütün oluşturduğu bu son eser aynı zamanda Lale Devri'nin şatafatlı yapısını, dönemin kılık kıyafetini ve sosyal yaşantısını anlamak adına da bir belge niteliğindedir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde olan bu nadide eserde incelenen kırk minyatürün kompozisyon düzeni, kendisinden önce yapılmış Osmanlı minyatür geleneğindeki kompozisyonlardan farklı özellikler göstermektedir. Levnî'nin kendine has olan bu tarzında, figür dizilişlerinde belli bir düzen tercih ettiği görülmüştür. Figür ve doğa ayrıntılarında kullanılan tonlamalı boyama şekli ile hacim etkisi sağlamış ve mîmaride perspektif kullanarak derinlik etkisi vermiştir. Sanatçı kullanmış olduğu bu kompozisyon düzenlerinde çağdaş tasarım prensiplerine uymuş ve bu anlayışta eserlerini vücuda getirmiştir. 18. century had been a period of time when the Ottoman empire had expanded towards west especially in the fields of arts that had resulted in the acceleration of the renovation process. Sultan of the period, Ahmed the 3. , was often mentioned with his interest in arts. In the related years while Westernazition was accelerating rapidly, arts had been also influenced along with military and political events due to foreign painters coming to Istanbul. Levni, a valuable Nakkaş of the period, was known by the new method he had applied into his work and established `Surname-i Vehbi`, his masterpiece. Circumcision feasts of Sultan's 4 sons were illustrated by the Nakkaş with 137 miniatures of which also had traditional patterns. Every detail in his paintings that were made by his unique composition design and different color perception reflects his observation power. This last work of his, in which the miniatures and the text have formed a whole understanding, is also a document showing the gaudy structure, dressing and social life style of the Tulip Era. The composition design of the 40 miniatures examined in this unique work, which is placed at the Topkapı Palace Museun Library, differs from the compositions in Ottoman miniature tradition that were illustrated before. It is observed that Levni had used a specific figure alignment in this unique style of his. The tinted painting style used in figure and nature details has provided a volume impact and the perspective used in architecture has resulted in depth effect. The artist had pursued a modern design principle in his composition style and had created his work accordingly. 278

Bu araştırmada İstanbul Süleymaniye Kütüphânesi'nde bulanan 59 adet sülüs, nesih ve muhakkak hatla yazılan kıt'a-hat levhaları ve tezhipleri, Türk-İslam san'atları içerisinde mümtaz bir yere sahip olan hat ve tezhip san'atı yönünden incelenmektedir. Seçilen bu eserler, dönemlerinin tüm özelliklerini yansıtmalarından dolayı Türk kitap sanʻatları alanında büyük öneme sahiptirler. Üç bölümden oluşan bu araştırmanın birinci bölümünde, hat san'atının tarihi gelişimi, Türk-İslam Medeniyeti'nde hat san'atının önemi, ekol sahibi Türk-Hat üstadları, Aklâm-ı Sitte, hat san'atının kullanım alanlarıyla beraber, tezhib ve ebrû san'atı hakkında teferruatlı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, konuyla doğrudan ilişikli olarak Türk-Hat san'atında kıt'a ve levha geleneği, levha ve kıt'a çeşitleriyle levhalarda kullanılan tekniklerle alakalı bilgiler verilmiştir. Üçümcü bölümde ise, katalogta yer alan eserlerin tahlilleri ve incelemeleri yapılmıştır. İncelenen eserler envanterleriyle birlikte dönem özellikleri, ekolleri, kâğıt, yazı, dil özellikleri, motif ve desen özellikleri bütün yönleriyle ele alınmış eserlerin karşılaştırma ve değerlendirilmesi yapılarak çalışma sonlanlandırılmıştır. This study examines 59 thuluth, naskh and exact written kıt'a-calligraphy signs and their illuminations (ghats) exist in İstanbul Süleymaniye Library in terms of calligraphy and illumination art. These selected work of arts are utmost importanst as they reflect all the aspects and features of their era. The research consist of three chapters, and the first chapter include detailed information on