Search

Yer no:51 Demirbaş no: 42

İklim değişiklği ve çevre kirliliğinin ağırlıklı olarak karbon salınımı kaynaklı olduğu artık genel kabul görmüş olup, politika analizine yönelik enerji modelleme çalışmaları yeniden önem kazanmıştır. Bununla birlikte, uluslararası antlaşmalar ile belirlenen hedeflerin ve programların makroekonomik kaygıları ve kısıtlamaları da gözeterek yerine getirilmesi hükümetler için önemlidir. Bu çalışmada, makroekonomik ve çok sektörlü enerji politikalarını teknolojik ve çevresel alternatifler ve senaryolar açısından analiz etmeye yönelik büyük ölçekli ve doğrusal olmayan bir optimizasyon modeli sunulmuştur. Önerilen modelde, enerji ile ilgili aktiviteler detaylı bir şekilde temsil edilmiş, diğer ekonomik faaliyetler ise beş ana sektörde ele alınmıştır. Ekonominin bütününü kapsayan çözümler, temsili bir tüketicinin faydasını maksimize eden toplam tüketim demeti üzerinden elde edilmiştir. Sektörler arası ve uluslararası işlem dengeleri, sosyal hesaplar matrisinin modelin yapısına göre uyarlanması ile sağlanmıştır. Sera gazı salınımlarının azaltılmasına yönelik stratejilerin ve teknolojilerin makroekonomik etkileri de önerilen model ile hesaplanabilmektedir. Model, bu anlamda, düzenleyici uygulamalar ve politikalar için emsal alınabilecek sonuçlar üretmeye vakıftır. Çalışma kapsamında, nükleer elektrik santrallerinin kurulmasına yönelik bir programı ve karbon tutma ve depolama teknolojisine sahip elektrik santrallerini ele alan senaryoların yanısıra, ülke genelinde veya sektörel bazda sera gazı salınımları üzerine kota konulmasını ele alan senaryolar tanımlanmış ve bu senaryoların etkileri araştırılmıştır. As is now generally accepted, climate change and environmental degradation has largely been triggered by carbon emissions and energy modeling for policy analysis has therefore attained renewed urgency. It is important for governments to satisfy emission targets and timetables set down by international agreements without disregarding macroeconomic concerns and restrictions. In this study, we present a large-scale nonlinear optimization model that allows the analysis of macroeconomic and multi-sectoral energy policies in respect of technological and environmental options and scenarios. The model consists of a detailed representation of energy activities and disaggregates the rest of the economy into five main sectors. Economy-wide solutions are obtained by computing a utility maximizing aggregate consumption bundle on the part of a representative household. Intersectoral and foreign transaction balances are maintained using a modified accounting matrix. The model also computes the impact on macroeconomic variables of greenhouse gas (GHG) emission strategies and abatement schemes. As such the model is capable of producing solutions that can be used to benchmark regulatory instruments and policies. Several scenarios are presented for the case of Turkey in which the impact of a nuclear power programme and power generation coupled with carbon-capture-and-storage schemes are investigated as well as setting quotas on total and sectoral GHG emissions. 236

Kamu borcunun yönetilmesi tüm ülkeler için büyük önem taşımaktadır. Kamu borç yöneticileri gerek borçlanmanın maliyetini azaltmak, gerekse de borç stoklarını yönetilebilir seviyelerde tutmak için gayret göstermektedir. Ancak, sürekli değişen ve gelişen finansal piyasalarda, fonlara erişim için yaşanan rekabetçiliğin de etkisiyle, ülkelerin finansmanı için yeni fırsatlar ve tehditler oluşmaktadır.Kamu borç yöneticileri, ellerindeki çok sayıdaki borçlanma enstrümanını kullanarak hem borçlanma maliyetini azaltmak hem de riski düşürmek amacıyla borçlanma politikaları geliştirmektedir. Bu tez çalışmasında ileriye yönelik projeksiyonlar doğrultusunda, borçlanma maliyetini en aza indiren politikayı belirlemek amacıyla matematiksel bir model kurulmuş ve daha sonrasında bu model finansal koşullarda meydana gelebilecek değişimlerin borçlanma maliyetleri üzerindeki etkisini düşürecek şekilde risk yönetimi esaslı bir borçlanma politikası oluşturmak üzere geliştirilmeye çalışılmıştır.Modelin, Türkiye Cumhuriyeti Hazine'sinin 100 aylık borçlanma stratejilerini belirlemek amacıyla uygulanması neticesinde