Search

Dünyada geniş çapta kültürü yapılan, ülkemizde adaçayı olarak bilinen Salvia L. cinsi zengin uçucu yağ içeriği nedeniyle önemli aromatik bir bitkidir. Diğer yandan içerdiği uçucu yağlar ve sekonder metabolitler sayesinde biyolojik aktivite gösterdikleri belirlenmiştir. Bu çalışma ile Tokat ilinde yayılış gösteren biri tek yıllık (S. viridis), 10 tanesi çok yıllık (S. glutinosa, S. cryptantha, S. cyanescens, S. verticillata subsp. amasiaca, S. sclarea, S. aethiopis, S. virgata, S. tomentosa, Salvia multicaulis, Salvia candidissima subsp.candidissima) olmak üzere 11 adaçayı türü saptanmıştır. Çalışma kapsamında S. officinalis türü de kullanılmıştır. Hidrodistilasyon yöntemiyle elde edilen uçucu yağların temel bileşenleri GC/MS analizleri ile belirlenmiştir. GC/MS sonuçlarına göre; S. officinalis, S. tomentosa, S. cryptantha, S. aethiopis, S. virgata, S. candidisima subsp. candidisima, S. sclarea, S. glutinosa, S. viridis, S. cyanescens, Salvia multicaulis, temel bileşenleri, sırasıyla, β-Thujone, Camphor, Eucalyptol, Camphene ve Thujone; β-Thujone, Camphor, Borneol, α-Pinene; Camphor, Eucalyptol, α-Pinene, Borneol, Camphene; Copaene, α-Amorphene, Eremophilene, γ-Gurjunene, Isocaryophyllene, Germacrene-D, Spathulenol, γ-Cadinene; Isocaryophyllene, α-Amorphene, Caryophyllene oxide, Copaene, Estregole, γ-Cadinene, Spathulenol ve β-Pinene; Estrogole, Caryophyllene-oxide, Isocaryophyllene, Spathulenol, α-Amorphene; β-pinene, Fenchene, Caryophyllene oxide, α-Terpineol, Copaene; 1,8-Cineole, Hexadecanoic acid, Borneol; Camphor, 1,8-Cineole, Camphene; α-Cubebene, 2-α-Pinene, trans-Caryophyllene; 4,6,6Trimethyl-2-(3-methylbuta-1,3-dienyl) -3-oxatri cyclo[5.1.0.(2, 4)]octane, Germacrene-D, Ledene olarak belirlenmiştir. Yine aynı çalışma kapsamında S. officinalis, S. cryptantha ve S. tomentosa bitki uçucu yağ ve ekstraktları (su, methanol ve ethanol) farklı familyalara ait bitkilerin tohum çimlenmesi, fide gelişimine etkileri laboratuar, sera ve tarla koşullarında araştırılmıştır. Bitki uçucu yağ ve ekstraktları laboratuar şartlarında test bitkilerine göre değişmekle birlikte etkili bulunmuştur. Saksı çalışmalarındaki etki laboratuar sonuçlarına göre daha az gözlemlenmiştir. Tarla denemelerinde ise bitki uçucu yağ ve ekstraktları saksı ve laboratuar çalışmalarına göre test bitkilerinin gelişimi üzerine etkisiz bulunmuştur. Tezin üçüncü aşaması olan S. officinalis, S. cryptantha ve S. tomentosa bitki uçucu yağ ve ekstraklarının bitki patojeni 8 fungusa [Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary, Alternaria solani (Ell. ve G. Martin), Ascochyta rabiei (Pass) Labr, Botrytis cinerea Pers., Rhizoctonia solani Kühn, Penicillum italicum Wehmer, Aspergillus niger, Monilia laxa] karşı in vitro da etkinlikleri araştırılmıştır. Sonuçta bitki uçucu yağ ve ekstraktları patojenler üzerine etkili bulunmuştur. Bu etki ekstrakta, ada çayına, artan ekstrakt ve uçucu yağ dozuna ve fungusun türüne bağlı olarak değiştiği belirlenmiştir. Aynı çalışma kapsamında in vitro denemelerinde kullanılan dozların en yükseği in vivo şartlarda (meyve üzerinde) B.cinerea, P. italicum, A. niger ve M. laxa'ya karşı denenmiştir. Bitki ekstrakt ve uçucu yağlar patojenlerin meyve üzerinde enfeksiyon yapma hızını azaltmıştır. Sonuçta denemede kullanılan adaçaylarına ait bitki uçucu yağ ve ekstraktlarının biyolojik etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Ancak bu etkiye sahip bileşiklerin aydınlatılması ve formulasyon haline getirilmesi gerekmektedir. Bunun için farklı bilim dallarının ortak çalışmalar yürütmesi gerekmektedir. Salvia genus, being widely cultivsted in the world, known as 'Adacayi' is an important aromatic plant in our country, having rich contents of essential oils. On the other hand, the volatile oils and secondary metobolites present in the plant have found to show biological activities. In this study, one annual (S. viridis), ten perrennial (S. glutinosa, S. cryptantha, S. cyanescens, S. verticillata subsp. amasiaca, S. sclarea, S. aethiopis, S. virgata, S. tomentosa, Salvia multicaulis, Salvia candidissima subsp. candidissima) distributed in Tokat province of Turkey were studied. Furthermore, S. officinalis was also included in the study. The composition of essential oils obtained by the Hydrodistillation method from these plant was determined using GC / MS analysis. According to the GC / MS analysis results, principal components found in the essential oils of S. officinalis, S. tomentosa, S. cryptantha, S. aethiopis, S. virgata, Salvia candidisima subsp .candidisima, S. sclarea, S. glutinosa, S. viridis, S. cyanescens, Salvia multicaulis, were β-Thujone, Camphor, Eucalyptol, Camphene ve Thujone; β-Thujone, Camphor, Borneol, α-Pinene; Camphor, Eucalyptol, α-Pinene, Borneol, Camphene; Copaene, α-Amorphene, Eremophilene, γ-Gurjunene, Isocaryophyllene, Germacrene-D, Spathulenol, γ-Cadinene; Isocaryophyllene, α-Amorphene, Caryophyllene oxide, Copaene, Estregole, γ-cadinene, Spathulenol ve β-pinene; Estrogole, Caryophyllene-oxide, Isocaryophyllene, Spathulenol, α-Amorphene; β-Pinene, Fenchene, Caryophyllene oxide, α-Terpineol, Copaene; 1,8-Cineole, Hexadecanoic acid, Borneol; Camphor, 1,8-Cineole, Camphene; α-Cubebene, 2-α-Pinene, trans-Caryophyllene and 4,6,6Trimethyl-2-(3-methylbuta-1,3-dienyl) 3-oxatricyclo [5.1.0.0 (2,4)] octane, Germacrene-D, Ledene, respectively. In the same study, S. officinalis, S. cryptantha and S. tomentosa plant essential oils and extracts (water, methanol and ethanol) was investigated for their effects on seed germination and seedling growth of different plant families in laboratory, greenhouse and field conditions. Plant essential oil and exctracts effects found to have varying effects on different plants under laboratory conditions. The effects in pots were less effective compared with laboratory results. While, in the field trials, plant extracts and essential oils were found ineffective on the development of the test plants compared to pot trial and laboratory studies. In the third phase of the thesis, efficiency of S. officinalis, S. cryptantha and S. tomentosa plant essential oils and extracts was investigated in vitro against 8 plant pathogenic fungi [Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary, Alternaria solani (Ell. and G. Martin), Ascochyta rabiei (Pass) Labr, Botrytis cinerea Pers., Rhizoctonia solani Kühn, Penicillum italicum Wehmer, Aspergillus niger, Monilia laxa]. In conclusion, plant essential oil and extracts were found effective on the pathogens. These effects varied according to the fungus type, sage type and increased extract and essential oil dose. In the same study, the highest dose used in the in vitro assay have been tested against B.cinere, P. italicum, A. niger and M. laxa in vivo conditions (on fruit). Plant extracts and essential oils decreased virulence rate of pathogens on fruit. Ultimately plant essential oils and extracts used in the experiments was found to have biological effects. However, formulation of the compunds present in these extracts and essential oils is required. However, to accomplish this task joint work of the scientists from different scientific disciplines is needed. 224

Bu çalışma, yumurtacı tavuk yemlerine 2 ml/kg Mersin yaprağı (Myrtus communis L.) yağı, 2 ml/kg Hayıt (Vitex agnus-castus) yağı ve 1 ml/kg Mersin yaprağı yağı + 1 ml Hayıt yağı ilavesinin canlı ağırlık, yumurta verimi, yem tüketimi, yemden yararlanma gibi performans parametreleri ile yumurta iç ve dış kalitesine etkisini belirlemek amacı ile yapıldı. Çalışmada, 30 haftalık, 80 adet beyaz genotipte yumurta tavuğu 10 tekrarlı 4 gruba ayrıldı. Kontrol grubu bazal yemle, deneme grupları ise sırasıyla 2 ml/kg Mersin yaprağı yağı, 2 ml/kg Hayıt yağı ve 1 ml/kg Mersin yaprağı yağı + 1 ml/kg Hayıt yağı ilave edilen yemlerle beslendiler. Canlı ağırlık, yem tüketimi, yumurta verimi, yumurta ağırlığı ve yemden yararlanma bakımından deneme grupları ile kontrol grubu arasında önemli bir farklılık belirlenmedi. Yumurta özgül ağırlığı hayıt yağı içeren gruplarda önemli oranda azaldı. Haugh birimi, kabuk kalınlığı, sarı ve ak indeksi ise muamelelerden etkilenmedi. Sonuç olarak, mersin veya hayıt uçucu yağlarının tek başına veya birlikte kullanılmasının yumurta özgül ağırlığı dışındaki parametrelere önemli bir etkisi bulunmadı. Anahtar Kelimeler: Uçucu yağ, performans, yumurta kalitesi, yumurta tavuğu This study aimed to determine the effects of adding Myrtus (Myrtus communis L.) leaf oil 2 ml/kg, Vitex (Vitex agnus-castus) oil 2 ml/kg and Myrtus leaf oil 1 ml/kg + Vitex oil 1 ml/kg on performance parameters such as live weight, egg production, feed intake, feed efficiency and to detect internal and external egg quality. In the study, a total of 80 white laying hens aged 30 weeks, assigned to 4 groups with 10 replicates. Control groups were fed with basal feeds and to treatment groups feed were added respectively Myrtus leaf oil 2 ml/kg, Vitex oil 2 ml/kg and Myrtus Leaf oil 1 ml/kg + Vitex oil 1 ml/kg. Between experimental groups and control group no significant differences were noted in terms of body weight, feed intake, egg production and feed efficiency. Egg specific gravity significantly decreased with vitex oil group. Haugh unit, shell thickness, yellow and white index were not affected by the treatment. Consequently, essential oil of Myrtus or Vitex were significantly effected only on egg specific gravity. Key World: Essential oils, performance, egg quality, laying hens 62

Bu tezde, Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous bitkisinin uçucu yağ içerikleri GC-MS ve SPME-GC-MS-FID teknikleri ile araştırılmıştır. Tıbbi amaçla kullanılan ilaçların büyük bir kısmının bitkisel kaynaklı oldukları bilinmektedir. Bu amaçla bu çalışmada clevenger yöntemiyle elde edilen uçucu yağ bileşenlerinin antimikrobiyal aktiviteleri yapılmıştır. Uçucu yağlar, bitkilerden su buharı destilasyonu veya değişik yöntemlerle elde edilebilen, genelde oda sıcaklığında sıvı halde olup bazen donabilen, uçucu, kuvvetli kokulu ve yağımsı karışımlardır. Literatürde belirtildiği gibi doğal bitkilerde yüzlerce değişik tür organik bileşikler vardır. Bitkide, miligram mertebesinden çok daha az miktarda bulunan organik bileşikler örneğin uçucu yağları gaz-kromatografisi (GC) ve gaz kromatografisi-kütle spektrometresi (GC-MS) veya katı faz mikro ekstraksiyon (SPME) GC-MS-FID gibi tekniklerle aydınlatılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous, Uçucu Yağ Bileşenleri, SPME-GC-MS-FID, Antimikrobiyal Aktiviteler In this thesis, the contents of volatile oil of Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous plant have been researched by GC-MS and SPME-GC-MS-FID techniques. Most of the drugs used for medical purposes are known to be herbal. For this purpose, antimicrobial activities of the volatile oil contents obtained by Clevenger method have been made in this study. Volatile oils, which can be obtained by water steam distillation or different methods, are volatile, strongly redolent and greasy mixtures which are generally in the liquid state at ambient temperature and can sometimes be frozen. As stated in the literature, there are hundreds of different types of organic compounds in natural plants. In plant, organic compounds existing less than milligram level, for instance volatile oils, are highlighted by the techniques like gas-chromatography (GC) and gas-chromatography mass spectrometer (GC–MS) or solid phase micro extraction (SPME) GC-MS-FID. Key Words: Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous, Essential Oil Components, SPME-GC-MS-FID, Antimicrobial Activities 50

Ballota türleri Lamiaceae familyasından Akdeniz çevresinde yetişen bitkiler olup halk arasında ve modern tıpta kullanılmaktadır. Türkiye?de doğal olarak yetişen 12 Ballota türünden biri olan Ballota acetabulosa, dünyada da geniş bir habitat içerisinde yetişen, çok yıllık bir bitkidir. Bu tez kapsamında Ballota acetabulosa?nın farmakopeye uygunluğu, fitokimyasal içeriği ve uçucu yağı ile uçucu yağın antioksidan etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.İzmir?den toplanan B. acetabulosa?nın toprak üstü kısımları araştırılarak makroskobik, mikroskobik analiz, kurutmada kayıp, toplam kül ve toplamorto-dihidroksisinnamik asit miktar tayini analizleri uygulanmıştır. Sonuçlar Avrupa Farmakopesi 7.2?deki Ballota nigra monografına göre değerlendirilmiş ve bitkinin bu spesifikasyonlara benzer sonuçlar verdiği gösterilmiştir. Yapılan fitokimyasal araştırmalar sonucunda B. acetabulosa herbasının asetonlu ekstresinden kolon kromatografileri ile 2 bileşik izole edilmiştir. Bu bileşiklerin yapıları çeşitli spektral yöntemler ile saptanmıştır. İzole edilen bileşiklerin sterol yapısındaki ß-sitosterol ile stigmasterol olduğu sonucuna varılmıştır. Ballota acetabulosa herbasının uçucu yağ kompozisyonu araştırılmış, majör uçucu yağ bileşeni olarak spatulenol bulunmuştur. Bitkinin toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağın gösterdiği antioksidan aktivite, MDA yöntemi kullanılarak tayin edilmiştir. Bitkinin uçucu yağının MDA değerleri üzerinde düşük ölçüde etkinlik gösterdiği belirlenmiştir. Kontrol grubunun, uçucu yağdan daha yüksek antioksidan aktivite gösterdiği saptanmıştır.Anahtar Sözcükler: Antioksidan aktivite, Ballota acetabulosa, farmakope analizi, sterol izolasyonu, uçucu yağ. Ballota species are the plants that grow around the Mediterranean region, belong to Lamiaceae family and they have been used in folk and modern medicine. Ballota acetabulosa is a prennial plant which naturally grows in Turkey as one of the 12 species of Ballota genus is also widely distributed all around the world. Pharmacopoeial compatibility, phytochemical composition, essential oil of Ballota acetabulosa and antioxidant activity of the essential oil were aimed to be investigated for the scope of this thesis study.Pharmacopoeial analyses (macroscopic and microscopic examination, loss on drying, total ash and determination of the amount of ortho-dihydroxycinnamic acid derivatives) of the aerial parts of Ballota acetabulosa which is collected from İzmir have been determined. Results indicated that the plant shows good aggrement with the specifications given by European Pharmacopoeia 7.2. As a result of phytochemical investigations, two compounds were isolated by column chromatography from the acetone extract of the aerial parts of Ballota acetabulosa. The structures of the isolated compounds were determined by using several spectral methods. Isolated compounds were observed to have sterol structure which are ß-sitosterol and stigmasterol.Volatile oil composition of the aerial parts of Ballota acetabulosa was investigated and the major component of the volatile oil was found to be as spathulenol. Antioxidant activity of the essential oil of the plant was determined by using TBARS assay. Consequently, essential oil was observed to have insignificant effect on MDA values. Additionally, control group was observed to show more activity compared to the essential oil.Key Words: Antioxidant activity, Ballota acetabulosa, isolation of sterols, pharmacopoeial analysis, volatile oil. 138

