Search

Trabzon Vilayeti, Osmanlı Devleti'nin önemli vilayetleri arasında yer almıştır. Doğal limanları, zengin yeraltı ve yer üstü kaynakları ile önemli bir konumda bulunmaktadır. Ayrıca, İran transit ticareti güzergâhında yer alması uluslararası bağlamda önemini daha da arttırmıştır. Karadeniz'in uluslararası ticarete açılması ve ecnebi vapur kumpanyalarının Trabzon Vilayeti limanlarına düzenli seferler yapmaya başlamasıyla birlikte vilayetteki hareketlilik artmıştır. Ticaret amacıyla vilayete gelen ecnebilerin sayısındaki yükseliş Trabzon'da yabancı ülkelerin siyasi temsilciliklerinin açılmasıyla daha da pekişmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısının başlarında gerçekleşen Kırım Savaşı (1853-1856) esnasında ve sonrasında Trabzon Vilayeti'ndeki hareketlilik daha da artmıştır. Bu tarihten sonra Trabzon Vilayeti limanlarına sefer yapan vapur kumpanyalarının sayısında da düzenli bir artış yaşandığı gözlemlenmektedir. Avrupa'dan gelen ticari emtianın Trabzon Vilayeti limanlarına gelerek buradan karayolu vasıtasıyla İran'a nakliyesi bölgenin gelişmesine ve değişmesine yol açmıştır. Ayrıca Avrupa'nın ihtiyaç duyduğu hammadde kaynaklarının Trabzon Vilayeti'nden ve daha iç kısımlarda kalan yerleşim bölgelerinden karşılanması ecnebi şirketlerinin vilayet dâhilinde faaliyette bulunmalarına imkân sağlamıştır. Trabzon Vilayeti'nde artan ticari hareketlilik, bir takım gereksinimleri de beraberinde getirmiştir. İran ile yapılan ticarette mevcut karayollarının iyileştirilmesi ve yeni yolların yapılması kaçınılmaz olmuştur. Ayrıca, doğal limanların haricinde yeni limanların inşa edilmesi, Trabzon Vilayeti limanlarına gelen buharlıların daha rahat bir şekilde kıyıya yaklaşmalarına olanak sağlaması açısından elzem görülmüştür. Bu nedenle, Trabzon Vilayeti'nde gerçekleştirilmesi planlanan pek çok projede Avrupa'nın teknik bilgisinden Trabzon Vilayeti'ne gelen ecnebi mühendisler ve teknik elemanlar vasıtasıyla yararlanılmıştır. Trabzon Vilayeti'nde ayrıca, misyonerlik, eğitim, sağlık, taşımacılık gibi pek çok alanda, farklı meslek gruplarına mensup yabancı ülke vatandaşları varlık göstermiştir. Trabzon Vilayeti'nde Ecnebiler (1853-1908) adlı çalışmamızda, Trabzon Vilayeti'ne gelen ecnebilerin kimler oldukları, vilayette bulunma nedenleri ve bölgedeki faaliyetleri ele alınmıştır. Trebizond Province was one of the most important provinces of the Ottoman Empire. It has an important location with its natural harbors, rich underground and ground sources. Moreover, the fact that it was located on Persian transit trade route raised its importance much more. The mobility in the province increased with the opening of Black Sea to the international trade and regular expeditions of the foreigner steamer companies to the Trebizond Province. The increase in the number of foreigners who came to the province in the aim of trade became strong with the opening of political agents of foreign countries in Trebizond. The mobility in the Trebizond Province increased much more during the Crimean War (1853-1856), which took place in the beginning of the second half of 19th century, and postwar period. It was observed that the number of steamer companies which cruised to Trebizond harbor increased regulary from the that date. The commercial goods coming from Europe came to the Trebizond ports and transported to Persia via the highway, which led to development and change of the region. In addition, the fact that the Europe needed the raw materials sources took place in Trebizond Province and inlands gave chance foreigner companies to carry out trade activities in the province. The trade mobility incresing in the province brought with a number of necessities. Improving the existing highways and making new ones was inevitable because of the trade with Persia. Moreover, the construction of new ports except the natural harbors was essential in terms of enabling the steamers coming to the ports of Trebizond Province to approach the shore more comfortably. For this reason, in many projects planned to be carried out in Trebizond Province, the technical knowledge of Europe was utilized by the engineers and technical staff who came to Trebizond Province. In the province of Trebizond, foreign citizens of different occupational groups were found in many areas such as missionary, education, health and transportation.This study, `Foreigners in Trabzon Province (1853-1908)`, discusses who foreigners coming to the province are, their reasons for being in the province and their activities in the region. 358