bulunan sonuçlar çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Management of public debt is crucial for every country. Public debt managers make efforts to both minimize the cost of borrowing and to keep debt stock at sustainable levels. However, due to competition for funds in the continuously changing and developing financial markets, new threats and opportunities appear constantly.Public debt managers construct borrowing policies in order to minimize the cost of borrowing and also to decrease risk by using various borrowing instruments. This thesis presents a mathematical model to determine the borrowing policy that minimizes the cost of borrowing in line with future projections and then seeks to extend it to construct risk sensitive policies that allow minimizing the effects of changes in the market on the cost of borrowing.The model?s application results for determining the borrowing strategies of Turkish Treasury for 100 month horizon have been evaluated through the study. 128

Bu çalışma, Türkiye elektrik enerjisi talep tahmininde fonksiyonel bağ ağları tekniğinin deneysel bir uygulamasını incelemiştir. Resmi talep tahmin yöntemi (MAED) ve diğer güncel araştırmalar da incelenmiş ve farklı doğrusal olmayan modeller aracılığı ile yapay sinirsel ağların performansı ölçülmüş, TEİAŞ'ın modeli ile karşılaştırılmıştır. This thesis analyzes the application of functional link-net (FLN) method in forecasting electricity demand in Turkey. Current official forecasting model (MAED), which is employed by Turkish Electricity Transmission Company (TEİAŞ) and other methods are discussed. An emprical investigation and evaluation of using functional link nets is provided. 133

Bu tez, literatürde yer alan yöntemleri temel alarak strateji olusturmak için belirli bir yöntemgelistirmektedir. Analizler, alçı, alçıpan ve tamamlayıcı ürünler üreten bir firmada yapılmıstır.Kullanılan yöntem çevre analizi sayesinde firmanın içinde bulundugu çevre kosullarını, vesonrasında yapılan yeterlik analiziyle de zayıf ve güçlü yönleri tanımlamaktadır. Stratejiolusturmak için bir pozisyon endeksi tanımlanmıstır. Bu endeks sayesinde alternatifpozisyonlar arasında ayrım yapmak mümkündür. Stratejik seçenekler ise yaygın olarakkullanılan yöntemler ve tez içindeki analizler kullanılarak olusturulmustur. Önerilen farklıstratejik pozisyonlar, firma yönetimi tarafından degerlendirilmis ve sonuç olarak bir alternatifgelecek kabul edilmistir.Anahtar Kelimeler: Stratejik Planlama Yöntemi, Stratejik Yönetim This thesis creates a specific methodology for strategy development while drawing onapproaches reported in the literature. The analysis is done at a company that producesgypsum, gypsum board, and related products. A sequential planning method is used where anenvironmental analysis is conducted in order to define the features of the environment that thecompany operates in. Then a capability analysis reveals the strengths and weaknesses of thecompany. For strategy development, this thesis introduces a position index that is used todiscuss and differentiate alternative positions. Strategic options for a position are determinedby common methods and results from the analyses. The evaluation is conducted with companymanagement, and finally a future position is determined considering company objectives.Keywords: Strategic Planning Methodology, Strategic Management 130

Birlesmis Milletler klim Degisikligi Çerçeve Sözlesmesi'ni (UNFCCC) yeniimzalayan bir ülke olarak Türkiye enerji talebinin hızla arttıgı bir zamanda, seragazı salımını kısıtlayıcı politikaları benimsemek durumunda. Bu çalısmada enerjisistemini dönemler halinde ve bölgesel nitelikte simgeleyen bir ag modeligelistirip, bu model vasıtasıyla konunun içerdigi bazı zor kararları da irdeliyoruz.Teknolojilerin verimliligi ve elektrik üretim ve dagıtım yatırımlarını de hesabakatarak, yakıtların ve tüketim/çevrim teknolojilerinin en iyi karısımını bulmayıhedefliyoruz. Gelistirilen model belirlenen hedeflere ulasma neticesinde ortayaçıkacak gaz salım miktarlarını ve gerekecek yatırım kararlarını da çözümlemeyeolanak saglıyor. Fosil yakıtlara ve ithal enerji kaynaklarına olan bagımlılık datartısılıyor.Anahtar Kelimeler: Enerji