Search

11. yüzyılda ilk defa Uygur Türkleri tarafından yapılan ve Doğu'dan başlayarak İslam coğrafyasına ve oradan Batı yoluyla bütün dünyaya yayılan cilt sanatı, medeniyetimizin kitapla olan müspet ilişkisinin de en önemli nişanelerinden biridir. Kitap medeniyeti düsturundan yola çıkan ve Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı, devamlı zenginleşen ve gelişen cilt sanatı ile bize benzersiz bir kültür mirası bırakmıştır. Bunların arasında dönemi ve tezyini itibariyle en önemli eserler arasında bulunan Süleymanname özellikle minyatürleriyle birçok araştırmacının konusu olmuştur. Fakat bu araştırmalarda cildi hakkında özel bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Koleksiyonu'nda Süleymanname Eserinin Cildi üzerine yapılan bu çalışmada, Süleymanname cildi; eserin şairi ve manzum metni, hattı ve hattatı, tezhibi ve müzehhibi, minyatür ve musavviri, cildi ve mücellidi, üslûbu üzerinden detaylı bir incelemeye tâbi tutulmuş, cildinin bütün desenlerinin ayrıntılı görsel ve çizimlerine yer verilmiştir. Buna mukabil, Süleymanname'nin çağdaşları incelenmiş, önceki ve sonraki yıllarda yapılan benzer çalışmalar analiz edilmiş, şehname türündeki en sanatlı ciltlere sahip olanlar görsel ve metin anlatımlarıyla teze dâhil edilmiştir. Böylece Süleymanname'nin diğer eserlerin önüne geçen ve kendinden sonraki eserlere öncülük eden yönleri ortaya konulmuştur.İlk bölümde cilt sanatı hakkında genel bilgilere yer verilerek cilt sanatının tarihi gelişimi, çeşitleri, bölümler, malzeme ve teknik hususları ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır.İkinci bölümde Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Koleksiyonu'nun konumu ve içeriği hakkında bilgilendirme yapılarak Süleymanname'nin muhafaza edildiği ortama dair bilgiler aktarılmıştır. Yine bu bölümde Kanuni Sultan Süleyman hakkında biyografik bilgiler, döneme ilişkin değerlendirmeler, sanat dinamikleri anlatılmış ve Süleymanname'nin yazılış süreci ile Fethullah Ârifî Çelebi'nin hayat hikâyesi ve sanat hayatı hakkında bilgilendirmeye yer verilmiştir. Yine aynı bölümde Süleymanname'nin siyasi ve törensel konuları ile Kanuni portresine dair bir değerlendirme yapılarak şehnamecilik kurumu, şehnameciler ve onların eserleri ışığında bütün detaylarıyla hem muhteva hem de fizikî yönden incelenmiştir. Bu kapsamda, Osmanlı tarihinin önde gelen şehname eserleri kronolojik olarak sıralanmış ve değerlendirilmiştir.Üçüncü bölümde Süleymanname'nin cildi hassas bir incelemeye tâbi tutulmuş, eserin kap dışı ve kap içinin, malzeme, teknik ve üslûp özellikleri detaylandırılarak anlatılmıştır. Eserin incelenme sürecinde, kabın dış pervazın bulutlu kompozisyonunda bir yenilik tespit edilmiş, üst üste sıralanmış hatayilerden oluşan ve bugüne kadar herhangi bir tanımla karşılanmayan rûmî çeşidini anlamaya ve muhakeme etmeye yönelik ilgili detaylı izahlar, `Rûmî` başlığı altında yapılmıştır.Dördüncü bölümde karşılaştırma başlığı altında ise Süleymanname eserinin desen ve kalıplarından yola çıkılarak yapılan uygulama örneklerin görsellerine ve anlatımlarına yer verilmiştir. Ayrıca Süleymanname'nin cildinin üslûbu olan saz yolu deseni ile çalışılmış önde gelen eserler incelenmiş ve kronolojik olarak sıralanmıştır.Son bölümde ise, Süleymanname incelemeleri esnasında karşılaşılan ve kaynaklarda rastlanmayan değerlendirmelere yer verilmiş ve eser hakkındaki kanaatler dile getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: cilt, şehname, tarih, minyatür, saz üslûbu, Kara Memi, hatayi, rûmî, Hazine Koleksiyonu, Topkapı Sarayı Müzesi, Süleymanname, Arifi Uyghur Turks created the art of bookbinding for the first time in the 11th century. It spread from the East into the Islamic world and from there, west, to the rest of the world and is one of the most important symbols of the Turkish civilization's positive relationship with books. The Seljuks, Anatolian Seljuks, Beyliks and the Ottomans, were all civilizations with strong a book tradition, and all have left us a unique cultural heritage of the art of bookbinding that is still constantly growing and developing. Among these books is the Süleymanname, the most important work in terms of its period and ornamental and has been the subject of much research, especially due to its miniatures. However, there has been no specific study regarding its bookbinding found in these studies. This study is on the bookbinding of the Süleymanname which is in the Treasury Collection of Topkapı Palace Museum Library. This study examines the bookbinding style of Süleymanname in the terms of its poetry and poet, calligraphy and calligrapher, the illustrations and the illustrator, the miniature and miniaturist, the bookbinding itself as well as the bookbinder. It also includes detailed visuals and drawings of all the patterns of the bookbinding. The study examines the contemporaries of the Süleymanname and analyzes similar works performed in previous and subsequent years to Süleymanname. The works with the most artistic bookbinding done in the şehname genre were included in the thesis alongside visual and textual narratives. Thus, the study revealed the aspects of the Süleymanname that make it superior over all other works and why it has pioneered subsequent works.The first chapter of the study addresses general information in detail including the historical development, types, sections, materials and technical aspects of the art of bookbinding.The second chapter provides information regarding the location and content of the Topkapı Palace Museum Treasure Collection and the environment in which the Süleymanname is preserved. This section gives biographical information about Suleiman the Magnificent, evaluations regarding the period, dynamics in art, Fethullah Ârifî Çelebi's biography and his artistic life as well as the process of writing the Süleymanname. In addition, the chapter evaluates the Süleymanname's political and ceremonial subjects, a portrait of Kanuni, and also examines historiography (şehnamecilik) in detail from both the content and the physical aspects in the light of historiographers (şehnameciler) and their works. In this context, the leading şehname works in Ottoman history were sorted and discussed chronologically.In the third chapter, the bookbinding of the Süleymanname is minutely examined, and the material, technique and style features of the inside and outside of its cover are detailed. In the process of examining the work, an innovation was found in the cloudy composition of the outer sill of the cover. It included detailed explanations under the title of `Rumi` which aids in the understanding and reasoning of the rûmî form composed of superimposed hatayis and which has not been explained until now.The fourth chapter includes visuals and explanations of the application examples based on the patterns and molds of the Süleymanname work under the title of comparison. Furthermore, there is an examination of the leading works of the saz yolu (leafy way) style, which was used in the Süleymanname's bookbinding, and are chronologically listed.The final chapter discusses evaluations encountered while the Süleymanname was being examined as well as those which were not found in the sources, and expert opinions which have been expressed about the work.Keywords: bookbinding, şehname, history, miniature, saz style, Kara Memi,hatayi, rumi, treasure collection, Topkapi Palace Museum, Suleymanname, Arifi 383

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunan ve Mağribi hatla yazılmış Kur'an-ı Kerim'ler arasından en güzel örneklerinin seçilerek tezhip sanatı yönünden incelemesi yapılmıştır. Seçilen Kur'an-ı Kerimler Selçuklu dönemlerine ait olup, dönem özelliklerinin aktarılması açısından müstesna bir yere ve özelliğe sahiptir.Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, Türk tezhip sanatının tanımı, tarihi gelişimi, tezhip sanatında kullanılan motifler ve yazma eserlerde tezhipli kısımlar hakkında genel bilgilere yer verilmiştir.İkinci bölümde hat sanatına dair bilgilere yer verilmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerimlerin Mağribi hat ile yazılmış olmasından ötürü mağribi hat ile ilgili bilgilere de yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunan E.H.220, R.27. R.33, R.43, R.53 envanter numaralı Kur'an-ı Kerimlerin tahlilleri yer almaktadır. İncelenen bu Kur'an-ı Kerimler desen, motif, renk ve cilt özellikleri bakımından ele alınmıştır. Kendi dönemini kapsayan Selçuklu tezhibi ile de kıyaslanmıştır. In the Topkapı Palace Museum Library, the most beautiful examples of the Koran, written in the line of the Moorish, were selected and examined in terms of illumination art. The chosen Koran belongs to the Seljuk period and has an exceptional place and feature in terms of the transfer of the characteristics of the period. In the first part of the thesis consists of three parts,there are the definition of Turkish illumination art, historical development, motifs used in illumination art and writing works, general information about illumination parts. The second part contains information about the art of the line. Since the Qur'an is written in the Moorish line, the information about the Moorish line is also included. In the third part of the thesis, there analysis of E.H.220, R.27. R.33, R.43, R and 53 numbered Qur'an-I Karim. This Qur'an is examined in terms of patterns, motifs, color and skin properties. It is also compared with the Seljuk illumination covering its period. 147

İslâm dininin rehberi Hz. Peygambere duyulan sevgi, saygı ve imanın sonucu şekillenen; onu görenlerin anlatımlarından oluşan hilye metinleri. XVII. yüzyıl sanatkârlarından Hattat Hafız Osman (ö.1698) tarafından ilk defa levha şeklinde yazılmıştır. Bu dönemden sonra levha şeklinde yazılan hilyeler tezhip sanatınında vazgeçilmez örnek eserlerinden olmuştur.XVII. yüzyılda şekillenen hilyenin klâsik formunun ilk örnekleri, müzehhipler tarafından XVI. yüzyıl etkileri ile tezyin edilmiştir. Yüzyılın ikinci yarısından sonra, Batı kaynaklı barok üslûp etkileri hilye örneklerinde kendini göstermeye başlar. Barok üslûp etkileri XVII. yüzyıldan itibaren XVIII., XIX., ve XX. yüzyılda da etkili olmuştur. Geleneği yansıtan klâsik örneklerle birlikte klâsik- barok veya tamamen barok üslûpla eserler de üretilmiştir. Her dönem içinde serbest tasarım hilye örnekleri ile farklı arayışlar sanatkârlar tarafından denenmiştir. Hilye eserlerinde Hz. Peygamberi temsil eden `gül` motifi sıkça kullanılmış, adeta hilye-i Şeriflerle bütünleşmiştir. Müzehhiblerin olgunluk eserleri hilye çalışmaları olmuştur.`Türk Tezhip Sanatında Hilyeler` başlıklı bu tez çalışmasında; Hilye‟nin tanımı, tarihçesi, türleri, hilyede kullanılan yazı çeşitleri, hilyede yazı alanları ve tezhip bölümleri, formları anlatılarak yüzyılların kendi içinde incelenmesi yapıldı ve yapılan açıklamalar örneklerle desteklendi. Son kısımda da kendi tasarımlarımız olan klâsik ve serbest hilyelerin çizim aşamaları, görselleriyle birlikte anlatıldı. The texts of hilye are shaped by the result of the love, respect and faith for Hz. Muhammed, the guide of Islam; which had been formed by the expression of those who had seen him.It has been first made and created in the form of plate by calligrapher Hafiz Osman, the 17th century calligrapher. After this period, this form of Hilye had been one of the indispensable examples of illumination.Classical form of the hilye was shaped in the XVIIth century and was ornamented with the effects of XVIth century works. After the second half of the XIXth century, the baroque style effects of western origin begin to show themselves in the hilye samples. Baroque style effects from the XVIIth century to the XVIIIth and XXth century have also been effective. Classic-baroque or fully baroque style works with classical examples that reflect tradition had also been created and studied. In every period, unrestricted design hilye samples and different quests have been tried and studied by artists. In hilye works, the 'rose' motif, which represents the prophet Muhammad, has been used frequently and it had fairly integrated with the Hilye-Şerife.In this thesis titled, ''Hilyes in ürkish Illumunation art.`; the definition of Hilye, its history, types and the types of writing used in the hilye, the writing fields and the sections of illumination are explained. Researches of centuries were made in itself; and explanations were supported with examples. At the last part; drawing stages of classical and unrestricted hilye of my own designs were explained with visuals. 160

Bu araştırmada Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesinde bulunan XIX. Yüzyıla ait UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 ve UC 5 envanter numaralı Kur'an-ı Kerimler kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerimler XIX. yüzyıla ait olup Türk kitap sanatları bakımından araştırılmaya değer bulunmuşlardır.Dört bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde kitap sanatları hakkında bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'an-ı Kerim bezemeciliği ve Kur'an-ı Kerim'de bulunan tezhipli kısımlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde inebey yazma eserler kütüphanesi hakkında bilgi verilmiş. Dördüncü bölümde ise seçilen UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 ve UC 5 envanter numaralı Kur'an-ı Kerimleri kitap sanatları bakımından incelenmiş, üslûp, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. In this study, Korans from 19th century which can be found at Bursa Inebey Manuscript Library by UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 and UC 5 inventory numbers has been examined. Examined Korans which are the examples of 19th century are worth researching in terms of Turkish book arts.In the first part of the thesis which is composed of four parts information about book arts is explained. In the second part of the thesis, Information about preparation of manuscripts, subject matters, Koran ornamentalism, ornamented parts in Koran are conveyed. In the third part it is given information about Inebey Manuscript Library. In the fourth part, Korans which have been chosen via the inventory numbers UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 and UC 5 are studied in terms of book arts and evaluated according to the qualifications which are genre, pattern, ornament and tint. 170

“İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesindeki A. 6661 Numaralı Mushafın Tezhip Özellikleriyle İncelenmesi” başlıklı tez çalışması yedi bölümden meydana gelmektedir. Araştırmanın giriş bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemine ilişkin açıklamalar yapılmıştır. İkinci bölümde mushaf hakkında genel bilgiler verilerek, mushafın tanımı, oluşumu, gelişimi ve mushafların bezenmesinde tezhipli bölümler/sayfalar özellikleriyle anlatılmıştır. Üçüncü bölümde tarih ve imza bulunmayan eserin, bezeme özelliklerinden ait olduğu düşünülen Safevî Döneminin kültür ve sanatı, Osmanlı-Safevî sanat ilişkileri, dönemin tezhip özellikleri ve sanatkârları, konuya ilişkin ve tarihi bulunan aynı üslûpta tezhib edilmiş başka eserlerle karşılaştırılarak, “Safevî Dönemi Kültür ve Sanatı” başlığı altında ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, “İÜK. A. 6661 Numaralı Mushafın Bezeme Özelliklerinin İncelenmesi” başlığı altında mushafın tezhipli sayfalarının desen analizleri, çizimler ve fotoğraflarla ayrıntılı biçimde incelenmesi, tezhip özelliklerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Beşinci bölümde, “Tipoloji” başlığı altında incelenen eserin tezhip özelliklerinin (sayfa düzenleri, sûrebaşları, motif grupları, arasuları, güller, duraklar, tığlar) sınıflandırılması yapılarak tablolarda gösterilmiştir. Altıncı bölüm “Değerlendirme ve Sonuç” bölümüdür. Safevî döneminin sanat anlayışı ile yapılan analizler, örnek eserlerin karşılaştırmaları doğrultusunda edinilen bilgiler değerlendirilerek sonuca gidilmiştir. Yedinci bölümde ise tez konusuyla ilişkili olarak Safevî devri tezhip özelliklerini yansıtan ve bugünün tezhip anlayışıyla yorumlanan uygulama çalışmaları yer almaktadır. Çalışma, sözlükten oluşan ekler kısmı ve kaynakça ile tamamlanmıştır.--------------------Thesis study titled “Examination of the Koran Numbered A. 6661 at Istanbul University Rare Books Library with its Illuminated Manuscript Features” consists of seven sections. The purpose, scope and method of the study are explained in the introduction section of the research. In the second section, general information about the Koran are provided and definition, creation, development of the Koran and illuminated sections/parts of the Koran decoration are explained with their features. In the third section culture and art of Safavid Period which is thought to be the period in which the book which does not contain any date or signature was created due to its decoration features, Ottoman-Safavid artistic relationship, illumination features of the period and artists were compared with other books which contain dates and which were illuminated with the same method and this examination was reviewed under the title of “Culture and Art in the Safavid Period”. In the fourth section, it was aimed to examine the pattern analyses, drawing and photographs in the illuminated pages of the Koran in detail and to determine the illumination features under the title of “Examination of Illumination Features of Istanbul University Library A. 6661 numbered Koran”. In the fifth section, illumination features (page orders, chapter indentations, motive groups, gaps, roses, stops, needles) of the book examined under the title of “Typology” are classified and shown in tables.The sixth section is the “Evaluation and Conclusion” section. The conclusion was made by evaluating the analyses made with the artistic understanding of Safavid period, the information obtained by comparing sample books. In the seventh section, the studies of the works which reflect the illumination features of Safavid period and interpreted with the today’s notion of illumination in relation to thesis subject are given. Study is completed with appendices section which consists of a dictionary and references.

"Osmanlı Saray Halıları Kompozisyonunun Tezhip Sanatı Açısından İncelenmesi Ve Özgün Tasarımlar Olarak Yeniden Yorumlanması" çalışma kapsamında ele alınmıştır. Araştırmada sadece saray halıları değil, saray halıları döneminin uzantısı olarak aynı ekolün devamı, türevi niteliğinde olan Hereke halıları, Arkas koleksiyonundaki halılar ve karşılaştırma bakımından 1 adet İran halısı da ele alınmıştır. Araştırmada tezhip sanatında kullanılan motiflere en yakın 20 örnek seçilerek incelenmiştir. Örnekler basılmış kaynaklar, kataloglar, müze arşivleri ve konu ile ilgili açılmış koleksiyon sergilerinden seçilip ele alınmış ve belgelenmiştir. Saray halılarının kompozisyon düzeni ve motifleri, tezyinattaki kurallar çerçevesinde incelenmiş, çizimleri yapılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde araştırmanın konusu, araştırmanın amacı ve önemi, materyal yöntem ve konu ile ilgili yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde Osmanlı Saray Halıları hakkında genel bilgi verilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde tezhip sanatı açısından incelenen 20 halı örneğinin gözlem formları oluşturulmuş ve kompozisyon ve motif düzenleri detaylı bir şekilde bu formlara aktarılmıştır. Her gözlem formundan sonra o örnekle ilgili genel ve detay fotoğrafları ile eskiz çizimleri yer almıştır. Bu çizimler yapılırken tezyinatta uygulanan kompozisyon ve motif düzenleri dikkate alınmıştır. Dördüncü bölümde ise Osmanlı Saray Halılarının motif kompozisyonunun tezhip sanatı açısından değerlendirilmesine ilişkin bulgular ve analizler yapılmıştır. Beşinci bölümde araştırma bulgularına dayanan 5 tane özgün tasarım ortaya çıkarılarak çalışmaya eklenmiştir. Altıncı bölümde genel olarak sonuç kısmına yer verilmiştir. Kullanılan kaynakların sunulduğu kaynakça ile çalışma tamamlanmıştır., "Examination Of Ottoman Palace Carpets Composition İn Terms Of Illumination Art And Reinterpretation As Original Designs" are handled in this study. In this research, not only the palace carpets, but also the continuation of the same school as an extension of the palace carpets, Hereke carpets, carpets in the Arkas collection and comparison in terms of one Iranian carpets were discussed. In the research, 20 samples closest to the motifs used in illumination art were selected and examined. Samples were selected from selected sources, catalogs, museum archives and collection exhibitions. The composition and motifs of the palace carpets were examined and drawn within the framework of the rules of decoration. In the first part of the study, the subject of the research, the purpose and importance of the research, the material method and the studies on the subject are presented. In the second part of the research, general information about Ottoman Palace Carpets is presented. In the third part of the research, observation forms of 20 carpet samples examined in terms of illumination art were formed and composition and motif layouts were transferred to these forms in detail. After each observation form, general and detail photographs and sketch drawings about that sample were included. While making these drawings, composition and motif layouts applied in decoration are taken into consideration. In the fourth part, the findings and analyzes related to the evaluation of the motif composition of the Ottoman Palace Carpets in terms of illumination art were made. In the fifth chapter, 5 original designs based on the research findings were discovered and added to the study. In the sixth chapter, the conclusion part is given in general. The study was completed with the bibliography in which the sources used were presented.