historical background of calligraphy, the importance of calligraphy in Turkish-İslamic art, prominent Turkish calligraphy masters, illumination (gild) and ebrû art. The second Chapter examines the tradition of kıt'a and sheets in Turkish Calligraphy as well as various techniques used in different kıt'a and sheets. The research and analysis of the above mentioned work of arts are investigated in the third Chapter. The era aspects of the work of arts, along with their inventory, their schools, paper, writing and language features, motif and pattern features are evaluated through all perspectives, and the comparison and evaluation of the work of arts are achieved in this thesis. 222

`Aydınoğlu Beyliği Mimarisinde Yazı` başlığını taşıyan çalışmamız dokuz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 'Araştırmanın Amacı, Önemi ve Kullanılan Yötem', ikinci bölüm 'Türk-İslâm Mimarisinde Yazı Sanatının Tarihçesi', üçüncü bölüm 'Aydınoğlu Beyliği Dönemine Ait Kitâbesi Olan Yapılar', dördüncü bölüm 'Aydınoğlu Beyliği Dönemine Ait Kitâbesi Olmayan Yapılar', beşinci bölüm 'Kaynaklarda Geçen Aydınoğlu Beyliğine Ait Mevcut Olmayan Yapılar' altıncı bölüm 'Değerlendirme', yedinci bölüm 'Sonuç', sekizinci bölüm 'Kaynaklar', dokuzuncu bölüm 'Fotoğraflar', başlıklarını taşımaktadır. Aydınoğlu Beyliğinin 1305 yılında kuruluşundan ve 1425 yılında Osmanlı Devletine katılmasına kadar olan kısmın ele alındığı 120 yıllık dönemin, yapıları ve kitâbeleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde, araştırmanın amacı, önemi ve kullanılan yöntem konusunda bilgi verildikten sonra, Aydınoğlu Beyliğin kuruluşundan Osmanlı Devletine katılmasına kadar olan tarihi, kronolojik olarak ele alınmaya çalışılmıştır.Yazının tarihçesinin ele alındığı ikinci bölümde, yazının doğuşu ve gelişmesi, İslâm yazısının çeşitleri üzerinde durulmuştur. Anadolu Selçuklu öncesi mimaride yazının geçirdiği evreler ile Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde İslâm yazısının tekâmül sürecinde geçirdiği yolculuk ele alınmıştır.Üçüncü bölümde, Aydınoğlu Beyliği dönemine ait kitâbeli yapılar ve kitâbeleri ele alımıştır. Bu döneme ait 15 yapının kitâbeleri incelenmiştir. Bu eserler ve eserlere ait kitâbeler tesbit edilerek fotoğraflanmış, günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Bunun yanında, yapının kısa tarihçesi ve bugünkü durumu, yapının malzeme ve tekniği, yapıdaki yazılar, yazının türü ve malzemesi, hattatı, halen yazının bulunduğu yer hakkında kısa bilgiler verilmiştir.Dördüncü bölümde, Aydınoğlu Beyliği dönemine ait kitâbesi mevcut olmayan yapılar ele alınmıştır. Bu bölümde 54 yapı incelenmiştir. Yapılara ait tarihi bilgilerin yanında, yapının malzeme ve tekniği hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. Bu yapılardan çok azı ayakta kalmış ve işlevini sürdürmektedir. Birçoğu ya bakımsızlıktan ya da definecilerin tahribatından nasiplerini almışlar, bugün kullanılamaz durumdadırlar.Beşinci bölümde, kaynaklarda geçen Aydınoğlu Beyliğine ait mevcut olamayan yapılar ele alınmıştır. Bu yapılara ait tarihi bilgilerin yanında malzeme ve yapı teknikleri hakkında da kısa bilgilere yer verilmiştir. Araştırmalarımız neticesinde 50 yapıya ulaşılmıştır. Bu yapılar cami, mescid, türbe, medrese, han, hamam, kervansaray, bazar, köprü ve çeşmelerden oluşmaktadır. Vesikalar ve kaynaklar taranarak, bu yapılara ait tarihi bilgilerin yanında, yapıya ait bazı önemli detaylar da verilmeye çalışılmıştır. Altıncı bölümde, tezle ilgili yapılan çalışmaların tümü tek tek ele alınmak suretiyle geniş bir değerlendirme yapılmıştır. Yedinci bölümde, tez çalışmamızda ulaştığımız yeni bilgiler ile Aydınoğlu Beyliği mimarisi kitâbeleri ve yazı sanatına yönelik bugüne kadar ele alınmamış konular sonuç bölümünde ortaya konmuştur. Batı Anadolu Beylikleri mimarisinde yazı konusu ele alınarak, Aydınoğlu Beyliği mimarisinde kullanılan yazı ile karşılaştırılması yapılmış, üslup ve estetik açısından beylikler dönemi mimarisinde kullanılan yazıların bir değerlendirmesi yapılmıştır. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda, Aydınoğlu Beyliği mimarisinde yazı ve kitâbeler konusu kısmen ele alınmış, Beyliğe ait yapıların kitâbeleri ve yazı bakımından sanatsal yönlerinin tetkîki ise toplu olarak yapılmamıştır. Bu çalışmamız ile Aydınoğlu Beyliği yapılarını yeni bir anlayışla tasnif etmek suretiyle, döneme ait kitâbeleri inceleyerek, bugüne kadar yapılanlardan farklı bir çalışma vücuda getirmiş olduk. Aydınoğlu Beyliği dönemi yapılarını kitâbesi mevcut olan ve kitâbesi mevcut olmayan yapılar ile kaynaklarda geçen Aydınoğlu Beyliği'ne ait mevcut olmayan yapılar olarak tasnif ettik. Umarım bu çalışmamızla, Aydınoğlu Beyliği mimarisi üzerine çalışma yapacak araştırmacılara bir katkı sunmuş oluruz. The study called the script in the architecture of Aydınoglu Principality consists of five chapter. In the first chapter ` The history of the script`, in the second chapter ` The script in the arcihtecture of the Aydınoglu Principality `, in the third chapter `The constructions which belongs to the period of the Aydınoglu Principality and don't have inscription`, in the fourth chapter `Possible constructions that belong to the Aydınoglu Principality`, and in the fifth chapter `Archive Documents, structures belongs to Aydınoglu Principality in the itineraries and publications` are mentioned. Satisfying information is tried to be given about the 120 years of period which mentions the chapter of the history of the Aydınoglu Principality and its joining the Ottoman States' property in 1425 since principality's foundation in 1305.In the first chapter which is mentioned the history of the scrip, the begining and development of the script is given as prior knowledge and then the types of islamic script is dwelt on.It is stated that the stage of the script in architecture before Anatolian Seljuk and the journey of Islamic script evalution period in the time of Emevis and Andalus Emevis. In the second chapter, the script in the period of Aydınoglu Principality is under debate. The Works belonging to the principality period have been examined and it has been reached 15 works belonging to this period. The inscriptions belonging to this period have been identified and photopraphed, and translated into today's Turkish. What's more, the short history of structure and its present situation, the content and technique of structure, script in the construction and the place where the manuscript found are discussed one by one with meticuluous work.Among the 15 construction inscriptions belonging to Aydınoglu Principality, Izmir Emir Sultanate Shrine inscription, Tire Ulu Mosque inscription and Kiraz Isa Bey Mosque inscription are repair ones. Other 12 inscriptions are building inscrutions. Mentioned in this chapter, it cannot be reached to Tire Georgian Melek Hatun Bridge inscription and Tire Tannery Mosque inscription. In the third chapter, the construction belonging to Aydınoglu Principality period but don't have inscriptions have been discussed. 15 structures have been examined in this section. In addition to historical information relating to the construction, it has been given information about the construction of the material and tecnique. It is still very little standing and function of theseconstructions. Many of them are neglected or have taken their share of the loot from treasure hunters and cannot be used.In the fourth chapter, the constructions possibly belonging to Aydınoglu Principality have been examined and it has been reached 54 constructions in the chapter. In addition to historical information belonging to these constructions, it has been given short information about material and construction technique.In the fifth chapter, it has been discussed archive documents documents, travelogues and constructions belonging to Aydınoglu Principality which mentioned in publications. As a result of our searchs, it has been reached to 50 constructions which are mosque, masjid, palace, caravanserai, bazaar, spa, madrasah, bridge and fountains. By means of scanning of documents and