Modelleri, Elektrik Sektörü Yatırımları Turkey, as a recent signatory to the United Nations Framework Convention onClimate Change (UNFCCC) has to adopt policies to restrict greenhouse gasemissions at a time when energy demand is increasing rapidly. We report on anintertemporal, spatial network model representing the energy system that seeks toaddress the difficult trade-offs involved. We compute and optimal mix of fuelsand technologies; considering efficiencies and investments in generation andtransmission. The model allows analysis of emissions and investment decisions toattain set targets. Extensions allowing the study of dependency on fossil fuels andimports are also discussed.Keyword: Energy Modeling, Power Sector Investment 240

ÖZERKEN EVRE MEME KANSERİ HASTALARI İÇİN ÇÖZÜMLEMELİKARAR MODELİ: LUMPEKTOMİYE KARŞI MASTEKTOMİELELE, TuğbaYüksek Lisans, Endüstri Mühendisliği BölümüTez Yöneticisi: Prof. Dr. Çağlar GüvenEylül 2006, 209 sayfaBu çalışmanın amacı, erken-evre meme kanseri hastaları için çözümlemeli kararmodeli geliştirmekti. Bu model, meme kanseri hastalarına uygulanan iki temeltedavi şekli olan Mastektomi ve Lumpektomi operasyonlarını, teorik karar vermetekniklerini kullanarak yaşam kaliteleri açısından karşılaştırmaya olanak sağlar.Operasyon sonrası meme kanserinin klinik sürecini yansıtmak için Markov zincirioluşturuldu. Daha sonra, modelde tanımlanan sağlık durumları geçiş olasılıkları veyaşam kalitesi için fayda değerleri ile nitelendirildi. Sonuç değerlendirmesi içinÇok Kriterli Fayda Modeli geliştirildi. Bu çalışma bayan üniversite öğrencilerindenoluşan örnek nüfusa uygulandı ve fayda değerleri sağlıklı gönüllülerden oluşan buörneklemeden çıkartıldı. Çok Kriterli Fayda Modelinden elde edilen sonuçlar VonNeumann-Morgenstern Standart Kumar tekniği ile doğrulandı. Son olarak, modeliçözmek ve her bir tedavi şekline ait tahmini fayda değerini hesaplamak içinTreeage-Pro 2006 Suit bilgisayar yazılımında Monte Carlo Simülasyonu kullanıldı.Simülasyondan elde edilen sonuçlar, bu çalışmada yer alan katılımcılarınLumpektomi seçeneğini daha fazla tercih ettiğini gösterdi. Kanserin lokal tekrarı vebu tekrardan sonraki iyileşme durumu olasılıkları üzerinde yapılan hassasiyetçalışmaları sonucunda iki eşik değeri gözlendi. Ayrıca, fayda değerleri üzerindeyapılan hassasiyet çalışmaları, modelin hastalığın geçmiş olma durumundaki faydadeğerlerindeki değişimlere karşı daha fazla hassas olduğunu; buna karşın hastalığıntekrar ettiği ve daha sonraki iyileşme durumlarındaki fayda değerlerindekideğişimlere karşı hassas olmadığını ortaya koymuştur.Anahtar Kelimeler: Karar Analizi, Markov Zinciri, Meme Kanseri, Yaşam Kalitesi,Çok Kriterli Fayda Modeli. ABSTRACTA DECISION-ANALYTIC MODEL FOR EARLY STAGE BREASTCANCER PATIENTS: LUMPECTOMY VS MASTECTOMYELELE, TuğbaM. S. Department of Industrial EngineeringSupervisor: Prof. Dr. Çağlar GüvenSeptember 2006, 209 pagesThe purpose of this study was to develop a decision model for early-stage breastcancer patients. This model provides an opportunity for comparing two maintreatment options, mastectomy and lumpectomy, with respect to quality of life bymaking use of Decision Theoretic Techniques.A Markov chain was constructed to project the clinical history of breast carcinomafollowing surgery. Then, health states used in the model were characterized bytransition probabilities and utilities for quality of life. A Multi Attribute UtilityModel was developed for outcome evaluation. This study was performed on thesample population of female university students, and utilities were elicited fromthese healthy volunteers. The results yielded by Multi Attribute Utility Model werevalidated by using Von Neumann-Morgenstern Standard Gamble technique.Finally, Monte Carlo Simulation was utilized in Treeage-Pro 2006 Suit softwareprogram in order to solve model and calculate expected utility value generated byeach treatment option. The results showed that lumpectomy is more favorable forpeople who participated in this study. Sensitivity analysis on transition probabilitiesto local recurrence and salvaged states was performed and two threshold valueswere observed. Additionally, sensitivity analysis on utilities showed that the modelwas more sensitive to no evidence of disease state; however, was not sensitive toutilities of local recurrence and salvaged states.Key Words: Decision Analysis, Markov Chain, Breast Cancer, Quality of Life,Multi Attribute Utility Model. 226