Türk milletinin estetik güzelliğini en güzel şekilde yansıtan gelenekli Türk-İslam sanatları, yüzlerce yıllık bir birikim sonucunda ortaya çıkmıştır. Kitap sanatları diye adlandırdığımız; hüsn-i hat, tezhip, ebru, minyatür ve ciltçilik önemli sanatlarımızdan olup bu sanatlar kültürümüzün en önemli yapı taşlarındandır. Bu araştırmada Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'nde bulunan Selçuklu Üslubundaki yirmi yedi tezhipli eser incelenerek tezhip sanatına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde; araştırmanın amacı ve önemi, kapsamı, yöntemi ve konu ile ilgili literatür yer almaktadır. İkinci bölümde, tezhip sanatı ile genel bilgiler verilerek, tezhibin tanımı, tarihi seyri, kompozisyon, motif ve renk, kullanılan teknikler ve kullanım alanları ile bilgi verilmiştir. Katalog bölümünün yer aldığı üçüncü bölümde, Konya Yazma Eserler Kütüphanesi hakkında bilgi verilmektedir. Katalog bölümünde eserler form, teknik ve renk özellikleri açısından incelenmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise, incelenen eserlerin değerlendirmesi yapılıp bir sonuca varılmıştır. Eserlerin fotoğrafları ve çizimleri ek kısmında yer almaktadır. Traditional Turkish-Islamic arts, which reflects the aesthetic beauty of the Turkish nation in the most beautiful way, have emerged as a result of hundreds of years of accumulation. Calligraphy, illumination, marbling, miniature and bookbinding, which called `book arts`, are among some of our important arts and these arts are one of the most important building blocks of our culture. In this research a work with twenty-seven Seljuk style illumination found in Konya regional library of manuscripts has been stutied to contribute to the art of illumination. In the first part of the study, the aim and importance of the research, its scope, method and literature on the subject are included. In the second chapter, after presenting general information about the art of illumination, then information about the definition, historical course, composition, motif and color, techniques and usage areas are given. In the third chapter, which contains the catalog section, information is given about the Konya Manuscript Library. In the catalog chapter, the works were examined in terms of form, technique and color characteristics and evaluations were made. In the fourth chapter, an evaluation is made by evaluating the examined works and brought to a conclusion. The photographs and drawings of the works are included in the appendix. 179

XVI.yüzyıl içerisinde Osmanlı devleti askeri ve siyasi alandaki başarısının sonucunda hükümranlığı altına aldığı toprakların sınırlarını genişletmiş olup, ülke aynı zamanda mali açıdan da son derece güçlü bir konuma gelmiştir. Bu durum Osmanlı'da bilim, sanat ve kültürün çok üst seviyeye ulaşmasının başlıca nedenlerindendir. Altın çağını yaşamakta olan bilim ve sanat bir çok alanda birlikte hareket edince günümüzde şaheserler olarak tanımladığımız bir çok eser ortaya çıkmıştır. XVI. yüzyılda yapılmış olan bu eserler ile mimari, el yazmaları, tekstil ve maden sanatları gibi dallarda bolca karşılaşmaktayız. Disiplinler arası olan bu eserlerden bir tanesi, savaşta bile Osmanlı'nın ihtişamından hiçbir ödün vermediğinin bir göstergesi olan söğüt kalkanlardır.Yaptığım araştırmalar sırasında Türk ve Avrupa müzelerinde ve özel kolleksiyonlarda pek çok metal, deri ve söğüt kalkan örneklerine rastlanmıştır. Bunlardan metal ve deri kalkanlar, malzeme, şekil ve desen olarak örnek oluşturması anlamında tez kapsamında kullanılmıştır. Araştırmalar sırasında karşılaşılan pek çok söğüt kalkanın 43 adedi kullanılan malzeme, yapılış tekniği, şekil, büyüklük, renk ve desen bilgileri açısından detaylı olarak incelenmiştir. Kalkanların bazılarında desen çizimleri yapılmıştır. Söğüt kalkanlarda desen ve renklerin daha iyi anlaşılabilmesi, detay fotoğraflar ve çizimler ile sağlanmaya çalışılmıştır.Son bölümde ise, bu desenlerden esinlenerek üretmiş olduğum eserlerim ile ilgili bilgilendirme bölümü bulunmaktadır. Tasarım, desen ve eserlerin yapım aşamalarını bu bölümde görmek mümkündür.Anahtar Kelimeler:Kalkan, söğüt kalkan, silah, motif, desen In the XVI. Century, the Ottoman Empire expanded its territory as a result of its military and political success, and the country has also become extremely strong in financial terms. This situation is one of the main reasons why science, art and culture reach the highest level in the Ottoman Empire. When science and art were moving together in many areas, which lived in the golden age, many works that we defined as masterpieces have emerged. These works, which were built in the XVI'th century, are abundant in architecture, manuscripts, textile and metal arts. One of these interdisciplinary works is the willow shields, which, even in war, show no compromise on the splendor of the Ottoman Empire.During my research, many metal, leather and willow shield samples were found in Turkish and European museums and special collections. Metal and leather shields are used in the context of the thesis in terms of material, shape and pattern. During the research, 42 of the many willow shields were examined in detail in terms of material, construction technique, shape, size, color and pattern information. Some of the shields were made of drawings. Will be better to understand the patterns and colors of willow shields, detail photographs and drawings were attempted to be provided.In the last chapter, there is an information section about my works inspired by these designs. It is possible to see the design, design and construction of the works in this section.Key Words:Shield, willow shield, weapon, motive, design 238

Kitap sanatları tarih boyunca başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere diğer İslam devletlerinde de güç ve kudretleri nispetince gelişimini sürdürmüştür. XIII. asırda kurulan Osmanlı İmparatorluğu XV. ve XVII. yüzyıllarda üç kıtaya yayılmış ve bu coğrafyalara hükmeden bir imparatorluk olmuştur.Osmanlı'nın gücü, hâkimiyeti ve zenginliği diğer alanlarda olduğu gibi sanatta da etkisini göstermiş ve özellikle kitap sanatlarında her devre örnek olacak eserler bırakmıştır. Ekonomik, siyasi ve askeri gücün gelişimiyle sanata hami olan padişah ve devlet adamlarının sanata ve sanatçıya verdikleri önem ve rahat çalışma ortamının sağlanmasıyla, Osmanlı üslubu oluşmuş ve yüzyıla damga vuran eserler vücuda gelmiştir. Klasik dönem olarak kabul edilen XVI. yüzyılda Mushaf tezhibinde zirve eserler tezyin edilmiştir. Tezimize konu olan TİEM 224 envanter nolu Kur'an-ı Kerim Yavuz Sultan Selim dönemine ait nadir bir Mushaf olması açısından önem arz eder. Zer mürekkep ile yazılmış Mushaf son derece ince ve zengin müzeyyen sayfalarıyla dönemine ait bir başyapıt hükmündedir. Bunun yanı sıra Kur'an- Kerim'in hattatına ve müzzehhibine ait bilinen, başka bir Kur'an ya da el yazması esere rastlanmamıştır. Dört bölümden oluşan tez çalışmasında, birinci bölümde Osmanlı Devleti ve tezhip sanatının tarihi süreçteki gelişimi, ikinci bölümde Kur'an-ı Kerim özelinde tezhip unsurları, üçüncü bölümde tezhip sanatında kullanılan motifler, dördüncü bölümde ise tez konusu olan Mushaf'ın karakteristik özellikleri ve desen tahlilleri yapılmıştır. Tez sonuç, kaynakça ve dizin bölümleriyle sonuçlandırılmıştır.NAHTAR KELİMELER: Tezhip, altın, üslûp, Osmanlı, motif, klasik. Throughout history, the arts of the book have flourished under the patronage of many Islamic States, each according to their power and capacity, including and foremost the Ottoman Empire. The Ottoman Empire was founded in the 13th century and by the 17th it was an empire that extended and reigned over three continents.The power, sovereignty and wealth of the Ottomans, as in other fields, also had an impact on the arts of the book and left a legacy of masterpieces that were exemplary to many eras. With the rise of the empires economic, political and military power and the increasing support of patrons such as sultans and other men of means, the arts and artists found a nourishing environment in which to thrive. The classical Ottoman style developed in this environment and yielded artwork that influenced the century.In the 16th century which is considered the classical period, many Quranic manuscripts were magnificently illuminated. The subject of this thesis, the Quran with the inventory number TİEM 22 4 is such a manuscript. It is a rare example of a manuscript that belongs to the reign of Yavuz Sultan Selim which gives it additional importance. Written with gilded calligraphy, finely and lavishly illuminated, it is truly a masterpiece of its time. Also no other manuscripts were found that could be attributed to its calligrapher or illuminator. Of the four sections that constitute this thesis; the first section narrates the historical development of both the Ottoman Empire and the art of illumination. The second section defines the elements of illumination exclusive to the Quranic manuscripts. The third introduces the motifs used in the art of illumination and the fourth analyses the characteristics and design elements of the manuscript TİEM 224. The thesis is finalized with the conclusion, bibliography and index sections.KEYWORDS: İllunination, gold, style, Ottoman, motif, classical. 207

İslam medeniyetleri, tarih boyunca Kur'an-ı Kerim'e büyük bir önem vermişlerdir. Verdikleri önem dolayısıyla Mushaf-ı Şerifler hazırlatmışlardır. Bu mushaflar dönemin zevk ve anlayışına göre usta hattat, mücellit ve müzehhipler tarafından oldukça titiz şekilde hazırlanmıştır.Safevi döneminde saray nakkaşhanesi bünyesinde birçok kitap projesi yürütülmüştür. Tebriz, Kazvin ve Şiraz merkezlerinde yazmalar büyük titizlikle hazırlanmıştır. Tezhip örneklerinin en yoğun şekilde verildiği saha Mushaf-ı Şerifler olmuştur. Safeviler döneminde de yoğun tezyinatla bezeli mushaflar hazırlanmıştır.Yapılan bu çalışmada incelenen mushaf ışığında Safevi dönemi tezhip özellikleri incelenerek dönemin tezhip anlayışı yorumlanmaya çalışılmıştır. Dönemin sanat anlayışını yorumlamak ve anlamak için öncelikli olarak dönemin siyasi tarihinden ve kültür ve sanat özelliklerinden söz edilmiştir. Bu dönemde saray nakkaşhanelerinde hazırlanan kitap projelerinden bahsedilerek sanatsal açıdan gelinen seviyeye dikkat çekilmiştir. Son olarak kütüphanelerde bulunan çeşitli Safevi yazmalarının tezhipleri de gözlemlenerek Safevi tezhip özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.Tezde incelenen eser olan TIEM 504 nolu Mushaf, yoğun tezhipli sayfaları nedeniyle seçilmiş ve detaylı olarak incelenmiştir. Mushafın zahriye, serlevha, hatime, falname sayfaları karşılıklı çift sayfa yoğun tezhiplidir. Her cüzün ilk iki varağı karşılıklı sayfaları tezhiplenmiş vaziyettedir. Ayrıca her yarım cüzde bir yine karşıklık iki sayfada haşiye bölümleri, halkar üslubuyla bezenmiştir. Tezhipli sayfaların tamamındaki desenler bilgisayarda çizilerek analizleri yapılmıştır. Renk, motif ve kompozisyon özellikleri belirlenmiştir. Tezin son bölümünde incelenen Mushafın desen renk ve kompozisyon özellikleri yorumlanarak dönemin tezhip özelliklerini yansıtan iki eser hazırlanmıştır. Eserleri hazırlarken kullanılan yöntem teknik ve aşamalar tezin son bölümünde belirtilmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Sanat, Tezhip, Geleneksel, Safevi, Mushaf, Yazma Eser, TIEM Islamic civilizations have given great attention to the Holy Quran throughout history. Due to this great attention Mushaf-i-Sharifs were prepared. Mushafs were prepared very carefully by the master calligraphers, mucellits and muzehhips to reflect pleasures and understanding of the period.During the Safavid period, many book projects were carried out within the Palace's Nakkaşhane. In the Tabriz, Kazvin and Shiraz centers, the manuscripts were prepared with great care. Mushaf-i Şerifler was the most intense field of illumination. During the Safavid period, mushafs were preapred by dense tezyinat decorations.In this study, it was tried to interpret the illumination of the period by examining the properties of illumination of the Safavid period in the light of the mushaf studied. In order to interpret and understand the concept of the art of this period; the political history of the period, its cultural and artistic features were mentioned. In order to raise awareness to the artistic development in this period, books prepraed within the Palaca's Nakkaşhane are mentioned. Finally, the illumination of the various Safavid manuscripts in the libraries were observed and the Safavid illumination features were identified.Mushaf, TIEM 504, which was examined in the thesis, was selected and examined in detail due to its intensely illuminated pages. Mushaf's zahriye, serlevha, hatime, falname pages are illuminated heavily on both sides. The first two leaf of every juz are illuminated. In addition, in every half-juz, the two pages on the opposite pages are decorated with haşiye by Halkar Style. Decorations on all of the pages which are illuminated are drawn on the computer and analyzed. Color, motif and composition properties are determined.In the last part of the thesis, two works which reflect the illumination characteristics of the period were interpreted by interpreting the Mushaf's pattern color and composition properties. The method, techniques and stages used in preparing the works are mentioned in the final section of the thesis.KEYWORDS: Art, Illumination, Traditional, Safevi, Mushaf, Manuscript, TIEM 198

Anadolu Selçuklu Sanatı deyince hiç kuşkusuz akla XII. ve XIII. yüzyıllarda Anadolu'da inşa edilmiş olan mimari yapılar gelmektedir. Göçebe Türkmen boylarının yerleşik hayata geçişinin en bariz sembolü olan bu yapılar başta camiler olmak üzere medrese, han, kervansaray, türbe, köşk ve şehir surlarıdır. Bu yapıların üzerindeki bezemeler oldukça yoğundur. Geometrik desenlerin ön planda olduğu tezyinatta rumi kompozisyonları ile birlikte bitkisel motifler de kullanılmıştır. Anadolu Selçuklu üslubunu okuyabilmek açısından önemli bir yere sahip olan mimari eserlerin yanında kitap sanatları da Selçuklu Sanatına ışık tutmak açısından kıymetlidir. XIII. yüzyılda Anadolu'ya göç etmiş birçok alim ve mutasavvıfın kaleme almış oldukları eserler ilim ve irfan açısından önemli olmakla birlikte sanat değeri de taşımaktadırlar. Bu dönemde Anadolu'ya göç ederek Türk halkını yaşantısı ve eserleri ile etkilemiş ve yön vermiş isimlerden birisi de Mevlana Celaleddin Rumi'dir. Mevlana'nın eserleri Mesnevî, Divan-ı Kebîr, Fîhi Ma Fîh, Mecalis-i Seb'a, Mektubât ve Rubaiyât Farsça kaleme alınmış ve edebî yönü de oldukça kuvvetli eserlerdir. Edebî olarak sanat yönü gelişmiş bu eserlerin Mevlevilik yolunun öğretisini içermesi ve Mevlevilikte sanatın yerini göstermesi açısından da ayrı bir önemi vardır. XIV. yüzyılda Mevlana'nın eserlerinin özellikle Mevlevi sanatkarlar tarafından çoğaltılarak istinsah edilmesi yaygınlaşmıştır. Kendisi de bir Mevlevi olan Emir Satı el-Mevlevî'nin yine bir Mevlevî olan katip Hasan b. Osman'a hazırlatmış olduğu eserler Selçuklu üslubunu kitap sanatları üzerinden okuyabilmeye olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada tezyini açıdan incelemesi yapılan Konya Mevlana Müzesi 68-69 numaralı Divan-ı Kebîr, Anadolu Selçuklu kitap sanatlarına kaynak teşkil etmesi bakımından önemli bir konuma sahiptir. When we talk about Anatolian Seljukian art without doubt we think about architectural buildings that are constructed in XII. and XII. centuries. These buildings which are composed of mosques, madrasas, inns, caravanserais, tombs, pavilions and city walls are the most apparent symbols of the transition of Turkish nomadic tribes to a settled life. The decorations in these structures are very rich. While geometric patterns are at the forefront of these ornaments, rumi compositions and plant motifs are also used in them. Along with the architectural buildings that are really important in understanding the Anatolian Seljukian style, the artworks in the books are also essential in shedding light to Seljukian art. As these works written by many scholars and Sufis that migrated to Anatolia in XIII. century are crucial in terms of knowledge they are also valuable with regards to art. One of the figures who migrated to Anatolia and who have affected and dominated the Turkish society with his life and works is Mevlana Celaleddin Rumi. Mevlana's works such as Mesnevî, Divan-ı Kebîr, Fîhi Ma Fîh, Mecalis-i Seb'a, Mektubât and Rubaiyât are written in Persian and are strong in literature. These literary works which are developed in art are essential in demonstrating Mevlevi teachings and showing the place of art in Mevleviyeh. During XIV. century it became a widespread practice to reproduce the works of Mevlana by copying them especially the Mevlevî artists. The works prepared by clerk Mevlevi Hasan b. Osman upon the request of Emir Sati El-Mevlevî's enable us to examine Seljukian art through books. Konya Mevlana Museum's Divan-ı Kebîr which is numbered 68-69 that is studied in this work is important because it provides a basis for Anatolian Seljuk book art. 187