searchs, in addition to historical informations belonging to these constructions, some important details have been tried to be given belonging to the construction.The studies which performed up to now, we know that there are few searchs about constructions belonging to Aydınoglu Principality. The script and inscriptions in Aydınoglu Principality architucture have partially discussed in the symposiums as report or article study and they haven't totally been examined in the terms of architectural features and artistic value of script. We, with this study, both determined the constructions of Aydınoglu Principality and introduced a different study from previous ones, have been up to now, by examining the inscriptions belonging to that period. We have classified available and unavailable consructions belonging to Aydınoglu Principality period with possible ones. I hope this study will be a good sample to searchers who'll have study in the field of script and inscriptions of Aydınoglu Principality architectur. 215

Mardin tarih boyunca birçok kültür ve inancın uğrak yeri olmuştur. Zengin bir kültüre sahip olan bölgede Müslüman, Hıristiyan, Yakûbi, Süryâni Nestûri, Yezîdi, Yahûdi, Keldâni gibi farklı din ve kültüre sahip toplumların bir arada yüzyıllarca barış içinde yaşadığı Mardin, bu özelliğini hâlâ sürdürmektedir. Tarihi ipek yolu üzerinde bulunan ve sırasıyla Emeviler, Artuklular, Akkoyunlular ve Osmanlılara ev sahipliği yapmış olan Mardin, bu dönemlerde yapılan anıtsal nitelikteki medrese, külliye ve camiler ile bir ilim kenti olmuş, birçok ilim adamı yetiştirmiştir. Bu yapıların ana yapı malzemesi yine Mardin bölgesinde çıkarılan sarı kalker taşıdır. Bölgede çok sayıda taş ocağının bulunması, çıkarılan taşın dayanıklı olması, yalıtım özelliği taşıması, işlenmesinin kolay olması gibi özelliklere sahip olan Mardin taşı, yapı ve bezemenin ana unsuru olmuştur. Mardin de yapıldıkları dönemlerin kültürel, mimari, dini özelliklerini barındıran birçok yapı bulunmaktadır. Bu yapılarda dikkati çeken özellikler, dönemin sanatının yansıdığı inşâ kitâbeleri, taş işçiliği ve zengin bezeme örnekleridir. Mardin taş oymacılığı ve kitâbe yazılarının hat sanatı bakımından değerlendirilmesini konu alan bu çalışmada taş oymacılığı ile Mardin ilinde bulunan tarihi Ulu Cami, Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi, Zairi (Şeyh Mahmud Ezzerrar ) Cami, Latifiye (Abdullâtif) Cami, Melik Mahmud Cami ve Hatuniye Medresesi'nin günümüze kadar ulaşmış kitâberi incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Mardin, Hat Sanatı, Taş Oymacılığı, Bezeme, Kitâbe Mardin has been a haunt for a lot of cultures and beliefs throughout the history. Mardin has a rich culture. Societies with different religions and cultures such as Muslims, Christians, Yakubi, Assyrian Nestorian, Yezidi, Jewish, Kildani have been living there peacefully for centuries, and Mardin has continued to have this property. Mardin which is on the historical silk road and was the homeland of Omayyads, Artuqids, Akkoyunlus and Ottomans respectively, has been a science town with the madrassahs, socials complexes and mosques with monumental quality and brought up a lot of scientists. Main construction material in these buildings is yellow limestone which is mined again in Mardin Region. Mardin stone is the main element of construction and decoration since there are a lot of quarries, the stone is durable and has insulation properties, and it is easy to be operated on. There are a lot of buildings which include cultural, architectural and religious properties of that period. Remarkable properties on these buildings are the examples of rich decorations, stonemasonary, building epitaphs on which the art of the period is reflected. In this study, whose theme is the evaluation of Mardin stone carving, epitaph writing in terms of calligraphy, stone carving and epitaphs, which extant present day, in historical Ulu Cami (Grand Mosque), Zinciriye (Sultan İsa) Madrassah, Zairi (Şeyh Mahmu Ezzerrar) Mosque, Latifiye (Aldullâtif) Mosque, Melik Mahmud Mosque and Hatuniye Madrassah in Mardin city centre were examined.Keywords: Mardin, Calligraphy, Stone Carving, Decoration, Epitaph 142