Bu çalışmanın amacı, Türkiye bira pazarını hem talep analizi ve hem de pazar oyuncuları tarafından 1997-2002 yıllan arasında uygulanan pazarlama ve özellikle de fiyatlandırma politikalarının etkinliği açısından incelemektir. Pazarın duopol benzeri yapısı ile 1997-2002 yıllan arasında izlenen fiyatlandırma politikalarının gerçekleşen satış hacimleri üzerindeki belirleyiciliğinin sorgulanması, çalışmanın kendine özgü yanlandır. Araştırma, ilk olarak, talep belirleyici unsurların analizine, ikincil olarak da, pazarda güdülen fiyatlandırma politikalarının pazar oyuncularının hedefleri açısından optimal olup olmadığının değerlendirmesine odaklanmıştır. Çalışmanın en önemli bulgusu Türkiye'deki bira fiyatlarının hem gelir hem de karlılık açısından optimal seviyenin altında olmasıdır. Bununla birlikte, bira talebindeki mevsimlik değişmeler de gelirleri arttırmak amacıyla daha etkin kullanılabilir. Anahtar Kelimeler: Türkiye Bira Pazarı, Talep Analizi, Fiyatlandırma Politikaları The purpose of this work is to study the beer market in Turkey in respect of demand analysis and with a view to assess whether the marketing and in particular pricing policies adopted by industry players in the period 1997-2002 have been efficient. Of specific interest is the near duopolistic structure of the market and the question whether pricing policies followed during the period 1997-2002 have been determinant in the observed sales volumes. The investigation focuses first on the analysis of the determinants of demand, and secondly on questioning whether pricing policies practiced in the market are optimal with respect to the objectives of the industry players. The major finding of the study is that beer prices in Turkey are below the optimal level, with respect to both revenue and profit maximizing objectives. Moreover, seasonality in beer demand can be exploited further with a high-low pricing scheme to improve the industry revenue. Keywords: Turkey Beer Market, Demand Analysis, Pricing Policies IV 251

Bu çalışma Ramsey fiyatlarını hesaplayarak ve Ramsey fiyatlarının talep ve maliyet parametrelerindeki değişikliklere duyarlılıklarını analiz ederek Türkiye'deki Posta Servislerinin fiyatlandınlması üzerine sayısal bir inceleme ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada Ramsey fıyatlandırma metodu, sosyal refahı ençoklayacak ve posta hizmetlerinin belirli bir derecede karlılığını sürdürebileceği şekilde tanımlanır. Posta Ofisi'nin doğru bir fiyatlandırma yapabilmesi için gerekli koşullar Ramsey fiyatlandırma metodu ile paralellikler taşımaktadır. PTT verileri kullanılarak mektup ve acil posta hizmetinin talep fonksiyonları ve maliyet yapılan tahmin edilmiştir. Ramsey metodunun güvenilirliliği çeşitli talep tahminleri ve benzer şekilde, sağlıklı veri yokluğunda, çeşitli marjinal maliyet aralıklarında belirlenmiştir. İki mektup grubu için Ramsey fiyatları ve mevcut fiyatlandırma yapısından Ramsey'e geçişte sosyal refah kazammlan hesaplanmış ve irdelenmiştir. Duyarlılık analizleri mevcut fiyatlandırma politikasının Ramsey optimal olmadığını ve bunun sağlıklı bir sonuç olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Ramsey Fiyatlandırma Metodu, Posta Servislerinin Ekonomisi, Posta Talep Tahmini, Türk Posta Servisleri (PTT), Sosyal Refah Ençoklaması. This study aims to provide an empirical investigation of Postal Services pricing in Turkey by way of computing Ramsey prices and examining the sensitivity of Ramsey prices to changes in demand and cost parameters. In this study, the Ramsey pricing problem is stated as maximizing a welfare function subject to the Post Office attaining a certain degree of profitability. The conditions necessary for the Post Office to be able to price efficiently have implications for Ramsey pricing. We estimate demand functions and cost structure of letters and express mail using data from Turkish Postal Services. The robustness of the Ramsey rule is assessed under alternative estimates of demand and similarly, in the absence of reliable data, under alternative intervals of marginal cost. Ramsey prices for two letter categories and welfare gains of moving from the existing pricing structure to Ramsey are determined and examined. Sensitivity analysis indicates that the existing policy is not Ramsey optimal and that this is a fairly robust result.Keywords: Ramsey Pricing, Economics of Postal Service, Postal Demand Estimation, Turkish Postal Services, Welfare Maximization. 106