Kanûnî Devri nakkaşhânesi Türk tezyînâtında muhteşem eserlerin ortaya konduğu bir dönemdir. Dönemin sernakkaşı Kara Memi, doğadaki çiçekleri stilize ederek oluşturduğu `yarı üslûplaştırılmış` çiçekli tezhipleriyle tezyînâtımızda farklı bir üslûp meydana getirmiştir. Kara Memî'nin kendine has bu üslûbunun en mükemmel örnekleri Kanûnî'nin `Muhibbî` mahlâsı ile kaleme aldığı Dîvân'larında görülmektedir. Bu çalışmada söz konusu Dîvân'lardan, İstanbul Üniversitesi T.5467'de kayıtlı 1566 tarihli nüshâsının tıpkıbasımından istifâde edilerek analizler yapılmıştırÇalışmamızda bu eserin tezyînâtlarındaki sâdece yarı üslûplaştırılmış motifli desenler ele alınarak, bunların klasik desen çizim kuralları kapsamında değerlendirilmesi yapılmıştır. Bundan dolayı öncelikle, yarı üslûplaştırılmış motiflerin bulunduğu desenler tespit edilmiş, bunlar en belirgin özellikleri dikkate alınarak `konum`, `çıkış` ve `çiziliş` özellikleri bakımından da tasnifi yapılmış sayfa ve adet olarak belgelenmiştir. Desenlerin tasarımında, tezyînât kurallarının son derece analitik bir gözle işlenmiş olduğu görülür. Eserdeki tezhiplere ilk bakışta hâta gibi görülebilecek hususların, detaylı incelemede aslında zekice uygulanmış kurallar olduğu tesbit edilebilmektedir. Özellikle klasik üslupta devam edip giden helezonların aksine, Kara Memi'nin, altının ağırlıklı olarak kullanıldığı kenarsuyu tezhiplerinde, kısa dal yada bir iki kıvrımlarla oluşmuş tasarımlar görülmektedir. Bu örneklerdeki en belirgin farklılıklardan biri de, hatâyî grubu motiflerden oluşan helezonların uç kısımlarının gelenekten farklı olarak yarı üslûplaştırılmış motiflerle tamamlanmasıdır. Bir desenin kendisinden yada kendinden olmayan bir motif yada deseni başlangıç kabul etmesi gerçeğini göz önüne getirdiğimizde aslında bunun kural dışılık değil de farklı bir `yorumlama biçimi` olduğu görülecektir. Kara Memi'nin yarı üslûplaştırılmış çiçeklerin topraktan çıkar görünümlü müstakil tek sap ve demet hâlindeki betimlemeleri, bol yaprak kümeleriyle birlikte çizilmiş şekilleri yanında, yarı üslûplaştırılmış motiflerin yazı alanına yatay ve düşey duruşlu hâllerini tercih etmesi de bu üslûbunun en belirgin özellikleri olarak incelediğimiz tezhiplerde karşımıza çıkmaktadır. Bunların yanında az sayıda da olsa bâzen kendi içinde dönen bir helezon veya kırık dal şeklindeki tasarımlarda sıradışı uygulamalar görülmektedir. Bu ayrıcalıklı özellikler, çalışmanın sonunda renk ile vurgu yapılarak fırça ile yapılan çizimlerle de gösterilmiştir. The calligrapher house of Sultan Kanûnî Period is an era in which various magnificent works of Turkish ornament were revealed. The head artist of the period, Kara Memî, created a different style in Turkish ornament through his `semi-stylized flower motifs` by stylizing the flowers of nature. The distingue illustrations of the aforementioned authentic style of Kara Memî can be observed in the Dîvâns that Suleiman the Magnificent wrote as `Muhibbî`, his pseudonym. Within this study, the analyses of the relevant Dîvâns are imposed upon the facsimile of the copy dated 1566, registered in T.5467 Istanbul University. In our study, semi-stylized motifs in the ornament of this work were addressed exclusively and these were assessed within the scope of classical pattern drawing rules. Therefore, primarily, the patterns of semi-stylized motifs were determined and classified regarding their most significant features to the point of their `location`, `origin` and `drawing`, furthermore documented as page and number. It is observed that, in the design of the patterns, the ornamentation rules are performed analytically. It can be confirmed that the aspects purported to be mistakes at first glance to the ornamentations in the work are in fact cleverly applied rules. On the contrary to the continuing spirals, particularly in the classical style, short branches or designs created with one or two scrolls are observed in Kara Memî's edging ornamentations in which gold is predominately used. One of the most significant distinctions among those examples is that the edges of the spirals consisting of `hatâyî motif group` are completed with semi-stylized motifs, unlike the tradition. Taking into account the fact that a pattern considers a motif or a pattern, which is absent in itself, as a departure point, it can be agreed that it is actually `an interpretation` rather than an exception. We encounter, Kara Memî's choice of using the drawings of the depictions of semi stylized flowers as interring looking, independent single stems and bunches in addition to abundant piles of leaves, the horizontal and vertical placement of semi stylized motifs in the lines, in the ornamentations we analyze as the most significant demonstrations of the characteristics of his style. On the other hand, even though there are few, extraordinary technics on the designs of a spiral rotating within itself or a broken branch can be observed, occasionally. Those exclusive features are highlighted with colors and shown at the end of the study with the drawings made with a brush. 658

Kitaplar, kültür ve sanat alanındaki en önemli zenginlik göstergesidir. Bunların başında da İslâm kültür ve medeniyetinde temel kitap olan Kur'an-ı Kerîm gelmektedir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in vefatından sonraki dönemlerde ortaya çıkan bezeme sanatı, Kur'an-ı Kerîm'i sadece yazmak ve okumakla yetinmeyip, belirli formlar dahilinde görsel açıdan daha da zenginleştirip, ona verilen kıymeti gösterebilme çabası içinde sabır, titizlik ve zerafetle ortaya konulmuştur. Bu değer, sadece Kur'an-ı Kerîm'de değil, aynı içerikle hazırlanan el yazması başka eserlerde de görülebilmektedir. Bu itibarla, hazırladığımız çalışmamızın amacı; geçmişten günümüze kadar gelen ve Kur'an muhtevasını içinde barındıran tefsirlerde de aynı incelik ve güzelliğin bulunduğunu gösterebilmektir. Araştırmada, çeşitli yüzyıllara (16.-18.yüzyıl) ait olan eserler, künyeleri (kitap adı, eser adı, envanter numarası, istinsah tarihi…..v.s) ile birlikte verilmiş olup, klâsik Osmanlı Mushaflarındaki tezyinat alanları olan serlevha (baş sayfa), sûrebaşları, vakfeler (durak), hizip gülleri (sayfa kenar gülleri), cilt, desen, cetvel ölçüleri, renk ve sayfa yapıları açısından değerlendirilmiş; bunların gerek kendi aralarında gerekse yüzyıllar bakımından karşılaştırmaları yapılarak; resim ve çizimlerle desteklenerek açıklanmıştır. Kültür tarihinin en önemli el yazmalarını içinde barındıran, dünyanın sayılı kütüphanelerinden olan Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'ndeki 6.675 adet tefsirden Kur'an-ı Kerîm tefsirleri seçilmiş; bunlar arasında da bezeme yönünden yoğun olarak kabul edilebilecek on adet el yazması tefsir araştırma konusu olarak belirlenmiştir. Elektronik ortamda tarama yöntemi ile belirlenen verilerin görselleri dijital kayıt şeklinde elde edilmiş, bunlar haricinde de konu ile alakalı kaynaklara başvurulmuştur. Books are the most important indicators of wealth in the field of art and culture. One of the most important of these is the Holy Quran, which is the main book in Islamic culture and civilization. The art of decoration which emerged after the death of the Prophet Muhammad (peace be upon him), resulted from the efforts to go beyond reading and writing Quran and to enrich it visually within certain forms, with patience, meticulousness and elegance. This value can be seen not only in the Holy Quran but also in other manuscripts prepared with the same content. In this respect, the aim of our study is to show that the same elegance and beauty exist in the commentaries from the past to the present, which contain the content of Qur'an.In the study, the works belonging to various centuries (16th -18th centuries) are given together with their tags (book name, title of the work, inventory number, date of custody etc.); serlevha (front page), surah heads, pauses, page edge roses, which are the decorative areas of classical Ottoman mushafs, are evaluated in terms of binder, pattern, measurements, color and page structures; and these are not only compared with each other and in terms of centuries but also visualized by pictures and drawings.Among the 6675 commentaries in the Süleymaniye Manuscripts Library, which is among the world's leading libraries and contains the most important manuscripts in the history of culture, the commentaries of Quran have been selected, and then ten manuscripts, which can be considered intensive in terms of decoration, have been identified as research subjects. The visuals of the data found via electronic scanning method have been obtained in the form of digital records and other relevant sources have been used. 204

İslam dünyasında manevî olarak en kıymetli eserler şüphesiz ki Kur'an-ı Kerim'lerdir. Manevî anlamda verilen değer, Mushaf'ların en güzel şekilde yazılıp, tezyîn edilip, ciltlenerek maddi olarak da değerli hale getirilmesini sağlamıştır. Mushaflar, en güzel şekilde süslenmesi nedeniyle dönemleri ve üslup özelliklerini en güzel yansıtan eserler olmuşlardır. Bu araştırmaya konu olan eserler, Süleymaniye Kütüphanesi'nde Fazıl Ahmed Paşa 2 ve Sultan Ahmed I 14 koleksiyonuna kayıtlı Safevî dönemine ait iki Kur'an-ı Kerim'dir. Bu nedenle Safevî döneminin tarihi, üslup özellikleri ve Osmanlı-Safevî ilişkilerine bu tezde kısaca yer verilmiştir.Bahsi geçen iki Kur'an-ı Kerim, Safevî Dönemi'nin tezyîni üslubunu yansıtan güzel örneklerdir. Desen özellikleri incelenerek, ayrıntılı çizimleri yapılmış ve desenler üzerindeki benzerlikler ortaya konulmuştur. Eserlerin üzerinde, nerede, hangi tarihte ve kimin için yazıldığı konusunda bilgi verilmemiştir. Bu yüzden o dönemde hazırlanmış ve aynı bezeme desenlerinin kullanıldığı Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan iki farklı resimli el yazması da dikkate alınarak, söz konusu eserlerin tarihi ve hazırlandığı yer ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda bu eserlerin 16. yüzyılın son çeyreğinde ve Şiraz atölyelerinde ticari amaçlarla üretildiği sonucuna varılmıştır. The most spiritually valuable works in the Islamic World are the Holy Koran undoubtedly. The value given in the spiritual sense has made the Mushafs to be written, ornamantated and rebinded in the most beautiful way with an intention of making them more valuable. Since Mushafs are ornamented in a most beautiful way, they reflect both their periods and stylistic features of their era in a great way. The works of this research, are two Holy Qur'ans which were written in the Safavid era and registered in the collection of Fazıl Ahmed Paşa II and Sultan Ahmed I 14 in the Süleymaniye Library. That is why in this thesis the history of Safavid era the stylistic features of the period as well as the relationship between the Ottoman Empire and Safavid are mentioned shortly.These two Qurans that has been mentioned before are beautiful examples that reflect the style of the Safavid Period. With the examination of pattern properties, detailed drawings were made and the similarities on the patterns were revealed. There is no given information provided in the works about where, in which period and by whom they have been written.Therefore, considering two manuscripts in the Topkapı Palace Museum Library which were prepared at that time and which have the same decoration patterns, evaluations were made about the history and the place of the works mentioned before. As a result of these evaluations, it is concluded that these works were produced for commercial purposes in the last quarter of 16th century and Shiraz workshops. 157

Çalışma konusu olarak Konya Mevlâna Müzesinde bulunan 1452 tarihli Kur'an-ı kerim seçilmiştir. Konu seçiminde, müze envanterinde yer alan mushaf'ın daha önce tezhipleri açısından incelenmemiş olması belirleyici olmuştur.İncelen kur'an-ı kerim'in dijital ortamda yapılan incelenmede 480 sayfasının tezhipli olduğu görülmüş, her sayfası ayrı ayrı ele alınarak incelenmiş ve çizimleri yapılarak tahlil edilmiştir. Tezhipleri hakkında açıklamaların yer aldığı bir katalog hazırlanmış, tezhipli sayfalar motif, desen, renk ve işleme teknikleri açısından değerlendirilerek, dönemin bezeme uslûbu ortaya çıkarılmıştır. In the Mevlâna Museum of Konya, the 1452 Kuran-i Kerim was selected. The fact that mushaf in the museum inventory has not been examined in terms of gilding has been determinative in the selection of the subject.In the study conducted on digital media, 480 pages were seen to be illuminated and each page was examined separately and their drawings were analyzed. A catalog containing explanations about its gilding was prepared, illuminated pages were evaluated in terms of motif, pattern, color and processing techniques and the decoration of the period was revealed. 219

TARİHİ SEYRİ İÇİNDE TEZHİP SANATI GELİŞME VE İLERLEME ÇİZGİSİNİ HER ZAMAN İÇİN YÜKSELEN BİR SEVİYEDE TUTAMAMIŞ DEĞERLERLERİNİ DEVAMLI OLARAK KORUYAMAMIŞTIR.BU SEBEPLE SANATIN İNİŞLİ ÇIKIŞLI YOLUNDA EN İHTİŞAMLI DÖNEM 16. YÜZYIL OLARAK KABUL EDİLİR. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİNDE SANATTA GÖRDÜĞÜMÜZ MUHTEŞEM SEVİYE KENDİNİ TUĞRALARDA VE FERMANLARIN TEZYİNATINDA DA GÖSTERMİŞTİR.KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN'IN SERNAKKAŞI KARAMEMİNİN HAYRANLIK UYANDIRAN TASARIMLARI VE MAHARETİ KANUNİ TUĞRASINDA, 1.AHMET DÖNEMİNDE YAŞAYAN OSMANLI VEZİRİ VE MÜZEHHİP NAKKAŞ HASAN PAŞA'NIN 1.AHMET TUĞRASINDAKİ ÜSTÜN KABİLİYETİ TEZYİNATTA KENDİSİNİ GÖSTERMEKTEDİR. İNCELEMEKTE OLDUĞUMUZ BU TUĞRALAR DEVRİNİN SANAT ŞAHESERLERİ OLARAK BİZLERE TEZHİP KOMPOZİSYONU DESEN VE RENK BİLGİSİ, SANATTA GELİNEN ZİRVE NOKTAYI YANSITMAKTADIR. TSMK'DE BULUNAN GY 1400 NOLU KANUNİ TUĞRASI VE GY 1394 NOLU 1.AHMET TUĞRALARININ İNCELENMESİ İSİMLİ TEZ ÇALIŞMAMIZ 3 BÖLÜMDEN OLUŞMAKTADIR.1. BÖLÜMDE TUĞRANIN TARİHİ GELİŞİM SÜRECİNDE TANIMI, 2.BÖLÜMDE KANUNİ SULTAN SÜLEYMANIN ŞAHSİYETİ, SANATÇI KİŞİLİĞİ, DÖNEMİN SANATKARLARINDAN KARAMEMİ VE KARAHİSARİ, DÖNEM ÖNCESİNDE (1.SELİM), SONRASINDA (2.SELİM) VE KANUNİ DÖNEMİNDE YAZILMIŞ TUĞRALARIN MUKAYESELERİ,GY 1400 NOLU KANUNİ TUĞRASININ DESEN, RENK VE MOTİF BİLGİSİ ESKİZ VE ORJİNAL ÇİZİMLER ÜZERİNDEN ANLATILDI. 3.BÖLÜMDE İSE; 1.AHMET DÖNEMİNİN SANAT ANLAYIŞI, ŞAHSİYETİ, SANATKARLARINDAN NAKKAŞ HASAN PAŞA DÖNEMİNİN ÖNCESİ(III.MEHMET) VE SONRASI (I.MUSTAFA) DÖNEMLERİNDE YAZILAN TUĞRALAR VE MUKAYESELERİ GY 1394 NOLU 1.AHMET TUĞRASININ DESEN,RENK VE ESKİZ ÇİZİMLERİ İLE BİRLİKTE İNCELENDİ. THE ART OF İLLUMİNATİON HAS NOT MAİNTAİNED İTS DEVELOPİNG EXİSTENCE AT İTS ZENİTH AT ALL TİMES İN THE COURSE OF TİME. HENCE, THE 16TH CENTURY İS DESCRİBED AS THE RİSİNG PERİOD OF THE İLLUMİNATİON. ORNAMENTATİONS ARE SEEN ON FİRMANS AND TUGHRAS DURİNG THE REİGN OF SULTAN SULEİMAN THE MAGNİFİCİENT, WHİCH WAS THE GOLDEN AGE OF ART. THE TUGHRA OF SULTAN SULEİMAN BY KARAMEMİ, WHO WAS THE HEAD OF ARTİSTS DURİNG THE REİGN OF SULTAN SULEİMAN AND TUGHRA OF AHMED BY HASAN PASHA, WHO WAS THE İLLUMİNATOR (MÜZEHHİP)AND OTTOMAN VİZİER DURİNG THE REİGN OF AHMED I EXEMPLİFLY THE MASTERFUL DESİGN AND İLLUMİNATİON.THE TUGHRASS REPRESENT THE HİGHEST LEVEL OF ART THROUGH THE COMPOSİTİONAL PATTERNS AND COLORS. THİS DİSSERTATİON THAT İS ON AHMET I'S TUGHRA REGİSTERED WİTH NUMBER GY1394 AND THE TUGHRA OF SULTAN SULEİMAN THE MAGNİFİCİENT REGİSTERED WİTH NUMBER GY 1400 AT TSMK (THE LİBRARY OF TOPKAPI PALACE MUSEUM) HAS THREE CHAPTERS. THE FIRST CHAPTER PRESENTS THE DEFİNİTİON OF TUGHRA THROUGH İTS HİSTORİCAL STAGES. THE SECOND CHAPTER DESRİBES THE PERSONALİTY OF SULTAN SULEİMAN AND HİS ARTİSTRY. IT İS ALSO MENTİONED OF KARAMEMİ AND KARAHİSARİ, WHO WERE THE ARTİSTS OF THAT PERİOD. THE TUGHRAS THAT WERE WRİTTEN DURİNG THE REİGN OF SULTAN SULEİMAN THE MANİFİCİENT, THE EALİER OF THE PERİOD (SELİM I) AND THE LATER OF THE PERİOD (SELİM II) ARE COMPARED ON THİS PAPER.WE ANALYSE THE PATTERNS, COLORS AND MOTİFS OF SULTAN SULEİMAN THE MAGNİFİCİENT'S TUGHRA REDİSTERED WİTH NUMBER GY 1400 THROUGH THE SKETCHES AND DRAWİNGS. THE THİRD CHAPTER FOCUSES ON THE PERSONALİTYOF AHMET I, THE SENSE OF ART OF THE PERİOD AHN NAKKAŞ HASAN PASHA.THE TUGHRAS WRİTTEN DURİNG THE EARLİER OF THE PERİOS (MEHMET III) AND THE LATER OF THE PERİOD (MUSTAFA I) AND THEİR COMPARİSONS ARE ANALİYSED ASSOCİATED WİTH THE PATTERNS, COLORS AND SKETCHES OF AHMET I'S TUGHRA REGİSTERED WİTH NUMBER GY 1394. 132

Bu araştırmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan Fazıl Ahmet Paşa koleksiyonuna ait 00002 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerim XVI. Yüzyıla ait olup Türk kitap sanatları bakımından araştırılmaya değer bulunmuştur.Üç bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde kitap sanatları hakkında bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'an-ı Kerim bezemeciliği ve Kur'an-ı Kerim'de bulunan tezhipli kısımlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Süleymaniye kütüphanesi, Fazıl Ahmet paşa ve Fazıl Ahmet Paşa Koleksiyonu'ndan seçilen 00002 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından incelenmiş, sanat, üslûp, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. In his stüdyo, found in the libraray Sulaimaniya with stock number 0002, the hand-wtitten Qur'an which belongs to the collection of Fazil Ahmad Pasha has been analysed in terms of book arts. The Qur'an studied belongs to XVI century, and was found worthy enough to be analysed in terms of Turkish art boks.In the first part of the thesis consisting of four parts, there is information about book arts. In the second part, information is given about the preparation and the topics of the hand-witten works, the ornament of the Qur'an and about the illuminated parts found in the Qur'an. In the third part, library Sulaimaniya, Fazil Ahmad Pasha and the Qur'an with stock number 00002 chosen from the collection of Fazil Ahmad Pasha were studied in terms of book arts and judged in terms of the period features addressing to art, style, pattern, motif and colour. 153

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. İnsanoğlu varoluşundan bu yana sürekli gelişim ve değişimler ortaya koymuştur. Kimi değişimler asırlar boyunca meydana gelmişken kimi değişimler ise daha kısa zaman aralıkları içinde gerçekleşmiştir. Bütün bu yaşananlar günümüzde çeşitli bilim dalları ile dönemlere ayrılmakta ve niteliklerine göre ele alınmaktadır. XIX. yüzyıl da Avrupa, Asya, Uzakdoğu ve Amerika kıtası kendi kültür ve gelenek yapısına göre bir değişim sürecinden geçmiştir. Bu değişimden en çok etkilenen alanlardan biri de sanat olmuştur. Osmanlı sanatının her dalı da bu değişimden payını oldukça yoğun biçimde almıştır. Araştırma konusu Sabancı Müzesindeki XIX. yüzyıla ait 103-0297 envanter numaralı Delailül Hayrat (Dua Kitabı) ile sınırlandırılmıştır. Eser cild, tezhip ve minyatür sanatları açısından değerlendirilmiş ve muadilleriyle kıyaslama yapılmıştır. XIX. yüzyıl tezhip ve minyatür sanatının değişimi ile ilgili bilgi birikimi edinilmeye çalışılmış ve aktarmaya gayret edilmiştir. Bu araştırma ile müzelerde koruma altında olan yazma eser, inceleme, çözümleme ve çizimleri yapılarak daha kolay anlaşılabilir ve ulaşılabilir hale getirilmeye çalışılmıştır. Mankind has shown continuous development and changes since its existence. Some changes have taken place over the centuries, while others have occurred over a shorter period of time. All these experiences are divided into periods with various branches of science and are handled according to their qualifications. XIX. century, Europe, Asia, Far East and American continent has gone through a process of change according to its culture and tradition. One of the areas most affected by this change was art. Every branch of the Ottoman art has taken its share from this change very intensively. The research subject is XIX. It is limited to Delailül Hayrat (Prayer Book) with inventory number 103-0297. The work was evaluated in terms of volume, illumination and miniature arts and compared with its counterparts. XIX. century gilding and miniature art has been tried to gain knowledge about the change and tried to transfer. With this research, manuscripts, examination, analysis and drawings which are under protection in museums are tried to be made more easily understandable and accessible.