Melâmî movement is one of the most problematic issues of Ottoman mystical history. Bayramî-Melâmî order was established by Hacı Bayram-ı Velî at the second half of 15th century. Dede Ömer, successor of him developed Malâmatiyya perception with the sense of wahdat al-wujûd meaning “unity of being” under the effect of Hurûfîsm and brought the movement into an active position against Ottoman state and social order. One of its doctrines, kutb-Mehdî concept leaded Melâmîs not to recognize any authority including Ottoman government beyond itself. Therefore the relations between Bayramî- Melâmîs and Ottoman administration entered into a new turning point. Especially from 16th century Bayramî-Melâmîs were regarded as a potential danger against existing order and followed by political authority. Execution of pioneering sheiks of it as İsmal-i Ma’şûkî, Hamza Bâlî and Beşir Ağa caused the movement to go underground and move to the Balkans. In this study, several problems of Bayramî-Melâmîs particularly in the Balkans originating from their relations with political authority beginning from 16th until the end of 17th century will be handled within the historical perspective. Türk Tarih Kurumu İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY.........................................................................................................i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………...…......ii ETİK BEYAN…………………………………………………………………...……..iii TEŞEKKÜR…………………………………………………………………………....iv ÖZET……………………………………………………………………………....……v ABSTRACT…………………………………………………………………………....vi İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………….….vii KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………………………...…....x GİRİŞ…………………………………………………………………………….……...1 BÖLÜM I: BALKANLAR’DA MELÂMÎ HAREKETİ……………………...……14 1.1. Hareketin Balkanlar'a Kayması ve Sebepleri…………………………..14 1.2. Bosna’da Melâmî Hareketi ve Şeyh Hamza Bâlî…………………...…..21 1.3. Hareketin Dinî, İdeolojik ve Toplumsal Zemini………………………..27 1.3.1. İslâm Öncesi Dinî Zemin………………………………………...27 1.3.2. Hurûfîlik………………………………………………………….32 1.3.3. Vahdet-i Vücûd Anlayışı………………………….……………...36 1.3.4. Kutb-Mehdî İnancı……………………………………………….41 BÖLÜM II: BALKAN MELÂMÎLERİ’NİN OSMANLI İKTİDARINA BAKIŞI: YORUM VE PROBLEMLER…………..………………………………………...…48 2.1. Melâmîler’in Nazarında Osmanlı İktidarının Hukukî Meşrûiyeti……48 2.2. Bir Rekabet Unsuru Olarak Politik Mesiyanizm……………………….56 2.3. Hareketin Devamlılığı Yönünde Alınan Bazı Önlemler……………….65 2.3.1. Gizlenme ve Takiyye…………………………………………….65 2.3.2. Silsile ve Miras…………………………………………………..71 BÖLÜM III: OSMANLI İKTİDARININ BALKAN MELÂMÎLERİ’NE BAKIŞI: YORUM VE PROBLEMLER……………..…………………………………………76 3.1. Osmanlı Resmî İdeolojisi ve Bayramî Melâmîleri……………………...76 3.1.1. Merkeziyetçi Devlet Anlayışı ve Nizâm-ı Âlem Prensibi…….….76 3.1.2. Şiî-Safevî Propagandasına Karşı Sünnîleştirme Politikası………80 3.1.3. Osmanlı Sûfîliği ve Tarihî Altyapısı……………………………..85 3.2. Osmanlı İktidarı Nazarında Potansiyel Bir Tehlike Olarak Melâmîler……………………………………………………………………....90 3.3. Ulema ve Sûfî Çevrelerde Melâmîler’e Karşı Oluşan Tepkisellik ve Bunun Siyasal Alandaki Rolü…….…………………………………………..95 SONUÇ (DEĞERLENDİRME VE TAHLİL)………………………………..……104 KAYNAKÇA…………………………………………………………………………107 EKLER…………………………………………………………………………….....127 EK 1: Melâmî Şeyhi Oğlan Şeyh İsmail-i Ma’şukî’nin Sicil Kaydı………………128 EK 2: Melâmî Takibatına Dair 19 Zilhicce 980/22 Nisan 1573 Tarihli Mühimme Kaydı…………….........................................................................................................129 EK 3: Melâmî Takibatına Dair 26 Rebiülahir 981/25 Ağustos 1573 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...130 EK 4: Melâmî Takibatına Dair 1 Cemâziyelâhir 990/23 Haziran 1582 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...131 EK 5: Melâmî Takibatına Dair 8 Cemâziyelâhir 990/30 Haziran 1582 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...132 EK 6: Melâmî Takibatına Dair 24 Ramazan 990/22 Ekim 1582 Tarihli Mühimme Kaydı………………………………………………………………………………….133 EK 7: Melâmî Takibatına Dair 6 Şevval 990/3 Kasım 1582 Tarihli Mühimme Kaydı………………………………………………………………………………….134 EK 8: Melâmî Takibatına Dair Şaban 990/Ağustos-Eylül 1582 Tarihli Baş Mukataa Kalemi Kaydı………...……………………………………………………………….135 EK 9: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Hüsamedîn-i Ankaravî’ye Gönderdiği Mektup………………………………………………………………………………..137 EK 10: Melâmî Şeyhi Sütçü Beşir Ağa’nın Bir Mürîdine Gönderdiği Mektup…139 EK 11: Melâmî Şeyhi İsmail-i Ma’şukî’nin Meşhed Makamı………...………….140 EK 12: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Türbesi………………………………….141 EK 13: Melâmî Şeyhi Pîr Ahmed Edirnevî’nin Türbesi…………………………..142 EK 14: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Deveoğlu Yokuşu’nda Bulunan Makam Taşı……………………………………………………………………………………143 EK 15: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Mezarı…………………………………….144 EK 16: Melâmî Şeyhi İdris-i Muhtefî’nin Mezarı…...…………………………….145 EK 17: Melâmî Şeyhi Hüseyin Lâmekânî’nin Mezarı………...…………………..146 EK 18: Melâmî Şeyhi Abdullah Bosnevî’nin Mezarı………...……………………147 EK 19: Bayramî-Melâmî Silsilesi………...…………………………………………148 EK 20: Harita 1 - XVI. Yüzyılda Doğu Avrupa……………………………………150 EK 21: Harita 2 – Balkanlar…………...……………………………………………151 EK 22: Orijinallik Raporu…………………………………………………………..152 EK 23: Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu………………………………………….153 Melâmî hareketi, Osmanlı tasavvuf tarihinin en problemli konularından birini teşkil etmektedir. Bayramî-Melâmîliği, Osmanlı Devleti’nde XV. yüzyılın ikinci yarısında Hacı Bayram-ı Velî tarafından tesis edilmiştir. Ondan sonra gelen ve Melâmet anlayışını daha da canlandırıp coşkun bir ilâhî cezbe ve Hurûfîliğin de etkisiyle ileri bir vahdet-i vücûd anlayışıyla geliştiren Dede Ömer, tarikatı Osmanlı devlet ve toplum düzeni karşısında eleştirici ve aktif bir konuma getirmiştir. Doktrinlerinde bulunan kutb-Mehdî inancı ise Melâmîler’i, Osmanlı yönetimi de dâhil olmak üzere kendilerinden başka bir otorite tanımamaya yöneltmiştir. Böylece, Bayramî-Melâmîleri ile Osmanlı merkezî yönetiminin ilişkileri yeni bir dönüm noktasına gelmiştir. Özellikle XVI. yüzyıldan itibaren Bayramî-Melâmîleri, merkezî yönetim nazarında kuşku ve endişe ile takip edilen, genel düzeni her an sarsabilecek bir çevre olarak görülmeye başlamıştır. İsmail-i Ma’şukî, Hamza Bâlî ve Beşir Ağa gibi önde gelen şeyhlerinin idamı ise hareketin yeraltına çekilmesine ve Balkan sahasına kaymasına sebep olmuştur. İşte bu araştırmada, XVI. yüzyıldan XVII. yüzyıla uzanan iki yüz yıllık bir dönem içinde, özellikle Balkan topraklarındaki Bayramî-Melâmîleri’nin, merkezî iktidarla ilişkilerinden doğan bazı problemler, tarihî bir perspektifle ele alınmaya çalışılacaktır.