oz ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN YATIRIM PLANLAMASI: TÜRKİYE'NİN DURUMU POLAT, H. Burak Yüksek Lisans Tezi, Endüstri Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Çağlar GÜVEN Nisan 2002, 177 sayfa Sınırlı ana kaynaklarını mümkün olan en iyi şekilde kullanmak ve eniyi yakıt ithalatı planını belirlemek için çeşitli enerji opsiyonlarını değerlendirmek, Türkiye'de elektrik gücü arzını planlamadaki en önemli problemdir. Çoğunlukla ithal yakıtlar kullanılan üretim teknolojileri ile ilgili belirsizlikler, elektrik talebinin günün değişik zamanlarına ve yılın değişik sezonlarına bağlı olarak değişimi, ve de ölçek ekonomisinin varlığı durumu daha da güçleştiren etkenlerden bazılarıdır. Bu çalışmada, Türkiye'deki elektrik üretiminin yatırım ve operasyonal planlaması için maliyet minimizasyonu, bir çok-dönemli karışık-tamsayılı programlama modeli ile ele alınmıştır. Talep, güvenilirlik, üretim kapasitesi, enerji, mevcut kaynaklar, ve diğer kısıtlara bağlı olarak, yatırım, işletme ve bakım, ve yakıt maliyetlerini içeren bugüne taşınmış toplam maliyeti minimuma indiren en iyi çözümler elde edilmiştir. Bu çalışmanın asıl amacı, yapılan en son tahminler ve maliyet hesapları ışığında teknolojik dengelere ve Türkiye'deki ana tercihlere dikkat çekmektir.Çalışmanın sonuçlan, 2002-2019 yılları arasında, Türkiye'nin en rekabetçi enerji opsiyonlarının hidro, linyit, doğalgaz ve yenilenebilir enerji olacağını; ve mevcut yatırımlarla ilgili karar vermeden önce daha detaylı bir analizin yapılması gerektiğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Enerji Planlaması, Karışık-Tamsayılı Programlama, Enerji Modelleri. vı ABSTRACT INVESTMENT PLANNING FOR ELECTRICITY GENERATION: THE CASE OF TURKEY POLAT, H. Burak M.S., Department of Industrial Engineering Supervisor: Prof. Dr. Çağlar GÜVEN April 2002, 177 pages The main problem in planning electric power supply in Turkey is to assess the various energy options in order to put limited capital resources to the best possible use and determine the optimal fuel import plan. Uncertainties associated with generation technologies relying mostly on imported fuels, variability of electricity demand with the time of the day and the season of the year, and the presence of economies of scale are some of the factors that complicate the situation. In this study, a cost minimization approach is taken that leads to a multi- period mixed-integer programming model for the investment and operational planning of electricity generation in Turkey. Optimal solutions are obtained by minimizing total discounted costs; including investment, operating and maintenance, and fuel costs, subject to the demand, reliability, output capacity, energy, resource availability, and other constraints. inThe main objective of this work is to highlight technological trade-offs and the basic choices Turkey faces in the light of the most recent forecasts and cost estimates. Results indicate that hydro, lignite, natural gas and renewable energy options are the most competitive options of Turkey between the years 2002 and 2019; and that more detailed analysis is needed before deciding about actual investments. Keywords: Energy Planning, Mixed-Integer Programming, Energy Models. IV 177