Bu araştırma, XV. ve XVI. yüzyıla ait tezhipli Kur'an-ı Kerim'lerin incelenmesi ve dönem özelliklerinin belirlenmesine katkı sağlamak amacı ile Konya Mevlana Müzesi'nde bulunan 5 adet tezhipli eseri içermektedir. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde; XV. ve XVI. yüzyıl tezhip sanatının öneminden bahsedilerek bu dönemlerin niçin detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, üzerinde çalışılan yazma eserlerin nasıl bir yöntemle incelendiği ve çalışma esnasında karşılaşılan güçlüklere değinilmiş, kısaca konu ile ilgili literatür özetleri verilerek birinci bölüm sonlandırılmıştır. İkinci bölümde, tezhip sanatı başlığı altında; tezhibin tanımı yapılarak tarihi seyri hakkında bilgi verilmiştir. Katalog bölümü eser anlatımında sıklıkla kullanılacak olan tezhip sanatının Kur'an-ı Kerim'lerde kullanıldığı alanlar bu bölümde açıklanmış, kullanılan malzeme ve teknikler hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölüm, çalışmaya esas teşkil eden yazma eserlerin künyeleri, fotoğrafları, anlatımları ve çizimlerini içeren katalog bölümünden oluşmaktadır. Bu bölümde incelemiş olduğumuz beş eser, envanter numarasına göre sıralanmış; eserlerin tezhipli sayfaları form, teknik, motif ve renk özellikleri açısından incelenerek her bir eser sonunda değerlendirme yapılmıştır. Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise ele alınan tüm eserlerin tezhip tasarımı özellikleri sıralanarak, bu özellikler aracılığıyla yüzyıllar içerisinde farklı kültür izlerini taşıyan eserlerde etkilenmelerin yansımaları tespit edilmiştir. Osmanlı kitap sanatlarının oluşması ve gelişmesinde farklı birçok devletin etkisi olduğu vurgusu yapılmış ve ele alınan eserler üzerinde çeşitli kültür izlerinin varlığı kanaatine ulaşılmıştır. Kültürel etkileşimin yüzyıllar içerisinde farklı coğrafyalarda iç içe geçmiş olmasından kaynaklanan durum, eserler hakkında tarihsel bir netliğe ulaşılmasını mümkün kılmazken, yapılan çizim ve detaylı incelemeler sayesinde eserlerin XV. ve XVI. yüzyıla ait oldukları tahmini güçlenmiştir., In this work, five illuminated Quran manuscripts dating to the XV. and XVI. centuries are studied in order to survey illumination characteristics of the era. The manuscripts are currently preserved at Konya Mevlana Museum. In the first chapter of the thesis, our motivation behind studying XV. and XVI. century illumination styles is explained by reviewing the significance of those centuries in the context of illumination art. A short literature review, the methodology that is adopted in technical analyses, and the challenges confronted are also provided in the first chapter. The second chapter consists of a conceptual and methodological background, including an introduction to illumination art and a historical narrative. The details on traditional materials and illumination techniques, specifically those that are referred in the third chapter, are also discussed. The third chapter is structured as an inventory of the five manuscripts that are studied in the thesis, along with their technical analysis. Their physical features, photos, and drawings are presented. The illuminated pages of each manuscript are reviewed and discussed in terms of design layouts, illumination techniques, included motifs, and color choices. In the last two chapters, namely discussions and conclusions, an overall analysis of the five manuscripts and their illumination characteristics is given. A cultural analysis of the manuscripts is performed to assay possible influences on their illumination styles from multiple cultural sources. As a concluding remark, the demonstrated multi-cultural features of the manuscripts are discussed in the context of Ottoman book art, which is known to be influenced by numerous cultures. Although such a multi-cultural background renders it difficult to have an exact historical opinion on the studied manuscripts, the provided detailed examinations and drawings support the hypothesis that the manuscripts indeed date to the XV. and XVI. centuries.

Bu araştırmada Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde bulunan Sultan I. Ahmed koleksiyonuna ait 00022 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerim XVI. yüzyıla ait olup Türk kitap sanatları bakımından araştırılmaya değer bulunmuştur.Üç bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde kitap sanatları hakkında bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'an-ı Kerim bezemeciliği ve Kur'an-ı Kerim'de bulunan tezhipli kısımlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Süleymaniye kütüphanesi hakkında bilgi verilerek Sultan I. Ahmed Koleksiyonu'ndan seçilen 00022 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından incelenmiş, üslûp, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Süleymaniye Kütüphanesi, El Yazması, Sultan I Ahmed, Hat, Tezhip, Cilt. In this study, the hand-wtitten Qur'an which belongs to the collection of Sultan Ahmad I found in the library of Süleymaniye with the stock number 00022 was analysed in terms of book art. The Qur'an belongs to 16th century and has been evaluated worthy enough to be analysed in terms of Turkish art books.In the first part of the thesis consisting of three parts, there is information about book arts. In the second part, information is given about the preparation and the topics of the hand-written works, the ornament of the Qur'an and about the illuminated parts found in the Qur'an. In the third part, the library of Süleymaniye, the Qur'an with stock number 00022 chosen from the collection of Sultan Ahmad I were studied in terms of book arts and evaluated in terms of the period features addressing to art, style, pattern, motif and colour.Key Words: The library of Süleymaniye, hand-written, Sultan Ahmad I, Calligraphy, Illumination, Binding 168

Bu tez çalışması, pek çok kıymetli el yazması eseri bünyesinde bulunduran Rodos Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi Koleksiyonu'na ait tarih kitaplarında görülen tezyini unsurları inceler ve bunları dönemlerine göre sınıflandırıp, yorumlar. Pek çok alanda ve pek çok dilde eser içeren bu kütüphanedeki tarih konulu el yazmalarındaki eserler incelenmiştir. Bu eserlerin herhangi bir bölümünde bulanan tezhip örnekleri incelenip tekrar çizimleri yapılmıştır. Bu çalışma yapılırken eserlerin ait oldukları dönemlere ait tezhip sanatı teknik ve motif özellikleri göz önünde bulundurulmuştur. Kitaplarda muhafaza koşulları ve zaman/doğa etkisi nedeniyle oluşan deformasyonlar nedeniyle motif ve tekniklerde karşılaşılan kısmi belirsizlikler, dönem özellikleri gözetilerek yeniden oluşturulmaya çalışılmış, belirsizliğin yüksek olduğu eserlere müdahale edilmemiştir. Pek çok eserde kullanılan motif ve renkler döneminin özelliklerini gösterse de, teknikleri uygulamadaki inceliğin döneminden bağımsız olduğu tespit edilmiştir. This thesis examines the illuminations in the history books which are available in Rodos Hafız Ahmed Ağa Library Collection, in which many precious manuscript works are found and classifies them according to their periods and interprets. The handwrittens in the history books in this library, which includes manuscripts in many field and languages, have been examined. The examples of illuminations found in any part of these works have been examined and re-drawings have been made. During this work, technics and motif characteristics of illumination arts belonging to the periods of the works have been taken into consideration. In the books, partial uncertainties in motifs and techniques due to the preservation conditions and deformation due to time / nature influence were tried to be reconstructed by considering the characteristics of the period, and the works with high ambiguity were not interfered. Although motifs and colors used in many works reflect the characteristics of the their periods, it was found that application fineness of the techniques is independent of periods of the works. 91

Dede Korkut hikâyeleri Türk dünyasının milli destanıdır. Geçmişten günümüze kadar Doğu Asya'da Tezhip, Minyatür ve Hat Sanatıyla şiirleri ve hikâyeleri aktarılmaya çalışılmıştır.Tezhip Sanatı daha çok Kur'an-ı Kerim' in ve el yazması kitapların süslemesinde kullanılmıştır. Minyatür Sanatında daha çok av törenleri, spor gösterileri, savaş sahneleri, divan toplantıları gibi konular işlenmiştir. Bu sanat dalında temel amaç, kitaplardaki konuların daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır.Dede Korkut kitabı dünyanın klasik eserlerinden biridir. Türk milli destanı olan bu kitap, bir önsöz ve 12 destandan ibarettir. Dede Korkut bu kitapta, kutsal, bilge, ozan kişi olarak verilmiştir. Ayrıca Dede Korkut astrolog ve din adamı karakterinde görülmektedir. Bu kitap, dünyanın destansı hikâyelerinin başyapıtlarından biridir. Dede Korkut, her hikâyesini bilgilendirici öğütlerle sonlandırıyor.Bu çalışmada Dede Korkut hikâyelerini Tezhip ve Minyatür Sanatıyla yorumlayıp yeni tasarım ortaya koymak amaçlanmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Dede Korkut, Tezhip, Minyatür Sanatı Dede Korkut stories are the national epic of the Turkish world. From the past to the present, in East Asia, poems and stories with illumination, miniature and calligraphy were tried to be conveyed.The art of illumination was mostly used in the decoration of the Holy Quran and manuscript books. In Miniature Art, subjects such as hunting ceremonies, sport shows, battle scenes, and divan meetings were discussed. The main purpose of this art branch is to provide a better understanding of the subjects in books.Dede Korkut's book is one of the classic works of the world. This book, which is a Turkish national epic, consists of a preface and 12 epics. In this book, Dede Korkut was given as a holy, wise, bard. Dede Korkut is also seen in the character of astrologer and cleric.This book is one of the masterpieces of the world's epic stories. Dede Korkut concludes every story with informative advice.In this study, it is aimed to interpret Dede Korkut Stories with Illumination and Miniature Art and to show a new design.KEYWORDS: Dede Korkut, Illumination, Miniature Art 104

Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan Sultan I. Ahmed koleksiyonuna ait 00020 envanter numaralı Kur'ân-ı Kerîm kitap sanatları bakımından ele alınmıştır. İncelenen Kur'ân-ı Kerîm XVI. Yüzyıla ait olup Türk Kitap sanatları açısından değerli görülmüştür. Üç bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde hat, tezhip, cilt, minyatür, ebrû gibi kitap sanatları hakkında bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'ân-ı Kerîm bezemeciliği ve Kur'ân-ı Kerîm'de bulunan tezhipli alanlar hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde ise Süleymaniye Kütüphanesi ve Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunan Sultan I. Ahmed Koleksiyonu'ndan seçilen 00020 envanter numaralı Kur'ân-ı Kerîm kitap sanatları bakımından incelenmiş, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. In the thesis, the Qur'ân with the stock number 00020 belonging to the collection of Sultan Ahmed I in Suleymaniye Library has been analyzed in terms of book arts. The examined Qur'an that belongs to 16th century is considered worthy enough to study in terms of Turkish Book arts.The thesis consists of three chapters. In the first chapter, information about the book arts such as calligraphy, illumination, skin, miniature, ebru was given. The second chapter includes information about the preparation of the manuscripts, the subjects, the ornament of the Qur'an and about the illuminated parts found in the Qur'an. In the third chapter, Suleymaniye Library was analyzed and the Qur'ân with the stock number 00020 selected from Sultan Ahmed I Collection in Suleymaniye Library was examined in terms of book arts and evaluated in terms of patterns, motifs and colors. 110

Bu çalışmada, XVI. yüzyılda Kanuni döneminin saray nakkaşhanesinin nakkaşbaşı Şah Kulu tarafından ortaya konulan sazyolu üslubunun günümüze kadarki uygulanış şekli ve günümüzdeki kullanımından örnekler sunulmuştur. Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, Şah Kulu'nun hayatı, saz üslubu, bu üslupta kullanılan motifler ve kullanım alanları hakkında bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde, tezhip sanatının tanımı ve tarihçesi, kullanım alanları, kullanılan motifler, teknik ve üsluplarla ilgili bilgilere yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, saz üslubunun günümüzdeki kullanım alanları ve bu alanlardan örnekler verilerek, kullanılan renkler, yeni yaklaşımlar ve kullanılan teknikler örneklerle sunulmuştur. In this study, examples of the way of applying the daily style of the Sazyolu style which was revealed by the chief muralist Şah Kulu of the palace Design-House (Nakkaşhâne) of the Kanuni period in the 16th century and today's usage are presented.In the first part of the thesis composed of three chapters, Şah Kulu's life, Saz style, motifs used in this style and usage areas are included. In the second part, the definition and history of illumination art, usage areas, motifs used, techniques and styles are included. In the third chapter, the usage areas of saz style today and examples from these areas, colors used, new approaches and used techniques are presented with examples. 160

Geleneksel Sanatlarımız köklü ve uzun bir süreçten geçerek günümüze değin gelmiş belirli dönemlerde her ne kadar çağdaş sanatın gölgesi altında kalmış olsa dahi özellikle son yıllarda yüksek öğretim kurumlarının bünyesinde yer alan akademilerde büyük bir özveri ve disiplin içerisinde varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmanın amacı Geleneksel Türk Sanatları bölümlerindeki tezhip alanlarında uygulatılmakta olan sanat çalışmaları göz önünde bulundurularak bireylerin teknik bilgi, beceri, geleceğe yönelik beklenti ve istihdam olanaklarını kapsayacak şekilde günümüz sanat akademilerinin bazıları içerisinden 48 bireyin katılımı ile elde edilen 61 eser incelenerek eselerin belgelemeye yönelik genel analizlerini yapmaktır. Katılımcıların görüşleri ve elde edilen eser analizlerinin sonucunda kurumlar bazında sanat çalışmaları arasındaki farklar klasik ve güncel yaklaşımlar, teknik ve malzeme farkları, kompozisyon, üslûp ve biçim farkları, özgünlük ve istihdam olanakları çerçevesinde ilgili verilere ulaşılarak sonuçlandırılmıştır. Our Traditional Arts have passed through a rooted and long process to get to where it is today, however, even though it has remained in the shadow of contemporary arts from time to time, it continues to exist as a result of great devotion and discipline at the academies located within the institutions of higher learning in recent years. The purpose of this study is to keep in mind the artistic works being implemented in the field of illumination at the Traditional Turkish Arts departments while undertaking an analysis for documentation purposes of 61 works of art that have been obtained through the participation of 48 individuals from some of today's academies of art in a manner which comprises the technical knowhow, skills, expectations regarding the future as well as opportunities for employment of those individuals. As a result, this study has been concluded with the views of the participants as well as the analyses of the works of art that have been obtained in order to reach the relevant data in the framework of the differences between the artistic works, classical and current approaches, technical and material differences, compositional, stylistic and formal differences, originality and employment opportunities. 355

Sanat kişilerin katkıları ile bereketlenen bir ögedir. Geçmişte devlet yöneticilerinin katkıları da Tezyini sanatlar açısından çok önemli bir yer teşkil etmiştir. Yöneticilerin İslam çatısı altında olması özellikle Mushaf üretiminde bu teşviklerin önünü açmıştır. Sanatkârlara olan destek sonucu Tezyini sanatlar gelişmiş ve çeşitlenerek üretimleri çoğalmıştır. Hatta yazma eserlerin özellikle mushafların, zamanında devletlerarasında en değerli hediye olması ne kadar ihtimam gördüğünün kanıtıdır. Sanata olan bu desteğe Türk medeniyetinin katkısı olduğu kadar farklı coğrafyaların da üzerine eklemeleri olmuştur. Türkler haricinde sanata olan desteğin en büyüğü Safevi devleti tarafından sağlanmıştır. Zamanında Şahların sanat ve sanatçıya verdiği değer gelişmenin en önemli kısmını teşkil eder. Tezyini sanatlar içerisinde yer alan tezhip sanatı da bu gelişmeler ile ilerlemiş, incelmiş ve çeşitlenmiştir. Çalışmamın konusu olarak seçtiğim Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesi 48 numaralı mushaf Safevi şahlarının verdiği destek ile tezhip sanatının ne denli geliştiğine çok güzel bir örnektir. Eser H.980-95 (M.1572-86) tarihli ve 49,5 - 31,3 cm ebatlarındadır. Hattatı döneminin en ünlüsü Şirazlı Abdulkadir el- Huseynî, müzehhibi ise, Muhammed bin Taceddin Haydardır. Eserin her sayfası karşılıklı tam sayfa bezemelidir. Bezemelerin tasarım özelliğine bakıldığına mushaf bezemelerinde şimdiye kadar görülmemiş bir örnektir. Mushaf tezyininde hiç görülmeyen tasarım kurgularına ve sonsuzluk anlayışına bu eserde hiç olmadığı kadar yer verilmiştir. Özelikle Osmanlı yazmalarında çok nadir görülen falname bu eserde 12 sayfa kadar geniş bir anlatım bulmuştur. Bu özellik bile yazmanın ne kadar nadide bir eser olduğunu göstermektedir. Mushafın tasarım kurgusu tarafımızca sekiz ayrı grup içerisinde değerlendirilip incelenmiştir. Bunun haricinde motif zenginliği ve teknikleri açıklanarak eserin genel bir tanıtımı yapılmıştır. Art is an element that is got fruitful with the contributions of individuals. In the past, the contribution of the state administrators constituted a very significant place for Tezyini (ornament art) in terms of arts. The fact that the administrators are under the Islamic frame has opened these incentives especially in the production of Mushaf. The end result of the support to the artisans was that this art was developed and diversified and their productions were increased. In fact, the fact that the manuscripts especially the mushafs (the manuscripf of Qur'an) were the most valuable gifts among the states in time shows its value and how it was coddled at that time. The support for this art, were developed by the different geographies as much as the Turkish civilization. Apart from the Turks, the Safavid government provided this art with the largest of the support. The value that the Shahs give importance to these arts and artists in time constitutes the most important part of the development. The art of illumination, which is included in the ornament arts, has progressed, elaborated and diversified with these developments. The mosaf which is numbered as 48 in Topkapı Palace Museum Library, which I chose as my topic of study, is a very nice example of how the art of illumination has developed with the support given by Safawis. The work is in the dimensions of 49.5 - 31.3 cm, H.980-95 (M.1572-86). The calligraphist of the mosaf is Shirazi Abdulkadir al-Huseynî who is the most famous of Shirazi Abdulkadir al-Huseynî in that period, the illuminator of the book is Muhammad bin Taceddin Haydar. Each page of the work is a complete full page ornament. When the design features of the beauties is examined, mushaf is an example of unprecedented work that has not been seen until now. In this work, the design fiction and eternity concept were depicted in this work in a unprecedented way. In particular, falname, which is very rare in Ottoman writing, has found a narrative as wide as 12 pages in this work. Even this feature shows how rare it is to write. The design of the mushaf was evaluated and examined by eight different groups. In addition to this, motif richness and techniques are explained and a general presentation of the work was made. 435