Bu çalışmada, biberiye ve karanfil yağlarının antimikrobiyal ve antioksidan etkinliğini değerlendirmek için bu iki uçucu yağın ayrı ayrı ve kombinasyonları kullanılarak tavuk etinin raf ömrüne etkisi araştırılmıştır.Çalışmanın ilk aşamasında 7 Gram pozitif ( Brochotrix thermosphacta, Lactobacillus casei, Lactococcus lactis, Leuconostoc mesenteroides, Listeria monocytogenes, Micrococcus luteus, Staphylococcus aureus) ve 6 Gram negatif bakteri (Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella Enteritidis, Salmonella Typhimurium, Shigella dysanteriae, Yersinia enterocolitica:O3) üzerinde karanfil ve biberiye yağlarının 30. dakikada ve 24. saat sonunda etkili olabilen en düşük konsantrasyonları ayrı ayrı belirlenmiştir. MIC düzeyi olarak tasarlanan bu çalışmada karanfilin Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler üzerinde aktif olabilen geniş bir etki spektrumuna sahip olduğu belirlenmiştir. Ancak, birçok literatürde karşılaşılan sonuca paralel olarak, P. aeruginosa?ya karşı bir MIC düzeyi belirlenemediği için bu bakterinin karanfile ve biberiyeye karşı denenen bakteriler arasında en dirençli bakteri olduğu doğrulanmıştır. Lactobacillus casei, Lactococcus lactis, Leuconostoc mesenteroides, Staphylococcus aureus ` a karşı ise biberiye yağının ilk yarım saatte etkili olmadığı 24. saatte etki gösterdiği belirlenmiştir. Karanfil yağının çalışmada kullanılan bakteriler üzerine biberiye yağından daha etkili olduğu görülmüştür. Biberiye yağının ilk yarım saatte en etkili olduğu bakteriler Salmonella Enteritidis ve Shigella dysanteriae olmuştur ve bu bakteriler için 30. dakika MIC %2 olarak belirlenmiştir. Yersinia enterocolitica:O3 ise 24. saatte en çok etkilenen en düşük konsantrasyonlu (%0,5) MIC `e sahip bakteri olarak belirlenmiştir. Karanfil yağı ise ilk 30. dakikada en çok Escherichia coli üzerine etkili olurken (MIC 0,25), 24. saatte Yersinia enterocolitica:O3 üzerine %2 MIC ile etkili olmuştur. Her iki bitki yağınında tüm bakteriler üzerine etkilerinin 24. saatte daha yüksek olduğu ve bunun sonucunda geç etkili oldukları görülmüştür.Çalışmanın ikinci aşamasında biberiye ile karanfil yağının farklı konsantrasyonları ve her iki yağın birlikte kullanıldığı farklı konsantrasyonların broiler butları üzerinde bulunan mikrofloraya ve tavuk butlarında bozulmaya neden olacak bakteriler üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Denemelerde tek başına yüksek konsantrasyonda kullanılan biberiye ve karanfil yağı gruplarının bu iki yağın kombine kullanımına göre toplam psikrotrof bakteri ve toplam mezofil bakteri sayıları üzerine olan etkisinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Denemelerde tek başına %10 karanfil konsantrasyonu ile LAB sayılarını indirgemede kontrollere göre belirli bir fark yaratan grup, eşit orandaki biberiye yağı ile birlikte kullanıldığında daha az etki sağladığı görülmüştür. Brochotrix spp.?ye ait elde edilen verilerde ise biberiye ve karanfil yağının yüksek oranda kullanıldığı kombine gruplar ile karanfilin ve biberiyenin tek başına kullanıldığı yüksek konsantrasyonlu gruplarda Brochotrix spp.?e karşı hemen hemen aynı etki görülmüştür. Enterobacteriaceae için ise karanfil ve biberiye yağının eşit oranda (%10) birlikte kullanıldığı grup diğer gruplardan daha etkili bulunmuştur. Bu çalışmanın sonucunda ne karanfil ne biberiye ne de bunların kombinasyonları arasında antioksidan etkinlik açısından bir sonuç elde edilememiştir. Bu sonuca göre, aktif maddelerin veya bunların antioksidan etkili temel bileşiklerinin pedlere emdirilmesi ile direkt ete temas etmediği için antioksidan olarak etki sergilemesinin önüne geçilmiş olabileceği düşünülmüştür. Ancak, bu konuda daha birçok araştırmanın yapılmasına ihtiyaç vardır.MIC olarak başarılı sonuçlar elde edilse de Raf ömrü deneylerinde biberiye, karanfil ve bunların kombinasyonunun bütün konsantrasyonları araştırmada kullanılan mikroorganizmalar üzerine etkili olmuş fakat tavuk butlarının raf ömrünü uzatmakta yeterli olamamıştır. Bu durumun esansiyel yağın gıda yüzeyine uygulanmasıyla ve daha yüksek konsantrasyonların farklı metotlarla organoleptik olarak kabul edilebilir düzeye getirilmesiyle düzeleceği düşünülmektedir.Anahtar sözcükler: Karanfil Yağı, Biberiye Yağı, Tavuk Eti, Antibakteriyel Etki, Antioksidan Etki In this study, in order to evaluate the antimicrobial and antioxidant efficiency of rosemary and clove oil, the effect of the two essential oils on shelf life of chicken meat was evaluated separately and combined. In the firs step of this study, the lowest concentrations of rosemary and clove oil at the 30th minute and 24th hour was determined separately on 7 Gram positive (Brochotrix thermosphacta, Lactobacillus casei, Lactococcus lactis, Leuconostoc mesenteroides, Listeria monocytogenes, Micrococcus luteus, Staphylococcus aureus) and 6 Gram negative bacteria (Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella Enteritidis, Salmonella Typhimurium, Shigella dysanteriae, Yersinia enterocolitica:O3. Design as an MIC level, this study results that clove is effective on gram positive and gram negative bacteria with a very broad spectrum. In parallel to literature, the MIC level against the P. aeruginosa could not be determined confirming the bacteria being the most resistant to rosemary and clove. Rosemary oil was found to ineffective against Lactobacillus casei, Lactococcus lactis, Leuconostoc mesenteroides, Staphylococcus aureus in the initial 30 minutes but indicated effects at the 24th hour. Clove oil was found to be more effective on bacteria compare to rosemary oil. The Salmonella Enteritidis ve Shigella dysanteriae are the bacteria that rosemary oil is effective on in the first 30 minutes and the MIC in the first 30 minutes was found to be 2%. Yersinia enterocolitica:O3 was found to be the most effected bacteria in 24th hour at the lowest concentration (5%) MIC. Clove oil was found to me most effective in 30th minute against Escherichia coli (MIC 0,25) and 24th hour against Yersinia enterocolitica:O3 with a MIC of 2%. Both essential oils were found to be more effective on the 24th hour implying late effectiveness. In the second step, different concentrations of both oils separately as well as different concentrations of the combinations of both oil on microflora of broiler legs and the on the bacteria that would cause decomposition was investigated. The results have revealed that when the two oils were applied separately at the higher concentrations, they are more effective against the total psychrotroph bacteria and total mesophile bacteria compared to a combined application. It was also revealed that significantly lowering LAB numbers compare to control group, 10% clove oils? became less effective when mixed with rosemary oil. The results of Brochotrix spp. indicated that the effect of higher concentrations of the combined oil was very similar compare to the effect on each of the oil separately at the higher concentrations. It was also found that the 10% and equal proportions of rosemary and clove oil is the most effective application against Enterobacteriaceae amongst all the applications. The results of this study indicated that neither separate applications of rosemary and clove oils nor the combination of both reveal the antioxidant efficiency. The results have led us to speculate that due to the fact that active ingredients or their antioxidant effective components were applied in pads which inhibits the direct contact may have prevented the antioxidant effects. However, more studies are needed to a definitive conclusion. Unlike the successful results gathered from MIC studies, in self life assay did not yield an increase in the shelf life of the broiler meat despite the evidence of the presence of the inhibition effects of rosemary and clove oils separately and combined on the microorganisms used. The abovementioned situation is thought to be improved via application of essential oil to food surface directly and incrementing the higher concentrations in different methods organoleptic in an acceptable level. Key words: clove oil, rosemary oil, broiler meat, Antibacterial Effect, Antioxidant Effect 152

Bu tezde, biyolojik aktiviteler için lime aurantifulia L. uçucu yağ avantajı gösterilmiştir. üç yöntem lime aurantifulia L. uçucu yağ çıkarılması için kullanıldı. İlk yöntem Clevenger-tipi bir sistemde kullanıldı ve destile su 8 saat ısıtma ile ekstraksiyon için eklenir.İkinci yöntemde ise n-heksan oda sıcaklığında dört gün boyunca ekstraksiyon için kullanıldı.üçüncü yöntem Clevenger tipi 30 dakika ısıtmak için mikrodalga sistemi kullanıldı.Uçucu yağların en düşük miktarı, ikinci yöntemde %16 gibi görünen ise, uçucu yağların sonuçları en yüksek miktarı, mikrodalga sistemi (üçüncü yöntem) ile elde edilen %24 gösterir.Antimikrobiyal sonuçu dilüsyonların yoğunluğuna bağlı iken (Lime aurantifolia L.) uçucu yağ önemi bildirilmektedir. Son dört dilüsyonlar bakterilere karşı hiçbir işlem gösterilmektedir. En yüksek mikobakteri işlem Candid albicans, Staphylococcus aureus ve Streptococcus piyojenesay kırıdır. In this thesis, the advantage of the Citrus aurantifulia L. volatile oil for the biological activities was demonstrated. And three methods are used for extraction of Citrus aurantifulia L. essential oil. In the method 1 Clevenger-type system was used and distilled water was added to extract by heating for 8h. in the method 2 n-hexane is used for extraction for four days at room temperature. And in method 3 Clevenger-type is used in microwave system to heat for 30 min.The results show the highest amount of volatile oils as 24% that is extracted by using microwave system ( method 3) , while the lowest amount of volatile oils was appeared to be 16% in the method 2.The result of antimicrobial was reported the importance of (Citrus aurantifolia L.) volatile oil that depends on dilution concentration. And the last four dilutions are shown no action against bacteria. The highest microbacterial action was against Candid albicans, Staphylococcus aureus and Streptococcus pyogenes. 71

Çalışmanın amacı, piyasada nane olarak satılan toz yaprak numunelerinin, M.piperita'ya ait olup olmadığını araştırma olarak belirlenmiştir.Mukayesede kullanılan örnekler, Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kültür alanından toplanan 2 Mentha türü (M.piperita ve M.spicata) ile pazar ve Kahramanmaraş'tan alınan M.rotundifolia örneğidir. Piyasa numuneleri ise 2013 yılında Ankara aktarlarından temin edilmiştir.Araştırma materyallerinin yaprakları mukayese materyalleriyle karşılaştırılmıştır. Morfolojik ve anatomik analizler, kül miktarı, su miktarı, uçucu yağ miktarı, yabancı madde miktarı hesaplanmış ve mukayese materyalleri ile kıyaslanmıştır. Ekstre ve uçucu yağlar da ince tabaka kromatografisi ile mukayese edilmiştir.Yapılan incelemeler sonucunda, nane olarak satılan yaprak numunelerinin çoğunun ofisinal olmayan M.rotundifolia'ya ait olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler : Mentha piperita, Mentol, Uçucu yağ. 213 The aim of this study is to determine whether the leaves sold as mint in the market belonged to Mentha piperita or not.Samples of two mint species (M.piperita and M.spicata) collected from the culture field of Konya Selçuk University Faculty of Agriculture, one sample from the local bazaar and one sample from Kahramanmaraş M.rotundifolia were used as reference. The research materials were obtained from the akthars of Ankara in 2013.The research materials were compared with the leaves of reference materials. Morphological and anatomical analysis, amount of ash, amount of water, essential oil quantity and amaount of foreign matter of samples were calculated and compared with references. TLC comparisons of extracts and essential oils were also done.According to the results of our investigations, most of the leaf samples sold as the mint, were determined as non officinal M.rotundifolia.Keywords : Mentha piperita, Menthol, Essential oil 235

Amaç. Bu çalışmada, verim arttırıcı olarak humat ve probiyotik preparatların süt emme dönemindeki buzağıların beslenmesinde yem katkı maddesi olarak kullanılmasının sütten kesim döneminin sonuna kadar performans, rumen fermentasyonu, kan parametreleri, rumen protozoon sayısı ve Escherichia coli sayısı üzerine etkileri incelendi.Materyal ve Metot. Araştırmada hayvan materyali olarak bir günlük yaklaşık 42.5kg (±2.5kg) ağırlığında 24 tane Montofon cinsi buzağı 8'erli ( 4 dişi, 4 erkek) 3 grup şeklinde kullanıldı. Yem maddesi olarak tam yağlı süt, yonca kuru otu, humat veya probiyotik katkılı konsantre yem kullanıldı. Çalışma süresince performans kriterleri olarak yem maddelerine ait kuru madde tüketimi, canlı ağırlık artışı, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranları hesaplandı. Çalışmanın 6, 9 ve 12. haftalarında alınan rumen sıvısında UYA miktarları, protozoon sayıları ve E.coli sayıları belirlendi. Yine aynı dönemlerde alınan kan numunesinden elde edilen serumlardan biyokimyasal ve antioksidan parametreler spektrofotometrik yöntemler kullanılarak ölçüldü.Bulgular. Yem katkı maddelerinden humat katkısı ile deneme periyodunun 0-56. günlerinde süt KM tüketimi artarken, konsantre yem ve yonca kuru otu KM tüketimi azaldı (p 0.05) düzeyinde artışa, SOD (p>0.05) ve GPx (p0.05) levels, and a decrease in the activities of SOD (p>0.05) and GPx (p>0.05). 122

Geleneksel olarak karminatif ve midevi amaçlarla kullanılan Anethum graveolens L. (Apiaceae) bitkisinin ülkemizde ve dünyada çeşitli preparatları bulunmaktadır. Tez çalışmamızda, bu amaçla kullanılan kombine preparatlarda yaygın bir şekilde bulunan A. graveolens'in, ülkemizde organik ve konvansiyonel tarım ile yetiştirilmiş örneklerinin uçucu ve sabit yağları GC-MS tekniği ile aydınlatılmıştır. Her iki bitki örneğinin topraküstü kısımlarının uçucu yağlarında ? -fellandren majör olarak saptanmasına rağmen, hem ? -fellandren, hem de diğer bileşikler açısından büyük bir farklılık gözlenmiştir. Her iki örneğin meyvalarının sabit yağlarında da oleik asit başlıca yağ asiti olarak teşhis edilmesine karşın, yine oranlarda büyük bir farklılık bulunmuştur.Elde ettiğimiz sonuçlar, bitkisel ilaç hazırlanmasında kullanılan bitkilerin fitokimyasal içeriklerinin eşdeğer olması ve standardize edilebilmesi açısından, kültür ve üretim tekniklerinin çok önemli olduğunun altını çizmektedir. Anethum graveolens L. (Apiaceae), used traditionally for carminative and stomachic purposes, has several preparations in the world and our country. In our thesis work, the essential and fixed oils of the samples, which have been cultivated by organic and conventional agriculture, of A. graveolens, existing widely in combination type of preparations used for these purposes have been elucidated using GC-MS technique. Although ? -phellandren was established as the major component in the essential oils of the aerial parts of both of the plant samples, a great difference was observed in terms of ? -phellandren and other components. Even though oleic acid was identified as the main fatty acid in the fixed oils of the fruits of these samples, a great divergence was also found in the percentages.The results obtained have underlined that cultivation and production techniques are very important from the view point of phytochemical equivalency and standardizability of the plants, which are used in preparation of herbal medicines. 94

Bu doktora tez çalışmasında, Mentha longifolia L. Hudson subsp. noeana (Boiss. Ex Briq.) Briq. bitkisinin toprak üstü kısımlarından hazırlanan petrol eteri, aseton ve metanol ekstrelerinin toplam fenolik miktarları pirokatekole, toplam flavonoit miktarları kersetine eşdeğer olarak tayin edildi. Bitkinin toprak üstü kısımlarından hazırlanan uçucu yağın GC/MS analizi sonucunda yirmi üç bileşeni belirlendi. Petrol eteri ekstresinin fraksiyonlandırılması ile elde edilen yağ asidi karışımının GC/MS analizi sonucunda on dört bileşen içerdiği tespit edildi. Kromatografik yöntemler kullanılarak petrol eteri ekstresinden bir triterpen uvaol, üç steroit stigmast-5-en-3 ? -il format, stigmast-5-en-3-on, ? -sitosterol ve bir yağ asidi nervonik asit, aseton ekstresinden bir triterpen ursolik asit ve bir fenolik bileşik bis(2-etilhekzil) benzen-1,2-dikarboksilat, metanol ekstresinden bir flavon 5-hidroksi-6,7,3',4'-tetrametoksi flavon, bir yağ asidi palmitik asit ve bir yağ asidi esteri cis-8,11,14-eikosatrienoik asit metil esteri elde edildi ve spektroskopik yöntemlerle yapıları aydınlatıldı. Ekstrelerin, uçucu yağın ve saf maddelerin antioksidan aktiviteleri ? -karoten renk açılım ve DPPH serbest radikali giderim yöntemleri, antikolinesteraz aktiviteleri Ellman deneyi ile belirlendi.Bu tez çalışması sonucunda, M. longifolia subsp. noeana bitkisinin uçucu yağ ve yağ asidi analizleri, petrol eteri, aseton ve metanol ekstrelerinin kimyasal içerikleri, antioksidan ve antikolinesteraz aktiviteleri ilk kez bu tez çalışması ile incelendi. Ayrıca uvaol, stigmast-5-en-3 ? -il format, stigmast-5-en-3-on, bis(2-etilhekzil) benzen-1,2-dikarboksilat ve cis-8,11,14-eikosatrienoik asit metil esteri Mentha türlerinden ilk kez elde edildi. Uvaol, stigmast-5-en-3 ? -il format, stigmast-5-en-3-on, bis(2-etilhekzil) benzen-1,2-dikarboksilat ve 5-hidroksi-6,7,3',4'-tetrametoksi flavon'un antioksidan ve antikolinesteraz aktiviteleri, nervonik asit ve cis-8,11,14-eikosatrienoik asit metil esteri'nin antikolinesteraz aktiviteleri ilk kez incelendi. ? -karoten renk açılım yönteminde 100 ? g/mL konsantrasyonda üç ekstre de yüksek antioksidan etki gösterdi. Uçucu yağın kuvvetli butirilkolinesteraz inhibitörü olduğu belirlendi.Anahtar Kelimeler: Mentha longifolia subsp. noeana, Lamiaceae, Biyoaktivite, Uçucu yağ, Sekonder MetabolitlerBu çalışma, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje No: 3603 In this thesis, total phenolic and total flavonoid contents of the extracts from the aerial parts of Mentha longifolia L. Hudson subsp. noeana (Boiss. Ex Briq.) Briq. were determined as pyrocatechol and quercetin equivalents, respectively. The essential oil (twenty three components) and fatty acid (fourteen components) compositions were determined by GC/MS analyses. A triterpene uvaol, three steroids stigmast-5-en-3 ? -il formate, stigmast-5-en-3-one, ? -sitosterol and a fatty acid nervonic acid from the petroleum ether extract, a triterpene ursolic acid and a phenolic compound bis(2-ethylhexyl) benzene-1,2-dicarboxylate from the acetone extract, a flavone (5-hydroxy-6,7,3',4'-tetramethoxy flavone), a fatty acid palmitic acid and a fatty acid ester cis-8,11,14-eicosatrienoic acid methyl ester from the methanol extract of the plant were isolated using chromatographic methods. Structure elucidation was determined using spectroscopic methods. The antioxidant activity was carried out by using the ß-carotene bleaching and DPPH free radical scavenging activity methods, and the anticholinesterase activity by the Ellman assay.In this thesis, the analysis of the essential oil and fatty acid, phytochemical investigation of the extracts with their antioxidant and anticholinesterase activities of the plant were determined for the first time. Uvaol, stigmast-5-en-3 ? -il formate, stigmast-5-en-3-one, bis(2-ethylhexyl) benzene-1,2-dicarboxylate and cis-8,11,14-eicosatrienoic acid methyl ester were isolated for the first time from Mentha species. The antioxidant and anticholinesterase activities of uvaol, stigmast-5-en-3 ? -il formate, stigmast-5-en-3-one, bis(2-ethylhexyl) benzene-1,2-dicarboxylate and 5-hydroxy-6,7,3',4'-tetramethoxy flavone, and the anticholinesterase effects of nervonic acid and cis-8,11,14-eicosatrienoic acid methyl ester were determined for the first time. The extracts were exhibited moderate antioxidant activity at 100 ? g/mL in ? -carotene bleaching method. The essential oil showed strong butyrylcholinesterase inhibitory activity.Key Words: Mentha longifolia subsp. noeana, Lamiaceae, Bioactivity, Essential Oil, Secondary MetabolitesThe present work was supported by the Research Fund of Istanbul University. Project No:3603 150