Hicaz bölgesi İslam dünyası için önemli dini mekânları içerisinde barındırır. Mekke ve Medine Müslümanlar için hac merkezi olması bakımından büyük önem arz eder. Yavuz Sultan Selim döneminde gerçekleşen Mısır'ın fethiyle 1517'de Osmanlı topraklarına katılan Hicaz'ın sınırları içerisinde; Mekke, Medine ve Cidde şehirleri bulunuyordu. Bu sınırlar zaman içerisinde değişiklik göstermiş olsa da 1908 yılından Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar yukarıda bahsedilen şeklini esas itibariyle korudu. 1864 yılında Vilayet Nizamnamesi'nin çıkarılmasıyla Hicaz 1868'de eyaletten vilayete dönüştü. II. Abdülhamit döneminde bölgeye siyasi, idari, ekonomi ve hac ibadetinin kolaylaşması gibi sebeplerle Şam ve Medine arasında Hicaz Demiryolu yapımına başlandı. Meşrutiyet'in ilanıyla beraber 1908 yılında Meclis-i Mebusan yeniden açıldı. Meclis'te Hicaz Demiryolu başta olmak üzere, bölgede ortaya çıkan hastalık, yönetici sorunları, bölgenin bütçe sorunları ve bölge şeriflerinin yarattığı kargaşalar gibi Hicaz bölgesinin meseleleri tartışıldı. Anahtar Kelimeler: Hicaz, Osmanlı Devleti, Mekke, Medine, Cidde, Zabıt Ceridesi, Meclis-i Mebusan The Hejaz area contains important sacred places for the Islamic world. Mecca and Medina, located within the borders of Hejaz, hold a crucial significance for Muslims because they are pilgrimage centers. Mecca, Medina and Jeddah cities were located within the borders of Hejaz province, joined the Ottoman lands in 1517 with the conquest of Egypt, which was occured during the reign of Yavuz Sultan Selim. Although the border lines of Hejaz changed in the process of time, the area kept its importance on, as it is mentioned above, from 1908 until the fall of the Ottoman state. With the proclamation of 1864 Province Regulations (Vilayet Nizamnamesi) Hejaz was transformed from the province into a vilayet in 1868. Upon the decision Sultan Abdulhamit II, the Hejaz Railway between Damascus and Medina was started to be built in order to facilitate of some reasons such as a political, administrative, economic and pilgrimage worship. After the declaration of the II. Constitutional Monarchy, Meclis-i Mebusan was reopened in 1908. The issues of the Hejaz region such as the Hejaz railroad, the diseases that emerged in the region, managerial problems, the budget problems of the region and the turmoil created by the regional sheriffs, were discussed in the sessions of the Parliament. Keywords: Hejaz, Ottoman State, Mecca, Medina, Jeddah, Hejaz Deputies, Ottoman Parliament, The Ottoman Parliamentary Papers (Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi) 208

Kafkasya ve Karadeniz'in önemli liman şehirlerinden biri olan Batum, XV. Yüzyıl'da başlayan Osmanlı-Gürcü ilişkileri ve XVI. yüzyılda yoğunlaşan seferler sonucunda Osmanlı Devleti yönetimine girmiştir. Batum, tarihi, coğrafyası ve bölgedeki stratejik konumu açısından XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin siyasî ve askerî açıdan istifade ettiği önemli güzergâhlardan biri olmuştur. Batum'un Osmanlı Devleti açısından işlevi en belirgin şekliyle Osmanlı-Safevi ve Osmanlı-Rus savaşları esnasında ortaya çıkmıştır. Osmanlı-Safevi ve Osmanlı-Rus Savaşlarının yoğunlaştığı XVIII. yüzyıl ve sonrasında Batum Sancağı; Erzurum, Kars, Çıldır ve Ahıska'ya her türlü zahire ve mühimmatın taşınmasında rol oynayan önemli bir merkez haline gelmiştir. Güneyi ile kuzeyinde önemli kale ve limanların bulunduğu Batum, XVIII. yüzyılın sonlarında ve XIX. yüzyılda artık büyük devletlerin merceği altında olacaktır. XIX. yüzyılda ise Rusya hareket alanını genişletmek için Batum'a nüfuz etmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti, gerek coğrafi konumu, gerek yetiştirilen ürün ve gerek bölgedeki insan kaynağı bakımından da oldukça verimli olan bu sancağı XVIII. yüzyılda özellikle askeri bir ikmal merkezi ve Karadeniz'in diğer limanlarından gelen zahire naklinde değerlendirmiştir. Batum (Batumi), an important port city for the Caucasus on the Black Sea, became a focus of Ottoman-Georgian relations starting in the 15th century and came under Ottoman control after a series of military campaigns in the 16th century. Based on its history, geography, and strategic location in the region, Batum became one of the most important routes used by the Ottoman Empire for political and military reasons during the 18th century. Batumi's function for the Ottoman Empire was most pronounced during the Ottoman-Safavid and Ottoman Russian wars. During the 18th and 19th centuries, when these wars became most intense, the province (sancak) of Batum became an important center that played a role in the transport of provisions and munitions to Erzurum, Kars, Çıldır, and Ahıska (Akhaltsikhe). Batum, with an important fortress to its south and an important port to its north, attracted the attention of the great powers toward the end of the 18th century and during the 19th century. In the 19th century, Russia sought to expand its empire by establishing control over Batum. The Ottoman Empire, for its part, sought to make use of this province both because of its strategic geographic location but also because of its agricultural productivity and its source of human resources; specifically, they used it as a military supply center and as a logistics point for distributing grain arriving from various other ports on the Black Sea. 199

Bu tezde 14.yy ve 17.yy arasında Osmanlı hanedanı ve Kore'deki Joseon hanedanı (1392-1910) arasında uygulanan kardeş katli meselelerini karşılaştırılmıştır. Bu tezin ana teması ise 14. yy. ve 17 yy. arasında iki hanedanda uygulanan kardeş katli meselelerinin karşılaştırmadır. Fakat bu meseleleri daha geniş bakış açıdan incelemek için Osmanlı önce ve Joseon önce döneminde uygulanan kardeş katli meselelerinden de bahsedilmiştir. İki hanedan arasındaki kardeş katli meselelerini karşılaştırırken ilk olarak genel açıdan ortak noktaları ve farklılıkları incelenmiştir. Ondan sonra dikkat etmeye layık olan bazı ilginç noktalar üzerine özel mukayese yapılmıştır.Anahtar Kelime: Kardeş katli, Osmanlı Hanedanı, Joseon Hanedanı, Veraset This thesis compares fratricide incident in Ottoman Empire and Joseon Dynasty in Korea between 14th and 17th century. Main theme of this thesis is fratricides of these two dynasties between 14th and 17th century. However, to analyze these incidents in wider perspective, this thesis also mentions other fratricide incidents which took place in Pre-Ottoman and Pre-Joseon period. In analyzing fratricides incidents between two dynasties, this thesis tried to compare something in common and differences in general at first. Then tried to provide specific comparison for some points which deserve specific attention. Keywords: Fratricide, Ottoman Dynasty, Joseon Dynasty, succession 162