Altınla süslemek (altınlamak) anlamına gelen tezhip, altın ve su bazlı boyalarla edebî, dini, bilimsel el yazmalarını, hat levha ve albümlerini, tuğraları, kitap kapaklarını, hilyeleri ve fermanları bezeme sanatıdır. Yazıyla birlikte gelişen tezhip sanatında, altın ve lacivertin birlikteliği her zaman vazgeçilmez unsur olmuştur. Geleneksel Türk sanatları içerisinde önemli bir yere sahip olan tezhip sanatı tarihine bakıldığında, devletten ekonomik ve siyasi gücü oranında destek almıştır. Bu durum `hamilik` ile güç alan tezhip sanatkârlarını eserlerini layıkıyla üretme konusunda teşvik etmiştir.Tezhip sanatını etkileyen unsurlar içerisinde, kültürel etkileşimin ve yöneticilerin sanata olan bakış açılarının, desteklerinin en önemli etken olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca sosyal ve ekonomik nedenler, coğrafi şartlar da tezhip sanatı tarihinde etkili olmuş unsurlardır. Sanatkârların tekrardan kaçınma, kendilerini ifade edebilme isteği ve yeni arayışlar içerisinde olma çabaları bir başka etkendir. Bunun yanında sanata karşı ilgili olan devlet yöneticileri tarafından farklı coğrafyalardan Anadolu'ya getirilen müzehhipler, farklı üslûpların ve tarzların doğmasına ve tezhip sanatının gelişmesine yol açmış önemli faktörler arasında yer alır.Osmanlı-Türk sanatı tarihine göz attığımızda, her yüzyılın kendine has tarzları olduğunu, değişen beğeni, istekler ve yabancı kültürlerle olan etkileşimler sonucunda birçok üslûbun oluştuğu görülür. Bazı üslûplar bir süre etkili olmuş, fakat daha sonra zayıflayıp etkinliklerini kaybetmişlerdir. Bunun yanında bazı ekoller ise varlıklarını etkin olarak yüzyıllar boyunca devam ettirmişlerdirOsmanlı saray nakkaşhânelerinde destek gören, Baba Nakkaş, Şahkulu ve Karamemi gibi baş müzehhipler, yeni tarzlar, üslûplar, ekoller oluşturmuşlardır. Bu ekoller sadece tezhip sanatında etkisini sürdürmekle kalmamış, aynı zamanda çini, kalemişi vb. gibi alanlarda da uzun süre etkili olmuşlardır. Geçmişten günümüze süregelen sanat birikimi, halen günümüz sanatçılarına da ilham kaynağı oluşturmaya devam etmektedir. XVI. yüzyılda sazyolu ile Şahkulu, bahçe çiçek ve motifleri ve yarı stilize tarzı ile Karamemi, XVIII. yüzyılda natüralist üslûpla çiçek ressamı Ali Üsküdâri ve XIX. yüzyılda Türk rokokosu üslûbu ile Hezargradlı Ahmet Ataullah, yaşadıkları yüzyılların çağdaşları, modernistleri ve yenilikçileri olmuşlardır. Tavırları, üslûpları, teknikleri tüm sanatları güçlü bir şekilde etkilemiş ve yıllar boyunca etkilerini sürdürmüştür.Türk sanatları içerisinde geniş bir yelpazeye sahip olan tezhip sanatında, tarih boyunca yapılmış olan yenilikçi yorumlar, akımlar ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yeni üslûplar, ekoller her dönemde farklılık göstermiştir. İslâm öncesi dönemden başlayarak Anadolu'da Selçuklular ile başlayan süreçte Osmanlı tezhibinin her yüzyılda kendine özgü hikâyesi olduğunu söylemek doğru olur. Günümüzde tezhip sanatı klasik uygulamaların yanı sıra serbest tasarımlar ve modern yorumlar şeklinde icra edilmektedir. Özellikle yenilikçi, çağdaş yaklaşımlarla uygulanan tezhiplerde, farklı disiplinler ile birlikte hikâyesi olan örnekler sıkça görülmektedir.Üniversitelerin Geleneksel Türk Sanatları Bölümlerinde, çeşitli vakıf, kurum ve özel atölyelerde klasik tarzın yanı sıra, serbest tasarım ve çağdaş tezhip anlayışı doğrultusunda tezhip eğitimi verilmektedir.ANAHTAR KELİMELER: Tezhip, altın, üslûp, yenilik, motif, Türk, klasik Illumination is the art of embellishing with gold or covering a surface with a thin layer of gold (gilding). It is a form of ornamentation for literary, religious and scientific manuscripts, calligraphy works, albums, tuğras (sultans' signatures), book covers, hilyes (works written in verse or in prose to the describe physical appearance of the Prophet Mohammad (PBU) and firmans (commands of the sultans) using gold or water-color paints. The combination of gold and navy blue has always been indispensable in the art of illumination developing along with writing.The art of illumination has an important place among the traditional Turkish arts. It has been supported by the state in parallel with its economic and political power. This has encouraged illuminators supported by `Patronage` to produce their works properly.Cultural interactions and managers' views on and support for the art of illumination were the most important factors that affected the art. Social, economic and geographical conditions also played a role in its history, along with the efforts of illuminators to avoid reproducing the same works and their desire to express themselves in original ways.Illuminators who were invited to Anatolia from other lands by state rulers interested in this art were an important factor in the emergence of different styles, methods and the development of the art.In the history of Ottoman-Turkish art, every century has its own unique styles, and many styles emerged because of changing tastes, desires and interactions with foreign cultures. Some styles were influential for a while, but later lost their influence and popularity. Other schools have existed for centuries.Head illuminators such as Baba Nakkaş, Şahkulu and Karamemi, who were supported in the nakkaşhanes (ateliers of muralists) of Ottoman palaces, developed new styles, methods and schools. These schools influenced the art of illumination, the art of china and hand-drawing. Their artistic interest continues to inspire artists today. In the sixteenth century, Şahkulu developed his sazyolu style, and Karamemi developed his garden and flower motifs, and a semi-naturalistic style. In the eighteenth century, the flower painter, Ali Üsküdâri, used a naturalist style, and in the nineteenth century, Ahmet Ataullah from Hezargrad used the Turkish rococo style. All these artists emerged as modernists and innovators in the centuries they all lived. These innovators' attitudes, styles and techniques strongly influenced all arts and continue to do so.In the art of illumination, which has a wide range of application, innovative interpretations, movements in addition to new styles and schools resulting from these factors differed in each historical period. Starting in the pre-Islamic period and during the reign of the Seljuks in Anatolia, Ottoman art of illumination had its own story in every century.Nowadays, the art of illumination is performed using original designs, modern interpretations and classical styles. Examples of the art of illumination including both different disciplines and stories are often seen in works produced using modern approaches.Illuminators today produce original works using an innovative and modernist approach as well as classical styles. Education in all these styles of the art of illumination is offered in departments of traditional Turkish arts at universities and by a variety of foundations, institutions and private ateliers in line with the understanding of innovative design and modern illumination as well as the classical style.KEYWORDS: illumination, gold, style, innovation, motif, Turkish, classical 237

Osmanlı Devleti'nde `Batılılaşma` olarak adlandırılan hareketin ilk dönemlerinden olan; sosyal, siyâsî ve askerî alanda birçok ıslahatın yapıldığı; şartlar gereği Batı ile ilişkilerin yeniden düzenlendiği Sultan III. Selim Dönemi, sanat eserleri açısından da dikkat çekicidir. Çalışmamızın amacı bu devrin tezhip sanatını uygulanan teknik, renk, kullanılan malzeme, motif ve desen tasarımı açısından inceleyip değerlendirmek ve tezhip sanatı ile irtibatlı olarak diğer tezyînî sanatlarla birlikte bir üslûp birliğinin varlığını tespit etmektir. `Tezhip Sanatında Sultan III. Selim Dönemi (1789-1807)` adlı tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Sultan III. Selim'in şehzâdelik yılları, eğitimi, kişiliği, saltanat yılları, dönemin kültür ve sanat ortamı genel hatları ile ele alınmış; edebiyat, mûsikî ve mimârî alanında yapılan önemli çalışmalardan bahsedilmiştir. Bu dönemde Türk tezyînâtında görülen Batılı tesirlerin Türkiye'ye nasıl ve hangi yollarla ulaştığı, Saray Nakkaşhânesi'nin durumu ve sanatkârlar ile ilgili bilgi verilmiştir. `Sultan III. Selim Dönemi'nde tezyînî sanatlar` yan başlığı altında tezhip sanatı, kitap kapları, minyatür ve resim sanatı, kalemişi ve duvar resimleri, cam sanatı, mâden sanatı ve taş işçiliğinin bu dönemdeki durumu, uygulanan tasarımlar fotoğraflı örneklerle anlatılmıştır.İkinci bölüm katalog çalışmasıdır. Burada 23 eser incelenmiştir. İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphânesi, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi ve Arşivi, Türkpetrol Vakfı Koleksiyonu, Süleymâniye Kütüphânesi, Birleşik Arap Emirlikleri'nden Abdurrahmanü'l-Uveys Koleksiyonu, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DEMSA Koleksiyonu ve Millet Yazma Eser Kütüphânesi'nden seçilen eserler, tezhip sanatı açısından detaylı bir şekilde ele alınmış, fotoğraf ve çizimlerle anlatılmıştır. Katalogdaki yazma eserler sayfa sayfa incelenmiş, istinsah yeri ve tarihi, varsa müellifi ve sanatkârları, dili, yazı cinsi, satır/sütun sayısı, varak sayısı, kâğıt ve mürekkep cinsi, bezemeli sayfaları tesbit edilmiştir. Bezemelerdeki motif, desen ve renk anlayışı, kullanılan teknikler belirlenmiştir. Üçüncü bölüm olan Değerlendirme'de III. Selim Dönemi tezhîbînin, baş ve son devreleri karşılaştırılmıştır. Ayrıca dönem tezhîbi kendinden önceki ve sonraki dönemler ile karşılaştırılmış; görülen rokoko ve barok üslûbundaki motif ve desenler ile Avrupa kaynaklı eserlerdeki bezemeler karşılaştırılıp aralarındaki benzerliklere dikkat çekilmiş; devrin tezyînî sanatlarındaki benzerlikler örneklerle ortaya konmuştur. Tezhip sanatında kullanılan malzeme, teknik, renkler, kompozisyon çeşitleri, motifler, sayfa tasarımları, sûrebaşları/fasılbaşları, satır arası tezhîbi/beyne's-sütûr, pervazlar, Mushaf gülleri, duraklar ve tığlar görsel malzemelerle desteklenerek incelenmiştir. Kısaltmalar Giriş bölümünden önce; Sonuç, Kaynakça, Görsel Malzeme Listesi ve Özgeçmiş tezin en sonunda yer almaktadır. The period of Sultan Selim III which was one of the early stages of the movement named as westernization in the Ottomon Empire; social, politics and military affairs, where relations with the west have been rearranged is also striking in terms of works of art. The aim of our work is to examine and to evaluate art of book illumination in terms of applied technique, colour ,used material , motif and pattern design and to determine the existence of a stylistic union with other decorative arts.Our thesis named as `In The Art of Book Illumination, The Period of Sultan Selim III (1789-1807)` consists of three main sections. In the first section, the years of being a prince in Selim's life, his education and personality, years of Sultanate, culture and art environment of the period were handled with general lines; literary, musical and architectural studies are also mentioned. In this period, how and in what ways Western influences seen in Turkish decoration were brought to Turkey, the situation of the Nakkaşhâne (İmperial Studio) and artisans were also inforomed. Under the title of `Decorative arts in the period of Sultan Selim III`, art of book illumination bookbinding, miniature and painting art, wall paintings, glass art, art of metalworking and stone work in this period, applied designs are explained with photographed examples.The second section is about the catalog work. 23 works of art have been examined here. Selected works from Istanbul University Library Maintaining a Rare Collection of Manuscripts, Topkapı Palace Museum Library and Archive, Türkpetrol Foundation Collection, Süleymâniye Library, Abdurrahmanü'l-Uveys Collection from United Arab Emirates, Prime Ministry Ottoman Archive, DEMSA Collection and Millet Library Maintaining Manuscripts have been handled with details in terms of the art of book illumination and are described with photographs and drawings. The manuscripts were examined and language, writing style, number of lines / columns, number of leaves, type of paper and ink, decorated pages, motifs, designs, colors, techniques used have been determined. In the third section, art of book illumination of the period is compared with the former and the following periods. In addıtıon early and late terms of this period are compared. The motifs and designs in the rococo and baroque style seen in the period are compared with the ornaments in European originated works and the similarities between them are emphasized and the stylistic association in the decorative arts of that era is revealed with examples. Materials, techniques, colours, page designs, composition types, motifs, Mushaf roses and the other elements of ornements used in the art of book illumination were examined by supporting visual materials. Abbreviations are before the introduction part; The conclusion, the bibliography, the visual material list and the autobiography are at the end of the thesis. 443

Bu çalışma, 1873 yılında doğan aslen Trabzonlu bir aileye mensup İsmail Hakkı Altunbezer'in hayatı, sanatı, eserleri ve talebeleri hakkındadır. İsmail Hakkı Altunbezer, ailesi ile beraber Trabzon'dan İstanbul'a taşındıktan sonra İstanbul'daki meşhur hattatlarla tanışmış ve babasından aldığı temel hat eğitimi sayesinde hüsn-i hat sahasında kısa zamanda muvaffak olmuştur.Özellikle Sâmi Efendi'den celî sülüs, dîvânî ve celî dîvânî dersleri alarak Dîvân-ı Humayûn'da 'birinci tuğrakeş' olmuştur. Resim kabiliyeti sayesinde kolaylıkla kendine özgü istifler oluşturmuştur. Tezhip sanatıyla da ilgilenen Altunbezer, klasik uslûbun dışında rokoko tarzını kendine rehber edinmiş, bu yüzden tezhip alanındaki çalışmaları rağbet bulmamıştır. Bu çalışmada İsmail Hakkı Altunbezer'in ulaşabildiğimiz kadarıyla eserlerini vererek, bu eserler üzerinde çıkarımlarda bulunduk. Ayrıca, hocalarını ve yetiştirdiği talebeleri kısa özgeçmişleri ve eserlerinden birkaç örnek vererek ele almaya çalıştık. This study is about the life, art, artifacts and talents of İsmail Hakkı Altunbezer, who was originally born in Trabzon in 1873. İsmail Hakkı Altunbezer, after moving from Trabzon to Istanbul together with his family, has met with famous calligraphers in Istanbul and has been successful in the short time of the hüsn-i hat line thanks to the basic line education he received from his father.Particularly from Sâmi Efendi, he has become 'the first tughrakesh' in Dîvân-ı Humayûn by taking celî sülüs, dîvânî and celî dîvânî lessons. It has easily created its own stacks thanks to its painting ability. Altunbezer, who is also interested in the art of illumination, has taken rococo style as a guide except for classical style, so the works in the field of illumination have not found the demand. In this work, as far as İsmail Altunbezer's work is concerned, by giving his works. In addition, we have tried to take a few examples from his short biographies and works by his teachers and the students he has trained. 173

Bu çalışmada, Ankara Milli Kütüphanesinde bulunan 06. MK. Yz. B. 535, 06. Mil. Yz. A. 5146, 06. Mil. Yz. A. 1486, 06. Mil. Yz. A. 6572, 06. Hk. 4315, 06. Hk. 4793, 06. Hk. 4896, 06. Mil. Yz. A. 6573, 06. Mil. Yz. A. 7231, 06. Mil. Yz. A. 6876, envanter numaralı Kur'ân-ı Kerimler, kitap sanatları içerisinde tezhip sanatı yönünden incelenmiştir. Seçilen Kur'ân-ı Kerimler, bulundukları dönemlerine göre önem arz etmektedir.Dört bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, kültür tarihimizin önemli kaynaklarından olan el yazmaları ve Kur'ân-ı Kerim bezemeciliği hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde, Türk tezhip sanatının tanımı, tarihi gelişimi ve tezhip sanatının kullanım alanları hakkında bilgi yer almaktadır.Üçüncü bölümde Batılılaşma döneminde tezhip sanatını hazırlayan etmenler ve XIX. yüzyıl Türk tezhip sanatı dönem özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.Dördüncü bölümde ise Ankara Milli Kütüphanesi'nin tanımı, tarihçesi ve Kütüphanede bulunan birkaç Kur'ân-ı Kerim'in tahlili yer almaktadır. İncelenen Kur'ânlar desen, renk, motif ve cilt özellikleri bakımından ele alınarak kendi dönemleri içerisinde incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Milli Kütüphane, El Yazması, Hat, Tezhip, Cilt. In this study, 06. MK. Yz. B. 535, 06. Mil. Yz. A. 5146, 06. Mil. Yz. A. 1486, 06. Mil. Yz. A. 6572, 06. Hk. 4315, 06. Hk. 4793, 06. Hk. 4896, 06. Mil. Yz. A. 6573, 06. Mil. Yz. A. 7231, 06. Mil. Yz. A. 6876, invantory numbered Qurans found in the Ankara National Libreary were examined in terms of ormentation. Choosen Qurans have importance acoording to their era. The thesis includes four chapters: The first chapter consists of that are the important sources of our cultural history and the information about Quran glamorisationİn the second chapter, the definition and historical development of Turkish ornamentation art and its usage areas are included.The third chapter focuses on the factors that are influential on the emergence of Turkish ornamentation art in Westernization period and also the features of 19th century Turkish ornamentation art.The fourth chapter includes the definition and the brief history of Ankara National Libreary and analysis of several Qurans found in the library. Quran in the study, was analysed according to pattern color, motive and binder properties within their own periods. Keywords: National Library, Manuscript, Calligraphy, Illumination, Binding. 316

Bu araştırmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan Fazıl Ahmet paşa koleksiyonuna ait 00002 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerim XVI. Yüzyıla ait olup Türk kitap sanatları bakımından araştırılmaya değer bulunmuştur.Üç bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde kitap sanatları hakkında bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'an-ı Kerim bezemeciliği ve Kur'an-ı Kerim'de bulunan tezhipli kısımlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Süleymaniye kütüphanesi, Fazıl Ahmet paşa ve Fazıl Ahmet Paşa Koleksiyonu'ndan seçilen 00002 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim kitap sanatları bakımından incelenmiş, sanat, üslûp, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. In this study the hand-writing Qur'an found in Suleymaniye Library with stock number 00002 in the collection of Fazil Ahmad Pasha has been analysed in terms of book arts. The Qur'an studied belongs to 16th century, and was evaluated worthy enough to be analysed in terms of Turkish art books.The thesis includes three chapter: The first chapter consists of information about book arts. In the second chapter, information about the preparation and the topics of the hand-witten works, the ornament of the Qur'an and about the illuminated parts found in the Qur'an are given. In the third chapter, Suleymaniye Library, Fazil Ahmad Pasha and the Qur'an with stock number 00002 chosen from the collection of Fazil Ahmad Pasha were studied in terms of book arts and evaluated in terms of the period features addressing to art, style, pattern, motif and colour.Key Words: Suleymaniye Library, hand-writing, Fazıl Ahmet Paşa, Calligraphy, Illumination, Binding, Ebru, Miniature. 149