ÖZET MODERN PORTFÖY YÖNETİM MODELLERİNİN IMKB VERİLERİ KULLANILARAK KARŞILAŞTIRILMASI Tangil, Cem Yükseklisans, Endüstri Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Çağlar Güven Eylül 2001, 244 sayfa Bu çalışmada tek zamanlı ve çok zamanlı portföy yönetim modellleri Eylül 2000 itibariyle İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gören hisse senetleri içerisinden seçilen hisse senedi grubuna uygulanmıştır. Seçilmiş olan hisse senedi grubu normalite testi sonuçlarına gore iki alt gruba bölünmüştür. Bu iki grup kullanılarak Markowitz Portföy Modeli ve Mean- Target Semi Variance Modellerinin sonuçlari karşılaştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı senet getiri olasılıkları ile ilgili yapılan farklı varsayımlar altında farklı risk tanımlamalarının sonuçlarını incelemektir. Sonuçlar, normalite varsayımı sağlandığı durumlarda en uygun risk parametresi hakkında bir çıkarım yapılamayacağını göstermiştir. Diğer taraftan, normalite varasayımının kabul edilmediği hisse senetleri için her zaman Mean-Target Semi Variance Modeli Markowitz Modelinden daha üstün sonuçlar vermiştir. Ayrıca, farklı senaryolar için uygulanabilir alternatif portföy kararları veren bir çok zamanlı rassal model kurulmuş ve farklı planlama dönemleri ve farklı amaç fonksiyonları için test edilmiştir. Bu model rassal senaryo yaratımdenklemleri tarafından üretilmiş olan olası hisse senedi getiri senaryolarını kullanmaktadır. Ayrıca değişken oranlardaki hisse senedi işlem masarafları bu modelde kullanılabilmektedir. Çok zamanlı modelin farklı uzunluktaki planlama dönemleri için çözümü, modelin uzun planlama dönemleri için ilk dönemde daha az çeşitlilik içeren fakat daha yüksek getirişi olan portföyleri önerdiğini göstermiştir. Buna ek olarak farklı amaç fonksiyonları kullanılarak yapılan çözümler göstermiştir ki, negatif deviasyonları cezalandıran amaç fonksiyonları denenen değişik senaryolar altında her zaman daha iyi sonuç vermektedir. Anahtar Kelimeler: Portföy Yönetim Modelleri, Risk Modellemesi, Senaryo Yaratımı, Çok Zamanlı Rassal Programlama. vı ABSTRACT COMPARISON OF PORTFOLIO SELECTION MODELS USING ISE DATA Tangil, Cem M.S. Department of Industrial Engineering Supervisor: Prof. Dr. Çağlar Güven September 2001, 244 pages In this study, both single period and multi-period portfolio models are applied to a selected set of securities traded in ISE as of September 2000. The selected set of ISE data is split into two subsets according to the results of normality tests. Results of Markowitz Portfolio Model and Mean-Target Semi Variance Model are compared using these two sets. The intention behind this comparison is to obtain an idea about the effects of choosing different risk measures under different probability distribution assumptions about the security returns. The results showed that no conclusion can be obtained about the best choice of risk parameter when the normality assumption of the security returns hold. On the other hand Mean-Target Semi Variance Model is superior over the Markowitz Model when security returns do not satisfy normality assumption. A multi-period stochastic model, which determines the alternative portfolio decisions to be implemented under different scenarios, is also constructed and tested for different planning horizons and different objective functions utilizing different risk perception. The inmulti-period model utilizes scenarios of probable security returns which are produced using stochastic scenario generation equations. Morover this multi-period model can cope with variable rates of transaction costs. The results obtained by solving the model for different planning horizons, showed that choice of longer planning horizons provides less diversified but better performing portfolios for the initial period. Additionally, the comparison of performances of different objective functions under different scenarios show that our multiperiod model performs better when only downside risk is penalized in the objective function. Keywords: Portfolio Management Models, Risk Modeling, Scenario Generation, Multi-Period Stochastic Programming. IV 244