Merkezi iktidarı sağlamlaştırmak ve pratik gayelerle iktisadi-idari ve askeri sistemi modernleştirmek maksadıyla 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. Tanzimat'ın ilanından sonra 1844-1845 senelerinde iktisadi ve siyasi nedenlerden dolayı yapılan sayımlar temettüat defterleri adı altında kaydedilmişlerdir. Temettüat defterleri 19. yüzyıl Osmanlı sosyal ve iktisat tarihi için çok ehemmiyetli kaynaklardan biridir. Bu defterlerde hane reislerinin dini durumları, senelik ödedikleri vergi türleri, elde ettikleri gelir çeşitleri, hayvan ve mal varlıkları gibi ayrıntılı bilgiler yer almaktadır. Bu çalışmada Balkan coğrafyasında yer alan Niş kazasının sosyal ve iktisadi yapısı temettüat kayıtları çerçevesinde incelenmiştir. Bölge halkının nüfusu, dini yapısı ve bölgenin yerleşim özellikleri gibi sosyal konular incelenirken, yerleşim birimleri bazında ve toplam olarak senelik vergi yükü, vergi bileşenleri, elde edilen gelir, gelir türleri, vergilerin gelirlere oranları, gelir dağılımı, tarımsal faaliyetlere ait detaylı bilgiler, ürün çeşitleri, arazi büyüklükleri, kazada icra edilen meslekler, kiraya verilmiş ve sahibi tarafından işletilen mülk ve arazilerin gelirleri gibi kazanın ekonomik yapısı üzerinde de durulmuştur. The Recript of Gülhane was proclaimed in 1839 in order to consolidate central power and modernize the economic-administrative and military system for practical purposes. After the declaration of the recript, the censuses made for economic and political reasons in 1844-1845 were written down as temettuat registers. Temettuat registers are one of the most important sources for 19th century Ottoman social and economic history. These registers contain detailed information such as the religious status of the household heads, the types of taxes they pay annually, the types of income they receive, and the animal and property assets. In this study, the social and economic structure of Nish district in the Balkan region is examined within the framework of temettuat registers. While examining social issues such as population, religious structure and settlement characteristics of the region, the annual tax burden on the basis of settlement units in total, tax components, income obtained, types of income, tax burden, income distribution, detailed information on agricultural activities, product types, land sizes, occupations performed in district, incomes of the properties and lands rented and operated by owner as well as the economic structure of the district have been emphasized. 228

Bu çalışma, Hicri 1274 (M. 1857-1858) tarihinde Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu Süvâri Redif Birinci Alây Mîralâyı Vanlı İshak Paşazâde Mehmed Tayfur tarafından kaleme alınmış olan `Tuhfe-i Harbiye min Havâdis-i Şarkıyye` isimli eserin transkripsiyonudur. Bu eserin daha iyi anlaşılabilmesine yarayacak Kırım Savaşı'na dair bazı detaylar ile eserin müellifi Tayfur Bey'in hayatına dair arşiv belgeleri de önsöz kısmında yorumlanmıştır. Mikro tarihçilik açısından önemli görülen bu çalışma, genel tarih kitaplarında bulunmayan ayrıntıları içermesi, Osmanlı askeri tarihinden kesitler sunması ve Kırım Savaşı yıllarına dair ipuçları vermesinden dolayı, yalnız bir transkripsiyon olarak görülmemekte; yeni başlıklar üretilmesine de fayda sağlayacak bir akademik metin olarak değerlendirilmektedir. This study is the transcription of the work entitled `Tuhfe-i Harbiye min Havâdisi Şarkiye,` (A War Gift from the East News), which is written by the Imperial Anatolian Army Cavalry Colonel of the First Regiment İshak Paşazâde Mehmed Tayfur from Van (Anadolu Orduyu Hümâyûnu Süvari Redif Birinci Alây Mîralâyı Vanlı İshak Paşazâde Mehmed Tayfur) in 1857-1858 (AH 1274). Some details related to the Crimean War and the archival documents about the life of the author Tayfur Bey are included into the preface and the introduction of the thesis to conceptualize and to better understand his work. By including detailswhich cannot be found in general history survey booksrelated to the Ottoman military history and giving different clues about the years of the Crimean War, this study is more than a mere transcription but an important study from the perspective of micro history. This thesis, elaborated with documents and interpretations, should be evaluated as an academic text which will hopefully help to raise new research questions and topics. 123

Bu çalışma, 1874-1914 yılları arasındaki dönemde Kudüs özelindeki Osmanlı idaresini ele almaktadır. Osmanlı Devleti, 1874 senesinde önemli bir idari (idārī/idarî) değişikliğe giderek Kudüs Sancağı'nı `Kudüs-i Şerif Mutasarrıflığı` veya `Kudüs-i Şerif İdare-i Müstakillesi` adında doğrudan Bab-ı Ali (Bāb-ı 'Ālī/ Bȃb-ı 'Âlî) ile bağlantılı bir mutasarrıflığa çevirmiştir. Bu araştırmada 1874 tarihinden itibaren farklı yönleri ile birlikte bölgenin yönetimine ve idari taksimatına ışık tutmaya çabalanmış, ilk elden kaynaklara dayalı bir tetkik ve inceleme süreci aracılığıyla bilimsel kriterlere göre bir eser ortaya konmaya uğraşılmış, bu çerçevede karşılaştırma ve analiz yöntemleri de ihmal edilmemiştir. Tezin istenen bilimsel nitelikleri taşıması için araştırma alanının coğrafi sınırları ve içindeki meskun mahaller belirlenmiş, mutasarrıflık statüsü öncesi ve sonrasında var olan idare tarzı, dönemin en önemli gelişmelerine temas edilerek masaya yatırılmıştır. Mutasarrıflığın teşekkülü, kapsadığı yerleşim birimleri, yöredeki idare meclisleri incelenmiş, bölgenin ilgili zaman zarfında askeri, sivil, ekonomik ve kültürel yönleri irdelenmiştir. Köy, nahiye ve Bedevi mıntıkalarındaki yerel nüfuzlu güçlerin Mutasarrıflık Hükümeti ile ilişkisini etkileyen faktörler çözümlenmiş, gayrimüslim cemaatlere, yabancı devletlerin konsolosluklar üzerinden müdahalelerine, Yahudi göçüne ve Siyonist faaliyetlere değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kudüs Mutasarrıflığı, Osmanlı idaresi, Kudüs, Filistin This study deals with the Ottoman administration in Jerusalem in the period between 1874-1914, when the Ottoman Empire made an important administrative amendment in Jerusalem which is transferring Jerusalem's Sanjak into `Jerusalem independent administration`. The main objective from this study is to search the administration, its divisions, forms and methods from that period till the beginning of the First World War in 1914. Also, to spot the light on this era according to a scientific method based on research and scrutiny using preliminary sources, comparison and analysis. To take this study into consideration a specific geographic region was selected in Jerusalem. Thus the searches followed the management form before and after forming the metaphysical, and highlighted the changes occurred. Well, I searched in forming the Jerusalem independent administration, its divisions, and its administrative boards. In addition to the management of military, civil, economic, and social institutions. Actually, I analysed the effects that influenced and were influenced it from the local forces in the cities, towns, the Bedouin tribal areas and non-Muslim sects. Plus the foreign intervention, consulate, the Jewish immigration and the Zionist movement.Key words: Jerusalem administration, Ottoman administration, Jerusalem, Palestine. 318