Bu araştırmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan sülüs levhaların tezhib özellikleri incelenmiştir. İncelenen levhalar XVIII. ve XIX. Yüzyıllara ait olup Türk levha tezyinatı bakımından araştırılmaya değer bulunmuştur. Üç bölümden oluşan tezin; 1. bölümde; Hat sanatının tanımı ve tarihçesi , Aklam-ı Sitte ve diğer yazı çeşitleri,sülüs ve celi sülüs yazının tarihi gelişimi, celi sülüs bir hat levhasının hazırlanış safhaları,tezhip sanatının tanımı ve tarihçesi,barok-rokoko sanatı,tezhip sanatında barok-rokoko üslubu,tezhip sanatında kullanılan motifler,tezhip sanatında kullanılan malzemeler,ebru sanatı. 2. bölümde; levha nedir? , levha tekniğinin gelişimi, levha çeşitleri, kıt'alar, celi levhalar, hilyeler, tuğra, tekke levhaları, levhalarda kullanılan teknikler, ahşap levhalar, camaltı laevhaları, zer-endud levhalar. 3.bölümde; İstanbul Süleymaniye Kütüphanesindeki Sülüs levhaların tezhip özellikleri.Yapılan tezin ana kaynağı İstanbul Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan sülüs hatlı levhalardır. Illumination character of sulus plagues which are in Suleymaniye Library was examined in this research. Plagues that examined belong to XVIII and XIX centuries and they were found worth to be researched with regards to Turkish ornament of plague. In the first section of the thesis consisting of three sections; definition and history of art of calligraphy, Aklam- ı Sitte and other varieties of manuscript, historical development of sulus and celi sulus manuscript, process of making a celi sulus calligraphy plague, definition and history of art of illumination, the baroque- rococo art, style of baroque- rococo in art of illumination, motives used in art of illumination, materials used in art of illumination, art of marbling. In the second section, What is plague?, development of plague technique, varieties of plagues, kitas, celi plagues, hilyes, tughras, plagues of Islamic monastery, techniques applied in plagues, wooden plagues, glass- bottom plagues, zer-endud plagues. In the third section; Illumination character of sulus plagues which are in Suleymaniye Library. 129

Bu çalışmada, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Levhalar Koleksiyonu'nda Bulunan Altı Adet Hilye-i Şerife kitap sanatları içerisinde önemli bir yere sahip olan hat ve tezhip sanatı bakımından incelenmiştir. Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan Hilye-i Şerifeler Türk-İslâm sanatları açısından bulundukları dönemlerine göre önem arz etmektedir.Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, hat ve tezhip sanatı hakkında bilgi yer almaktadır. Ayrıca tezhip sanatının kullanım alanları ile ilgili bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde konuyla doğrudan ilişikli olarak, Hilye-i Şerife hakkında geniş bilgi verilmiştir. Hilyenin bölümleri, kullanılan yazı çeşitleri ve hilye tezhipleri hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Levhalar Koleksiyonu'nda Bulunan Altı Adet Hilye-i Şerife envanterleriyle birlikte verilerek desen, renk, dönem, motif ve üslup özellikleri bakımından ele alınarak incelenmiştir. Six Hilye-i Sherife, take place in Süleymaniye Writing Works Library Plates Collection, are evaluated in terms of their art of calligraphy and illumination in this study.Selected Hilye-i Sherifes in Süleymaniye Library reflect significance related to their production eras within Turkish-Islamic Art.In the first chapter of the thesis, information about the art of calligraphy, illumination and areas of the usage of illumination is given. In the second Chapter, Hilye-i Sherife is analyzed. The information about the sections and writing styles of Hilye, and about the art of illumination used in Hilye is given. In the Third Chapter, the history, description and catalogue section of Süleymaniye Library are introduced. Six Hilye-i Sherife in Süleymaniye Writing Works Library Plates Collection are given with their inventory, and they are examined in terms of their patterns, colors, motifs and styles. 103

İran Safevi dönemine ait süsleme sanatları, padişahların özel ilgisine bağlı olarak, oldukça zengin ve gösterişlidir. Dolayısıyla bu muhteşem sanat daha sonraki asırlarda ve günümüzde de birçok sanat dalıyla uğraşan sanatçıyı ve sanatseverleri etkisi altına almış, sanata ışık tutan bir mekanizma şeklini almıştır. Günümüzde takı ve aksesuar sanatında da, bu eski kültür ve sanattan izler fazlasıyla görülmektedir. Bu çalışmadaki amaç, yeni tasarımların ve güncel sanatsal öğelerin İran Safevi tezhip sanatından ne kadar etkilendiğini irdelemek ve benzer tarafları ile farklı olduğu noktaları ortaya koyarak proje dizisini tartışmalı olarak ele almaktır.Anahtar Kelimeler: İran Tezhip Sanatı, Aksesuar ve Takı Tasarımı The decorative arts belonging to the Iran Safavid period are rich and spectacular because of the interest of the Sultans. For this reason this magnificent art has succeeded in influencing and flash on many arts after in the next centuries. Also in the today's jewelry and accessories design traces of this old culture and art traces seen. The purpose of this working is to study how the new accessory design is influenced by the Iranian Safavid art of illumination and to discuss similar sides and differences between.Keyword: Iranian illumination art, Accsesory and Jewellery design 142

Milletlerin en değerli kültürel mirası olan yazma eserler, bilim ve sanat alanında yapılan çalışmalar için önemli kaynaklardır. Dini, ilmi ve edebi konular üzerine yazılan yazma eserler birçok kitap sanatını içinde barındırmaktadır. Amasya II. Bayezid Kütüphanesi, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde yazılıp, tezyin edilen, çeşitli nitelikte kıymetli yazma eserlerin bulunduğu, Osmanlı döneminde kurulmuş kütüphanelerdendir. Araştırmanın konusu Amasya II. Bayezid Kütüphanesi'nde bulunan Şah u Geda Mesnevi'sinin tezyinatı ve özgün tasarımlara yansıması olarak belirlenmiştir. XVI. yüzyılda yaşadığı bilenen Taşlıcalı Yahya Bey'in yazmış olduğu Şah u Geda Mesnevi'sinin çalışmaya konu olan nüshası, tezyinat bakımından bugüne kadar akademik bir çalışılmaya konu olmamıştır. Bu çalışma kitap sanatları alanına kaynak oluşturması ve katkı sağlaması bakımından önemlidir. Bu araştırmanın amacı mesnevinin tezyinat özelliklerini ortaya koymaktır. Çalışma, tarama yöntemine dayalıdır. Şah u Geda Mesnevi'sinin cilt özellikleri, tezhiplerinin üslup, renk ve kompozisyon açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Eserdeki tezyinatın desen kataloğu oluşturulmuş ve tezyinatından ilham alınarak on adet özgün eser üretilmiştir. Eserin elimizdeki nüshasının istinsah tarihi ve istinsah edeni belli olmadığından süsleme özellikleri incelenerek hangi yüzyılda çalışıldığı konusunda bazı olasılıklar üzerinde durulmuştur. Mesnevinin süslemesinin, Topkapı Sarayı Kütüphanesindeki Muhibbi Divanı tezyinatı ile büyük benzerlikler gösterdiği tespit edilmiş olup bu konuda karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmanın Tezhip sanatı bakımın istifade edilecek bir üsluba sahip olduğu ve ortaya konulan verilerin kitap sanatları alanında kayda değer bir fayda sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Manuscripts, the most valuable cultural heritage of the nations, are important sources for studies carried out in the field of science and art. The manuscripts written on religious, scientific and literary subjects include many art books. Bayezid Library in Amasya is one of the libraries established in the Ottoman period and host various precious manuscripts written and ornamented in Seljuk's, Beyliks and Ottoman periods. The subject of the study is the embellishment of `Şâh u Gedâ` Masnavis in II. Bayezid Library in Amasya and its reflection to original designs. The copy of copy of Şah u Geda Masnavi which is written by Taşlıcalı Yahya Bey, who is known to have lived in the 16th century, has not been subject to an academic studying terms of embellishment until today. This thesis is important for providing resources and contributing the field of book arts. The aim of this study to reveal embellishment properties of this art work. This study was based on literature review. Masnavi of Şah u Geda's cover properties, illumination's style, colour and composition of art was evaluated. The embellishment design catalogue of this work art was composed and ten unique works were produced by inspired it's embellishment. Since the person who copied and the copy date of our transcript are not definite, it is focused on some of the possibilities of potential century when the work is carried out by examining the ornament features. It is found that it has got great similarities with of Dîvân-i Muhibbî in Topkapı Palace Museum Library; in this regard an evaluation is made It is concluded that the work has a style to be benefited in point of the art of illumination and the data provides considerable benefits to the book arts field. 381

Bu araştırmada İstanbul Süleymaniye Kütüphânesi'nde bulanan 59 adet sülüs, nesih ve muhakkak hatla yazılan kıt'a-hat levhaları ve tezhipleri, Türk-İslam san'atları içerisinde mümtaz bir yere sahip olan hat ve tezhip san'atı yönünden incelenmektedir. Seçilen bu eserler, dönemlerinin tüm özelliklerini yansıtmalarından dolayı Türk kitap sanʻatları alanında büyük öneme sahiptirler. Üç bölümden oluşan bu araştırmanın birinci bölümünde, hat san'atının tarihi gelişimi, Türk-İslam Medeniyeti'nde hat san'atının önemi, ekol sahibi Türk-Hat üstadları, Aklâm-ı Sitte, hat san'atının kullanım alanlarıyla beraber, tezhib ve ebrû san'atı hakkında teferruatlı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, konuyla doğrudan ilişikli olarak Türk-Hat san'atında kıt'a ve levha geleneği, levha ve kıt'a çeşitleriyle levhalarda kullanılan tekniklerle alakalı bilgiler verilmiştir. Üçümcü bölümde ise, katalogta yer alan eserlerin tahlilleri ve incelemeleri yapılmıştır. İncelenen eserler envanterleriyle birlikte dönem özellikleri, ekolleri, kâğıt, yazı, dil özellikleri, motif ve desen özellikleri bütün yönleriyle ele alınmış eserlerin karşılaştırma ve değerlendirilmesi yapılarak çalışma sonlanlandırılmıştır. This study examines 59 thuluth, naskh and exact written kıt'a-calligraphy signs and their illuminations (ghats) exist in İstanbul Süleymaniye Library in terms of calligraphy and illumination art. These selected work of arts are utmost importanst as they reflect all the aspects and features of their era. The research consist of three chapters, and the first chapter include detailed information on historical background of calligraphy, the importance of calligraphy in Turkish-İslamic art, prominent Turkish calligraphy masters, illumination (gild) and ebrû art. The second Chapter examines the tradition of kıt'a and sheets in Turkish Calligraphy as well as various techniques used in different kıt'a and sheets. The research and analysis of the above mentioned work of arts are investigated in the third Chapter. The era aspects of the work of arts, along with their inventory, their schools, paper, writing and language features, motif and pattern features are evaluated through all perspectives, and the comparison and evaluation of the work of arts are achieved in this thesis. 222

Milletleri medeniyetler düzeyinin üzerine taşıyacak unsurlar arasında ilim, fikir ve sanat ilk sıralarda gelmektedir. Sanatın alt dallarının en önemlilerinden biri ise şüphesiz ki geleneksel sanatlardır. Geleneksel sanatlar, ana görsellerin en iyi şekilde sunulmasını sağlayan, kökenlerini geleneksel yaratılarla besleyen bir sanat dalı olmuş ve yüzyıllardır sanat perspektifi paralelinde gelişim sürecini tamamlamıştır. Bir milletin kültür ve medeniyet seviyesini doğru değerlendirebilmek için onun kültür varlıklarını iyi incelemek gerekir. Bu bağlamda, Türk dünyasının en önemli yansıtıcısı durumunda olan kültür unsurlarının doğru değerlendirilip, çıkarımlar yapabilmek için Türk sanatlarını iyi bilmek ve anlamak gerekmektedir. Türk sanatlarının yüzyılları kapsayan gelişim sürecinin önemli bölümlerinden biri olan XVII. ve XVIII. Yüzyıllara ait El Yazması Vakfiyelerin Tezhiplerinin bulunduğu Tapu Ve Kadastro Genel Müdürlüğü Defter Emini Server Efendi Sergi Salonundaki eserlerle ilgili bu yönden araştırılmadığı için, bu çalışma yapılarak Türk sanatları literatürüne katkıda bulunmak bu çalışmanın maksadını oluşturmuştur. Araştırma sonucunda incelenen eserler, dili, dönemi, motif ve kompozisyon özellikleri, kullanılan renkler, uygulanan teknikler ve eserlerin ölçülerini belirleme açısından ele alınmıştır. Bu araştırmayı yapmaktaki amaç ise; müze envanterlerindeki eksik bilgilerin tamamlanabilmesidir. Araştırmada elde edilen bulgulara dayanarak, araştırmacı tarafından ortaya konulan önerilere yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler : Tezhip Sanatı, Vakfiye, Unvan Sayfası, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Science, ideas and art are the leading factors that will carry the nations over the civilization level. One of the most important sub branches of art is certainly Traditional Arts. Traditional Arts has been a field of art that is feeding its roots with the traditional creations providing to submit the main visuals ideally and it has completed its development period in parallel to the art perspective for centuries. In order to correctly assess the culture and civilization level of a nation, it is required to analyze the cultural assets of that nation in detail. In this context, it is necessary to assess the cultural factors that are on the most important reflectors of Turkish world correctly and to know and understand Turkish arts well in order to have inference. Since therefore the art works at the General Directorate of Land Registry and Cadaster Land Register Official Server Efendi Showroom that is one of the important sections of the development period consisting of the centuries of Turkish arts, where the Illuminations of Manuscript Endowments of 17th-18th centuries are present, are not analyzed in this way, this study is executed and the scope of this study is developed in order to contribute in the literature of Turkish Arts. The art works examined as a result of the analysis are addressed in terms of language, period, design and composition characteristics, colors used, techniques applied and determination of the sizes of the art works. The purpose of executing this study is to complete the missing data at the inventories of the museum. Depending on the findings obtained in the study, the suggestions revealed by the researcher are included.Art of illumination, Endowment, Title Page, General Directorate of Land Registry and Cadaster 136

Bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan XVIII. ve XIX. yy'lara ait 5 adet Kur'an-ı Kerîm kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen eserler özenle seçilmiş ve incelemeye değer görülmüştür.Dört bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, tezhip, hat, cilt, minyatür ve ebru gibi kitap sanatlarımız hakkında bilgi yer almaktadır. İkinci bölümde konuyla doğrudan ilişkili olarak, el yazması ve Kur'ân-ı Kerîm bezemeciliği hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Süleymaniye Kütüphanesi'nin tanımı, tarihçesi ve kütüphanede bulunan 5 adet Kur'ân-ı Kerîm'in tahlili yer almaktadır. İncelenen Kur'ânlar Envanter numaralarıyla birlikte verilerek desen, renk, motif, ve cilt özellikleri açısından ele alınmıştır. Dördüncü bölüm de ise; dönem özellikleriyle birlikte incelenen eserler, kendi dönemleri içerisinde değerlendirilmış ve karşılaştırılması yapılmıştır. The study examines five different manuscripts of the Qur'an belonging to the 18th and the 19th centuries found at the Suleymaniye Library in terms of book art. Manuscripts in the study were meticulously selected and regarded worthy to be included. The thesis includes four chapters: The first chapter consists of information about book arts such as illumination calligraphy, bibliopegy, miniature craft and marbling art. With direct relation to the topic, the second chapter gives information on manuscript and decorating of the Qur'an. The third chapter focuses on the description and the history of Suleymaniye Library and also the analysis of five different manuscripts of the Qur'an found at the library. Providing the inventory numbers of the studied manuscripts of the Qur'an, they were evaluated in respect to the aspects of pattern, colour, motive and bibliopegy. In the fourth chapter, the manuscripts which were examined with the properties of their times were analysed within their own times and were compared to the samples of their times. 236

Çalışmada İran Milli Kütüphanesinde bulunan 5-17807 nolu Firdevsi'nin elyazması Şehnâme nüshasının desen ve üslup bakımından değerlendirilmesi yapılmıştır.Çalışma, Şehnâme minyatürlerini,diğer yazmalardaki minyatürlerle karşılaştırıp üslup ve tarz olarak farklılıkları ve benzerlikleriniortaya koymayı hedeflemiştir. XVI. yüzyıl minyatür eserleri üslup itibariyle Safevi Döneminin etkilerini yansıtmaktadır. Bunun yanı sıra minyatürlerde geçmişten gelen Selçuklu, İlhanlı, Timurlu, Hint, Çin gibi İran coğrafyasına kültürel olarak etki eden toplumların da tesiri ve izleri bulumaktadır.İran ve Şark edebiyatı için başyapıt konumunda olan Şehnâme, edebi açıdan da önemlidir. Şehnâme'de yer alan ana karakterlerin minyatürlerinin birçok nüshada işlenenerek, metnin açıklama ve betimleme özelliğine katkı sunduğunu biliyoruz. İncelediğimiz Şehname'de yer alan minyatürlerin tamamına yakınında bulunan yazılar, 4,11, 23,34 katalog nolu karşılaştırma minyatürleri hariç olayın anlatıldığı düzene uygun olarak hazırlanmıştır. Minyatürlerin tamamında insan figürü ya gruplar halinde veya tek figür biçiminde alana yerleştirilmiştir. Kompozisyonların dağılımı genelde minyatür alanının tamamını kapsamaktadır. Yine minyatürlerde genelde canlı renkler, doğadaki renklere uygun olarak verilmeye çalışılmış. Minyatürler bazen açık mekânda bazende kapalı mekânda tasvir edilmiştir. Minyatürlerde insan figürünün yanı sıra hayvan, bitki, ağaç ve insan dışı varlıklar da tasvir edilmiş, en fazla kullanılan hayvan türünün at olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra dağ, ev, saray, kale ve kuyularda minyatürlerde kullanılan diğer yardımcı bezeme elamanları olarak minyatür alanında kendine yer bulmuştur.Anahtar Kelimeler: Minyatür, Nigar, Niigari, Firdevsi, Şehnâme, İran, Türk, Tebriz, Safevi, Tezhip, Hat. In the study, Firdevsi's copy of the of shahnama, which was found in the National Bibliotec of Iran, was evaluated in terms of the pattern and style.The study aims to find out the similarities anddifferences between the miniatures of Firdevsi and other manuseripts by comparing them in terms of pattern and style. XVI. Century minatures reflect the effects of Safavid period from stylistic perspective. Besides this, these miniatures possess the effect and sings of older societies like Seljuks, Ilkhanids, Timurids, Indians, and Chinese who influenced the Iranian geopraphy culturally.Shahname is also significant in terms of literature because it is a literary masterpiece for Iranian and Eastern literatures.It is know that the miniatures of the main characters of Shahname have been studied in May copies and contributed much to the explanations and descriptions of the text. In Shahname which we have studied, almost all the writings on miniatures, expect the ones whith 4,11,23,34 catalog numbers, are prepared suitable to the narration of the event.In all miniatures the human figure is placed to the area either in groups or as a single figure. The distribution of the compositions generally includes the whole miniature area. Also in miniatures generally vivid colors in nature. Miniatures are sometimes described in open places and sometimes in closed areas.In miniatures, besides human figures, animals, plants, trees, and angels are described. Most common animal used is horse. In addition, mountains, hauses, palaces, citadels, and wells are also found in miniatures as other helping decorating elements.Key Words: Miniature, Firdevsi, Shahnama, Iranian Art, Turkish Art, Tabriz, Safavid, Gilding, Calligraphy. 270