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 238779, Bu çalışma kapsamında, Ammi visnaga (L.) Lam. (Diş otu), Matricaria chamomilla L. (Mayıs papatyası), Juniperus sabina L. (Sabin ardıcı) ve Widdringtonia whytei Rendle. (Mulanje sediri) türlerinin uçucu yağlarının kimyasal kompozisyonları, uçucu yağlarındaki ana bileşiklerin preparatif fraksiyon toplayıcı (PFT) ile izolasyonları, uçucu yağların ve uçucu yağlardan izole edilen maddelerin antibakteriyal ve antifungal aktiviteleri incelenmiştir. Uçucu yağların kimyasal kompozisyonları gaz kromatografisi/kütle spektrometrisi (GK/KS) yöntemi ile incelenmiştir. Ammi visnaga uçucu yağından izole edilen A kodlu bileşiğin yapısı Nükleer Manyetik Rezonans spektroskopisi (NMR) yöntemi ile tayin edilmiştir. Uçucu yağlarda tespit edilen ana bileşiklerin izolasyonları Gaz Kromatografisi-Preparatif Fraksiyon Toplayıcı (GK-PFT) sistemi kullanılarak yapılmıştır. İzole edilen maddelerden enantiomer özellikte olanları şiral kolonda analiz edilerek ve optik çevirme açıları ölçülerek hangi enantiomer oldukları belirlenmişti r. Uçucu yağların ve izole edilen maddelerin antimikrobiyal aktiviteleri (antibakteriyal ve antifungal), gram negatif, gram pozitif bakterilere ve bazı funguslara karşı mikrodilüsyon yöntemi kullanılarak incelenmiştir. A. visnaga uçucu yağının (MİK= 0.3375 ?g/mL), bu yağdan izole edilen A kodlu bileşiğin (MİK= 0.437 ?g/mL) ve M. chamomilla uçucu yağından izole edilen Bisabolon oksit’in (MİK= 0.4 ?g/mL) Pseudomonas aeruginosa bakterisine karşı antibakteriyal etkili olduğu bulunmuştur. A. visnaga’dan izole edilen A kodlu bileşiğin (MİK= 0.1093 ?g/mL) Candida albicans’a karşı antifungal etkili olduğu da görülmüştür.

Bu çalışmada Türkiye'nin beş farklı bölgesinden toplanan Vitex agnus-castus (hayıt) meyveleri uçucu yağları bakımından değerlendirilmiştir. Eylül ayında Bodrum (Muğla), Manavgat (Antalya), Altınoluk (Balıkesir), Zonguldak ve Enez (Edirne) yörelerinden toplanan meyvelerden su distilasyonu yöntemiyle Clevenger apareyinde uçucu yağ elde edilmiş, uçucu yağlar içerikleri açısından GK/KS kullanılarak değerlendirilmiştir.Uçucu yağların miktarları ve içerdikleri bileşenlerin oranları bölgeden bölgeye farklılık göstermiştir. En yüksek oranda uçucu yağ Altınoluk örneğinden (%1,2 ml) elde edilirken, en düşük oranda uçucu yağ Zonguldak örneğinden (% 0,38ml) elde edilmiştir.Analiz sonucunda uçucu yağların ana bileşenleri sabinen, 1,8-sineol, alfa-pinen, beta-karyofillen, (z)-beta- farnesen ve bisiklogermakren olarak belirlenmiştir. Diğer önemli bileşenler alfa-terpineol, alfa-terpinil asetat, limonen ve beta-bisabolen olarak saptanmıştır.Bodrum ve Altınoluk örneklerinden elde edilen uçucu yağların bileşiminde en yüksek oranda sırasıyla 1,8-sineol (%13.2, %17,3) ve sabinen (%12,8, %15,4) bulunduğu, Manavgat örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminde en yüksek oranda sabinen (%12,1) ve bisiklogermakren (%12,1) bulunduğu, Zonguldak örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminde en yüksek oranda beta-karyofillen (% 11,7) ve alfa-pinen (% 10) bulunduğu ve Enez örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminin en yüksek oranda bisiklogermakren (% 22,1) taşıdığı tespit edilmiştir.Bunun yanında toplanan meyveler lipofilik flavonlar açısından da ön değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. In this work, Vitex agnus-castus fruits collected from five different regions of Turkey, Bodrum ( Muğla), Manavgat (Antalya), Altınoluk (Balıkesir), Zonguldak and Enez (Edirne), were evaluated by their essential oil contents. Hydrodistillation using Clevenger type apparatus was applied to obtain essential oil. The composition of the essential oils was investigated by GC/MS analysis.The amount and the contents of the essential oils of five samples have shown variation. The amounts and the rates of the compunds contained by essential oils varied from region to region. Highest amount of essential oil was obtained from Altınoluk sample (% 1.2 ml) while Zonguldak sample yielded the lowest amount of essential oil (% 0.38 ml).The results of GC/MS analysis show that, the main constituents of the essential oils were; sabinen, 1,8-cineole, alpha-pinen, beta-caryophyllene, (z)- beta-farnesene and bicyclogermacrene. The other important compounds were alpha-terpineol, alpha -terpinyl acetate, limonene and beta-bisabolene.The composition of the essential oils obtained from Muğla (Bodrum) and Balıkesir (Altınoluk) samples were 1,8-sineol (%13.2, %17.3) and sabinene (%12.8, %15.4) respectively. Sabinene (% 12.1) and bicyclogermacrene (% 12.1) were major components in Antalya (Manavgat) sample. The essential oil from Zonguldak sample was found to contain beta-caryophyllene (%11.7) and alpha-pinen (% 10) as main componenets. The highest amount of bicyclogermacrene (% 22.1) has been shown in essential oil of Edirne (Enez) sample.Preliminary evaluation of lipophilic flavonoids was also carried out. 56

Bu araştırmada, ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen ve ticari değeri olan 0900 Ziraat, Sweetheart, Regina kiraz çeşitleri uçucu yağ bileşenleri olan thujon, karvakrol paket içerisine ortama konularak ve sodyum bikarbonat ile ön uygulamaya tabi tutularak 1,5 ± 0,5°C sıcaklık ve %85-90 n.n. koşullarında MAP'de I. yıl 8 hafta, II. yıl 10 hafta muhafaza edilmiştir. İki deneme yılında kiraz çeşitlerinde fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analizler yapılmıştır. Bu analizler sonucunda uygulamaların kontrol grubuna göre etkisi tespit edilmiştir. Kirazın kalite kayıplarının ana nedenleri olan ağırlık kaybı, meyve ve sapta renk değişimi, meyve sertliği, yüzeyin kötüleşmesi, sapların kahverengileşmesi, meyve solunum hızı, çürük miktarı, maya ve küf gelişimi bakımından değerlendirilmiştir.Yapılan bu çalışma ile uygulamaların kontrol grubuna göre depolama süresini arttırdığı belirlenmiştir. Kirazın depolanmasında uçucu yağ etken maddeleri ve sodyum bikarbonat uygulamaları toplam küf ve maya gelişimini %70-98 oranında azalttığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlar değerlendirildiğinde sodyum bikarbonat ön uygulamasında başarılı sonuç elde edilmesi bu doğal bileşenlere alternetif muhafaza yöntemi olacağı belirlenmiştir. Sonuç olarak incelenen tüm kalite kriterleri dikkate alındığında; 0900 Ziraat, Sweetheart ve Regina kiraz çeşitleri meyveleri için, 1,5 ± 0,5°C sıcaklık ve %85?90 n.n. MAP koşullarında thujon, karvakrol (150 µl) ve sodyum bikarbonat (%2) uygulamaları kirazın muhafazasında kullanılması önerilebilir. In this research, the effects of essential oil components, thujon and carvacrol and dipping into sodium bicarbonate solution were tested on 0900 Ziraat, Sweetheart, Regina cherry varieties widely grown in Turkey and have great commercial value. The treated and control fruit were packed in MAP and stored at 1.5 ± 0.5°C and 85?90% RH for 8 weeks during the first year and for 10 weeks during the second year of the experiment. In the trial, physical, chemical and microbiological analysis were done on fruit of the three cherry varieties. As a result of this analysis, the effect of the applications have been identified in comparison with the untreated control group.The weight loss, the main cause of quality losses of sweet cherry, fruit and pedicel discoloration, firmness, surface deterioration, browning of the pedicel, fruit respiration rate, the amount of spoiled unmarketable fruit, yeast and mold growth were evaluated to determine the quality changes.The pretreated groups preserved their quality better than the control group during the storage. During cherry storage, total essential oil active substances and sodium bicarbonate were found to reduce mold and yeast growth rate by 70-98%. These results suggest that sodium bicarbonate can be a successful alternative in post-harvest handling of cherries together with the natural components. As a result, if all the quality criteria are taken into account; fruit of 0900 Ziraat, Sweetheart and Regina varieties kept at 1.5 ± 0.5°C temperature and 85-90% RH, MAP packaging combined with thujon, carvacrol (150 ?l) and sodium bicarbonate (%2) can be used for preserving quality of sweet cherries in storage. 233

Ayurvedik tıpta yüzyıllardır geleneksel olarak kullanılan Centella asiatica (L.) Urban (gotu kola) dünyadaki önemli fitofarmakoterapötiklerden biridir. Bu çalışmada, Hindistan'da yetişen ve Türkiye'de kültürü yapılan C. asiatica örneklerinden hazırlanan etanol ekstreleri ile Çin'den ithal edilen ve % 10 asiyatikozit ve madekassozit içeren standardize ekstrenin kolinesteraz enzimlerine karşı inhibitör etkisi incelenmiştir. Hindistan ve Türkiye kökenli C. asiatica ekstrelerinin tirozinaz ve lipoksijenaz enzim inhibitör etkileri de ilk defa burada tayin edilmiştir. Ayrıca üç ekstrenin de, DPPH radikal süpürücü etki, demir iyonu-şelasyon ve demir-indirgeme antioksidan gücü yöntemleriyle antioksidan aktivitesi belirlenmiştir. Ekstrelerin toplam fenol ve flavonoit miktarları spektrofotometrik olarak tayin edilmiştir. Türkiye'de yetişen bitki örneğinin uçucu yağ analizi gaz kromatografisi-kütle spektrometresi ile ilk defa bu çalışmada aydınlatılmış ve Avrupa Farmakopesi'nde verilen yöntemlere göre yabancı madde ve kurutmada kayıp miktarı bulunmuştur. Her iki ekstrenin ve 5 adet ticari C. asiatica preparatının ince tabaka kromatografisi ile analizi yapılmış ve bitkinin standardize ekstresi ile mukayese edilmiştir. Sonuç olarak; ülkemizde geniş çapta kültürü yapılması ile C. asiatica'nın ekonomik olarak değerli bir ilaç hammaddesi haline gelebilme potansiyelinin olduğu düşünülmektedir. Centella asiatica (L.) Urban, used traditionally in Ayurvedic medicine since centuries, is one of the important phytopharmacotheurapeutics in the world. In this study, inhibitory effect of the ethanol extracts prepared from the samples growing in India and cultivated in Turkey as well as the standardized extract imported from China containing 10 % asiaticoside and madecassoside was investigated against the cholinesterase enzymes. Inhibitory effect of C. asiatica extracts of India and Turkey origins was also examined against tyrosinase and lipoxygenase enzymes for the first time herein. Besides, antioxidant activity of all three extracts was established using the methods of DPPH radical scavenging activity, ferric ion-chelating activity, and ferrous-reducing antioxidant power. Total phenol and flavonoid contents of the extracts were determined spectrophotometrically. Essential oil analysis of the plant sample growing in Turkey was elucidated by gas chromatography-mass spectrometry for the first time in this study and amount of foreign matter and loss on drying were found according to the methods given in European Pharmacopeia. Thin layer chromatography analysis was performed on both extracts as well as 5 commercial preparations of C. asiatica and compared to that of the standardized extract of the plant. As a result; it is thought that C. asiatica may become an economically valuable drug crude material by large-scale cultivation in our country. 120

ÖZETDünya arıcılık sektöründe Varroa destructor, arı parazitleri arasında birinci derecede zararlı kabul edilmekte; bu parazitle mücadelede birçok yöntem kullanılmakta ve yeni yöntemler geliştirilmektedir. Bu çalışmada Varroa destructor ile doğal enfeste balarısı kolonilerinde bazı esansiyel yağların etkinliğinin araştırılması amaçlanmıştır.Bu amaçla Bursa ilinin İkizce Köyü'nde Varroa destructor ile doğal enfeste polen çekmeceli, koloni gücü aynı ve hastalıktan ari koloniler seçilmiş, çalışmada ülkemiz florasında bulunan rezene, defne, lavanta bitkilerinden elde edilen esansiyel yağların ve ilaç olarak ta Thymovar®'ın etkinliği araştırılmıştır. Çalışma için gerekli olan esansiyel yağlar ticari olarak temin edilmiştir. İkizce köyünde 12.09.2006 tarihinde 40 kovanda sonbahar denemelerine başlanmıştır. Floss lavandulae (Lavanta), Foeniculum vulgare (Rezene), Laurus nobilis (Defne) yağları için 8'er kovan, Thymus vulgaris (Kekik) yağı içeren ticari preparat Thymovar® için 8 kovan ve kontrol grubu için 8 kovan olmak üzere toplam 40 kovan kullanılmıştır. Ayçiçek yağıyla dilüe edilip dozları ayarlanan esansiyel yağlar 5x5 cm².'lik keçelere 10' ar cc emdirilmiş ve keçeler plastik sinek telleri ile kaplanmıştır. Elde edilen keçeler numaralandırılan kovanlarda yavrulu?arılı çerçevelerin üzerinde kalacak şekilde yerleştirilmiştir. -2, -1, 0, 1, 3, 5, 7, 14, 21, 28, 35, 42. günlerde çekmecelere düşen Varroa'lar sayılmıştır. 0. gün ve 42. gün tüm kovanlardan ortalama 200 canlı arı, içinde eterli pamuk bulunan kavanozlara alınmış ve laboratuarda üzerlerindeki Varroa miktarları sayılarak tespit edilmiştir. 0. gün, 14.gün ve 28. gün esansiyel yağlarla, 0. gün ve 21.gün Thymovar® ile kovanlarda ilaçlama yapılmıştır. Çalışma sonbahar 2006, ilkbahar 2007 ve sonbahar 2007 olmak üzere 3 sezon tekrarlanmıştır.Denemelerden önce ve sonra örnekleme yöntemiyle kavanoza alınan arılar üzerindeki akar yüküne göre ilaç etkinliğini belirlemek amacıyla, arıcılıkta akarisit ilaçların etkinliğini belirlemede kullanılan `Henderson ? Tilton Formülü' uygulanmıştır. Birinci sezonda Henderson-Tilton Formulü'ne göre Rezene % 74, Defne % 76, Lavanta % 76, Thymovar® % 79 etkili bulunmuştur. İkinci sezonda, Rezene % 79, Defne % 72, Lavanta % 84, Thymovar® % 82 etkili, üçüncü sezonda, Rezene % 72, Defne % 65, Lavanta % 76 ve Thymovar® % 78 etkili bulunmuştur. Esansiyel yağlar ile Thymovar®'dan kaynaklanan herhangi bir yan etki görülmemiştir.Anahtar Kelimeler: Varroa destructor, Rezene, Defne, Lavanta, Thymovar®, esansiyel yağ, etkinlik SUMMARYEfficacy of Etheric Oils against Varroa destructor on Naturally Infested Honey Bee (Apis mellifera) ColoniesVarroa destructor is arguably one of the most harmful parasites in beekeeping sector. Currently many methods are being employed in fighting this parasite and many more are being investigated in order to efficiently eradicate this parasite. In this study, we aimed to investigate the effectiveness of some essential oils on honey bees colonies naturally infested with Varroa destructor.Colonies used in this study were from İkizce Village of Bursa City. Colonies included were free of disease other than being naturally infested with Varroa destructor. Also the colonies had polen drawer and the same strength. Essential oils that were obtained from the Lavender, Fennel, and Laurel were used. In addition, the well-know drug Thymovar® was also used.The necessary essential oils for the study were obtained commercially. Experiments were started in 40 beehives in fall 2006 (12.09.2006). fourty beehives were divided into 5 groups as follows and each included 8 beehives: I) control group; II) Floss lavandulae (Lavender) oil; III) Foeniculum vulgare (Fennel) oil; Laurus nobilis (Laurel) oil and Thymovar®, which is the commercial preparation of Thymus vulgaris (Thyme) essential oil. Ten cc of essential oils that were diluted in sunflower oil were absorbed onto 5x5 cm² felts and all felts were covered with plastic fly wire. All felts were placed on the offspring-bee frames in the enumerated beehives. All falling Varroa in the drawers were counted on days -2, -1, 0, 1, 3, 5, 7, 14, 21, 28, 35, and 42. On days 0 and 42, 200 live bees on average from all beehives were placed into a jar containing ether cottons. The number of Varroa parasites was determined by counting in the laboratory. The beehives were treated with essential oils on days 0, 14, 28 and with Thymova®r on days 0 and 21. This procedure was repeated three times in three seasons (fall 2006, spring 2007, and fall 2007). In the apiculture the effectiveness of acaricide drugs are determined with 'Henderson - Tilton formula'. In our study, we used this formula to determine the effect of the essential oils on the number of Varroa.In the first season (fall 2006), according to Henderson-Tilton Formula it was determined the percentage of effectiveness of fennel, laurel, lavender oils, and Thymovar® were 74%, 76%, 76%, and 79%, respectively. In the second season (spring 2007), fennel, laurel, lavender oils, and Thymovar® were 79%, 72%, 84%, and 82% effective, respectively. In the third season (fall 2007), the effectiveness of fennel, laurel, lavender oils, and Thymovar® were 72%, 65%, 76%, and 78%, respectively. No side effects attibutable to essentail oils and Thymovar® were observed.Key Words: Varroa destructor, Fennel, Laurel, Lavender, Thymovar®, essential oil, efficacy 100