Osmanlı ordu teşkilatının eyalet askerlerine mensup olan `Deli` birlikleri, sınır muhafızları olarak görev yaptıkları gibi; savaşlarda da gözünü budaktan esirgemeyen cesur ve atılgan, öncü kuvvetler arasında yer almışlardır. Diğer birliklere göre farklılık gösteren giysileri, savaş teçhizatları, korkusuzca düşman üzerine atılmaları ve olağanüstü savaş becerileri ile dönemin yabancı gezginlerinin anlatımlarına da konu olan `deli` figürlerinin; ağırlıklı olarak tarih konulu yazmalardaki minyatürlerinde tasvir edildiği görülmektedir. `Osmanlı Minyatürlerinde `Deli` Figürlerinin Tasvir Analizi` adlı bu çalışma, belirli bir süre içinde ulaşılıp incelenebilen eserlerde `deli` figürlerinin tespit edilmesi ve bu figürlerin sanatsal bakış açısıyla analiz edilmesi amacını taşımıştır.Bu amaca yönelik olarak, 16.-18. yüzyıllar arasına ait seçilmiş minyatür örneklerinde, bazen tek bir figür olarak savaş halinde, bazen grup olarak ya da şenlik konulu eserlerde gösteri halindeyken tasvir edilmiş olan `deli` figürleri, tarihi kaynakların ışığında edinilen bilgilerle tespit edilmiş ve özgün minyatürler çıplak gözle incelenerek, tasvir analizleri gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. İncelenen minyatürlerde yer alan figürler, karakteristik özellikleri, eserlerin zaman içerisinde bozulma durumu ve belirli bir nakkaşın üslûp ve dönemine ait özellikler taşıması kriterlerine göre seçilmiştir. Analiz çalışmasında figürlerin yanı sıra; giysileri, savaş teçhizatları, süvari iseler atları ait oldukları yüzyıllara göre sınıflandırılarak çizimleri yapılmış, figürleri resmeden nakkaşın uygulama tekniğine sadık kalınmaya çalışılarak, minyatür uygulamaları yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Ordu Teşkilatı, Deli Birlikleri, Deliler, Minyatür. The `Deli` were troops in the Ottoman State Army organization, acting as border guards, these troops were fearless and brave warriors acting among the vanguard in the army in the battle. Their armors and clothes vary from those of other troops, their fearlessly attacks onto enemy with their extraordinary combat skills were subject to foreign traveller narratives in that period, these troops were painted in Ottoman Minatures as well as the main subject in History writings. The case study named ``Deli` Figures Depiction Analysis in Ottoman Miniatures` the art works being examined within a certain time and could be accessed `Deli` by identifying figures and it was intended to analyze the artistic perspective of these figures.For this purpose, selected in miniature models belonging between the 16.-18. centuries, sometimes as a single figure in battle, as well as group figures in the combat or depicted while on the show in the works in festival; `Deli` figures, have been identified with the knowledge acquired in light of historical sources and depiction analysis of original miniatures being examined with naked eye, was targeted to performed. The figures analyzed in miniature, are selected on the basis of characteristics, deterioration over time and works of to specific styles and muralists of the period. In the analysis of the figures; the drawings of clothing, combat equipment and horses of the cavalry were made so as to classify according to centuries to which they belong, in an attempt to remain loyal to technical figures depicting muralist's the miniatures application.Key Words: Ottoman Army Organization, `Deli` Troops, `Deliler`, Miniature. 317