`İstanbul müze ve kütüphanelerinde bulunan on altıncı yüzyıl Şiraz üslubuna ait tezhipli elyazması eserlerin incelenmesi` konulu tez çalışması üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konunun önemi, niteliği, araştırma yöntemleri ve kullanılan görsel malzeme hakkında bilgi verilmiştir.Tezin birinci bölümünde on altıncı yüzyıl Safevî Devleti üç alt başlık halinde sunulmuştur. İlk olarak dönemin siyasi ve dini hayatı Safevî Devleti'nin doğuşu, Şah İsmâil dönemi, I. Tahmasb, II. İsmâil ve Muhammed Hüdabende dönemi, I. Abbas dönemi olmak üzere açıklanmıştır. Bir sonraki alt başlıkta on altıncı yüzyıl Safevî döneminin kültür, ilim ve sanat hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Sanat hayatı anlatılırken dönemin sanat merkezleri Tebriz, Kazvin ve İsfahan ekolleri; hat, tezhip, minyatür ve katı' sanatlarının ayırt edici özellikleri ve dönemin müzehhip, musavvir, hattatları ile birlikte açıklanmıştır. Üçüncü alt başlıkta ise Safevî - Osmanlı etkileşimi neden-sonuç ilişkisi içerisinde anlatılarak, dönemin elyazma eserlerinin hangi yollarla ve sebeplerle Osmanlı topraklarına, dolayısıyla İstanbul müze ve kütüphanelerine geldiği anlatılmıştır.Tezin ikinci bölümünde Şiraz ve Şiraz üslubu alt başlıklar halinde sunulmuştur. İlk alt başlıkta Şiraz'ın tarihçesine yer verilmiştir. Daha sonra Şiraz'da Safevîler öncesi Şiraz üslupları İncû, Muzafferî, Timurî, Akkoyunlu ve Karakoyunlu Türkmenleri dönemleri olarak ele alınmıştır. Bu dönemlerin birbirlerine ve on altıncı yüzyıl Şiraz üslubuna kitap sanatları bakımından etkileri açıklanmıştır. İkinci bölümün son alt başlığında on altıncı yüzyıl Şiraz üslubu, Şiraz elyazmalarının genel özellikleri ve diğer kitap sanatları bakımından ayırt edici özellikleri de açıklanarak anlatılmıştır. Tezhip sanatında on altıncı yüzyıl Şiraz üslubuna gelindiğinde, elyazmaları kullanılan malzeme, tasarım (renk, motif, kompozisyon çeşitleri) ve sayfa düzeni, olmak üzere zahriye, serlevha, hatime, sûre başları, duraklar, mushaf gülleri göz önünde bulundurularak açıklanmıştır.Üçüncü bölümde ilk olarak on altıncı yüzyıl Şiraz üslubunun motif, tasarım, sayfa düzeni bakımından tüm özelliklerini taşıdığı düşünülen TSMK K.103 no'lu Mushaf'a ait tüm tezhipli sayfaların çizimleri yapılmış ve bu çizimlerin renk, kompozisyon, motif bakımından analizleri yapılmıştır.Üçüncü bölümün ikinci alt başlığında TSMK, İEMK, İÜNEK, SYEK'de Şiraz'da üretildiği düşünülen edebî ve dîni eserler tasnif edilerek zahriye sayfası, serlevha, ünvan sayfası, sûre başı tezhipleri, falnâme ve ketebe sayfalarından örnekler verilerek, varak numaralarıyla birlikte görsel malzeme olarak eklenmiştir. Üçüncü bölümün son alt başlığında ise TSMK K.103 no'lu Mushaf'ta tespit edilen Şiraz üslubuna ait motiflerin çizimleri halkâr, negatif ve klâsik yöntem olmak üzere sınıflandırılarak teze eklenmiştir.Değerlendirme ve sonuç, kaynakça, dizin, ayrıca resim, çizim, tablo ve harita gibi görsel malzemelere ait liste ise ekler bölümünde tezin sonunda yer almaktadır.Ayrıca tez çalışmasına dahil olan ve Şiraz üslubunun renk, motif, kompozisyon ve üslup açısından uygulaması olan iki tezhip çalışması ekler bölümünün sonunda fotoğrafları, çizimleri ve analizleri ile eser raporu başlığı altında bulunmaktadır. This thesis focuses on Shiraz Style illuminated manuscripts of the 16th Century that are retrieved from major Museum and Library Collections (TSMK, IEMK, IUNEK, SYEK) located in Istanbul. The thesis is composed of three parts, first part explains the significance of the time period in art history, research methodology and the selected art works, the second offers a deep gaze into the formal qualities of the style and finally the third part displays characteristic designs and motives extracted from superior examples of the style.The introductory chapter provides detailed background information with historical facts concerning the Safavidtate Era, revealing important insights about the political, religious, cultural and artistic life during the foundational years of Safavid State, Shah Ismail period, through the reigns of I. Tahmasb, II. Ismail, Muhammed Hüdabende and I. Abbas. Second chapter includes comparision and contrast of the style, and form manifest in the art of calliagraphy, illumination, miniature and paper cutting amongst the cultural and artistic capitals of the the Safavid Period: Tebriz, Kazvin and Isfahan. The third chapter deciphers the Ottoman-Safavid cross-overs in art and explains how the manuscripts ended up in Ottoman territories.Second part of the thesis sheds light on the formal aesthetics of Shiraz style, by first focusing on the precursors of the style, prior to the Safavids, Shiraz style had its formative years in the presence of Incu, Muzafferi, Timurlu, Akkoyunlu and Karakoyunlu Turkmens. The stylistic influence of these different tribes to Book Arts is traced to the 16th Century expressions. Part two concludes with description of general characteristics of the Shiraz style manuscripts and the differentiating qualities of the style in this time period. The art of illumination present in the selected manuscripts display unique characteristics with regard to choice of materials, design, composition (color, ordering, format, etc.) that define the Shiraz style. The varying use of composition, motives such as ceasures roses (duraklar, guller), negative spaces (cift tahrir), gilded decorations between the words and lines (beyn-essutur), and the technique of painting colored paper (halkar) in the cover pages, title pages, titles of Kur'an Suras of the selected manuscripts are described and discussed throughly.Part Three opens with detailed description and illustrative drawings of Musbat's art of illumination (TSMK K. 103) which displays a superior example of Shriaz Style with the use of characteristic page formatting, motives, designs and color. This is followed by other great examples from literary and liturgical texts of the time period. Illustrative drawings and detail shots of primary motives from the original manuscripts are included to give the viewer a clear glimpse of the specifics of the style. 454

MİLLET KÜTÜPHANESİ FEYZULLAH EFENDİ BÖLÜMÜNDE BULUNAN FATİH SULTAN MEHMED’E İTHAFLI ÜÇ YAZMA ESERİN BEZEME ANALİZİ“Millet Kütüphanesi Feyzullah Efendi Bölümünde Bulunan Fatih Sultan Mehmed’ e İthaflı Üç Yazma Eserin Bezeme Analizi” isimli bu yüksek lisans tezi; Fatih Sultan Mehmed’in saltanat yıllarında bizzat padişaha sunulmuş, dönemin tezhip sanatının özelliklerini en iyi şekilde yansıttığını düşündüğümüz ve farklı konulardaki üç yazma eserin ( Feyzullah Efendi 1983, Feyzullah Efendi 1359 ve Feyzullah Efendi 1360) ciltleri ve tezhipleri esas alınarak hazırlanmıştır.Tezimizde; ilk olarak II. Mehmed’in hayatı ve kişiliği ile birlikte döneminin kültür ortamını oluşturan faktörler, tarih kaynaklarının araştırılması sonucu oluşturulmuştur. Bir sonraki aşamada dönemin kitap sanatları ve nakkaşhane sistemine değinilmiştir.Araştırmamızda esası teşkil eden katalog kısmı için; Millet Kütüphanesi Feyzullah Efendi bölümü arşivinden belirlediğimiz eserlerin yüksek çözünürlü makine ile fotoğrafları çekilmiştir. İncelenen eserlerin helezon sistemleri, kanaviçeleri bitkisel ve hayvansal çıkışlı oluşlarına göre paftalara ayrılarak analizleri elle çizilip ardından tablet kullanılarak düzeltmeler yapılmıştır. Bu işlem ardından yazma eserlerin bulunduğu yer, tarihi, müellifi, fiziki özelliklerini anlatan künye sayfaları cilt, zahriye, unvan sayfalarının anlatımlarına yer verilmiştir. Bütün bu çalışma esnasında II. Mehmed devri tezhip sanatı hakkında elde edilen bilgiler bir araya getirilerek dönemin tezhip sanatının üslûp özelliklerini ortaya koyan sonuç kısmı madde ve örneklerle tamamlanmıştır.ABSTRACTTHE DECORATION ANALYSIS OF THREE MANUSCRIPTWHICH ARE DEDICATED TO FATİH SULTAN MEHMED ANDLOCATED IN MİLLET KÜTÜPHANESİ FEYZULLAH EFENDİDEPARTMENTThis post graduation thesis which named” the decoration analysis of threemanusciıpt which are dedicated to Fatih Sultan Mehmed and located in MilletKütüphanesi Feyzullah Efendi department”;directly presented to Sultan in Fatih SultanMehmeds’ reign and reflects all specialities of the art of illuminated manuscript in bestway. Also prepared based on three of Manuscripts which have different temas (FeyzullahEfendi 1983, Feyzullah Efendi 1359 ve Feyzullah Efendi 1360)In our thesis the factors which form the culture condition of period with II.Mehmeds’ life and personality, have been created by searching the historical sources. Inthe next stage, it have been mentioned about art of books and systmem of Vignette Workshop.vThe photos were taken by high defination machine for the arts which weredetermined from Milliyet Kütüphanesi Feyzullah Efendi department archive for thecatalogue which is the most important part of our research. Inspected arts’Helicalsystems and canvases sperated if they were herbal or zoological and also after drawingthe analysis corrections were done by useing tablet. After performing this proses, theplace of Manuscript the date, the author, the summary pages which desciribes physicalspeciliates, binding, inner side of binding page, title page have been mantioned.During this study, the result part which shows the wording style speciliates of theperiod has been completed with items and examples by collecting the art of illuminatedmanuscript of the II. Mehmeds’ period.

Araştırmanın amacı; Ankara ilinde sekizinci sınıfta eğitim gören öğrencilere geleneksel tezhip sanatının batı resim tekniği ile uygulanmasını müteakip, bu uygulamanın tezhip sanatının yaşatılmasında rolünün olup olmadığını araştırmaktır. Araştırmanın evrenini; Ankara Valiliğince alınan izin doğrultusunda Ankara/Pursaklar Altınova Ortaokulunda 2015-2016 eğitim-öğretim yılında sekizinci sınıfta eğitim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise 8/A ve 8/B sınıflarında gönüllülük esasına göre seçilmiş otuz öğrencidir. Çok alanlı sanat eğitimi yöntemi ile hazırlanan çalışma, sanat tarihi, sanat eleştirisi, estetik ve uygulama çalışmalarını kapsamakta olup, ayrıca öz değerlendirme formu vasıtasıyla da anket tekniği kullanılmıştır. Genel olarak geleneksel sanatlar tanıtılmış, tezhip sanatı ayrıntılı olarak tanıtılıp örnekler gösterilmiştir. Müzehhip Mehmet Karamemi'nin tezhiplediği Muhibbi Divanı'ndan bir sayfa seçilerek, eserin, sanat tarihine ve sanatçısına ilişkin bilgiler verilmiştir. Seçilen tezhip eseri, sanat eleştirisi, betimleme, çözümleme, yorumlama, yargı yolu ile ele alınmıştır. Eserin taşıdığı estetik değerler irdelenmiş ve belirlenen "Odamdan bir ilkbahar manzarası" konusu çerçevesi içerisinde öğrencilere tezhip motifleri kullandırılarak resim çalışması yaptırılmış ve veriler elde edilmiştir. Sekiz ders saati yapılan uygulamanın sonunda öğrenciler öz değerlendirme formunu doldurmuşlardır. Öğrenciler, tezhip motifleriyle zengin kompozisyonlar oluşturmuş, çeşitli boyalarla, görsel düzenleme öğelerini ve ilkelerini dikkate alarak, renkli resim teknikleriyle çalışmalarını yapmışlardır. Elde edilen veriler doğrultusunda, öğrenciler, klasik tezhip eserlerini kopya etmek yerine onlardan yararlanıp, yorumlarını da katarak yaratıcı ve özgün eserler vermiş, tezhip sanatı ile batı sanatı tekniğinin birleştirilmesiyle, ulusal kimliği kaybetmeden batı uygarlığına erişme yollarını öğrenmişlerdir. Ayrıca millî duygu ve düşüncelerin gelişmesinde öğrencilerin tezhip sanatının öneminin kavranmasıyla bu sanata karşı farkındalıklarının artacağı düşünülmektedir. The aim of this research is to search, after applying traditional illumination art with the western pictorial art technique for the students attending eighth class in Ankara, whether there is a role of this application on the survival of illumination art. The universe of the research is the students attending eighth class in Ankara/Pursaklar Altınova Secondary School in 2015-2016 educational terms in accordance with the permission issued by Ankara Governorship. The sample of this research is 30 students attending 8/A and 8/B classes who were selected based on their willingness. The study prepared by the Multi- Disciplinary Art Education Method on includes art history, art criticism, aesthetic and applications. Additionally the survey method was used through self-evaluation form. In general, the traditional arts were introduced, the illumination art was presented and some examples of it were given. A page was selected from Muhibbi Divan by Illuminator Mehmet Karamemi and was introduced in the scope of its art history and artist. The selected illumination work was addressed by means of art criticism, description, analysis, interpretation and opinion. The aesthetical values of the work were studied and the students painted by using illumination motives within the framework of ''A spring view from my room'' title and data were obtained. At the end of application lasted eight class-time, the students completed self-evaluation forms. The students created rich compositions with illumination motives and worked with several paints through colored pictorial techniques while considering visual arrangement elements and principles. In accordance with the data obtained, the students made up innovative and original works by using their own interpretation and benefiting from classical illumination works instead of copying them; they learned the ways to access to the western civilization without losing the national identity by means of combining the technique of illumination art with the western art technique. Furthermore, it is thought that awareness of students towards the illumination art for the promotion of national feelings and opinions will increase by understanding the importance of this art

İslamiyetin doğuşundan sonra Kur'an-ı Kerim'i daha güzel yazma ve süsleme gayreti tezhip sanatının gelişmesinin en önemli sebebi olmuştur. Emevi ve Abbasi dönemlerinde altınla yapılan çok sade süslemeler yerini Memlükler zamanında daha gelişmiş tasarımlara bırakmıştır. Memlük tezhip sanatındaki en önemli özellik geometrik sayfa tasarımlarıdır.Çağdaşları İlhanlı, Anadolu Beylikleri ve Selçuklu tezhibi de karşılıklı etkileşim sonucu benzer bir süsleme üslubu benimsemiştir.Memlükler yaşadıkları dönem içinde ve özellikle XIV. yüzyılda bu sanata yeni soluklar kazandırmış ve kendi ekollerini oluşturarak bu sanatın hamiliğini üstlenmişlerdir. Tezhip sanatının en çok kullanıldığı alanların başında gelen mushaf tezyinatı Memlükler döneminde ayrı bir önem kazanmıştır. Özellikle bu dönemde yazılan mushafların büyük ebatlarda hazırlanmış olması, tezyinatını da önemli kılarak, tezhip sanatının gelişmesine katkıda bulunan sebeplerden olmuştur.Memlükler, XIV. yüzyılın ilk yarısında çağdaşları İlhanlı ve Selçuklu tezhipleriyle etkileşim içinde dönemin ortak zevkini yansıtırken, XIV. yüzyılın ikinci yarısında çok büyük ilerleme göstererek bu sanata adeta çağ atlatmışlardır. Sayfa tasarımları, desen kurguları, motif ve renk kullanımı zenginleşerek yapılan uygulamalar tezhip sanatına büyük bir gelişim kazandırmıştır. Bu gelişim ikinci bölümde incelenen eserlerde çok net bir şekilde görülmektedir.Çalışmada, müze ve yayınlardan seçilen Memlük eserleri renk, kompozisyon, motif, sayfa düzeni vb. açılardan incelenmiştir. Bu döneme ait süsleme üsluplarının daha iyi anlaşılması için çizimlerle desteklenmiştir. Son olarak döneme ait formlar yorumlanarak özgün iki eser hazırlanmış ve çalışma sonunda bu eserler tanıtılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Geleneksel, Sanat,Tezhip, Memlük, Yazma Eser Effort of writing better and adorning the Qoran became the main reason of development of illumination art after the birth of Islam. Very simple adornments made of gold in the Abbasid and Umayyad period were replaced by more advanced designs in Mamluks era. The most important feature of the art of illumination of Mamluk era was geometrically designed pages. As a result of mutual interaction, illumination of contemporaries – ilkhanids, Anatolian Principalities and Seljuks – adopted a similar ornament manner.Mamluks gave a new breathe to this art and assumed the patronage by forming their own ecole in the period in which they live and especially in the XIV.century. Mushaf ornament, one of the most used area of the art of illumination, gained a special importance in the Mamluk era. Especially preparation of larger dimensions in written mushafs made ornamention more important and became a reason of contribution on development of the illumination art in this period.While illumination of Mamluks was reflecting the common pleasure with its contemporaries Ilkhanids and Seljuks at the first half of the XIV.century; it almost overcame age to this art by performing a colossal development at the second half of XIV. century. Page designs, pattern constructs, use of colors and motifs enriched applications brought a significant development to illumination art. This development is seen very clearly in the works that were examined in the second part. In this study, selected Mamluk work of arts from museum and broadcasts are axamined for color, composition, motif, page layout and so on. For better understanding of ornament styles of this period it is supported by drawings. Finally by interpreting the period forms, two original works prepared and presented at the end of the study.KEYWORDS: Traditional, Art, Illumunation, Mamluk, Manuscripts 177

ÖZETTezyîni sanatlarda, en eski örneği 1000’li yıllara dayanan, doğuda Gazne’den batıda Mısır’a kadar geniş bir coğrafyada ve kitap sanatlarından mimari taş tezyinatına kadar, dokuma, cam, çini, metal, ahşap, kalemişi gibi bir çok sanat dalında kullanılan vakvak üslûbu, bezeme sanatının üslûplaştırmada geldiği üstün seviyeyi göstermektedir. Türk tezyini sanatlarında figüre yer verilmemesi fikrine karşın, oldukça özgün bir tavır sergileyen üslûp motifleri bulunduğu ortamın zengin kültür ortamının geniş hayal gücünün ürünüdür. Gerçek üstü bir anlayışın ve zengin bir tasvir gücünün ürünü olan üslûp motifleri insan, hayvan, hayali yaratık başları ve el motifinden ibarettir. Ender olarak vücutlarının bir kısmının veya tamamının da çizildiği bu motiflerin bir helezon üzerine yerleştirilerek kullanılmış olmaları üslûbun yegane özelliğidir. Motifleri ile dikkat çeken üslûbun bir helezona dahil olması klasik tezhip kompozisyon kurallarına uygun hale gelerek çeşitli desenlerin oluşturulmasına olanak sağlar.Kitap sanatlarında edebi ve ilmi yazma eserlerde kullanılan vakvak üslûbunun efsanevi vakvak ağacı ile yakın ilişkisi üslûbun bu ağaçtan türemiş olduğu fikrini güçlendirmektedir. Üslûbun tezyini sanatlarda kullanılan üslûpları anlatan 16.yüzyıla ait üç kaynakta da adının geçiyor olması önemlidir.“Kitap Sanatlarında Vakvak Üslûbu” isimli tez çalışmamızda amacımız, tezyîni sanatlarda yüzyıllar boyu sevilerek kullanılan vakvak üslûbunun tanıtılması ve konu üzerinde yapılacak yeni araştırmalara olanak sağlamaktır. SUMMARYVaqvaq style, origins of which could be traced back as early as early 1000s, that was utilized on a myriad of decorative art branches such as book illumination, architectural stone decoration, weaving, glassware, metalware, wood decoration, tiling, carving, and on a geography from Gazne on East to Egypt on West, shows the high level of sophistication the art of decoration has able to achieve. Despite the original thought that figures in general do not have a place in Turkish decorative arts, the highly original figures of this style are a byproduct of the strong power of imagination caused by the rich cultural environment.The figures of this style are the product of a surrealistic point of view and a very strong descriptive talent, and consist of heads of humans, animals, fictitious animals, and hands. Whole bodies are rarely shown, and the only common denominator of the various SUMMARYVaqvaq style, origins of which could be traced back as early as early 1000s, that was utilized on a myriad of decorative art branches such as book illumination, architectural stone decoration, weaving, glassware, metalware, wood decoration, tiling, carving, and on a geography from Gazne on East to Egypt on West, shows the high level of sophistication the art of decoration has able to achieve. Despite the original thought that figures in general do not have a place in Turkish decorative arts, the highly original figures of this style are a byproduct of the strong power of imagination caused by the rich cultural environment.The figures of this style are the product of a surrealistic point of view and a very strong descriptive talent, and consist of heads of humans, animals, fictitious animals, and hands. Whole bodies are rarely shown, and the only common denominator of the various specimens of this style is that the figures are placed on a spiral. The inclusion of this decorative style in the body of aspirin allows it to fit classical ornamental rules, and allows it to compose different shapes.The vaqvaq style which is utilized in the book illumination, especially literary and scientific manuscripts, is in close similarity with the legend of the vaqvaq tree, supporting the idea that the style has been a derivative of that legendary tree. The fact that this particular style has been named on all three original sources dating to sixteenth century is also important.In this dissertation named "Vaqvaq Style in Book Illumination", we aim to give information regarding this style that has been popular for centuries, and also to lay the groundwork for further research.