Bu araştırma, fesleğen (Ocimum basilicum L.)'de farklı bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim ögeleri, uçucu yağ oranı ve bileşenleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme alanında 2007 ve 2008 yıllarında yürütülmüştür. Tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak kurulan denemede bitki sıklığı (30×20 cm, 40×20 cm, 50×20 cm) ana parsellere; azot dozları (0, 5, 10, 15 kg/da) alt parsellere yerleştirilmiştir. İncelenen özelliklerin ortalama değerleri 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla bitki boyu 38.5, 32.5 cm; yeşil herba verimi 1905.7, 2826.4 kg/da; drog herba verimi 403.0, 509.0 kg/da; yeşil yaprak verimi 1071.1, 1595.6 kg/da; drog yaprak verimi 214.4, 290.0 kg/da; yaprak oranı %56.3, 56.7; herbada uçucu yağ oranı %0.49, 0.44; yaprakta uçucu yağ oranı %0.59, 0.54; herbada uçucu yağ verimi 1.94, 2.37 l/da ve yaprakta uçucu yağ verimi 1.28, 1.61 l/da olarak gerçekleşmiştir. Denemenin 2008 yılında ortalama bitki boyu, herba ve yaprakta uçucu yağ oranı dışında, bütün uygulamalarda 2007 yılına göre yüksek çıkmıştır. Her iki yılın ortalaması dikkate alındığında 456.0 kg/da drog herba verimi elde edilmiştir. İncelenen özellikler içerisinde sadece yaprak oranı hiçbir faktörden etkilenmemiştir. Araştırma sonuçları İç Anadolu Bölgesi koşullarında fesleğende üç biçim alınabileceğini ortaya koymuştur. Uçucu yağ bileşenleri analizi sonuçları 2007 yılında linalol, naftalin, ökaliptol ve gemakren-D; 2008 yılında ise linalol, ?-kadinen, ökaliptol, ?-bergamoten ve gemakren-D ana bileşen olarak ortaya çıkmıştır. This study was carried out to investigate the effect of plant densities and different nitrogen levels on yield, yield components, essential oils and compositions of basil (Ocimum basilicum L.). The research was conducted at the experimental farmsof the Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, University of Ankara during 2007 and 2008. Using split-plot randomized block design with four replications. The experiment consisted of four plant densities (30×20, 40×20 and 50×20 cm) as main plot and four nitrogen levels (0, 5, 10 and 15 kg/da) as sub plots. The results showed mean plant height of 38.5, 32.5 cm; fresh herb yield of 1905.7, 2826.4 kg/da; drug herb yield of 403.0, 509.0 kg/da; leaf yield of 1071.1, 1595.6 kg/da; drug leaf yield of 214.4, 290.0 kg/da; leaf ratio of 56.3, 56.7%; essential oil ratio in herb of 0.49, 0.44%; essential oil ratio in leaf of 0.59, 0.54%; essential oil yield in herb of 1.94, 2.37 l/da and essential oil yield in leaf of 1.28, 1.61 l/da during two years, respectively. A comparison of two years showed higher values for all traits except plant height, essential oil ratio in herb and leaf. It means of two years are cosidered 456.0 kg/da drug herb was harvested. Furthermore, of all characters, leaf ratio was not affected by any factor. The results emphasize possibilities of three cuts from basil under climatic conditions of Central Anatolian region. After analysis of essential oils, it was possible to determine linalool, naphthalene, eucalyptol and germacrene-D during 2007; linalool, ?-cadinene, eucalyptol, ?- bergamotene and germacrene-D during 2008. 163

Bu çalışmada baş ve iç organları çıkarılmış hamsilere Origanum vulgare L.subsp. hirtum uçucu yağı uygulanmış ve bu uygulamanın raf ömrü üzerine etkisi çalışılmıştır. Temizlenmiş balıklar kilitli buzdolabı poşetine konulmuş ve üzerlerine % 0.01 (w/v) oranında Origanum vulgare L.subsp. hirtum uçucu yağı pipetlenerek kilit mekanizması kapatılmış ve 4±1oC'deki buzdolabında deney grubu olarak muhafaza edilmiştir. Kontrol grubu balıklarına aynı işlemler uygulanmış olup Origanum uçucu yağı ilave edilmemiştir. 16 günlük depolama periyodu boyunca kimyasal, duyusal ve mikrobiyolojik analizler yapılmıştır.Depolama başlangıcında 6.09±0.03 olan pH değeri 16.günde 6.83±0.02 değerine ulaşmıştır. TVB-N değeri başlangıçta 2.470±0.045 mg N/100g olarak tespit edilmiş olup, kontrol grubunda 38.643±0.538 mg N/100g değeriyle 8.gün, deney grubu ise 38.010±0.702 mg N/100g değeriyle 16. gün limit değerleri aşarak raf ömrünü tamamlamıştır.Mikrobiyolojik analiz olarak Toplam Mezofilik Aerobik Bakteri, Toplam Psikrofilik Aerobik Bakteri, Toplam Koliform, E.coli, S.aureus, Toplam Maya ve Küf sayımı yapılmıştır. İlk gün Toplam Mezofilik Aerobik Bakteri sayısı 2.120±0.085 log10 kob/g, Toplam Psikrofilik Aerobik Bakteri sayısı 2.457±0.076 log10 kob/g olup, balık etinin mikrobiyolojik yükü düşük bulunmuştur. Kontrol grubu Toplam Mezofilik Aerobik Bakteri ve Toplam Psikrofilik Aerobik Bakteri sayısı açısından 8. gün, deney grubu ise 16. günde limit değerleri aşmıştır.Depolamanın 6. gününde kontrol grubu 2.85±0.00 puan, 12. gününde de deney grubu 2.78±0.05 puan alarak duyusal açıdan ?kabul edilemez? olarak değerlendirilmiştir. Baş ve iç organları çıkarılan hamsiler 6. güne kadar, baş ve iç organları çıkarılıp kekik yağı uygulanan hamsiler 14. güne kadar güvenle tüketilebilir.Bu araştırma sonuçları, Origanum vulgare L.subsp. hirtum uçucu yağının 4 0C'de hamsi filetolarının raf ömrünü uzattığını ve duyusal olarak Origanum'un balık etinde kullanılabilirliğini göstermiştir. The effect of Origanum vulgare L.subsp. hirtum essantial oil on the shelf life of beheaded and gutted anchovy was investigated in this study. No treatment (control group) and treatment (%0.01 w/v Origanum vulgare L.subsp. hirtum essantial oil-experimental group) anchovies were packed with locking refrigerator bag and bag?s lock were closed firmly. Ancovy packs were stored under refrigeration (4±1oC) for a storage period. Fishes chemical, sensorial and microbiological analyses were investigated for up to 16 days.At the beginning of the storage, the pH value was 6.09 ± 0.03 for anchovies and reached to 6.83 ± 0.02 after 16 days of storage. In the analysis; the initial TVB-N value was determined as 2.470±0.045 mg N/100g, TVB-N values of control group and the experimental group exceed the limit value (35 mg N/100g) by the end of the 8 (38.643±0.538 mg N/100g), 16 days 38.010±0.702 mg N/100g), respectively.Total Mesophilic aerobic bacteria, total psychrophilic aerobic bacteria, Total Coliform, E.coli, S.aureus, yeast and mold counts of fish were determined. Initially; The numbers of total mesophilic and psychrophilic aerobic bacteria of fish were found at very low; 2.12±0.085 log10 cfu/g, 2.457±0.076 log10 cfu/g, respectively. These values exceed the limit numbers after 8 days in terms of control group, 16 days in terms of experimental group.Sensorial puan of Control group was 2.85±0.00 in the sixth day, experimental group?s puan was 2.78±0.05 in the twelveth day of storage. In these days, the two groups were evaluated ?unacceptable?. Anchovy which were headed and gutted, was treated with thyme essentional can be consumed safely until sixth and fourteenth day, respectively.According to results; Origanum was available for sensory aspects on the anchovies, Origanum vulgare L.subsp. hirtum essential oil was effective on the extending shelf life of anchovy shelf life at the 40C storage were determined. 107

Dünyanın en eski baharat bitkilerinden olan kişniş (Coriandrum sativum L.),özellikle içerdiği uçucu yağ nedeniyle, çok çeşitli alanlarda yaygın olarakkullanılmaktadır. Bu çalışma farklı azot dozu ve sıra aralığının kişnişte verim ve verimunsurları ile uçucu yağ oranı üzerinde etkisini belirlemek amacıyla Ordu ilinde, 2010yılında yürütülmüştür. Bölünmüş parseller metodunda ve üç tekerrürlü yürütülendenemede ana parsellerde sıra aralığı (20, 40 ve 60 cm), alt parsellerde ise azot dozu (0,5, 10 ve 15 kg/da N) yer almıştır.Araştırma sonuçlarına göre, azot dozlarının bitki boyu, dal sayısı, tohum verimi,1000 tane ağırlığı, uçucu yağ verimi ve protein oranı üzerine etkisi önemli bulunmuştur.Sıra aralığının biyolojik verim, tohum verimi, uçucu yağ verimi ve protein oranı üzerineetkisi önemli çıkmıştır. Artan azot dozları bitki boyu, dal sayısı, tohum verimi, uçucuyağ verimi ve protein oranının artmasına yol açmıştır. Azot dozlarına göre tohum verimi141.78-179.91 kg/da ve uçucu yağ verimi 1.07-1.34 kg/da arasında değişmiştir. Tohumverimi ile uçucu yağ verimi üzerine 5 ve 15 kg/da N dozları benzer etki göstermiştir.Sıra arası mesafenin artması biyolojik verim, tohum verimi ve uçucu yağ veriminindüşmesine, protein oranının ise yükselmesine yol açmıştır. Tohum verimi ve uçucu yağverimi sıra arası mesafenin artmasıyla azalarak sırasıyla 194.64-124.55 kg/da ve 1.44-0.94 kg/da sınırlarında değişim göstermişlerdir.Anahtar Sözcükler: Baharat, coriandrum sativum L., kişniş, tıbbi bitki, uçucu yağ. Coriander (Coriandrum sativum L.), one of the oldest spice crops in the world, iscommonly used in a variety of fields due to its volatile oil in particular. The presentstudy was carried out to determine the effect of different nitrogen doses and row spaceson yield, yield components and volatile oil in coriander grown in Ordu province in2010. The field experiment was set up in a split plot design with three replications andthree row spacings (20, 40 and 60 cm) were assigned to the main plots and four nitrogendoses (0, 5, 10 and 15 kg/da N) were assigned to the subplots.According to the results, the effect of nitrogen doses on plant height, the numberof branches, seed yield, thousand grain weight, volatile oil yield and protein ratio weresignificant. On the other hand, row spacing showed significant effect only on biologicalyield, seed yield, volatile oil yield and protein ratio. Plant height, the number ofbranches, seed yield, thousand grain weight, volatile oil yield and protein ratio increasedsignificantly as nitrogen doses increased. Seed yield and volatile oil yield varied withinthe range of 141.78-179.91 kg/da and 1.07-1.34 kg/da, respectively. The effect of 5 and15 kg/da N doses on seed and volatile oil yield were found to be similar. Increasing rowspacing, however, resulted in a decrease in biological yield, seed yield and volatile oilyield, but an increase in protein ratio. As row spacing increased, seed yield and volatileoil decreased and varied between 194.64-24.55 kg/da and 1.44-0.94 kg/da, respectively.Key Words: Coriandrum sativum L., coriander, medicinal crop, spice, volatile oil. 52

Anjiyojenez terimi, önceden var olan kan damarlarından yenilerinin oluşmasını ifade eder. Günümüzde, antianjiyojenik özellikteki doğal bileşikler, kanser ve enflamasyon gibi anjiyojeneze bağlı hastalıkların tedavisinde büyük rol oynamaktadırlar. Uçucu yağlar günlük hayatta gıdalarda tat verici veya koruyucu, kozmetik ürünlerde özellikle parfümlerde koku verici ajan olarak kullanılmaktadırlar. Ayrıca antioksidan, antiviral, antimikrobiyal, analjezik, sedatif, antikanser ve antienflamatuvar özellikleri nedeniyle hastalıkların tedavisinde önem taşımaktadırlar.Bu çalışmada Hypericum perforatum L., H. hircinum L., H. confertum Choisy ve H. hyssopifolium Chaix. subsp. elongatum (Ledeb.) Woron var. microcalycinum (Boiss. & Heldr.) Boiss. türlerinin uçucu yağ bileşimleri Gaz Kromatografisi (GK) ve Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GK/KS) sistemi, antianjiyojenik aktiviteleri ise bir in vivo model olan koryon allantoik membran (CAM) yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Uçucu yağların GK ve GK/KS analizleri sonucunda ana bileşik H. perforatum, H. hircinum, H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum uçucu yağları için ?-pinen (% 33.3, % 88.3, %57.8); H. confertum uçucu yağı için ise germakren D (% 30.2) olarak tespit edilmiştir. CAM aktivite deneyi sonucunda en fazla etki H. perforatum uçucu yağının 50µg/pellet konsantrasyonunda zayıf-orta antianjiyojenik etki olarak görülmüştür. 50 µg/pellet konsantrasyonda H. hircinum, H. hyssopifolium ve H. confertum uçucu yağları ise hiçbir etki göstermemiştir. Test edilen uçucu yağlar denenen konsantrasyonlarda hiçbir toksik ya da iritan etki göstermemiştir.H. confertum ve H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum uçucu yağlarının kimyasal bileşimleri, H. perforatum, H. hircinum, H. confertum ve H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum uçucu yağlarının CAM aktiviteleri ilk kez bu çalışmada araştırılmıştır.Anahtar Kelimeler:Hypericum perforatum, Hypericum hircinum, Hypericum confertum, Hypericum hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum, uçucu yağ, koryon allantoik membran (CAM). The term angiogenesis means the formation of new blood vessels from existing ones. Nowadays, natural compounds which have antiangiogenic properties play a major role in therapy of angiogenesis-dependent diseases like cancer or inflammation. In daily life, essential oils are used as flavour or preservative agent in food and fragrance agent in cosmetics especially in perfumes. They are also important in the treatment of diseases due to their antioxidant, antiviral, antimicrobial, analgesic, sedative, spasmolytic, anticancer and antiinflammatory properties.In this present work, chemical compositions of the essential oils of H. perforatum L., H. hircinum L., H. confertum Choisy ve H. hyssopifolium Chaix. subsp. elongatum (Ledeb.) Woron var. microcalycinum traditionally used for their wound healing properties, were determined by using Gas Chromatography (GC) and Gas Chromatography/Mass Spectrometry (GC/MS). Antiangiogenic activity of the essential oils were screened by an in vivo model chorioallantoic membrane (CAM) assay. As a result of both gas chromatography (GC) and gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS) analysis of the essential oils, the main compound of H. perforatum, H. hircinum, H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum was determined as ?-pinene (% 33.3, % 88.3, %57.8) and the oil of H. confertum germacrene D (% 30.2) was determined as the main constituent. In the CAM assay, H. perforatum essential oil showed antiangiogenic activity with weak-medium effect at the concentration of 50 µg/pellet. H. hircinum, H. hyssopifolium and H. confertum essential oils did not show any activity. At the tested concentrations essential oils showed neither membrane irritation nor toxicity.To the best of our knowledge, this is the first investigation on the chemical composition of H. confertum, H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum and on the CAM activity of H. perforatum, H. confertum, H. hircinum, H. hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum.Key words: Hypericum perforatum, Hypericum hircinum, Hypericum confertum, Hypericum hyssopifolium subsp. elongatum var. microcalycinum, essential oil, chorioallantoic membrane (CAM). 64

Bu çalışmada ülkemizde doğal olarak yetişen ve biri endemik olan dört Heptaptera (H. cilicica H. anisoptera, H. anatolica, H. triquetra) türleri üzerinde yapılmıştır. Çalışmada bu türlerin morfolojik ve anatomik özellikleri, kimyasal bileşenleri ve biyolojik aktiviteleri çalışılmıştır.Türlerin morfolojik ve anatomik özellikleri incelenmiş, benzerlik ve farklılıkları fotoğraflar ve çizimlerle ortaya konmuştur. Ayrıca her türün meyve yüzeyi, polen ve tohum morfolojileri incelenmiş ışık ve skennig (taramalı) elektron mikroskopları ile fotoğrafları çekilmiştir.Kimyasal çalışmada türlerin kök, herba ve meyvelerinin ana etken madde grupları belirlenmeye çalışılmıştır. Her türün kök, herba ve meyvelerin de bulunan kumarin bileşikleri İTK analizi ile tespit edilmiştir. Ayrıca her türün kök, herba ve meyvelerin de bulunan flavonoitler kalitatif olarak incelenmiştir.Ülkemizde yetişen dört Heptaptera türünün meyvelerinden elde edilen uçucu yağları GC ve GC-MS yöntemleri ile analiz edilmiş ve her türün meyve yağlarının ana bileşenleri tayin edilmiştir.Biyolojik aktivite çalışmalarında, antimikrobiyal, antioksidan aktivite ve asetilkolinesteraz enzim inhibisyonu aktivitesi tayin edilmiştir.DPPH serbest radikal süpürücü etki, demir iyon şelasyon etki tayini ve total fenol tayini yöntemleri kullanılarak antioksidan aktivite çalışmaları yapılmıştır. 2000 µg ml-1 konsantrasyon da metanollü H. triquetra meyve ekstresinde % 86.19 ve herba ekstresinde % 80.48 oranında en yüksek DPPH aktivite gözlenmiştir.H. triquetra'nın meyve (190.68 mg g-1) ve herbasının (112.3 mg g-1) metanollü ekstresinde en yüksek total fenol aktivite görülmüştür. 2000 µg ml-1 konsantrasyon da etil asetat H. triquetra meyve ekstresinde % 96.28 ve herba ekstresinde % 94.94 oranında en yüksek demir iyon şelasyon etki gözlenmiştir.Heptaptera cinsine ait dört türün metanol ve etil asetatlı ekstrelerinin Asetilkolinesteraz enzim inhibisyonu açısından araştırılmıştır. 2000 µg ml-1 konsantrasyonda etil asetatlı H. anatolica meyve ekstresinde % 49.80 ve herba ekstresinde % 61.97 orta derece aktivite görülmüştür.Anahtar Sözcükler: Anatomi, Biyolojik aktivite (antioksidan, asetilkolinesteraz)Heptaptera, Kumarin, Morfoloji, , Uçucu yağ, This study has been performed on four Heptaptera species (H. cilicica, H. anisoptera, H. anatolica, H. triquetra) growing naturally in Turkey. In the study, morphological and anatomical features, chemical components and biological activities were investigated.The morphological and anatomical features of the species were examined; similarities and differences were revealed with photographs and drawings. In addition, surfaces of all fruits, pollen and seed morphologies were examined and their photographs were taken with light and scanning electron microscopes.In the chemical study, main active substance groups of the roots, herba and fruits of the species were tried to be determined. Coumarin type compounds, found in the roots, herba and fruits of each species were determined with TLC analysis. In addition, flavonoids, present in the roots, herba and fruits of each species were qualitatively examined.Essential oils, obtained from the fruits of four Heptaptera species growing in Turkey were analyzed with GC and GMS methods and the major components of each essential oil were determined.In biological activity studies, antimicrobial, antioxidant activities and acetylcholinesterase enzyme inhibition activities were determined.Antioxidant activity studies were performed by using DPPH free radical scavenging activity, iron ion chelating activity and total phenol determination methods. The highest PPH activity was observed at a concentration of 2000 µg ml-1 as 86.19% and 80.48% in the fruit and herba extracts of H. triquetra, respectively.In the methanolic extract of fruits (190.68 mg-1) and herba (112.3 mg-1) of H. triquetra, the highest total phenol activities were observed. At a concentration of 2000 µg ml-1, the highest iron chelating activity was observed in the ethyl acetate extract of the fruits and herba of H. triquetra as 96.28% and 94.94%, respectively.Methanolic and ethyl acetate extract of four species belonging to the genus Heptaptera are examined in respect to Acetylcholinesterase enzyme inhibition. At a concentration of 2000 µg ml-1, moderate activity as 49.80% and 61.97% was seen in the fruit and herba extract of H. anatolica, respectively.Keywords: Anatomy, Biological activity (antioxidant, acetlycholinesterase)Coumarin, Essential oil, Heptaptera, Morphology, 213