Geleneksel Türk Sanatlarımız içinde önemli bir yer tutan kalem işi süslemeler zengin motif ve kompozisyon örnekleri ile mimari süslemelerde en çok kullanılan unsur olmuştur. Trabzon Müzesi (Kostaki Köşkü) kalem işi süslemeleri Batılılaşma Dönemi motif ve kompozisyon çeşitliliğini sergilemektedir. Geleneksel Kalem işi işçiliğinin somut örneklerini oluşturan Trabzon Kostaki Köşkü kalem işi süslemeleri, süslemelerin özellikleri, yapım teknikleri incelenerek üzerlerindeki desenler belirlenmiş, motif, renk ve teknik özellikleri tablolar halinde düzenlenip, motif örneklerinde bulunan burç figürlerinin çizimleri yapılarak belgelenmiştir. Yapmış olduğumuz literatür taramasında yoğun olarak bitkisel motiflerin çizimleri yapıldığından hayvansal figürlerin içinde bulunan burç figürlerinin çizimleri yapılmıştır. Çalışmada alan araştırmasına dayalı betimleme yöntemi izlenmiş olup kaynak taraması ile kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Süslemelerde kullanılan motif ve kompozisyon özellikleri tablolar halinde sunulmuştur. Kalem işi süslemenin örneklerini oluşturan, fotoğraf çekimleri, çizimleri günümüzdeki haliyle belgelenmiştir. Genellikle 18. Ve 19. Yüzyıl sivil mimarinin örneklerinden birini oluşturan Trabzon Kostaki Köşkü Kültürel Değeriyle, sosyal yaşam şekliyle, el sanatlarıyla biçimlenmiş estetik görüntü ön planda tutularak oluşturulmuştur. Kalem işi süslemenin nadide örneklerini sergileyen Kostaki Köşkünün gerek yapım ve süsleme teknikleri açısından gerekse yapıldığı yüzyılın kalem işi süslemelerinin örneklerini sergilemesi bakımından bu çalışmanın daha sonra yapılacak araştırmalara kaynaklık edebileceği düşünülmektedir. Kalem işi work having rich motifs and compositions examples that is one of adorning arts has had a considerable place in Traditional Turkish Arts and has been the most widely used element in architectural decoration. Trabzon Museum exhibits the diversity of motifs and compositions of hand carved works belonging Westernization Period. The patterns on hand craved works which have been concrete sample of traditional hand craved works at Kostaki Konagı were determined by examining the decorations, characteristics of decorations and production techniques. Forms of composition were tabularized and documented by making drawings of animal figures found on the patterns. In this study, we applied a descriptive method based on field research and formed the conceptual framework searching on study of literature. Adorning that was applied to area, standing within entirety at current structure of architecture project, conformity in colors, thickness rate at lines, the colors affects to area at lightening amount of museum, texture that was composed on the wall, the conformity of place to architectural structure of place regarding style and shape was evaluated. Motif and composition characteristics of hand craved works were presented as tables. Accuracy of decorations was certified by pictures and drawings at today's conditions. Trabzon Kostaki Konagı that is one of the civil architectures of 18. and 19. century was constructed by viewpoint of aesthetic appearance in art which reflects cultural value, social life and traditional handcrafts. With respect to its the rarest examples of painted decorations in Kostaki Konagı, it is being considered that this study can be source of later studies with related to handcrafts in terms of both construction and decoration techniques and structures that exhibit the samples of century painted decorations. 152

Osmanlı Devleti'nin Anadolu'dan Avrupa'ya uzanan ve dünya lideri konumda bir devlet olmasında etkin rol oynayan süvari birlikleri, şehâdet şerbetini içme şerefine nail olabilme uğruna sınırların ötesinde gaza etmişlerdir.Seçkin, çevik ve kuvvetli, gösterdikleri üstün cesaretleriyle korkusuzca mücadele eden süvari birliklerinin Osmanlı Ordusu'ndaki ihtişamlı ve güçlü yapısını Osmanlı tarihi ile ilgili minyatürlerin yer aldığı yazmalarda görmekteyiz. Dönemin yazarlarının satır aralarında anlattıklarını, savaş alanında gözlemleriyle ya da birliğini komuta ederken yaşadıklarını ayrıntılarıyla en ince noktasına kadar alan nakkaşlar konunun itibariyle oluşturduğu kompozisyonunu çok güzel bir şekilde harmanlayarak tasvirlemişlerdir.Tarih konulu eserlerde Osmanlı minyatürlerinin çoğunluğunun Padişah'ın veya Serdar'ın komutanlığında yapılan savaşlar ile Bey, Paşa komutasında öncü grubun mücadelelerinin yer aldığı 16., 17. ve 18. yüzyıllarda tasvirlenen savaş