Kitap sanatlarımız` içerisinde, tezyînâtın yoğunluklu olarak işlendiği yazma eserler arasında en önemli yer Mushaf- ı Şerîflere aittir. Mushafların güzel yazı ile yazılmasına verilen ehemmiyetle beraber tezhiplenmesine de çok önem verilmiştir. Bu sebeple, tezyînâtın tarih boyunca taşımış olduğu özellikleri ve üslup farklılıklarını en iyi şekilde inceleyebileceğimiz eserler Mushaflardır. Tarihi seyri içinde Uygur Türklerinden bugüne uzanan tezhip sanatı, her devirde değişen devlet teşkilatı ve sosyal hayata rağmen değişik ekol ve üslûplarla ilerlemesini devam ettirmiştir. Tezhip Sanatı içerisinde bir döneme ismini veren ve halen günümüzde bu özelliklerini koruyan Karahisârî ve Karamemi'nin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde kayıtlı Y.Y. 999' nolu XVI. yüzyıla ait olan Mushaf tezimize konu olmuştur.Bu tezde tezhip öğeleri üslûp, desen, motif açısından ele alınıp Mushaf'taki tezyîni yansımaların görüldüğü başka eserler araştırılmış ve karşılaştırmalar yapılmıştır. Mushaf'ın yapısal özellikleri olabildiğince en ince ayrıntılarına kadar incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca inceleme yapılan Mushaf'ın özellikleri, sayfa düzenlenmesi, tezhip desenlerin çizimleri, hangi motif gruplarının kullanıldığı tespit edilerek kullanılan motiflerinin incelenmesi yapılmıştır. Çalışmanın amacı ve araştırılmasında izlenen yöntemle başlanan araştırma konusuna, Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi tezhip sanatı başlığı altında; dönemdeki üslup farklılıkları ve o dönemin sanatçıları konusuna değinilmiştir. Mushaflar hakkında genel bilgiler verilerek araştırma konusu olan TSMK 'deki Y.Y. 999 numaralı Mushaf'ın tezyinî yönünden incelenmesi yapılmış, eserin tezhipleri fotoğraflar ve desen çizimleri ile ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Karahisârî, Karamemi, Mushaf Among Turkish 'book arts', the hand-written Mushaf–ı Şerifs with their exceptionally prominent ornamentation, take the most important place. Mushafs were written not only by a beautiful scripture, but also were very richly illuminated. Therefore, mushafs are also the works through which we can follow their properties as well as their style differences historically. The art of illumination stretching from the Uigur Turks to present, has developed, in each period, different schools and styles in line with changing state organisations and social life conditions. The Mushaf in the Topkapı Palace Museum Library (with the register number Y.Y. 999) from the XVIth century belonging to Karahisari and Karamemi, who have given their names to an entire period in the art of illumiation is the subject of our thesis.In this thesis, the elements of illumination used in the mentioned Mushaf are analysed according to their styles, designs and motives. Other works with the ornamentive reflections and impressions from the present Mushaf are also searched and comperatively examined. The structural characteristics of the Mushaf were noted and analysed in detail including the page formats and their arrangements, drawings of illuminative designs as well as all the motifs and motif groups. The work starts by describing the aim and the methods used in the analysis of the art of illumination in the period. Scrutinization concerning the style differences as well as artists of the period have been examined with a general information on mushafs and their illuminations. The Mushaf with registration number YY 999 has been further analysed in terms of its illuminations and ornamentations using both, the photographs and design drawings. Keywords: Karahisârî, Karamemi, Mushaf, 180

Kültürel varlıklar bir milletin belleğinde yeri ve önemi itibari ile son derece önemli tarihi eserlerdir. Bu eserler sanatsal birikimleri ile günümüzde ayna tutan medeniyet izleridir. Bu toplumun uygarlığı, sanat eserleri ve kültür varlıklarıyla simgelenir.Kültür sanat tarihimizin önde gelen önemli sanatkârı Mimar Sinan, eserleri ve yakalamış olduğu estetik değer ile insanlığı kendisine hayran bırakmaktadır. Mimarlık tarihinin en sade ve ideal formlarını yakalayarak büyük bir zenginlik elde etmiştir. Sadelik içinde zenginliği arayan Sinan, yapılarında bezemeye çok az yer veren mimar olmuştur. Bezeme unsurunu en az oranda kullanmasına rağmen eserleri şaşılacak derecede zengin ve gösterişlidir.Tez çalışmama öncelikle literatür taraması yaparak başladım. İstanbul ile sınırlarıma yapmış olduğum tezimde Mimar Sinan'ın yapılarının listelerini çıkararak başladım. 500'e yakın eser üreten Sinan İstanbul'da 53 adet camii inşa etmiştir. Bu camilerden 43 tanesi günümüze ulaşmıştır. Günümüze ulaşmış camilerden 43 tanesi günümüze ulaşmıştır. Günümüze ulaşmış camiler tek tek incelenerek minberlerinin dönemini yansıtıp yansıtmadığını yerinde tespit ettim. Sonrasındaki araştırmalarımda Sinan Minberleri hakkında bir çalışmanın olmadığını, çok büyük ve önemli camilerin minberlerin hakkında dahi bir tespit yapılmadığını gördüm. İncelemelerimde Sinan üslubunu yansıtan onbeş minberin bulunduğunu, iki minberi (Piyale Paşa Camii, Sinan Paşa Camii) detaylarda bu üslubu yansıtmadığını düşünerek Vakıflar Bölge Müdürlüğü arşivine ulaştım. Yapmış olduğumuz arşiv taraması sonucunda herhangi bir kayıda ulaşamadık. Bu iki cami ile emin olamadığımız için inceleme yaptığımız camilerin içerisine ekledik.Yapmış olduğu eserlerde bezeme elemanlarını sınırlı tutan Sinan, döneminin nakkaşhane ustalarının elinden çıkan desenlerde minberleri mücevher gibi işlenmiştir. Minberlerinde ve desenlerinde hiçbir zaman tekrara gitmemiş, her camiinin mimarisi ile bütünlük teşkil edecek mimari çözülmemler ile minberleri işlenmiştir. Cultural properties are extremely important historical artifacts with respect to their place and significance in a nation's memory. These artifacts are the trails of civilization that shed light on our present. Civilization of such society is symbolized with artworks and cultural properties.Sinan the Architect, the prominent artisan of our cultural and art history, impresses the humanity with his works and the aesthetic value that he attained. He achieved great wealth by attaining the most simple and ideal forms in the history of architecture. Seeking the wealth in simplicity, Sinan was an architect that used very few ornaments in his structures. Although he used the element of ornament minimally, his works are astonishingly rich and elaborate.I've started working on my thesis with literature review. I began my thesis on İstanbul and provincial borders with making a list of Sinan the Architect's structures. Sinan produced approximately 500 works and 53 of them were mosques in İstanbul. 43 of them survived. I've examined the survived mosques one by one and identified on location whether the minbars reflects the respective era or not. In subsequent stages, I've found out that there is no study on the Minbars of Sinan, and the minbars of colossal and important mosques were never identified. I've identified fifteen minbars reflecting Sinan's style and based on my point of view that the two minbars (Piyale Pasha Mosque, Sinan Pasha Mosque), examined in detail, did not reflect such style, I've reached the archives of Regional Directorate of Foundations. We were unable to find any record in our review of the archive. We've included these two mosques that we are unsure of in the mosques that we've examined.Using very limited ornamental elements in his works, Sinan worked on the minbars as jewelry with the patterns made by the mural masters of the era. He never repeated himself in his minbars and patterns, and he worked on the minbars with architectural solutions which will form an integrity with the architecture of each mosque. 291

Bu yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Mehmed'in saltanat yıllarında bizzat padişaha sunulmuş olan ve Süleymaniye Kütüphanesi'nde yer alan, farklı konulardan, az hasar görmüş ve dönemin tezhip sanatının özelliklerini en iyi şekilde yansıttığını düşündüğümüz beş yazma eserin (Damat İbrahim Paşa 00826, Fazıl Ahmed Paşa 00960, Nuruosmaniye 02653, Şehzade Mehmet 00067, Yeni Cami 00335) ciltleri ve tezhipleri esas alınarak hazırlanmıştır.Bu çalışmanın amacı, Fatih döneminin tezhip üslubunun net biçimde anlaşılabilmesi için farklı alanlarda uzman kişilerin oluşturduğu bir ekiple uzun yıllar sürecek, yerli ve yabancı neredeyse tüm müze ve kütüphane kataloglarının taranıp, döneme ait yazma eserlerinin fotoğraflanarak kataloglaması gibi çok geniş çaplı bir çalışmanın bilgi birikimine katkıda bulunmaktır. Ayrıca yenilikçi bir analiz yöntemi ile kendinden sonraki çalışmalara güncel bir yol açacak olması da amaçlanmıştır.Seçilmiş olan beş yazma eser yüksek çözünürlüklü görüntü alabilen makine aracılığıyla fotoğraflanmış, bezeme alanları sayfa düzeni, form, kompozisyon, motif ve renk açısından irdelenmiş, daha sonra bugünün imkânlarından yararlanılarak tamamen teknolojik ortamlarda tarafımdan analiz çizimleri yapılmıştır. Bu çizimler tablette Autodesk Sketchbook Professional programında kalem girişi desteğiyle, düzenlemeler ise Adobe Photoshop CC programında gerçekleştirilmiştir. Böylece eski sistemde yapılan desen analizlerine göre daha detaylı, düzenli, tutarlı ve net analizler elde edilmiştir.Tamamlanan bezeme analizleri sonucunda yapılan tespitler sonuç kısmında maddeler ve örnekler halinde belirtilmiştir. This master thesis which is called `The Ornament Analysis of Five Manuscripts Dedicated to Fatih Sultan Mehmed` has been prepared by being based on the covers and illuminations of five manuscripts. These five manuscripts were presented in person to Fatih Sultan Mehmed during his reign and today most of them are found in Süleymaniye Library. The manuscripts which have been slightly damaged include different subjects and we think they represent the characteristics of illumination art of the period in the best possible way. The aim of this master thesis is to contribute to accumulation of knowledge of an extensive study in order to get a clear understanding of illumination style during Fatih's period. This extensive study will last long with a team of experts in different fields and it includes cataloging and photograhping the manuscripts of the period by scanning the catalogs of almost all domestic and foreign museums and libraries. With its innovative method of analysis, this master thesis is also aimed to be a leading study for further researches in the field. These five manuscripts have been photographed by high definition cameras, they have been analyzed in terms of ornaments, page layout, form, composition, pattern and colour and then their analysis drawings have been made by me in technological environments with current facilities. Those drawings have been created within Autodesk Sketchbook Professional program with the support of digitizer pen and the editing has been made on Adobe Photoshop CC program. In this way, compared to pattern analyses made in the old system more detailed, ordinate, consistent and explicit analyses have been attained. In consequence of completed ornament analyses, the evaulation is remarked by articles and examples in conclusion part. 180

Süs, ziynet, cevher, güzel sıfatlar, güzel yüz anlamlarını taşıyan Hilye-i Şerîfe ifadesi anlamını güçlendirmek gayesiyle Hilye-i Şerîfe, Hilye-i Saâdet, Hilye-i Resûlullah, Hilye-i Şerîfetü'n Nebi ifadeleri ile de anılmaktadır.Kutsal kimselerin tasvirinin yapılması İslâm anlayışına ters düştüğü için, İslâm sanatkârları Hz. Muhammed'in tasvirini sahih kaynaklardan aldıkları ifadelerle yazı ile yapmışlar ve bu yazıyı süslemeyi tercih etmişlerdir. En eski Hilye-i Şerîfe örneğine Şeyh Hamdullah döneminde rastlanmıştır. Levha şeklinde yazılan ilk Hilye-i Şerîfe ise 17. yüzyılın en önemli hattatı Hâfız Osman'a aittir. Hâfız Osman tarafından uygulanan form günümüze kadar uygulana gelmiş, farklı formlar denense de bu form klasik olarak kabul görmüştür.Hilye-i Şerîfe Hz. Muhammed dışında diğer peygamberlere, dört halife ve Aşere-i Mübeşşere, din ve tarikat büyükleri içinde yazılmıştır. 17. yüzyıldan günümüze kadar gerek hattında kullanılan yazı çeşitleriyle gerekse formunda yapılan değişikliklerle birbirinden farklı uygulamalarla karşımıza çıkan Hilye-i Şerîfe levhaları maksadı dahilinde evlerimizde, özel koleksiyonlarda yerini almaya devam etmektedir.Çalışmanın sonunda `Hilye-i Şerîfe Tasarımlarım` başlığı altında daha önce yapılan örneklerden farklı olarak sekiz eser sunulmuştur. İlk eser; klasik formda tasarlanmasıyla birlikte klasik rûmî ve çiçek motiflerinden oluşan kompozisyon ile tezyin edilmiştir. İkinci eser; serbest tasarım Hilye-i Şerîfe olarak tasarlanmış, klasik formların dışında, Hz. Muhammed'i simgeleyen güllerle tezyin edilmiştir. Bu iki eser orijinal olarak renklendirilerek yapılırken diğer altı eser Hilye-i Şerîfe form arayışları üzerine yapılmış çalışmalar şeklinde sunulmuştur. Yapılan form çalışmalarında Hilye-i Şerîfe'nin manasından ilham alınarak bir mücevher edası ile tasarlanarak ''mücevherin gizemi'' temasıyla farklı formlar uygulanmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Hz. Muhammed, Hilye-i Şerîfe, Hâfız Osman, Tezhip, Hat. Hilye-i Şerîfe carries the meanings of garnish, ornament, beautiful face, beautiful appearance is called by the expressions such as Hilye-i Şerîfe, Hilye-i Saadet, Hilye-i Resulullah, Hilye-i Şerîfetü'n Nebi in order to increase strength of its meaning.Since depiction of holy people in understanding of Islam is forbidden, artists of Islamic world has been depicted prophet Muhammad by the expressions they have obtained from accurate sources in writing and they have chosen to ornamented this writing. Oldest Hilye-i Şerîfe example has been encountered in the era of Şeyh Abdullah. First Hilye-i Şerîfe written in plate form owned by Hâfız Osman who is the most important calligrapher of 17. century. The form that has been applied by Hâfız Osman has been used until today and even though there are other forms that have been tried to be used yet this form has considered to be the classic.Hilye-i Şerîfe has been written for four caliphates and Aşere-i Mübeşşere and important religious figures other than prophet Muhammad. As we encounter in different applications by its forms of calligraphy and changes in its form through the time since 17. Century to current day Hilye-i Şerîfe is still exist in our households an special collections within its purposes. There are eight pieces are presented in the end of the study under the title of `Original Hilye-i Şerîfe Designs` under the light of the examples produced before. First piece is decorated with flower motives and classical rûmî style along its classical design. Second piece is designed as Free Design Hilye-i Şerife, except the classic forms its decorated with roses that symbolized prophet Muhammad. While these two original works is done by coloring, the other six ones was presented as works on form search for Hilye-i Şerîfe. At the form works, different forms were applied with the theme the mystery of jewelry‟ by designing them like a jewelry with the inspiration from the meaning of Hilye-i Şerîfe.Key Words: Hz. Muhammad, Hilye-i Şerîfe, Hâfız Osman, Illumination, Calligraphy. 193

Bu çalışmada, Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan bazı el yazması Kur'ân-ı Kerimlerin, kitap sanatları içerisinde müstesna bir yere sahip olan hat, tezhip ve cilt sanatı yönünden inceleme yapılmıştır. Seçilen Kur'ân-ı Kerimler, Türk-İslam sanatları açısından bulundukları dönemlerine göre önem arz etmektedir.Dört bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, tezhip, hat, cilt, minyatür ve ebru gibi kitap sanatlarımızın tarihçeleri ve ekolleri hakkında bilgi yer almaktadır. İkinci bölümde konuyla doğrudan ilişkili olarak, el yazması ve Kur'ân-ı Kerim bezemeciliği hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölüm de Süleymaniye Kütüphanesi'nin tanımı, tarihçesi ve kütüphanede bulunan birkaç Kur'ân-ı Kerim'in tahlili yer almaktadır. İncelenen Kur'ânlar envanterleriyle birlikte verilerek desen, renk, motif, ve cilt özellikleri gibi bütün yönleriyle ele alınmıştır. Dördüncü bölüm de ise; dönem özellikleriyle birlikte incelenen eserlerin, değerlendirilmesi ve karşılaştırılması yapılmıştır. In this study some Koran manuscripts in Süleymaniye library are examined in terms of calligraphy, illumination and the art of binding which have a unique importancein the book arts. The Korans which are chosen are of importance from the point of view of Turk- Islam arts and their periods. In the first part of the thesis which is made up of four parts is there information about the histories and ecols of the book arts such as illumination, calligraphy, binding, miniature. In the second part is there information about manuscripts and the ornament of the Koran in direct relation to the topic. In the third part is there the introduction and history of Süleymaniye library and the analysis of some Korans in the library. By giving their inventories the Korans which have been examined are dealt in terms of all their ways such as pattern, color and binding features. In the fourth part the works which have been examined with period features are evaluated and compared. 206