Akdeniz coğrafyasındaki ticari hareketlilikten, ticari beklentileri bulunan İspanya ve Osmanlı arasında on altıncı yüzyıldan sonraki dönemde meydana gelen ticari rekabetin ekonomik, politik ve askeri açıdan genel bir derlemesi yapılan bu çalışma, rekabetin jeopolitiğinden çok ekonomi politiğiyle ilgilenmektedir. Akdeniz havzasının ekonomi politiği kadim çağlara kadar uzanmakta olduğundan on altıncı yüzyıl ekonomi politiği geçmiş dönemleri de kapsamak zorunluluğunu ortaya koymuştur. Tarihi bir perspektiften ticaret yollarının hegemonyası adına verilen çatışmanın aktörleri olarak Osmanlı İmparatorluğu ve İspanya Krallığı analiz edilecektir. Rekabetin nedeni, hangi iktisadi ürünler üzerinde yapıldığı ve rekabetin neden ve nasıl bittiği izah edilmeye çalışılacaktır. This study, which is a general compilation of the commercial competition between Spain and the Ottoman Empire which has commercial expectations from commercial mobility in the Mediterranean geography, after the sixteenth century, is concerned with military aspects and political economy rather than the geopolitics rivalry. The political economy of the Mediterranean basin trace to the ancient times which is revealed the necessity to contain the political economy of the sixteenth century. From a historical perspective, the Ottoman Empire and the Kingdom of Spain will be analyzed as actors of the conflict for the hegemony of trade routes. The study will attempt to explain the reason for the competition, the competition for which economic products are made and why and how the competition ends. 95

Bağdat 762-766 yılları arasında Abbasî Halifesi Ebu Ca'fer el-Mansûr tarafından Abbasîlerin başkenti olarak kurulmuştur. Abbâsî hilafeti döneminde İslâm dünyasının önemli bir iktisadi, siyasi, ilim ve kültür merkezlerinden biri hâline gelen Bağdat, Büyehoğulları, Selçuklular, 1258 yılında Moğolların istilasının ardından İlhanlılar, Celâyirliler, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Safevîler gibi farklı devletlerin yönetimi altına girmiş, ancak önemini yüzyıllarca korumuştur. Dinî, iktisadi, siyasi, coğrafi ve stratejik nedeniyle 1514'te (Çaldıran) Savaşı'yla başlayan fiilî mücadele 17. yüzyılda Osmanlılar ve Safevîler arasında daha da şiddetlenmiştir. Bu mücadelede, üstünlüğü sağlamak isteyen her iki devlet için Bağdat, elde tutulması gereken oldukça önemli bir merkez olmuştur. Bunda Bağdat'ın iktisadi bakımdan ticaret yollarının kavşağında olması, siyasi-askerî bakımdan rakip devlet karşısında tehdit unsuru oluşturması ve askerî üstünlüğü artırması, dinî bakımdan ise hem Sünni hem de Şii mezhebinden büyük âlimlerin türbelerine sahip olması gibi nedenler etkili olmuştur. İki devlet de Bağdat'a sahip olmak için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamıştır. Bağdat, 1623'teki Bekir Subaşı'nın isyanından sonra Safevîlerin eline geçmiştir. IV. Murad (1623-1640) döneminde Bağdat'a üç defa sefer düzenlenmiştir. 1625 ve 1629'da sadrazamlar komutasında düzenlenen seferler başarılı olamamıştır. 1638'de IV. Murad bizzat ordusunun başında Bağdat üzerine yürüdü ve 40 gün süren bir kuşatmanın ardından yeniden Osmanlı hâkimiyetini sağlamıştır. 17 Mayıs 1639'da iki devlet arasında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması'yla Bağdat, Osmanlı Devleti idaresinde kalmıştır. Taşıdığı önem sebebiyle mücadele sahnesine dönüşen Bağdat, büyük tahribata uğramıştır. Bu durum da şehirdeki sosyal ve ticari hayatı olumsuz yönde etkilemiştir. Osmanlı Devleti idaresinde her ne kadar Bağdat'ın imar faaliyetlerine önem verilse de idarede bulunan beylerbeylerinin aşiret isyanlarıyla uğraşmaları, görev sürelerinin şehri yeniden canlandırılması ve şehirde köklü değişikliklerin yapılabilmesi için yetersiz olması gibi sebeplerle istenilen düzeyde bir gelişim ve sağlanamamıştır. Bu bağlamda yapılan çalışmada Osmanlı idaresinde Bağdat'ın idari, iktisadi ve içtimai durumu farklı yönden incelenerek, konunun her açıdan değerlendirilebilmesine olanak sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bağdat, Osmanlı, İdare, İktisat, İçtimaî., Baghdad It was founded as capital of Abbasids by caliph Ebu Cafer Al-Mansur between 762-766. Baghdad became cultural center of Islamic World and Abbasids as commercial– financial, political, science. In 1258 Mongols occupied Baghdad. Then it was governed by different states as Buwayhids, Seljuks, Ilkhanate, Jalayirds, White Sheep's, Black Sheep's and Safavids. But it saved its importance for centuries. Because of it solation of religious, financial, political, geographical and strategic, in 1514, a challenge started with Çaldıran War and it continued between Ottomans and Safavids in 17th century. In this challenge, Baghdad in terms of economic, political, military, geographical, and religious was very important for both states. In terms of financial Baghdad meant controlling strategic trade routes. Assuming influence in Baghdad provides an opportunity to control politics and military which in turn helped in dominating Iraq, a threat to rival-enemy competitors and ease military campaigns during war. Religiously, Baghdad was of great value to both states in terms of economic and politics due to the spiritual sites such as tombs of revered saints belonging to Sunni and Shiites. For this reason, both side stride their best to occupy Baghdad. In 1623, Ottomans lost Baghdad because of rebellion of Bekir Subaşı and Safavidss occupied Baghdad. Murad the 4th launched campaign to Baghdad three times in 1623-1640. In 1625 and in 1629, campaigns by grand viziers failed. Then Murad the 4th walked to Baghdad with his army in 1638. After 40 days he captured Baghdad. In 17th May 1639, Zuhab Alliance was signed by two states. With this alliance, Baghdad belonged to Ottomans. Because of its importance, Baghdad was damaged in wars. This affected negatively life of commercial and social in the city. Ottomans gave importance architecture of Baghdad but because of their billions and inability of governors, Baghdad couldn't reach desired level. In this study, executive and financial situation of Baghdad was examined and this enabled to evaluate their sue from every point. Keywords: Baghdad, Ottoman, Executive, Financial, Social