öz Türkiye için enerji-ekonomi-çevre modellemesî Kumbaroğlu, Gürkan Selçuk Doktora, Endüstri Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Yıldız Arıkan Ortak Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Çağlar Güven Şubat 2001, 159 sayfa Bu tezde Türkiye için alternatif enerji politikalarının ekonomik ve çevresel etkileri irdelenerek akılcı stratejiler tartışılmaktadır. Bu çerçevede, ayrıntılı bir enerji modelini tek sektörlü bir ekonomik büyüme modeli ve bir çevre altmodeli ile birleştiren bir sistem modeli geliştirilmiştir. Modelde enerji sektörünün çevreye ve ekonomiye etkileri tanımlanmış olduğu gibi ekonomiden enerji sektörüne ve çevreye geri besleme ilişkileri de içerilmiştir. Uzun dönemli yapısı nedeniyle model alternatif politikaların dinamik karşılaştırılmasına olanak sağlamakta ve böylece politika analizleri için tutarlı bir temel oluşturmaktadır. Türkiye verileri kullanılarak kalibre edilen model ile planlama dönemi boyunca fayda maksimizasyonu sağlayan denge çözümleri alınmıştır.Model sonuçlan, Türkiye'nin akılcı enerji ve ekonomi politikaları uygulayarak ekonomik büyümeden fazla ödün vermeden emisyonlarını Avrupa standardlarına getirebileceğini göstermektedir. Model sonuçları, Avrupa Birliğine girişte üyeliğin ilk yıllarında daha fazla emisyona izin veren bir anlaşmanın yapılmasının uzun vadede Türkiye'nin çıkarma olmayacağını ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar üyeliğin ilerki tarihlerinde Avrupa Biriliği'nin kısıtlayıcı standardlarına uyma zorunluluğu gözönüne alınarak elde edilmiştir. Bunun yanısıra model sonuçları nükleer enerjinin kalkınmadaki önemini ortaya koymakta ve nükleer enerji üretim maliyetlerindeki belirsizliğe rağmen nükleer karşıtı politika güdülmemesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca sonuçlar nükleer enerji kısıtlayıcı politikalar sonucu hava kirletenleri emisyonlarını azaltmanın faturasının daha ağır olacağını ve ülkenin ithal yakıtlara olan bağımlılığının artacağını göstermektedir. Ancak elde edilen bulguların modelin varsayımlarına bağlı olduğu gözardı edilmemelidir. Anahtar Kelimeler: Enerji Planlaması, Enerji-Ekonomi-Çevre Etkileşimleri, Türkiye'de Enerji Politikaları, Enerji-Ekonomi-Çevre Entegre Modellemesi, Tek Sektörlü Ekonomik Modeller, Sistem Modellemesi. vı ABSTRACT ENERGY-ECONOMY-ENVIRONMENT MODELLING FOR TURKEY Kumbaroğlu, Gürkan Selçuk Ph.D., Department of Industrial Engineering Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Yıldız Arıkan Co-Supervisor: Prof. Dr. Çağlar Güven February 2001, 159 pages This dissertation investigates the interdependency between the economic and environmental aspects of alternative energy policies for Turkey and discusses rational strategies. In this respect, a systems model is developed that combines a detailed energy model with a single-sector economic growth model and an environmental submodel. The submodels are linked in such a way that the integrated model allows for feedback effects, both from the energy sector and the environment to the economy as well as from the economy to the energy sector and environment. The long-term view of the model permits a dynamic comparison of alternatives and provides a consistent framework for policy analysis. The model is calibrated using Turkish data to produce equilibrium solutions that maximise utility over the planning horizon. mModel results show that Turkey can reduce its pollutant emissions to the levels implied by European standards with little sacrifice from economic growth provided that rational energy and economic policies are applied. The results indicate that a transitionary agreement allowing less stringent emission standards for Turkey in early European Union membership years is in the long run not an advantage for the country if more stringent standards are to be adopted later on. Moreover, model solutions point out the importance of nuclear electricity for Turkey and suggest not to follow anti-nuclear policies in spite of the uncertainties regarding the expected cost of nuclear power generation. The results further indicate that nuclear energy restricting policies inflate the bill of reducing air pollutant emissions and also increase Turkey's dependence on fuel imports. It should be noted, however, that the findings are dependent on the set of input assumptions adopted in the model. Keywords: Energy Planning, Energy-Economy-Environmental Interactions, Energy Policies in Turkey, Energy-Economy-Environmental Integrated Assessment Modelling, Single Sector Economic Models, Systems Modelling. IV 159