sahneleri içerisinde yer alan süvari birlikleri figürsel olarak ele alınmıştır. Savaş konulu yazmaların orjinalleri incelenerek tarihi bilgilerin yer aldığı kaynaklar ve minyatürlerin bulunduğu yazmaların içeriği ile harmanlanarak belirlenen ordunun konumu, savaş düzeni hakkındaki kısa bilgiler ışığında seçilen süvarinin hangi birliğe mensup olduğu tespit edilmeye çalışılmış ve ele alınan süvarinin teknik analizi gerçekleştirilmiştir. Süvarilerin çizimi ve renkli uygulaması yapılarak kıyafeti, kullandığı silah ve teçhizatı, atının üzerinde yer alan malzemeler gözönüne alınarak farklı yazmalarda yer alan aynı birliğe mensup süvarilerin ayrışımı sağlanmıştır.Farklı yazmalarda yer alan aynı savaşın tasvirlerinde kompozisyon düzeni ve mücadeleye katılan birlikler incelenerek karşılaştırılması yapılmış, belirlenen süvarilerin yazmalara ve yüzyıllara göre benzer ve farklı özelliklerine değinilmiştir.Kısa zamanda gerçekleştirmiş olduğumuz Osmanlı Minyatürlerinde Ordu Teşkilatına Mensup Süvari Birlikleri Tasvirlerinin Teknik Analizi konulu bu çalışma bir ilk olduğundan süvari biriklerinin incelenmesi ve tespiti üzerine son sözü söyleme iddiasında olmayıp, konuya dikkat çekebilme ve Süvari Birliklerini tasvirler üzerinde tanıtma amacındadır.Anahtar Kelimeler : Minyatür, Osmanlı Ordu Teşkilatı, Süvari Birlikleri, Süvari. The cavalry troops who had played an active role in the Ottoman Empire to be a state in world leading position stretching from Anatolia to Europe, waged holy wars beyond the borders for the sake of being having the distinct honor of quaffing the sherbet of martyrdom.We can see the magnificent and powerful structure of such elite, agile and valiant cavalry troops in the Ottoman Army fighting dauntlessly with their distinguished courage displayed in battle, on the manuscripts featuring miniatures related to the Ottoman history. The painters handled to the smallest detail what the authors of period had mentioned between the lines as well as their observations in battlefields or what they had experienced while commanding their troops, and they depicted nicely blending the composition as of the topic.The Ottoman miniatures in historical works were mostly the cavalry troops included in battles under command of Padishah or Commander-in-Chief or battle scenes depicted covering the conflicts of vanguard under command of a Beg or Pasha.In the light of brief information about the situation and battle order of a specified army by examining the original manuscripts with warfare topic and blending the resources featuring the historical details with the content of the manuscripts including the miniatures, efforts are made to determine which unit detachment does the selected cavalry belong to, and the technical analysis are performed for the cavalry in question.It is provided that cavalries belonging to the same unit which appear on several manuscripts are separated by considering their gear, arms, equipment and items on horses, having illustration and color application performed.In depictions of the same battle included in different manuscripts, the composition arrangement and the troops joined to fight are examined and compared, and the similar and different characteristics of the cavalries specified are mentioned by the manuscripts and centuries.Since this study with the topic of Technical Analysis of Depictions of Cavalry Troops Belonging to the Military Establishment on Ottoman Miniatures which we have achieved at short notice is the first, it does not purport to get the final word for the examination and determination of cavalry troops but it intends to attract attention to the topic and introduce the Cavalry Troops on depictions.Keywords: Miniature, Ottoman Military Establishment, Cavalry Troops, Cavalry. 211