Günümüzde Işıklı olarak bilinen Şeyhlü, XVI. yüzyılda Kütahya Sancağı'na bağlı bir kazâ merkeziydi. XVI. asırda Şeyhlü Kazâsı ise günümüzde Denizli İline bağlı Çivril, Çal, Bekilli ve Baklan ilçelerini kapsamaktaydı. Milattan önceki yıllardan itibaren yerleşime sahne olan Şeyhlü'nün, kökeni ilkçağa kadar inmektedir. Bergama Krallığı döneminde II. Eumenes tarafından veya kardeşi II. Attalos tarafından kurulduğu tahmin edilen şehir, Eumenes'in anısını yaşatmak için Eumenes Yurdu anlamına gelen Eumenia diye adlandırılmıştı. Eumenia isminin kullanımı bölgedeki Roma ve Bizans hâkimiyeti sırasında da devam etmiştir. XVI. yüzyılda Şeyhlü olarak anılan kazâ merkezi günümüzde Işıklı adıyla anılmaktadır. Kazâ coğrafyası, Miryokefalon Savaşı sonrasında kesin olarak Türk hâkimiyetine girmiştir. 1429'da Germiyanoğulları topraklarının nihai olarak Osmanlı egemenliğine girmesiyle de Osmanlı idari yapılanmasında Kütahya Sancağı'na bağlı bir kazâ olmuştur. Kazanın merkezini oluşturan nefs-i Şeyhlü II. Bayezid devrinde 7, 1520'den itibaren ise XVI. asır boyunca 6 mahalle yerleşimine sahipti. Kaza merkezi, II. Bayezid devrinde tahmini 660 kişinin, 1571 tarihinde ise tahmini 1135 kişinin yaşadığı küçük bir kasaba konumundaydı. Önemli yol ağlarının uzağında kalan XVI. yüzyılda Şeyhlü kasabası, çevresinde yer alan kazâ merkezleri içerisinde en az nüfusa sahip merkezdi. XVI. asırda Şeyhlü Kazâsı ise günümüzdeki Çivril, Çal, Bekilli ve Baklan ilçelerini kapsayan geniş bir coğrafyayı kapsamaktaydı. Kır iskân birimlerinin büyük çoğunluğu, bu geniş coğrafya içerisindeki ovalarda ve su kaynaklarının çevresinde yer almaktaydı. II. Bayezid döneminde 123 köy ile 66 köy altı iskân birimi bulunmaktaydı. XVI. asır sonlarına doğru köy sayısı 154'e yükselirken köy altı iskân birimlerinin sayısı da 91 olmuştu. Şeyhlü kazâsı merkezi ve kırlarında söz konusu asır boyunca zaviye sayısı 30'un üzerindeydi. Şeyh unvanı taşıyan birçok kişiye ait vakıf çiftlikleri bulunmaktaydı. Bu durum sadece kaza merkeznin değil kazâ dairesinin her köşesinin ismiyle müsemma olduğunu göstermektedir.Kazâ genelinde buğday, arpa yulaf, burçak, darı, mercimek, nohud, pirinç, pamuk ve susam gibi ürünlerin ziraati yapılmaktaydı. Bağcılık önemli bir yere sahipti ve buna bağlı olarak ciddi miktarda kuru üzüm ve pekmez üretiliyordu.XVI. yüzyılda Şeyhlü Kazâsı verimli fakat önemli yol ağlarından uzak topraklarda bulunmasından dolayı şehirleşmeden uzak küçük ve orta ölçekli kırsal yerleşmelerin bulunduğu bir idari birimdi. Şeyhlü, known as the modern Işıklı, was a district centrum attached to the County (Sancak) of Kütahya in the XVI. Century. The county back then comprised the modern settlements of Çivril, Çal, Bekilli and Baklan, all within the administration zone of today's Denizli province. The origins of Şeyhlü, which had housed settlements even before the Christ, can be traced back to the antiquity. The city was assumedly built for the first time by Eumenes II or his brother Attalos II during the period of the Kingdom of Pergamon; and it was hence called Eumenia (meaning the Land of Eumenes) in order to perpetuate the memory of Eumenes. The usage of the toponym Eumenia also prevailed during the Roman and Byzantine hegemony over the region. However, it was called Şeyhlü as the district center in the XVI Century, which is presently known as Işıklı. The geographical location of the district became under complete Turkish control following the Battle of Myriokephalon. After the eventual incorporation of the Germiyanoğlu territory to the Ottoman State in 1429, the settlement became a district of the Kütahya County within the Ottoman administrative system. The district center, nefs-i Şeyhlü, housed seven quarters (mahalle) during the reign of Sultan Bayezid II, and six quarters after 1520 and throughout the whole XVI. Century. The district center was a small town populated by approximately 660 people during Bayezid II's reign, and by around 1135 people in 1571. As it was located far away from the busy networks of transportation in the XVI. Century, the Şeyhlü town was the least populated settlement among the surrounding district centres. The District of Şeyhlü was situated on a spacious geography which stretched over the modern sub provinces (ilçe) of Çivril, Çal, Bekilli and Baklan in the XVI. Century. Most of the country settlements were located on the plains and around the water masses within this large geography. During the reign of Sultan Bayezid II, there were 123 villages and 66 hamlets; whereas the number of villages rose to 154 and that of the hamlets to 91 towards the end of the sixteenth century. The number of the zaviyes within the Şeyhlü District (inside the town and in the country) were all together over thirty. There were also farms of pious foundations (vakıf çiftlikleri) which belonged to numerous personalities bearing the title sheikh. This suggests that not only the district center, but also each and every corner of the district's geography were true to the name of the district. The prevalent articles of cultivation within the district were wheat, barley, oat, vetch, maize, lentil, chickpeas, rice, cotton and sesame. Viticulture also played an important part of agricultural activity, as a result of which a considerable amount of raisins and molasses were produced.In short, the Şeyhlü District of the XVI. Century was an administrative unit housing agriculturally productive small and middle-sized country settlements, which fell short of urbanisation due to their location far away from the important road networks. 198