Bu tez çalışmasında Petroselinum crispum (PC) tohumu uçucu yağ özütünün gaz kromatografik yöntemle tanısı ve analizi, median letal dozu (LD50) ve antienflamatuvar aktivite yönünden incelenmesi amaçlandı. LD50 için 36 adet fare, antienflamatuvar etki çalışması için 48 adet rat kullanıldı. PC tohumu uçucu yağının fitokiyasal analizinde ?-pinene %43.31, ß-pinene % 39.9, ß-phellandrene % 10.18, 1-Allyl-2-3-4-5-tetra methoxy-benzene %5.47, myricticin % 4.89, apiole %2.71, sabinene %1.18, elemicin %0.40 oranında saptandı. LD50 (ip) dozu 0,563 ml/kg olarak bulundu. Antienflamatuvar etki deneylerinde PC tohumu uçucu yağı uygulanan grup ile SF (serum fizyolojik), etil alkol ve indometazin uygulanan diğer her bir grup karşılaştırıldı.Antienflamatuvar etki deneyinde, PC tohumları 0,060 ml/kg dozlarında yüksek düzeyde, 0,015 ml/kg ve 0,030 ml/kg dozlarında ise indometazin'e göre zayıf bir etki gösterdi.PC uçucu yağının median efektif dozu (ED50) yaklaşık 0.029 ml/kg olarak bulunduAnahtar sözcükler: Petroselinum crispum tohumu, uçucu yağ, antienflamatuvar aktivite, letal doz, fare, rat. The aim of this thesis was do gas chromatographic analysis of extract of volatile oil of Petroselinum crispum (PC) seeds and to investigate its median lethal dose (LD50) and possible antiinflammatory effects. For this aim, 36 mice were used in LD50 study and 48 rats were used for antiinflammatory effect in study. The phytochemical analysis of PC seeds volaite oil showed that PC seeds containing % 43.31 of ?-pinene, % 39.9 of ß-pinene, % 10.18 of ß-phellandrene, % 5.47 of 1-Allyl-2-3-4-5-tetra methoxy-benzene, % 4.89 of myricticin, % 2.75 of apiole, % 1.18 of sabinene and % 0.40 of elemicin.The LD50 (ip) dose was found to be 0,563 ml/kg. In the antiinflammatory experiments, the group exposured to PC was compared with the each of groups exposured to SF(serum physiologic), ethyl alcohol and indomethasine. In the experiment of antiinflammatory effect, the seeds of PC had antiinflammatory effect which were higher that at 0.060 ml/ kg but less effective than indomethacine at 0.015 ml/kg and 0.030 ml / kg doses.The median effective dose (ED50) of the extract was found to be about 0.029 ml/ kg.Key words : Petroselinum crispum seeds, volatile oil, antiinflammatory effect, lethal dose, mice, rat. 50

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 207997, Doğal aromatik maddelerin biyotransformasyonla oluşan türevleri doğal ilaç, koku ve tat maddeleri olarak önem taşımaktadır. Bu çalışmada ?-fellandren ve bu monoterpeni ana madde olarak taşıyan Schinus molle L. (Anacardiaceae) uçucu yağı substrat olarak, 22 farklı mikroorganizma (bakteri, fungus ve maya) ile biyotransformasyona tabi tutulmuştur. Oluşan metabolilerden 10’u spektroskopik yöntemler kullanılarak tanımlanmış, 6-hidroksipiperiton, ?-fellandren epoksit, cis-p-ment-2-en-1-ol ve karvotanaseton’un, (R)-(-)-?-fellandrenin biyotransformasyonuyla oluştuğu ilk kez bu çalışma ile bildirilmiştir. Aynı zamanda uçucu yağın ana maddeleri olan limonen ve ?-fellandrenin ticari numuneleri ile gerçekleştirilen biyotransformasyonlar sonucu izole edilerek yapısı aydınlatılan, 8-p-menten-1,2-diol ve 5-p-menten-1,2-diol’ün in vitro antibakteriyal, antikandidal, antioksidan özellikleri ve Vibrio fischeri biyolüminesan yöntemi ile akut toksisiteleri incelenmiştir. Sonuç olarak limonenden elde edilen 8-p-menten-1,2-diol metabolitinin özellikle Bacillus cereus ve metisiline dirençli Staphylococcus aureus’a (MRSA) karşı ampisilinden daha kuvvetli antibakteriyal etkiye sahip olduğu görülmüştür. Aynı şekilde 5-p-menten-1,2-diolün, başlangıç maddesi olan ?-fellandrenden çok daha kuvvetli antibakteriyal ve antikandidal etkiler kazandığı ve Vibrio fischeri biyolüminesan yöntemi ile toksik etkisinin olmadığı belirlenmiştir.Kaynaklarda pek az örneği olan bir uçucu yağda doğrudan biyotransformasyon araştırması ülkemizde ilk kez gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışmada, Arsuz-İskenderun kıyılarından güz (Ekim-2007) ve bahar (Mart-2008) dönemlerinde toplanan kaya koruğu bitkisinin tıbbi ve aromatik özelliklerinin karşılaştırılması hedeflenmiştir. Bitkinin yenilebilir kısımlarının kimyasal bileşimleri, mineral maddeleri ve uçucu yağlar analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarından bitkinin % 91 nem, % 12.58 ham yağ, % 11.10 ham selüloz, % 24.40 ham kül, % 7.70 ham protein ve % 45.47 azotsuz öz madde içerdiği tespit edilmiştir. Yapraktan elde edilen uçucu yağ oranları sırasıyla; kuru ağırlıkta % 0.84, yaş ağırlıkta ise % 0.20 olarak bulunmuştur. Aynı zamanda C. maritimum bitkisinin sap ve tohumlarında sırasıyla % 0.54 ile % 1.70 oranlarında uçucu yağ elde edilmiştir. Uçucu yağ kompozisyonunda elde edilen önemli bileşenler; sabinen, dillapiol, gama-terpinen, timil metil, para-simen, limonen' dir.Anahtar kelimeler: deniz rezenesi, kaya koruğu, Crithmum maritimum L., uçucu yağ, mineraller, tıbbi ve aromatik bitkiler. In this study, it was aimed to compare the aromatic and medicinal characteristics of Rock samphire sampled on fall (October 2007) and spring (March-2008) from Arsuz-İskenderun shores. Proximate analyses, mineral content, and volatile lipids from the edible parts of the plant were determined. Analyses showed that C. maritimum L. composed of 91 % crude moisture, 12.58 % crude lipid, 11.10 % crude cellulose, 24.40 % crude ash, 7.70 % crude protein and 45.47 % nitrogen free extract. Volatile lipid ratios determined from leaf as wet and dry weight were 0.20 % and 0.84 % , respectively. These ratios were found as 0.54 % and 1.70 % in stem and seed on dry weight. The important ingredients of volatile lipid were sabinene, dillapiol, gamma-terpinene, thymyl methyl, para-cymene, limonene.Key words: sea fennel, rock samphire, Crithmum maritimum L., volatile, minerals, medical and aromatic plant. 45

Bu çalışmada, ülkemiz florasında da yayılış gösteren Eryngium campestre (Boğa Dikeni) ekstrelerinin, insektisit aktivite ve anti kanserojen aktivite gibi bazı biyolojik aktiviteleri incelenmiştir. Bu bağlamda; bitkiden elde edilen ekstrelerin, önemli depo zararlılarından olan Buğday biti (Sitophilus granarius) üzerine insektisit aktivitesi ve Vero hücrelerine (Afrika Yeşil maymunu böbrek kanseri hücreleri) karşı anti kanserojen (Proliferasyon Deneyi) aktivitesi incelenmiştir. Bu amaçla, bitkiden elde edilen ham metanol:diklorometan (1:1) ekstraktının, buğday biti üzerine insektisit aktivite denemeleri ve Vero hücrelerine karşı anti kanserojen aktivite denemeleri yapılmış ve olumlu sonuçlar alınmıştır. Etkili fraksiyonları belirlemek için, ham ekstrakt vakum kromatografi ile değişik polariteli çözücü sistemleri kullanılarak yedi fraksiyona ayrıştırıldı. Bu fraksiyonlar, tekrar böcekler üzerine denendi, etki gösteren fraksiyonlar belirlendi. Bitkinin kimyasal bileşenlerinin aydınlatılması amacıyla yapılan çalışmalarda, bitkinin uçucu yağları ve sabit yağ asidi bileşenleri GC-MS ile analiz edilmiştir. Ayrıca bitkiden, mannitol ve sukroz izole edilip yapıları spektral yöntemlerle aydınlatılmıştır. Bitkinin polifenolik bileşenlerinden olan rutin ve kuersetin HPLC ile belirlenmiştir. Rutin bitkiden izole edilerek yapısı NMR teknikleri ile aydınlatılmıştır. In this study, biological activity such as insecticide activity and anticancerogen activity of Eryngium campestre extracts (Boğa dikeni which is also grown in Turkish flora) were investigated. Therefore, extract obtained from the plant was investigated against important stored product insects Bugday Biti (Stophilus granarius) and anticancerogen activity against Vero cells (the kidney of a normal adult African Green monkey, Cercopithecus aethiops). For this aim, crude methanol:dichloromethane (1:1) extract obtained from the plant for Stophilus granarius and anticancerogen activity against Vero cells were used and obtained affirmative results. For determination of the effective fractions, crude extract was separated with vacuum chromatography for seven fractions using different solvents in different polarity. These fractions tested for Stophilus granarius again and determined the effective fractions. In the study for identification of the chemical composition of the plant, essential oil and fatty acids were analysed with GC-MS. In addition, two carbohydrates (mannitol and sucrose) were isolated from the plant and characterized with spectral methods. Rutin and Quercetin as plant?s polyphenolic compounds were determined with HPLC. Rutin was isolated from the plant and identified using the NMR techniques. 74

Mercanköşk veya İstanbul kekiği (Origanum onites L.) olarak da bilinen bitkinin destilasyon öncesi etanol ekstraktı (DÖE), destilasyon öncesi hekzan ekstraktı (DÖH), destilasyon sonrası etanol ekstraktı (DSE), destilasyon sonrası hekzan (DSE) ekstraktı, uçucu yağı ve karvakrol bileşeni, ayçiçek (Helianthus annuus) yağına ilave edilmiştir.Antioksidan aktivite, aktif oksijen yöntemi (AOY), peroksit sayısı (PS) ve konjugasyonla ölçülmüştür.Mercanköşk uçucu yağında ana bileşen olarak karvakrol (%73.9), kontrol örneği olarak kullanılan ayçiçek yağında ise linoleik asit (% 56.04) temel yağ asidi olarak tespit edilmiştir.60 ºC'da yapılan fırın testi, peroksit sayısı ve konjuge dien trien değerleri ile izlenmiştir. Peroksit sayısı ve dien trien değerleri ile, (% 0.1 konsantrasyonunda) destilasyon öncesi hekzan ekstraktının, diğer ekstraktların tümünden (DÖE; DSE ve DSH) daha güçlü bir antioksidan aktivite gösterdiği anlaşılmıştır.Ransimat testiyle ayçiçek yağına ilave edilen uçucu yağın ve ekstraktların 110 ºC'daki oksidasyon dereceleri ölçülmüştür. Bu testle ekstraklar arasında DÖH' da belirgin bir antioksidan etki görülmüştür. Ancak uçucu yağ ve karvakrol bileşeninin ayçiçek yağının oksidasyonunu engelleyen herhangi bir etkisi saptanamamıştır.Sonuçta mercanköşk bitkisinin destilasyon öncesi hekzan ekstraktının (DÖH) diğer ekstraktlar, uçucu yağ ve karvakrole göre daha iyi antioksidan etki gösterdiği tespit edilmiştir. Before and after distillation, ethanol and hexane extracts of oregano or Istanbul oregano (Origanum onites L.), its volatile oil and also carvacrol were added into sunflower oil.Antioxidant activity was monitored by rancimat method, peroxide value and dien trien value.İt was determinated that main component of oregano essential oil was carvacrol (73.9 %) and main fatty acid of sunflower oil used as control sample was linoleic asid (56.04 %).Schaal oven test which was carried out at 60 ºC was followed with peroxide and congugate dien-trien value. % 0.1 concentration of hexan extract (HE) of oregano showed more antioxidant activity than same concentration of other all extracts (EE, DEE, DHE) according to peroixide and dien-trien values.Antioxidative activities of essential oil and extracts added into sunflower oil were measured by rancimat method at 110 ºC. The results showed that HE had the most efficient antioxidant among the others. However, no effect was observered for carvacrol and essential oil on inhibition of oxidation.As a consequence, it was determined that oregano?s hexan extract showed more antioxidative activity compared to the other extracts, essential oil and carvacrol. 59

57 6. ÖZET Bu çalışmada, esansiyel hipertansiyon tanılı, anjiyotensin konverting enzim inhibitörü enalapril ve anjiyotensin II reseptör (AT1) antagonist losartan ile tedavi edilen hastaların tedavi öncesi ve tedavi sonrası arteriyel kan basıncı, soluk havası nitrik oksit, plazma ve idrar nitrat, plazma malondialdehit ve glutatyon düzeyleri kontrol grubu ile karşılaştırıldı. Losartan ve enalapril verilen hastaların sistolik ve diyastolik kan basınçlarında düşüş kaydedildi. Plazma, idrar nitrat ve soluk havası nitrik oksit düzeyleri esansiyel hipertansiyonlu hastalarda antihipertansif tedavi sonrası yükselme gösterdi. Esansiyel hipertansiyonlu hastalarda plazma malondialdehit yüksek iken, antihipertansif tedavi sonrası malondialdehit düzeyleri düştü, glutatyon düzeyleri ise tedavi öncesi düşük iken tedavi ile beraber anlamlı olarak yükseldi. Sonuç olarak esansiyel hipertansiyonlu hastalarda tedavi ile düşen sistolik ve diyastolik kan basınçlarının, nitrik oksit ve glutatyon düzeylerinde artışa, malondialdehit düzeylerinde ise azalmaya neden olduğunu tespit ettik. 58 7. SUMMARY In this study, the levels of arterial blood pressure, respiratory nitric oxide, plasma and urine nitrate, plasma malondialdehyde and glutathione in patients with essential hypertension whom treated with enalapril, an angiotensin converting enzyme inhibitor and losartan, an angiotensin II receptor antagonist were compared with control group. The systolic and diastolic blood pressures of the patients treated with enalapril and losartan decreased. Plasma and urine nitrate and respiratory nitric oxide levels were found to be increased in patients with essential hypertension after antihypertensive drug treatment. In patients with essential hypertension the high plasma malondialdehyde levels were decreased after anti hypertensive drug treatment. The glutathione levels were increased significantly after treatment, while they were low before treatment. As a result, the decrease in systolic and diastolic blood pressure, with antihypertensive drug treatment causes and increase in nitric oxide and glutathione levels and a decrease in malondialdehyde levels. 122