16. yüzyıl Osmanlı Devletinin, siyaset, ekonomik, sanat vb. alanlarda dünyaya hükmettiği dönemdir. Bu yüzyılda Osmanlı saraya bağlı bir sanat kolu ola¬rak gelişmiş olan klasik yapılarında, mimariyle bütünlük arz eden çini sanatının en güzel örneklerini dinî yapıların iç ve dış bezemelerinde görmekteyiz. Mimar Sinan yapılarında süsleme hiçbir zaman mimarînin önüne geçmemiştir. Çini süslemenin yerini mimarî elemanlar belirlemiş ve yapının banisinin istekleri de zaman zaman göz önüne almıştır. Sinan tarafından inşa edilen eserler diğer tezyini elemanlar yanında uygun bir orantı dengesi içinde çini bir süsleme elemanı olarak kullandığı için ayrı bir güzellik kazanmıştır.Üsküdar'da Toptaşı'nda bulunan cami Il. Selim'in karısı ve III. Murat'ın validesi Nurbanu Sultan tarafından 1583'de yaptırılmıştır. Camide mihrab duvarı, soncemaat yeri pencere alınlıkları 16. yüzyıl ikinci yarısına ait sıraltı tekniğinde iznik çinileri tanzim edilmiştir. Mihrab sekisi (sofası) duvarı ile ona parallel, dik uzanan duvarda, pencerelerin üstünde lacivert zeminli, beyaz renkli kuşak yazısı yer alır. Yazının zemin dolgusunda, Rûmî, hataî, penç, yaprak ve geometrik motifler, kırmızı, yeşil, kobalt, firuze renk ile tezyin edilmiştir. Yazının üstünde tepelik bordür uzanır. Alt tarafında ve kenar bordürlerinde alttaki hurde Rûmî motifli friz tekrarlanır. Mihrabın iki yanındaki dolapları kuşatan bölümde, beyaz, lacivert, firuze, kırmızı renkli bahardallı, hatai, penç, yaprak, bulut motifli bordürleryer alır. Mihraba dik uzanan yan duvarlarda sivri kemerli sathi nişler meydana getiren bahardallı ikiz panolar, beyaz, kırmızı, firuze, kobalt, yeşil renkli, rûmî, natüralist uslûbda çiçekler (lale, karanfil, goncagül, yapraklar) ile panonun ortasında lacivert zeminli üst üste madalyonlar bulunmaktadır. Kenar bordürleri firuze renk zemin üzerine hurde rûmî'lidir. Harimde güney duvarında, soncematte revaklı avluda, kare, dikdörtgen formlu kitabeli, bordürlü çinili pencere alınlıklarının dördünde caminin Nurbanu Sultan tarafından yaptırıldığı diğerlerinde ayetler yazılıdır.Tez konusu, Üsküdar Atik Valide Sultan Camii Çinileri olup, konu iki bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde; Çini sanatına genel bakış, 16. yüzyılda çini sanatı, kompozisyon özellikleri, uygulama teknikleri, ikinci bölümde; Atik Valide Sultan Külliyesinin tarihçesi, bağlı yapılar, geçirdiği değişim ve bozulmalar, camiye ait bilgiler ve çini süsleme programı içinde kompozisyon şemaları, uygulanan motiflerin analizi ve camiden çalınan eserler, varılan sonuç genel değerlendirme ve yapılan eserlere ait rapor hakkında açıklayıcı bilgiler, resimler, çizimler ve dokümanlara yer verilerek incelenmiştir. 16th century, was the period that the Ottoman Empire ruled the world in the fields of, political, economic, art and so on. In this century, the structure of the classical period of Ottoman architecture, the most beautiful examples of religious architecture was the structure of, interior integrity of the ceramic art, and we can see it in exterior of decorations.The art of the interior integrity of the ceramic art in the Ottoman Empire in the 16th century was one of the arts which connected to the Palace, and in this perioed this art was the most advanced and sumptuous art, as we see it through the producing an amazing samples and building a good structure for this art.The ornamentation in Mimar Sinan building was never in the way of architecture. Instead of the ceramic decorations the architectural elements has formed and defined by the location of building and has taken into consideration the demands of the building's. The magnificence of the works built by Sinan, the colorful tile used as a decorative element in accuracy.The thesis topic is, Uskudar Valide sultana mosque ceramic decorations, which examined in two parts. In the first part; The ceramic decorations art in the 16th century compositional characteristics, application techniques, the history of the Valide Sultana collage connected buildings, and engraving works, In the second part; The ceramic decorations of the mosque, the analysis of applied motifs, composition scheme, writing descriptive program and information about the stolen works from the mosque, photos, drawings and by the same time supporting the research with documents. 314