TEZ10536 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2017. Kaynakça (s. 145-151) var. xi, 152 s. : tablo ; 29 cm. Bu çalışma Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyılda yetiştirdiği en önemli devlet ve fikir adamlarından biri olan Ahmed Cevdet Paşa’nın tarih alanında yazmış olduğu eserlerinden üçünü, Tarih-i Cevdet, Ma’rûzat ve Tezâkir’i temel alarak hazırlanmıştır. Bahsedilen kitaplar incelenerek Cevdet Paşa’nın Osmanlı Devleti’ne ve de özellikle kendi yaşadığı döneme dair tespit, önerileri ve eleştirileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde, çalışmanın konusu, kapsamı ve önemi belirtildikten sonra Cevdet Paşa’nın hayatı ve eserleri incelenmiş, daha sonra XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nin siyasi tarihi kısaca işlenmiş en son da Cevdet Paşa’nın ıslahat anlayışı ile onun döneminde yapılan ıslahatlara değinilmiştir. İki bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde Cevdet Paşa’nın devlet ve hükümet anlayışı ile hizmetinde bulunduğu padişahlar ve dönemin önde gelen devlet adamları hakkındaki görüşleri işlenmiştir. Bölümün devamında onun döneminde saray yönetimi ve bürokraside meydana gelen değişiklikler, bu değişikliklere dair görüşleri en sonra da memuriyet, hariciye, ordu ve taşra yaşamına dair tespit, öneri ve eleştirileri açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Cevdet Paşa’nın Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyıldaki malî, iktisadî hayatına dair tespitlerinden sonra yine bu dönemde sosyo-kültürel alanda yaşanan değişimler ve onun bu değişimleri nasıl değerlendirdiği açıklanmaya çalışılmıştır. While this study has beeen prepared, it was based on these three works -‘’ Tarih-i Cevdet‘’ , ‘’Ma’ruzat ‘’ and ‘’ Tezakir ‘’ – that were written in the area of history by Ahmed Cevdet Pasha who was one of the most important statemen and idea men grown up in the XIX. Century by the Ottoman State . The books mentioned were analyzed and Cevdet Pasha’s determinations towards Ottoman State - especially the fixation during his ra - his proposals and criticism were tried to be fixed. In the introduction section of this study, after its subject, inclusion and importance were specified, Cevdet Pasha’s life and his work were analyzed and then in the XVIII. and XIX. centuries political history of the Ottoman State was briefly studied and finally Cevdet Pasha ‘s sense about the reforms and the reforms during his era were mentioned. The study consists of two sections and in the first section of it, Cevdet Pasha’s state and the government sense, the sultans of whom he was in the service and the ideas about the prominent statesmen of the era were studied In the continuation of this section, the management of the palace and the changes in the bureaucracy, his ideas on these changes and lastly determination, recommendation and criticism that belong to the officialism, foreign affairs, army and life in the province were tried to be explained. In the second section, after his determinations on the economical and financial life of the Ottoman State in the XIX. century again in the same era, the changes those were lived in the sociocultural area and how he evaluated them were tried to be explained.

Tarih boyunca Mısır'a hâkim olan otorite, Sudan coğrafyasına da hâkim olmak istemiş ve bu konuda girişimlerde bulunmuştur. Osmanlı Devleti de Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethetmesi sonrasında bu coğrafyaya ilgi duyarak Sudan'a doğru fetihlere yönelmiştir. Sonraki yıllarda Sevakin Limanı alınmış ve Kızıldeniz'de önemli bir liman kentine ulaşılmıştır. Hint Deniz Seferleri ile bölgedeki etkinliğini artıran Osmanlı Devleti, Portekiz karşısında Kızıldeniz ve kutsal mekânları koruma politikası çerçevesinde Sevakin Limanı'nı önemli bir üs olarak değerlendirmiştir.Sudan'a en etkili seferler Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın köle ve altın madenlerine ulaşma düşüncesiyle yaptığı seferler olmuştur. Bu dönemden sonra Sudan, Osmanlı Devleti'nin ilk salyaneli eyaleti olan Mısır eyaletine bağlı bir alt yönetim birimi haline dönüştürülmüştür. 60 yıl kadar Osmanlı idaresi altında kalan Sudan'da, 1881'de Mehdi ayaklanması başlamıştır. Bu ayaklanma İngiliz sömürgeciliğine; Gayrimüslim Avrupalı vali ve memurların Sudan'ı idaresine ve baskıcı Mısır yönetiminin keyfiliklerine karşı bir başkaldırı olarak doğmuştur. Hartum ele geçirilmiş olsa da devlet merkezi değiştirilerek başkent Ombdurman'a taşınmış ve burada Mehdi Devleti ilan edilmiştir. Mehdi'nin ölümünden yaklaşık onbir yıl sonra 1896'da General Kitchener önderliğinde İngiliz Mısır birlikleri, Halife Abdullah güçlerine karşı Sudan'ı geri almak amaçlı askeri harekât başlatmışlardır. Bu harekât, başkent Ombdurman'a kadar bir dizi savaş sonucunda Eylül 1898'de başarıya ulaşmıştır.Nihayetinde 19 Ocak 1899'da yapılan Mısır-İngiltere arası bir anlaşma ile Sudan'da Mısır-İngiliz ortak yönetimi kurularak Osmanlı Devleti'nin Sudan'daki hukuki hakları yok sayılmıştır. Böylece Sudan İngilizlerce fiilen işgal edilmekle kalmamış arkasından bu fiili işgali anlaşma metinlerine karşılıklı imzaların atılması ile hukuki işgal takip etmiş ve Sudan ile Osmanlı Devleti'nin bağları tamamen kopartılmıştır. Something attracting the attention is that, during the history, the authority ruling Egypt wanted to rule Sudan region and attempted to that. After Yavuz Sultan Selim conquered Egypt, Ottoman Empire was interested into this region and headed for the conquest of It. During the following years, the Sevakin Harbour was conquered and they reachead to an important city by the Red Sea. The Ottoman Empire increased ıts effective role by the Indıan Sea Navigation, intended to protect the Red Sea and The Holly Places against Prtugal, used the Sevakin Harbour as an important headquarter.The most effective expeditions to Sudan were the ones those made by Kavalali Ali Pasha who thought to reach the slave and gold mines in there. After this period, Sudan was turned to be a sub-management unit that connected to Egypt which was the first yearly-taxed province. Sudan, stayed under the Ottoman rule about 60 years, in which Mehdi Rebellion started in 1881. That rebellion rised as a contumasy against the British Colonialism; faithless, non-muslim European governers and officers' ruling of Sudan and the arbitrariness of the oppressive Egyptian government. Eventhough Harthum was conquered, the center of the government was changed and carried to Ombdhurman, in there was stated the Mahdi government as a country. About 11 years after Mehdi's death in 1896, under the leadership of General Kitchener, English and Egiyptian troops started a military action against Caliph Abdullah's forces. That achieved to succeed as a result of a couple of wars untill the capital Ombdhurman in 1898. Finally, with a negotiation made between Egypt and England on February 19th 1899, the legal rights of Ottoman Empire in Sudan was considered to be non-exist. Thus, Sudan was occupied by the English in action. This actual occupation of England was followed by legal occupation with the mutual signatures onto the agreement text. So, our legal connection with Sudan was completely broken off. 213