Juniperus foetidissima Willd. Odun Uçucu Yağlan Uzm.Ecz.Zeynep TUNALIER Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakognozi Anabilim Dalı'nda DOKTORA TEZİ olarak hazırlanmıştır. Danışman: Prof.Dr.Neşe KIRIMER OCAK 1999 ÖZET Dünyada 60 türü bulunan Juniperus cinsinin ülkemizde 8 türü yetişmektedir. Bu türlerden biri olan J. foetidissima Anadolu'da geniş bir yayılışa sahiptir. Yapraklan ezilince güçlü koku verdiği için halk arasında `Kokar Ardıç` olarak bilinir. Odunu, dayanıklılığı, güvelere karşı koruyucu etkisi ve güzel kokması sebebi ile sandık, dolap ve ev eşyalarının yapımında, yüksek ısı vermesinden dolayı da yakacak olarak kullanılmaktadır. Bilinçsiz tüketimi engellemek amacı ile Orman Genel Müdürlüğü tarafından koruma altına alınan türler arasındadır. Bu çalışmada J. foetidissima kök, gövde öz ve diri odunlarının uçucu yağların bileşimleri GC/MS sistemi ile incelendi. Kök öz odunundan buhar distilasyonu ile elde edilen uçucu yağ belli zamanlarda alınarak fraksiyonlar halinde toplandı ve bazı kromatografık teknikler (KK, FK, OBSK, PYBSK, PİTK) kullanılarak 10 bileşik izole edildi. Spektroskopik yöntemlerden ('H-NMR, 13C-NMR, GC/MS, İR) yararlanılarak sedrol, vidrol, 14-hidroksi-karyofillen, 8,14-sedrandiol, 8,14-sedranoksit, a-sedrenal, tuyopsenal ve kadalen isimli 8 bileşiğin yapılan aydınlatıldı. Kök öz odunu uçucu yağı, bu yağın oksijenli ve oksijensiz bileşiklerini içeren fraksiyonlan ve izole edilen bileşiklerden sedrol ve vidrolün bazı bitki patojenleri üzerindeki antifungal aktiviteleri incelendi. Sedrol ve vidrol ile sitotoksik aktivite çalışmalan yapıldı. Sedrolün antikanser etki bakımından dikkate değer aktivite gösterdiği, vidrolün ise antikanser amaçla kullanılamayacağı belirlendi. Aynca sedrolün LD50 değerinin 425 mg/kg olduğu bulundu. Anahtar kelimeler: Cupressaceae, Juniperus foetidissima Willd., uçucu yağ, sedrol, vidrol, 8,14- sedranoksit, 14-hidroksi-P-karyofıllen, antifungal etki, sitotoksik aktivite, akut toksisite. Wood Essential Oils of Juniperus foetidissima Willd. MSc. Pharm. Zeynep TUNALIER This Ph.D. thesis study has been conducted at Anadolu University, Graduate School of Health Sciences, Pharmacognosy Department, Eskişehir, Turkey Superviser: Prof.Dr.Neşe KIRIMER January 1999 ABSTRACT The genus Juniperus which has 60 species worldwide is represented by 8 species in Turkey. J. foetidissima grows throughout Anatolia. It is known as `Kokar Ardıç` (fetid juniper) since leaves give off a strong odour when crushed. Its wood is used in carpentary for the manufacturing of cupboards, chests and household goods due to its fine odour and insecticidal properties, as well as solid fuel. It is among the protected species of Turkey. Essential oils from heartwood and sapwood of the root and stem of J. foetidissima were analyzed by GC/MS. The oil from the root heartwood which was collected as fractions during steam distillation was used for the isolation of constituents. Ten compounds were isolated using chromatographic techniques (such as CC, FC, MPLC, prep HPLC and prep TLC) and characterized by spectral methods as cedrol, widdrol, 14- hydroxy-P-caryophyllene, 8,14-cedrandiol, 8,14-cedranoxide, a-cedrenal, thujopsenal and cadalene. Structure elucidation studies on two compounds are under way. Root heartwood oil, its hydrocarbon and oxygenated fractions as well as cedrol and widdrol were tested for antifungal activity against some plant pathogens. Cytotoxic activity of cedrol and widdrol was also investigated. Cedrol displayed some promising anticancer activity, while widdrol was not active. LD50 of cedrol was determined as 425 mg/kg. Key Words: Cupressaceae, Juniperus foetidissima Willd., essential oil, cedrol, widdrol, 14-hydroxy-(3- caryophyllene, 8,14-cedranoxide, antifungal activityy, cytotoxic activity, acut toxicity. 155

82- OZET Halk arasında üzümsü kozalaklarının böbrek taşlarını düşürmek amacıyla kullanıldığı bilinen Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa, yaprak ve üzümsü kozalak, etli kısım ve çekirdek uçucu yağlan üzerinde mevsime bağlı olabilecek değişiklikleri tespit amacıyla Mayıs, Ağustos ve Ekim 1998 aylarında İzmir, Çeşme, Çiftlik Köyü, Altınkum Plajından toplanan materyallerde araştırmalar yapılmıştır. Uçucu yağların yapısı GK ve GSK/KS yöntemleri ile analiz edilmiş ve uçucu yağın taşıdığı maddeler MS-kütüphane tarama yazılımı kullanılarak tayin edilmiştir. Uçucu yağ miktarının yapraklarda % 0.026-0.130 (en yüksek Ağustos), Üzümsü kozalaklarda % 0.13-0.56 ( en yüksek Ağustos ), etli kısımda % 0.16- 0.39 ( en yüksek Ağustos), çekirdekte ise % 0.032-0.44 arasında olduğu tespit edilmiştir. Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa bitkisinin Mayıs ayında toplanan yaprakların uçucu yağının bileşimindeki 108 ( % 87.6), Ağustos' ta 104 ( % 92.9 ), Ekimde 91 ( % 89.7 ) maddenin yapısı tayin edilmiştir. J. oxycedrus subsp. macrocarpa yaprak uçucu yağında her üç dönemde bulunan ana maddelerin oc-pinen (% 7.2-11.1), a-kamfolen aldehit (% 1.7-3.2), vidren (% 2.1-5.7), trans pinokarvakrol (% 1.5-3.0), /rans-verbenol (% 1.4.3), germakren (%1. 5-4.1), a-murolen( %4.1- 4.5), 8-kadinen (%1.8-3.8), a-sedrol (%2.3-9.7 ve manoiloksit (%7.7-21.9)tir.-83- Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa nın Mayıs ayında toplanan üzümsü kozalaklarının uçucu yağının bileşiminde 64 ( % 84.6 ), Ağustos ham örneklerde 42 ( % 86.5 ), olgun örneklerde 71 ( % 80.1 ), Ekimde ayında toplanan örneklerde ise 67 ( % 68.7 ) maddenin yapısı tayin edilmiştir. J. oxycedrus subsp. macrocarpa üzümsü kozalaklarında da ana bileşik a-pinen ( % 14.9-46.7 )dir. Bütün dönemlerde tespit edilen diğer majör maddeler ise; mirsen (%0.3-3.5), germakren D ( % 1.3-14.1), a-sedrol (%2.3-13.1), kamfolen aldehit (%2.3-13.1), trans-p- ment-2-en- 1,8-diol( %0.4-3.6)dür. J. oxycedrus subsp. macrocarpa üzümsü kozalakların etli kısım ve çekirdeklerinde ki uçucu yağda yapılan analizler ile, etli kısım ve çekirdeklerin uçucu yağlarının yapısındaki maddeler arasında biyo sentez açısından anlamlı önemli farklılıklar bulunmadığı tespit edilmiştir. -84- SUMMARY Cone berries of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa are known as to pass kidney stones, into pieces, as a folk medicine. An investigation carried out on the marerials collected in May, August and October around İzmir, Çeşme, Çiftlik Village and Altınkum Beach to determine the seasonal changes in volatile oil contents of cone berries, leaves, seeds, seedless cone berries. Composition of the essential oil in leaves was found as 0.026-0.130 % (max in August), in cone berries 0.13-0.6 % (max in August), in seedless cone berries 0.16-0.39 % (max in August), in seedless cone berries 0.16-0.39 % (max in August) and in seeds 0.032- 0.44 %. The quantity of essential oil determined as followings; at leaves 0.026-0.130 % (max at August), at lessed 0.16-0.39 % (max at August), at seeds 0.032-0.44 %. It has been shown that essential oil from the leaves of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa collected in May, August and October contained 108 (87.6 %), 104 (92.9 %) and 91 (89.7 %) substances, respectively.-85- Major components of the essential oil of leaves of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa collected in all three seasons are a-pinene (7.2-11.1 %), a-campholene aldehyde (1.7-3.2 %), widdrene (2.1-5.7 %), *raws-pinocarvrol (1.5-3.0 %), /raras-verbenol (1.4-3..0), germacrene (1.5-4.1 %), a-muurolene (4.1-4.5 %), y-cadinene (1.8-3.8 %), cedrol (2.3-9.7 %) and manoyl oxide (7.7-21.9 %). It is determined that the essential oil of the cone berries of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa collected in May, August ( unripe and ripe), and October contained 64 (84.6 %), 42 (86.5 %) and 71 (80.1 %), 67 (68.7 %) substances, respectively. The major component of the essntial oil of the cone berries of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa is a-pinene (14.9-46.7 %). The other major components are myrcene (0.3- 3.5 %), germacrene D (1.3-14.1 %), oc-cedrol (2.3-13.1 %), campholene aldehyde (2.3-13.1 %), /ra«s-/?-menth-2-en-l,8diol (0.4-3.6%) for all seasons. There are no significant differences between the analyses of the essential oils of the seedless cone berries and seeds of Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa from the biosynthesis point of view of the substances found in the essential oils. 110

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 137997, Bu çalışmada, Türkiye'de doğal olarak yetişen ve Huş ağacı olarak bilinen 5 Betula türünün (b. pendula Roth, B. browicziana A. Güner, B. litwinowii Doluch., B. recurvata V. Vassil., B. medwediewii Regel) dal, yaprak ve tomurcuklarından su distilasyonu ile uçucu yağları elde edilmiştir. Miktarı az olan bitkisel materyal için ise Likens-Nickerson distilasyon-ekstraksiyon yöntemi uygulanmıştır. Uçucu yağların GC/MS analizleri yapılarak bileşimleri ortaya konmuştur. Uçucu yağdan bileşiklerin ayrılmasından başta OBSK olmak üzere kromatografik teknikler uygulanmıştır. İzole edilen bileşiklerin yapı tayinleri spektroskopik teknikler (UV, IR, MS, 1H-NMR ve 13C-NMR) ile gerçekleştirilmiştir. Betula uçucu yağlarından OBSK yöntemi ile B-karyofillen, a-humulen, 14-hidroksi-B-karyofillen (=a-betulenol), B-betulenal, 14-hidroksi-4,4,5-epoksi-B-karyofillen (Ba formu), 14-hidroksi-4,5-dihidro-B-karyofillen, karyofilla-8(14)-en-5-on, 4,5-dihidro-B-karyofillen-14-al ve izomeri ayrılmış ve yapıları aydınlatılmıştır.

70 ÖZET Bu araştırmada Türkiye'de geniş yayılış alanları bulunan Cistus creticus L., Cistus laurifolius L., Cistus monspeliensis L. Cistus parviflorus Lam. ve Cistus salviifolius L.'nin anatomik morfolojik yapıları ve uçucuyağlannın bileşimleri, Türkiye'de yayılış göstermeyen Cistus laurifolius L.'in uçucuyağı ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu türlerin anatomik çalışmalarında uçucuyağ içeren organlar olan yapraklar elealınmıştır. Yapraklardan alınan antomik kesitlerde C. creticus L.'de bulunan uzun salgı tüyleri, C. laurifolius L.'nin derimsi üst epidermisinde hiçbir örtü tüyü bulunmayışı, yine C. laurifolius L. 'deki palizat parankimasının dalgalar halinde periodik olarak kesimtiye uğraması ve çift sıralı olması, ayırıcı özellikler olarak tespit edilmiştir. Araştırma bitkilerinin ve C. ladaniferus L'nin uçucuyağlannın GS/MS analizleri yapılmış, içerdikleri bileşikler açısından literatürlerde verilen bilgilerle kıyaslanmıştır. Buna göre C. creticus L. 'den elde edilen uçucuyağ literatürde geçen C. creticus subsp eriocephalus ile benzerlik göstermekte ve ortak olarak delta- kadinen, 3-epimanoil oksit, alfa-kubenen, beta-selinen, viridiflorol, (+)- ledol, alfa-kopaen gibi bileşikleri içermektedir. C. ladaniferus L.' 'den elde edilen uçucuyağın analiz sonuçlarıyla kıyaslandığında, viridiflorol dışında hiçbir ortak kompenent içermediği saptanmıştır. C. laurifolius L 'dan elde edilen uçucuyağ ile ilgili kıyaslama yapılabilecek bir literatüre rastlanmamıştır. C. ladaniferus L.' 'den elde edilen uçucuyağın analiz sonuçlarıyla kıyaslandığında hiçbir ortak kompenent içermediği saptanmıştır.. C.monspeliensis L.'den elde edilen uçucuyağ, literatürde verilen sonuçla major kompenent olan malonil oksit açısından paralellik göstermekle beraber diğer kompenentlerin çoğunluğu izlenememiştir.. C. ladaniferus L.' 'den elde edilen uçucuyağın analiz sonuçlarıyla kıyaslandığında hiçbir ortak kompenent içermediği saptanmıştır. Son olarak C. salviifolius L. 'den elde edilen uçucuyağ literatürde geçen verilerle kıyaslandığında major kompenentler açısından bir parelellik kurulamamıştır. C. ladaniferus L.' 'den elde edilen uçucuyağın analiz sonuçlarıyla kıyaslandığında (-) - bornil asetat dışında hiçbir ortak kompenent içermediği saptanmıştır.71 Elde edilen GS/MS sonuçlarına göre yurdumuzda yetişen 5 Cistus türünden elde edilen uçucuyağlardan hiçbiri, Türkiye'de yetişmeyen ve ekonomik ve farmasötik açıdan değerli olan Cistus ladaniferus L.'den elde edilmiş uçucuyağ ile içerkikleri kompenentler açısından paralellik göstermemektedir. Ancak uçucuyağ kalitesi açıdan C. ladaniferus kadar nitelikli olmasada yüzyıllardır halk arasında kullanılan bu türlerin uçucuyağları sahip oldukları aromalardan dolayı ekonomik bakımdan değerlendirilebilirler. 72 SUMMARY In this research, the anatomic and morphological structere of the Cistus creticus L., Cistus laurifolius L., Cistus monspeliensis L., Cistus parviflorus Lam. and Cistus salviifolius L. which show spreading in Turkey, and their essential oils have been studied comparedwhit the Cistus ladaniferus L. which is not spreading in Turkey. In these studies the leaves which are the organs containing the essential oilhave been dealt whit. On the anatomic sections taken from the leaves, it was observed that the glandular hairsof the Cistus creticus L. are well developed. There isn't any tufted hairs on the epidermis of the Cistus laurifolius L. and there some periodical interruptions on the wavy palizat parenchyma of the Cistus laurifolius L. which is in two raws. We see these observations as being their differential characteristics. The essential oil in plants of this research and Cistus ladaniferus L.'s have been analysed in GS/MS, and their contents have been compared whit the data found in literature. It was found out thatthe essential oils obtained from C. creticus L. has comman points whit Cistus creticus subsp. eriocephalus in literature and they both contain components such as deltha- cadinene, 3-epimanoyl okside, alpha-cubenen, beta-celinene, viridiflorol, (+)- ledol, p alpha-copaene. When compared with the analyse results of the essential oil obtained from Cistus ladaniferus L., only (+) - Viridiflorol vas found as common component. No record about the essential oil of the Cistus laurifolius L.was found in literature to be comparet with. When compared with Cistus ladaniferus L.'s essential oil analyse results no common component has been found. However the essential oil in Cistus monspeliensis L. shows some similarity whit the results given in literature such as manoyl okside as being the major component. The majority of other components couldn't be observed. Cistus ladaniferus L.'s essential oil analyse result show no common component when compared. We compared it with the essential oil obtainet from Cistus salviifolius73 L.'s, we couldn't find any similarity with the data given in literature about major components. Cistus ladaniferus L.'s essential oil analyse result show no common component except (-)bornyl acetate. Results of GS/MS analyses show that none of the essential oils of 5 Cistus specieses which are spreading in Turkeyhas similarity with the essential oil obtainedfrom Cistus ladaniferus L. The essential oil of these specieses which were used popularly during centuries can be evaluated economically for their aroma. 77

ı.oz Bu çalışma, farklı enerji (arpa ve kurutulmuş şeker pancarı posası (KŞPP)) ve protein kaynaklarının (soya küspesi (SK), pamuk tohumu küspesi (PTK), formaldehitle muameleli soya küspesi (FMSK), formaldehitle muameleli pamuk tohumu küspesi (FMPTK) ve üre) kombine edilmesinin rumende kuru madde yıkılımı ile bazı rumen sıvısı ve kan parametreleri üzerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma iki deneme halinde yürütülmüştür. Deneme I' de bu yem maddeleri kullanılarak 12 adet yem karması (2x6) oluşturulmuş, kontrol grubu olarak ticari besi yemi kullanılmıştır. Rumen kuru madde yıkılımı, yem kombinasyonları arasında genelde benzer bulunmuştur. Formaldehit muamelesi küspe içeren karmalarda, ilk saatlerde görülen düşüklük, inkubasyon süresinin uzamasıyla ortadan kalkmıştır. Rumen pH değerleri, bütün örnekleme saatlerinde, genelde rumen sıvısı için öngörülen optimum değerlerde (5.5-7.0) seyretmiştir. Rumen sıvısı NH3-N değerleri arpalı gruplarda, KŞPP'li gruplardan daha yüksek bulunmuştur (P0.05). Azot dengesi deneme sonuçlarında da azot birikimine ait değerler, benzer bulunmuştur. Anahtar Kelimeler : Değişik Rasyon Kombinasyonları, Rumen Yıkılabilirliği, Eş Zamanlı Yıkılabilirlik, Uçucu Yağ Asitleri, Total Sindirilebilirlik, Azot Birikimi v 2. ABSTRACT The objective of this study was to evaluate the effects of different combinations of different energy ( barley, and dry sugar beet pulp (DSBP)) and protein sources (soybean meal (SBM), cotton- seed meal (CSM), SBM treated with formaldehyde (FTSBM), CSM treated with formaldehyde (FTCSB), and urea) on ruminal DM degradabilities, and some rumen fluid and blood parameters. This study consisted of two experiments. Twelve combinations from above feed stuffs (2x6) were created and a commercial feed used as control in experiment I. Ruminal DM degradabilities were similar among combinations containing protein sources treated with formaldehyde with increasing incubation times. Rumen pH values were around optimal pH values suggested for rumen fluid (5.5- 7.0) at all sampling times. Ruminal NH3-N concentrations were significantly greater (p