ÖZ NORMALİZASYON SABİTİNİ TEMEL ALAN İŞLEMSEL KUYRUK A?LARI ALGORİTMALARI ÖRMECİ, Egemen Lerzan Yüksek Lisans Tezi, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Doç. Dr. çağlar Güven Ocak, 1993, 148 sayfa. Bu çalışma, kuyruk ağları teorisinin ve gerçek yaşam sorunlarındaki uygulamalarının kapsamlı bir taramasıdır. Şimdiye kadar literatürde görülmüş bütün ilgili teorik sonuçları bir araya getirmektedir. Çalışma, özellikle çarpım formundaki kuyruk ağları ve bu ağların performans ölçülerini elde etmek için bulunmuş tam sonuçlu işiemsel algoritmalar ile ilgilidir. Normalizasyon sabiti temelli iki algoritma, Büklüm Algoritması (Convolution Algorithm) ve Zincir Dönüşümlü Algoritma (Recursion by Chain Algorithm) uygulanarak, Merkezi İşlem Birimi zamanı, bellek gereksinimi ve programlama kolaylığı açısından karşılaştırılmıştır. Anahtar Sözcükler: Çarpım Formundaki Kuyruk Ağları, Tam Sonuçlu İşlemsel Algoritmalar Bilim Dalı Sayısal Kodu: 605.02.02 iv ABSTRACT NORMALIZATION CONSTANT BASED EXACT ALGORITHMS FOR QUEUEING NETWORKS ÖRMECİ, Egemen Lerzan M. S. in Industrial Engineering Supervisor : Assoc. Prof. Dr. çağlar Güven January, 1993, 148 pages This study is a comprehensive review of both the theory of queueing networks and their applications to real world problems. It brings together all the relevant theoretical results which have appeared in the literature so far. The study deals in particular with product form queueing networks and exact computational algorithms devised for obtaining the performance measures for these networks. The two normalization constant based algorithms, that is the Convolution Algorithm and Recursion by Chain Algorithm, are implemented and compared in terms of CPU time, storage requirements and ease of programming. Key words: Product Form Queueing Networks, Exact Computational Algorithms. Science Code: 605.02.02 m 148

öz GENEL DENGE ENERJÎ MODELLEMESÎ KOCABAŞ, Celil Yüksek Lisans Tezi, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Çağlar GÜVEN Şubat, 1992, 201 sayfa Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için, enerji sektörü ile ekonominin diğer sektörlerinin birbirlerine olan bağımlılıklarını irdelemeye olanak sağlayan çok sektörlü ve çok dönemli bir model sunulmaktadır. Bu modelin, alternatif enerji fiyatları ve politikalarının kısa ve orta dönemdeki etkilerinin detaylı olarak incelenmesine olanak veren operasyonel bir araç haline getirilmesi amaçlanmaktadır. Özellikle modelin iki değişik versiyonunu belirleyici çözüm yaklaşımlarına yer veren yöntemsel konular ele alınmaktadır. Modelin birinci versiyonu, simültane çözüm elde eden, fiyatlardan bağımsız, nonlineer optimizasyon problemi olarak formüle edilmiştir. İkinci versiyon ise, her dönem için ayrı ayrı denge hesabı yapan ve fiyatların model tarafından belirlendiği bir genel denge formülasyonudur. Her iki versiyona ilişkin güçlükler ve üstünlükler elde edilen örnek çıktılara dayanılarak tartışılıp, karşılaştırılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Genel Denge Modellemesi, Enerji Politika Analizi, Enerji-Ekonomi Etkileşimi, Eniyileme, Fiyat iç değişken, Entertemporal, Ardışık Bilim Dalı Sayısal Kodu: 605.02.03 iv öz GENEL DENGE ENERJÎ MODELLEMESÎ KOCABAŞ, Celil Yüksek Lisans Tezi, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Çağlar GÜVEN Şubat, 1992, 201 sayfa Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için, enerji sektörü ile ekonominin diğer sektörlerinin birbirlerine olan bağımlılıklarını irdelemeye olanak sağlayan çok sektörlü ve çok dönemli bir model sunulmaktadır. Bu modelin, alternatif enerji fiyatları ve politikalarının kısa ve orta dönemdeki etkilerinin detaylı olarak incelenmesine olanak veren operasyonel bir araç haline getirilmesi amaçlanmaktadır. Özellikle modelin iki değişik versiyonunu belirleyici çözüm yaklaşımlarına yer veren yöntemsel konular ele alınmaktadır. Modelin birinci versiyonu, simültane çözüm elde eden, fiyatlardan bağımsız, nonlineer optimizasyon problemi olarak formüle edilmiştir. İkinci versiyon ise, her dönem için ayrı ayrı denge hesabı yapan ve fiyatların model tarafından belirlendiği bir genel denge formülasyonudur. Her iki versiyona ilişkin güçlükler ve üstünlükler elde edilen örnek çıktılara dayanılarak tartışılıp, karşılaştırılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Genel Denge Modellemesi, Enerji Politika Analizi, Enerji-Ekonomi Etkileşimi, Eniyileme, Fiyat iç değişken, Entertemporal, Ardışık Bilim Dalı Sayısal Kodu: 605.02.03 iv 201