39 7.0ZET Lavandula angustlfolia Mill, ülkemizde Akdeniz bölgesinde ve İstanbul civarında kültürü yapılan bitkidir. Çalışma materyali Keçiborlu (İsparta) 'dan toplanmıştır.Bitkinin çiçekli dal uçlarının Clevenger cihazında distilenmesi ile kuru ağırlık üzerinden % 3.39 (h/a) uçucu yağ elde edilmiştir. L. angustifolia uçucu yağı GC-MS tekniği ile analiz edilmiş ve uçucu yağda 34 bileşik saptanmıştır. Uçucu yağın ana bileşenleri; linalol (% 47.66), 1,8-sineol (% 9.10), linalil asetat (% 7.65) ve kafur (% 6.46) olur. Üzerinde araştırma yapılan L. angustifolia uçucu yağı, kimyasal bileşimi nedeni ile Fitoterapi'de ve endüstride kullanılabilecek bir uçucu yağdır. Anahtar Kelimeler: Lamiaceae, Lavandula angustifolia, Lavanta esansı, linalol, linalil asetat 40 8.SUMMARY Lavandula angustifolia Mill, is a plant which is cultivated in Turkey especially in the Mediterranean region and around of Istanbul. The research materials were collected from Keçiborlu (İsparta). The flowering tops of the plant were distilled by using Clevenger apparatus. The oil yield of the plant was 3.39 % (v/w), calculated on the dried material. The volatile oil of L. angustifolia was analysed by using GC-MS technique. Thirty-four constituents of the oil were characterized. The main components of this volatile oil are linalool (47.66 %), 1,8-cineole (9.10 %), linalyl acetate (7.65 %) and camphor (6.46 %). Because of its chemical composition, the volatile oil of L. angustifolia from Keçiborlu can be used in Phytotherapy and industry. Key Words : Lamiaceae, Lavandula angustifolia, Lavender oil, linalool, linalyl acetate. 47

Tez (doktora) - Anadolu Üniversites, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 120199, Flora of Turkey'de Acinos Miller cinsi 5 türde temsil edilmektedir. Bu türlerden A. troodi'nin endemik iki alt türü kayıtlıdır. Bu türler: 1. Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. vardaranus Leblebici 2. Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. grandiflorus Hartvig & Strid 3. Acinos alpinus (L.) Moench 4. Acinos suaveolens (Sm.) G. Don fil 5. Acinos arvensis (Lam.) Dandy 6. Acinos rotundifolius Pers. Bu çalışmamızda 5 türe ait Acinos örnekleri sistematik bakımdan morfolojik, anatomik ve kimyasal olarak incelenmiş ve aralarındaki yakınlık dereceleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu türleri çalışmamızda elde ettiğimiz bulgulara dayanarak aşağıdaki şekilde ayırt edebiliriz. 1. Bitki tek yıllık, gövde genellikle dallanmış 6. rotundifolius 1. Bitki çok yıllık, tabanda birkaç gövdeli 2. Kaliks tübü hafifçe eğik ve zayıfça şişkin, gövdeler dekumbent veya prokumbent, yaprak damarları alt yüzde belirgin çıkıntılı 3. Gövde, yaprak ve kaliks tüyleri 0.1 mm ya da daha kısa, çiçekli gövdeler 2.5-16 cm boyunda 1. troodi subsp. vardaranus 3. Gövde, yaprak ve kaliks tüyleri 0.1-0.8 (-1) mm, çiçekli gövdeler 3.5-35 cm boyunda 2. troodi subsp. grandiflorus 2. Kaliks tübü düz ve altta belirgin şişkin, gövdeler dik, yükselici ya da dekumbent, yaprak damarları alt yüzde hafif belirgin 4. Gövdeler genellikle dekumbent, nadiren yükselici, korolla 7.5-20 mm, yapraklar ovat-orbikulat ya da eliptik 3. alpinus 4. Gövdeler dik ya da yükselici, korolla 4.5-15 mm, yapraklar ovat ya da eliptik-lanseolat

106

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 111564, Cistus laurifolius L. ve Cistus parviflorus Lam. yapraklarından su distilasyonu ile uçucu yağ elde edilmiştir. Bu uçucu yağların fiziksel özellikleri belirlenmiş, Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC/MS) sistemiyle analizleri gerçekleştirilmiştir. Cistus laurifolius uçucu yağında ana bileşik Borneol, Cistus parviflorus da ise 8 -13-oksi-14-en-epilabdan olarak belirlenmiştir.

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 116135, Piyasa kaynaklı Origanum majorand L. ve Origanum minutiflorum O. Schwarz et P.H. Davis ile tarafımızdan su buharı distilasyonu ile elde edilmiş olan Origanum onites L. uçucu yağları fraksiyonlu distilasyonlu tabi tutuldu. Bu uçucu yağların ana bileşiklerinden karvakrol %99.27, p-simen %95.14, linalool %96.97, y-terpinen %80.15 oranında saflaştırıldı. Saflaştırılan bileşiklerin fizikokimyasal ve spektroskopik analizi gerçekleştirildi. Origanum onites L. uçucu yağının GC ve GC/MS analizleri sonucu 57 adet bileşik belirlenmişken fraksiyonlamadan sonra yapılan analizlerde tanımlanabilen bileşik sayısının 93'e çıktığı gözlendi.

40 ÖZET Salvia türleri, eski çağlardan beri ilaç olarak kullanılan bitkilerdir. Bu türlerden bir kısmı özellikle içerdikleri uçucu yağ nedeniyle gıda endüstrisinde tat ve koku verici ajan ve baharat olarak kullanılmalarının yanında parfümeride de önemli bir yer tutar. Salvia türlerinden elde edilen uçucu yağlar bazı fizyolojik etkilere sahiptir. Salvia sclarea L. tıpta ve parfümeride kullanılan, uçucu yağı için geniş ölçüde kültürü yapılan bir türdür. Bu çalışmada, İç Anadolu'da doğal olarak yetişen Salvia sclarea L.'nın uçucu yağının bileşimi incelenmiştir. Ankara civarından toplanan örnekte uçucu yağ miktarı, kuru materyalde % 0.67 h/a olarak saptanmıştır. Uçucu yağ GC/MS yöntemiyle analiz edilmiştir. Bu yağın ana bileşenleri: /3-kübeben (%26.50), linalil asetat (%15.38) ve linalol (%21.94) olarak saptanmıştır. 41 SUMMARY Salvia species have been used as medicine since antiquity. Some of these species are employed in the food industry as flavouring agents, spices and as a source of fragrance, mainly because of their content of volatile oils. The volatile oils of Salvia species have some biological activities. Salvia sclarea L. is extensively cultivated for its oil, which is valuable both medicinally and cosmetically. In this study, we examined the composition of the volatile oil of Salvia sclarea L. growing wild in Central Anatolia. The volatile oil content of Salvia sclarea L. from Ankara was 0.67 % (v/w), calculated on the dried material. The oil was analyzed by using GC/MS technique. The main components of the oil are y8-cubebene (26.50 %), linalool (21.94%) and linalyl acetate (15.38%). Key words: Labiatae, Salvia sclarea L., Volatile oil, ^-cubebene, Linalool, Linalyl acetate. 50

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 105628, Gül yağı ve konkreti Türkiye'nin önemli ve ekonomik değeri yüksek olan ürünleridir. Konkret'ten elde edilen absolü ise doğal parfüm hammaddelerinin başında gelmektedir. Ancak absolü yurdumuzda üretilmemektedir. Bu araştırmada 1991 yılından bügüne 9 farklı gül yağının analiz sonuçları yanında, 7 ayrı gül konkretinden çeşitli metodlarla absolü elde etme denemelerinin sonuçları yer almaktadır. Absolü elde etme yöntemleri açıklanmış, verimler hesaplanmış, ürünlerin GC ve GC/ MS analiz sonuçları verilmiştir. Ayrıca taze materyal ve konkretten gerçek kokuyu veren bileşenlerin eldesi amacıyla headspace çalışmaları yapılmış, elde edilen ürünlerin GC ve GC/MS analizleri karşılaştırmalı olarak verilmiştir.

ÖZET Sideritis erythrantha türünün endemik iki varyetesi; var. erythrantha ve var. cedretorum' un Akdeniz bölgesinden toplanan ikişer örneğinden su distilasyonu ile uçucu yağları elde edilmiştir. Ayrıca yağ altı sulan «-hekzan ile ekstre edilmiş ve uçucu yağlar kolon kromatografîsinde oksijensiz ve oksijenli fraksiyonlarına ayrılmıştır. Uçucu yağlar ve fraksiyonlar Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC/MS) sistemiyle değerlendirilmiştir. Bu uçucu yağların ana bileşenleri var. erythrantha' da a-pinen ve sabinen, var. cedretorum' da mirsen ve a-pinen olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sideritis erythrantha, Sideritis erythrantha var. erythrantha, Sideritis erythrantha var. cedretorum, Uçucu Yağ, Su Distilasyonu, a-Pinen, Sabinen, Mirsen, Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC/MS) 111 SUMMARY Two endemic varieties of Sideritis erythrantha; Sideritis erythrantha var. erythrantha and Sideritis erythrantha var. cedretorum species collected from the Mediterranean region were investigated. Essential oils were obtained by hydrodistillation from these plant materials. Also the aqueous part remained from distillation was extracted with n-hexane and subsequently fractionated into two parts by column chromatography: oxygenated fraction and the fraction without oxygen bearing components. Both fractions and oils were analysed by a GC/MS system. Main components were determined as a-pinene and sabinene for var. erythrantha', myrcene a-pinene for var. cedretorum. Key Words: Sideritis erythrantha, Sideritis erythrantha var. erythrantha, Sideritis erythrantha var. cedretorum, Essential Oil, Hydrodistillation, a-Pinene, Sabinene, Myrcene, Gas Chromatography/Mass Spectrometry (GC/MS) IV 148

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 103338, Bu çalışmada Antalya ve Tarsus yörelerinden temin edilen ve Toros Sediri olarak adlandırılan Cedrus libani A. Rich. kök ve gövde odunlarından hem su hem de buhar distilasyonu yöntemi ile laboratuvar ve pilot ölçekte uçucu yağ elde edilmiştir. Yağların GC ve GC/MS ana- lizleri yapılmıştır. Yağların % 90-93'ne tekabül eden 37 bileşik ta- nımlanmış olup, himakalenler ( -, - ve ) yağların % 58.6'sını oluş- turmaktadır. Yağda mevcut minör bileşenlerin ayrılması için fraksiyonlu distilasyon ve kromatografik teknikler uygulanmış, izole edilen bile- şiklerin yapı tayinleri spektral yöntemlerle (IR, MS, H-NMR ve C-NMR) gerçekleştirilmiştir. Cis ve trans, -10.11-dihidroatlanton, cis ve trans - -atlanton 8,9-dehidroneoizolongifolen, longipinen, -yılangen, kafur, sativen, -gurjunen, junipen(=longifolen), -sedren, -kalakoren, oksidohimaka- len, izohimakalon, nerolidol, longiborneol, kadelen, limonen ve terpi- nolen'in Cedrus libani A. Rich. yağındaki varlığı ilk kez duyurulmak- tadır.

229 ÖZET Kuzey yarımkürede oldukça geniş bir yayılış gösteren Viburnum türleri yurdumuz dahil dünyanın çeşitli bölgelerinde diüretik, antispazmotik ve müshil, ayrıca mide ağrılarına, safra ve karaciğer hastalıkları ile böbrek taşlarına karşı kullanılır (9,20,93,268). Bu çalışmada, Türkiye'de yetişen 3 Viburnum türünden (V. opulus, V. lamana, V. orientate) (62) daha önce üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan Viburnum orientate Pallas, taşıdığı kimyasal bileşikler yönünden incelenmiştir. Yapraklardan hazırlanan MeOH ekstraktı suda çözülerek sırası ile E^O, EtOAc ve n-BuOH ile ekstre edilmiştir. n-BuOH ve EtOAc ekstraktlan üzerinde yapılan kromatografik (OBSK, KK) çalışmalar sonucunda, anatoliozit, anatoliozit A-E olarak adlandırılan 6 yeni asiklik monoterpen heteroziti, 3 bilinen basit monoterpen heteroziti (Betulalbuzit A,B ve 2(E)- 2,6-dimetil-2,7-oktadien-l,6-diol 6-0-J3-D-glukopiranozit), viborientozit olarak isimlendirilen, oz olarak ribohekzo-3-uloz taşıyan Valeriana tipi 1 ester iridoit heteroziti, ayrıca yapıları kersetol-3-rutinozit, kemferol-3-rutinozit, kemferol-3-glukozit ve epikateşin olarak aydınlatılan 4 fenolik bileşik izole edilmiştir. İzole edilen tüm bu bileşiklerin yapılan kimyasal (asetilasyon, asit ve alkali hidroliz vs.) ve spektral yöntemler [UV, İR, lH ve 13C-NMR (İD ve 2D), FAB-Kütle] kullanılarak aydınlatılmıştır. Anatoliozit A-E bileşikleri, 6-0-[a-L-ramnopiranozil-(l`- 2')-p-D-glukopiranozil]-linalol (Anatoliozit) ortak çekirdeğini taşıyan, ilave oz (glukoz ve ribohekzo-3-uloz) ve monoterpen asit (= Mentiafolik asit) ünitelerinin ozidik ve ester bağlan ile düz zincir halinde bağlandığı yeni bir grup monoterpen heterozitidir. V. orientale yapraklarından izole edilen bu bileşiklerin yanısıra bitkinin uçucu yağı üzerinde de inceleme yapılmış ve gerek hidroliz uygulanmadan, gerekse asit hidroliz sonrası elde edilen uçucu yağda, majör bileşen olarak linalol belirlenmiştir. Geraniol, cc-terpineol ve nerol uçucu yağın diğer ana bileşenleri olarak saptanmıştır. 230 SUMMARY Viburnum species widespread in the northern hemisphere, are used as diuretic, spasmolytic, laxative and also against stomach aches, bile and liver disorders as well as in the treatment of kidney stones in different regions of the world, including Turkey (9,20,93,268). In this study, from one of the three Viburnum species (V. opulus, V. lantana, V. orientale) (62) growing in Turkey, V. orientate was investigated according to its chemical constituents since there is no study carried out on the plant up to date. The methanolic extract of the leaves was dissolved in water followed by extraction with Et20, EtOAc and n-BuOH respectively. As a result of the chromatographic studies (MPLC, CC) on the n-BuOH and EtOAc extracts 6 new acyclic monoterpene glycosides named Anatolioside, Anatoliosides A-E, 3 known simple monoterpene glycosides (Betulalbuside A, B and 2(£>2,6-dimethy-2,7-octadien-l,6-diol- 6-O-P-D-glucopyranoside), a valerian type, ester iridoid glycoside named viborientoside, sugar of which was ribohexo-3-ulose were isolated in addition to 4 phenolic compounds; quercetin 3-O-rutinoside, kaempferol 3-0-rutinoside, kaempferol 3-0-glucoside and epicatechin. The structures of these compounds were elucidated by means of chemical (acetylation, acid and alkaline hydrolysis) and spectral (UV, IR, ^-NMR, 13C-NMR, FAB-MS) evidence. Compounds Anatoliosides A-E have the common core structure, 6- O - [a - L - rhamnopyranosyl - (l`-2') - p-D-glucopyranosyl]-linalool (Anatolioside), to which additional sugar (glucose and ribohexo-3-ulose) and monoterpene acid (menthiafolic acid) units are attached by glycosidic and ester linkages in a straight chain order which are the first examples of a new group of monoterpene glycosides. In addition to these compounds isolated from the leaves of V. orientale, its volatile oil was also investigated and linalool was found to be the major component in the oils isolated either after acidic hydrolysis of the plant or not. Geraniol, a-terpineol and nerol were found as the other main components of the volatile oil. 265

67 ÖZET Origanum türleri eski çağlardan beri ilaç ve baharat olarak kullanılan bitkilerdir. Bu bitkiler, uçucu yağlarında ana bileşenler olarak genellikle timol ve karvakrol taşırlar. Ancak bazen bu uçucu yağlarda ne timol ne de karvakrol bulunur. Origanum türlerinden elde edilen uçucu yağlar bazı terapötik etkilere sahiptirler. Bunun yanı sıra bu yağlar endüstride de kullanılırlar. Anadolu'da yirmibir Origanum türü doğal olarak yetişmektedir. Bu çalışmada, endemik bir tür olan ve Güney Anadolu'da halk arasında tedavide kullanılan Origanum minutiflorum Schwarz et Davis 'in uçucu yağ bileşimi incelenmiştir. Farklı yüksekliklerden toplanan iki O. minutiflorum örneğinin uçucu yağ miktarları: % 4.3 (Örnek I) ve % 5.3 (Örnek II) olarak saptanmıştır. Uçucu yağlar kolon ve gaz kromatografisi yöntemiyle analiz edilmiştir. İncelenen yağ örneklerinde otuzbeş bileşik saptanmıştır. Her iki örnek de yüksek miktarda karvakrol içermektedir (% 90.78, % 92.95). 68 SUMMARY Origanum species have been used as medicine and spices since antiquity. These plants generally contain thymol and carvacrol as the main components of their volatile oils. But in some cases neither thymol nor carvacrol were found in their oils. The volatile oils of Origanum species have some therapeutic effects. In addition to these effects, Origanum oils have been used by the industry. Twenty-one species of Origanum grow wild in Anatolia. In this study, we examined the composition of the volatile oil of Origanum minutiflorum Schwarz et Davis, which is an endemic plant and used in the folk medicine in southern Anatolia. The volatile oil contents of two samples of O. minutiflorum from different altitudes were 4.3 % (sample I) and 5.3 % (sample II). The oils were analyzed by LSC and capillary GLC. Thirty-five compounds were identified in the oil samples. Both samples are characterized by the high content of carvacrol ( 90.78 %, 92.95 %). 80

ÖZET Bu tezde, deneysel bir depresyon modeli olan fare yüzme testi üzerinde Ziziphora tenuior L, Ziziphora taurica M.Bieb subsp. taurica J.R.Edmondson ve Ziziphora taurica M.Biebsubsp.(Boiss.)P.H.Davis uçucu yağlarının etkileri incelenmiştir. Ayrıca, bu uçucu yağların akut letal toksisiteleri belirlenmiştir. Sözkonusu uçucu yağların genel davranış üzerindeki etkileri de gözlenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre, bu Ziziphora uçucu yağları farelerdeki yüzme süresini kısaltmaktadır. Yüzme süresindeki bu kısalma, büyük bir olasılıkla, uçucu yağların toksik özelliklerinden değil, sedatif etkisinden kaynaklanmaktadır. Farelerdeki akut letal toksisite deneyleri de incelenen uçucu yağların düşük akut toksisitelerinin olduğunu göstermektedir. Elde edilen sonuçlar literatür verileri ışığında tartışılmıştır. -5- SUMMARY In this thesis, effects of the essential oils obtained from Ziziphora tenuior L, Ziziphora taunca M.Bieb subsp. taunca J.R.Edmondson ve Ziziphora taurica M.Bieb subsp. cleonioides (Boiss.) P. H.Davis were investigated on mouse swimming test which is a experimental model of depression. Furthermore, acute lethal toxicities of these essential oils were estimated. Effects of the mentioned-essential oil on general behaviour of mice were observed as well. According to the results obtained here, these Ziziphora oils reduce the swimming time in mice. There is high likelihood that this reduction in the swimming time is due to sedative action of these essential oils rather than their toxic properties. Acute lethal toxicity experiments in mice also revealed that the essential oils investigated possess relatively lower toxicities. The results obtained were discussed on the basis of literature data. -6- 53

70 8. ÖZET Lamiaceae familyasından Satureja cinsine ait bitkiler başlıca Avrupa ve Asya kıtasına dağılmış olarak bulunmaktadırlar. Bu cinse ait bazı türler baharat olarak bilindikleri gibi tıbbi amaçla da kullanılmaktadırlar. Satureja türlerinden elde edilen uçucu yağlar genellikle fenollerle karakterize edilmekte fakat bazı Satureja yağlan fenolleri taşımamaktadır. Yapılan kemotaksonomik çalışmalarda bazı kemotiplerin varlığı da saptanmıştır. Anadolu'da 14 Satureja türü bulunmaktadır. Bu türlerden beş tanesi Güney Anadolu Bölgesi'nde doğal olarak yetişmektedir. Bu türler: S.hortensis, S.thymbra, S.cuneifolia, S.cilicica ve S.amani'dir. Bunlardan S.cilicica ve S.amani endemik türlerdir. İncelenen bu türlerde uçucu yağ miktarları sırasıyla %4.8, %3.7, %2.5, %1.6 ve %3.8'dir. Bu uçucu yağların kapiler gaz kromatografisi ile yapılan analizlerinde 34 terpenik bileşik saptanmıştır. S.hortensis uçucu yağı ana bileşen olarak timol(%47.02) ve karvakrol (%36.79) içermektedir. Timol, S.thymbra ve S.amani yağlarında yüksek oranda(%7 1.199 ve %61.49) bulunurken karvakrol S.cuneifolia ve S.cilicica uçucu yağlarının ana bileşenini oluşturmaktadır(%83.92 ve %63.765). Bu uçucu yağların antibakteriyal ve antifungal etkileri araştırıldığında ; tüm örneklerin Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Candida albicans ve Candida tropicalis üzerinde etkili oldukları saptanmıştır. 71 9. SUMMARY COMPOSITIONS AND ANTIMICROBIAL ACTIVITIES OF TEE ESSENTIAL OILS OF SATUREJA SPECIES GROWING IN SOUTH ANATOLIA Plants belonging to the Satureja genus of Lamiaceae family are mainly distributed in Eurasia. Some species of these plants are well known as a culinary herb and used medicinally. The essential oils obtained from Satureja species have been characterized by phenols, but some Satureja oils which did not consist of large amounts of phenols have also been described. In chemotaxonomic studies of numerous species, several chemotypes are frequently noted. Fourteen Satureja species are distributed in Anatolia. Five of them are growing wild in south Anatolia. These are: S.hortensis, S.thymbra S.cuneifolia, S.cilicica and S.amani. Among them, S.cilicica and S.amani are endemic species. Oil yields(v/w) of the investigated species were 4.8%, 3.7%, 2.5%, 1.6% and 3.8% respectively. The oils were analyzed by capillary GLC. Thirty- four terpenic components were identified in the oils. The main components in S.hortensis oil were thymol (47.02%) and carvacrol (36.79). While thymol was found high percentage in S.thymbra and S.amani oils (71.199% and 61.49%), carvacrol was the major component in the oils of S.cuneifolia and S.cilicica (83.92% and 63.765%). The antimicrobial and the antifungal activities of the essential oils were also investigated. All the essential oils were effective against Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Candida albicans and Candida tropicalis 82

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 99784, Endemik bir labiatae bitkisi olan Cyclotrichium niveum'un toprak üstü kısımlarının uçucu yağ verimi ve kompozisyonu iik defa çalışıldı. Kuru herba'dan su distilasyonuyla % 1.54, buhar distilas- yonuyla ise % 2.56 verimle uçucu yağ elde edildi. Ayıklanan yaprak + çicek'lerden ise su distilasyonu ile % 5.74 verime ulaşıldı. Gaz Kromatografisi-Kütle spektrometrisi (GC/MS) tayinleri sonucunda tüm yağlarda ana bileşiğin pulegon olduğu belirlendi (%56.1-56.6). İkinci önemli bileşik izomenton'un ise %33.8-35.9 oranında bulunduğu tespit edildi. Ana bileşik pulagonla ilgili literatür taramasında bu bileşiğin tabiatta bulunuşu ve biyolojik etkileriyle ilgili bilgiler derlendi.

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 99747, Bu çalışmada, Isparta ve Bilecik'den toplanan Salvia sclarea bitkisinin toprak üstü kısımlarından hem su hem de buhar distilasyonu yöntemiyle laboratuvar ve pilot ölçekte uçucu yağ elde edilmiştir. Elde edilen uçucu yağ üzerinde GC,GC/MS analizleri ile fizikokimyasal tayinler yapılmıştır. Uçucu yağın ana bileşenleri linalool ve linalil asetatdır. Anatomik çalışmalar, gövde'den ve yaprakların orta bölgesin- den alınan kesitler ile yaprak alt ve üst epidermalarından alınan yüzeysel kesitler üzerinde yapılmıştır.

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 99806, Bu çalışmada, Gaziantep yöresinden toplanan ve ''Kaya yarpuzu'' yaygın adıyla bilinen Micromeria congesta bitkisinin toprak üstü kısımlarından hem su hem de buhar distilasyonu yönte- miyle laboratuvar ve pilot ölçekte uçucu yağ elde edilmiştir. Elde edilen uçucu yağ üzerinde GC, GC/MS ve diğer analitik çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca uçucu yağda %40-45 oranlarda bulunan ana bileşik piperitenonoksit izole edilmiş ve spektral yöntemlerle yapısı aydınlatılmıştır.

60 ÖZET Pinus halepensis Mill. olgunlaşmamış kozalaklarının % 90 lık metanolle perkolasyonu ile elde edilen ekstre petrol eteri (K.N. 40-60°C) ile temizlenmiş ve sulu faz etil asetatla tüketilerek hazırlanan ekstre poliamid SC6 ve sephadex LH-2 0 kolonu yardımıyla temizlenmiştir. Burada tanen prekürsörleri olarak (+)-kateşin ve (-) -epikateşin izomer halinde ve (+)- gallokateşin elde edilmiştir. Dimerik prosiyanidinlerin seyreltik asitle hidrolizinde (+)-kateşin, (-) -epikateşin ve siyanidin tesbit edilmiştir. Stereoizomer prosiyanidinlerin (+)-kateşin ve/veya (-) -epikateşin ünitelerinden 4-6 veya 4-8 bağlı olduğu tesbit edilmiştir. Tanen prekürsörlerinin daha sonra asetatları hazırlanarak (+)-kateşin pentaasetat, (-) -epikateşin pentaasetat ve (+)- gallokateşin hekzaasetat şeklinde izole edilmiştir. Bu bileşiklerin yapısı H-NMR spektroskopisi yöntemiyle aydınlatılmıştır. Dimerik prosiyanidinlerin dekaasetatları hazırlanıp. preparatif ince tabaka kromatograf isi ile diastereoizomerleri ayrılarak (-) -epikateşin 4-8 (+)-kateşin dekaasetat (Prosiyanidin B1) ; (+)-kateşin 4-8 (+)- kateşin dekaasetat (Prosiyanidin B3) ; (+)-kateşin 4-8 (-) -epikateşin dekaasetat (Prosiyanidin B4) olarak yapısı aydınlatılmıştır. Olgunlaşmamış kozalak, genç dal kabuğu ve yapraklardan hazırlanan ekstrelerin tanen taşıdığı tesbit edilmiş içerisindeki bileşiklerin aynı Rf değeri göstermesine karşı konsantrasyonlarının farklı olduğu gözlenmiştir. Yine olgunlaşmamış kozalak, dal kabuğu ve yapraklarda fotometrik yöntemle siyanidin üzerinden toplam prosiyanidin miktarının, sırasıyla %4,63; %3,98; %2,35 olduğu tesbit edilmiştir. 61 SUMMARY The extract obtained by the 90 % methanolic percolation of unriped strobile of Pinus halepensis Mill, has been purified by petroleum ether (b.p. 40-60°C) and the extract prepared by extracting water phase with ethyl acetate, has been purified by the help of Poly amid SC 6 and Sephadex LH-20 column chromatography. By this method, (+)-gallocatechin and the isomers of (+) -catechin and (-) -epicatechin as tannin precursors have been isolated. (+) -Catechin, (-) -epicatechin and ciyanidin have been determined by diluted acid hydrolyses of dimeric prociyanidins. The structure of steroisomer procyanidins have also been determined as the units of (+) -catechin and/or (-) -epicatechins bonded either from 4-6 or 4-8 positions. Also, the acetates of the tannin precursors have been prepared and isolated as (+) -catechin pentaacatate, (-)- epicatechin pentaacetate and (+) -gallocatechin hexaacetate. The structures of these compounds have been elucidated by 1H-NMR spectroscopy. Dimeric prociyanidins which were prepared as decaacetates, have been separated by chromatography and the diasteroisomers have been isolated with the structures' elucidated as (-)- epicatechin 4-8 (+) -catechin decaacetate (Procyanidin Bl) ; (+)- catechin 4-8 (+) -catechin decaacetate (Procyanidin B3) ; (+)- catechin 4-8 (-) -epicatechin decaacetate (Procyanidin B4). Tannins have been indicated from the extracts of the unriped strobiles, bark of young shoots and the leaves with different concentrations showing the same Rf value. Also by using, photometric method the total procyanidin quantities, evaluated as cyanidin,in the unriped strobiles, bark of shoots and leaves are 4,63 %, 3,98 % and 2,35 % respectively. 76

57 ÖZET Bu çalışmada M. piperita, M.spicata, O.onites, O.he racleoticum, s.sclarea, S.cryptantha, S. triloba, M. officina lis, L.nobilis bitkilerine ait 9 uçucu yağın antimikrobiyal etkisi çift katlı agar difüzyon yöntemi ile 5' i Gram pozi tif; B.subtilis ATCC 6633, B.cereus ATCC 11778, M.luteus ATCC 9341, S. aureus ATCC 6538p, E.hirae ATCC 8043-6 ile 6 'sı Gram negatif; p. aeruginosa ATCC 9027, P. aeruginosa ATCC 25619, K. pneumoniae ATCC 4352, P.mirabilis ATCC 14153, E.co li ATCC 11229, E.coli ATCC 8739 olmak üzere toplam 11 adet bakteri şuşuna ve A.niger TBK-MAE 319, A. versicolor TBK-MAE 1624, A. parasiticus NRRL 2999, A.fumigatUS TBK-MAE 1493, A.candidus TBK-MAE 4079, A.ochraceus TBK-MAE 1962, P.chryso- genum TBK-MAE 1327, P.crustatum TBK-MAE 1962, P.aurentiogri- seum TBK-MAE 2081, Fusarium spp. TBK-MAE 4460, Fusarium spp. TBKMAE 4476 ve C.chartarum TBK-MAE IV6a olmak üzere toplam 12 küf susuna karşı araştırıldı. O.onites uçucu yağının P.a eruginosa suşları dışında diğer tüm bakteri ve küf suşlarına karşı etkili olduğu ve uçucu yağlar içinde en yüksek anti mikrobiyal etkiyi gösterdiği saptandı. M. piperita ile M.spi cata ve O.onites ile O.heracleoticum uçucu yağlarının kombi nasyonları da tüm bakteri ve küf suşlarına karşı uçucu yağ bileşenlerinin etkileşimlerinin saptanması amacı ile test edildi. Birinci kombinasyonda özel bir etki saptanmadı ancak ikinci kombinasyonda antimikrobiyal etkide az da olsa bazı artışlar gözlendi. Bu arada bakteri suşlarına karşı58 uygulanan ampisilin ve sefaklor antibiyotikleri literatür bilgileri doğrultusunda etki gösterdiler. Agar difüzyon yöntemi ile gerek bakterilere gerek küflere en yüksek etkiyi gösteren O.onites uçucu yağının tüp dilüsyon yöntemi ile, B.subtilis ATCC 663 3, S. aureus ATCC 6538p, P. aeruginosa ATCC 9027, E.coli ATCC 8739 bakteri suç larına ve A.niger TBK-MAe 319, A.candidus TBK-MAE 4079, P.chrysogenum TBK-MAE 1327, Fusarium spp. TBK-MAE 4476 küf suşlarına karşı MIC ve MBC/MFC değerleri araştırıldı. Test edilen bakteri suşları arasında P. aeruginosa ATCC 9027, küf suşları için de P.chrysogenum TBK-MAE 1327, O.onites uçucu yağına en duyarlı mikroorganizmalar olarak belirlendi. İki yöntem ile elde edilen sonuçların karşılaştırıl masında özellikle P. aeruginosa ATCC 9027 susuna karşı aynı uçucu yağdan alınan farklı cevaplar dikkate alındığında 2 yöntem arasında her zaman paralel sonuçlar alınamıyacağı be lirlendi. 59 7. SUMMARY In this study, essential oils of 9 plants (men t ha piperita, M.spicata, O.onites, O.heracleoticum, S.sclarea, S.cryptantha, S. triloba, M.of ficinalis and L.nobilis) were investigated for their antimicrobial activities against isolates of 11 bacterial species, 5 of which were Gram positive (B.subtilis ATCC 6633, B.cereus ATCC 11778, M.luteus ATCC 9341, S. aureus ATCC 6538p, E.hirae ATCC 8043-6) and 6 Gram negative (P. aeruginosa ATCC 9027, P. aeruginosa ATCC 25619, K. pneumoniae ATCC 4352, p.mirabilis ATCC 14153, E.C0İİ ATCC 11229, E.coli ATCC 8739); and also against isolates of 12 molds (A.niger TBK-MAE 319, A. versicolor TBK-MAE 16243, A. parasiticus NRRL 2999, A.fumigatus TBK-MAE 14933, A.candidus TBK-MAE 4079, A.ochraceus TBK-MAE 4821, P. chrysogenum TBK-MAE 1327, P.crustatum TBK-MAE 1962, P. aurentiogrisura TBK-MAE 2081, Fusarium spp. TBK-MAE 4460, Fusarium spp. TBK-MAE 4476 and C.chartarum TBK-MAE IV6a). Activities were determined by double-layer agar diffusion method. Essential oil of O.onites was active against all the isolates of bacteria and molds tested except P.aureginosa and it displayed the highest antimicrobial activity amongst all the essential oils. Essential oil combinations of M. piperita plus M.spicata and O.onites plus O.heracleoticum were tested against all the isolates of bacteria and molds to detect the interactions between the components of the essential oils.60 No significant effect was observed with the first combination; however, slight increases in antimicrobial activity were detected in the second one. Moreover, the two antibiotics ampicillin and cefaclor tested against the bacterial isolates showed activities similar to those recorded in literature. As the essential oil of O.onites had shown the highest activity against the bacteria and mold by agar diffusion method, tube dilution method was used to determine its MIC and MBC/MFC values for the isolates of B.subtilis ATCC 6663, S. aureus ATCC 6538p, P. aeruginosa ATCC 9027 and E.coli ATCC 8739 and for the isolates of A.niger TBK-MAE 3199, A. Candidas TBK-MAE 4079, P. chrysogenum TBK-MAE 1327, and Fusarium spp. TBK-MAE 4476. P. aeruginosa [ATCC 9027] amongst the bacterial isolates tested and P. chrysogenum TBK-MAE 1327 amongst the mold isolates tested were found to be the most susceptible microorganisms to the essential oil of O.onites. Comparison of the results obtained with both methods revealed that these results are N not always comparable, particularly when one considers the different values recorded for the same essential oil against isolates of P. aeruginosa ATCC 9027. 70

96 ÖZET Sitral ve sitronellal içeren uçucu yağlar özellikle, çeşitli amaçlarla örneğin; Vitamin A ve Vitamin E sentez başlangıç maddesi olan iyononlarm elde edilişinde kullanılan sitral ve sitronellal üretimi için hammadde kaynağı olarak kullanılmak tadır. Bu çalışmada, parfümeri, kozmetik ve gıda endüstrisinin temel maddelerinden olan ve önemli terapötik etkilere sahip sitral ve sitronellal içeren uçucu yağları, değerlendirme olanakları tartışıldı. Anadolu'da doğal olarak yetişen M. officinalis L.subsp. inodora, uzun yıllardan beri halk arasında kullanılmaktadır. Günümüze dek üzerinde çalışma yapılmamış olan M. officinalis L. subsp. inodora' dan elde edilen limon kokulu uçucu yağ kolon kromatografisi, gaz-sıvı kromatografisi ve gaz kromatografisi- kütle spektroskopisi yöntemleri ile analiz edildi. Bitkinin yaprak ve çiçekli dal uçları %0.099 uçucu yağ içermektedir ve bu yağın ana bileşenleri; 3-kübeben (%15.41), B-karyofillen (%14-24), elemen tip seskiterpentkalkol (ci5H26^' %7.39), a-kadinol (%7.19), sitral a (geranial %6.62), sitral b (neral, %5,82) ve kadinol izomeri (%3.96)'dır. 97 SUMMARY POSSIBILITIES OF EVALUATION OF CITRAL and CITRONELLAL CONTAINING VOLATILE OILS IN INDUSTRY and THERAPY and INVESTIGATIONS ON THE VOLATILE OIL OF M. OFFICINALIS L.SUBSP.INODORA Citral and citronellal containing volatile oils are employed in particular as a raw material for the production of citral and citronellal that are used for several purposes i.a. for the manufacture of ionones as the starting materials of vitamin A and vitamin E. In this study possibilities of evaluation of citral and citronellal which are ones of basic substances in the industry (perfumery, cosmetics and food ind.) and have im portant therapeutic effects, containing volatile oils have been discussed. M. officinalis L.subsp.inodora which grows naturally in Anatolia has been used in folk medicine for many years. The volatile oil with a lemon-like odour from M. officinalis L.subsp.inodora that hasn't been studied until now, has been analyzed by LSC, GLC and GC-MS methods. The leaves and flowering tops of this plant contain 0.099% volatile oils and the main components of the oil are 3-cubebene (15.41%), 3-caryophyllene (l4.24%), an elemene-type sesquiterpene alcohol (C15H260' 7.39%), a-cadinol(7.19%) citral a (geranial, 6.62%), citral b (neral, 5.82%) and cadinol isomer (3.96%). 109