Kızıldeniz ve Basra Körfezi stratejik ve ekonomik açıdan aynı zamanda kutsal toprakların güvenliği bakımından Osmanlı Devleti için büyük bir ehemmiyete sahipti. 17. yüzyılda Avrupa ve İran'la devam eden savaşlar yüzünden Kızıldeniz ve Basra Körfezi'nde Osmanlı Devleti'nin nüfuzu zayıflamıştır. Nüfuzu azalmasına rağmen varlığını diplomatik yollarla sürdürmüş ve kendisine gelebilecek tehlikelere karşı korunmuştur. Osmanlı Devleti'nin gemilerinin Avrupalı devletlerin gemileri karşısında güçsüz ve yetersiz kalması Osmanlı Devleti'ni, Kızıldeniz ve Basra Körfezi'nde var olan nüfuzunu korumaya ve mevcut topraklarını muhafaza etmeye sevk etmiştir. 17. yüzyılda Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Hint Okyanusu'nda Portekiz'in dışında İspanya, Hollanda ve İngiltere gibi diğer Avrupalı devletler ortaya çıkmıştır. Batılı güçler, şirketler tesis ederek doğuda ticarete dâhil olmuşlardır. Hollanda, 1602 yılında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'ni kurarak doğuda ticari faaliyetlerine devam etmiştir. Söz konusu Hollanda Şirketi elinde bulundurduğu geniş yetkileri kullanarak geniş alanlara yayılmıştır. Ticaret maksadıyla kurulan şirket kuruluş amacının dışına çıkarak sömürgeci bir güce dönüşmüştür. İngiltere ise, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi adı altında Basra Körfezi'nde sömürgeci nüfuzunu sağlamlaştırmaya çalışmış ve bölgede yerel güçlerle ittifaklar yapmıştır. Hollanda ve İngiltere Portekiz'e karşı birer rakip olarak ortaya çıkmıştır. İngiliz ve Hollandalıların karşısında Portekiz'in Basra Körfezi'ndeki üstünlüğü sona ermiştir.Söz konusu çalışma bu bağlamda ele alınacak olup Osmanlı Devleti'nin Kızıldeniz ve Basra Körfezi'ne karşı politikası ve Avrupalı devletlerin kurdukları şirketler üzerinden yaptıkları çalışmalar değerlendirilecektir.Anahtar Kelimeler: Basra Körfezi, Kızıldeniz, Osmanlı Devleti, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, Portekiz, Hollanda, İngiltere The Red Sea and the Persian Gulf are so important for the Ottoman State in terms of the safety of the holy ground, strategy and economy. The prestige of the Ottoman Empire has reduced in the Red Sea and the Persian Gulf because of the ongoing wars with Europe and Iran in the 17th century. Despite its lack of prestige, it continue its presence through diplomatic means and it protects itself against imminent dangers. The ships of the Ottoman State were powerless and inadequate against the ships of the European states, which led the Ottoman State to preserve its existing influence in the Red Sea and the Gulf of Basra and to preserve its existing territory. In the 17th century, other European states such as Spain, Holland and England out of Portugal emerged in the Red Sea, Persian Gulf and Indian Ocean. Western powers established companies, and they went into the business in the east. The Netherlands established the Dutch East Indian Company in 1602 and continued its commercial activities in the east. The Netherland Company has been spread on a large area by using its authority. The company that was established to do business has been turn into a colonial power by misusing it. England, under the name of BritishEast India Company tried to consolidate its colonial influence in the Persian Gulf and made alliances with domestic power in the region. The Netherlands and England emerged as a competitor to Portugal. In the face of the England and the Dutch, superiority of Portugal in the Persian Gulf finished. This study will be considered in this context and policy of the Ottoman State for the Red Sea and the Persian Gulf and studies that European states did in the companies that the European states have established will be evaluated.Key words: Persian Gulf, Red Sea, Ottoman State, Dutch East Indian Company, British East Indian Company, Portugal, Netherlands, England 190

Bu tez, Tanzimat Dönemi'nde Osmanlı bürokrasisinin Cebel-i Lübnan bölgesinin yönetimiyle alakalı geliştirdiği politikaları araştırmayı amaç ediniyor. Suriye sahil şeridinde bulunan Cebel-i Lübnan geleneksel olarak Osmanlı etkisinden uzak kalmıştı ve Avrupa ile yakın ilişkiler geliştirmişti. Bu çalışma Osmanlı yönetiminin Tanzimat reformları ışığında bölgedeki kontrolünü arttırma gayretlerini ve yerli nüfusla birlikte Avrupa devletlerinin bu gayretlere verdiği karşılıkları değerlendirmeye alıyor. Bu tez, bölgedeki gruplar arasındaki krizlerden sonra Osmanlı ve Batı yönetimlerinin müzakereleri sonucunda belirlenen idari rejimler ve bu rejimlerin Tanzimat Dönemi Osmanlı idari politikalarıyla ilişkisi üzerine yoğunlaşıyor. Bu tezde bölgenin tecrübe ettiği tarihsel süreç Osmanlı ve Batı kaynaklarının karşılaştırmaları ışığında değerlendiriliyor. Bu tez Osmanlı kaynaklarını ortaya koyarak, Cebel-i Lübnan hususunda Osmanlı Devleti'nin iddia ve yorumlamalarını göz ardı eden standart tarih yazıcılığına karşı çıkan literatüre katkıda bulunmayı amaçlıyor.İradeler ve Bab-ı Ali ile bölgedeki Osmanlı memurları arasındaki yazışmalar bu tez için kullanılan temel kaynaklar arasında gösterilebilir. Ayrıca, Cebel-i Lübnan'ın yönetimini ana hatlarıyla ortaya koyan anayasal metinler de değerlendirilmiştir. This thesis aims to investigate the policies developed by the Ottoman bureaucracy concerning the administration of the region of Mount Lebanon during the Tanzimat period. Located in the Syrian Littoral, Mount Lebanon had traditionally remained away from strict Ottoman influence and developed links with the European world. This study strives to evaluate the Ottoman attempts to increase the control in the region under the light of the Tanzimat reforms and the challenges to the Ottoman attempts from the locals and the European governments. The focus of the thesis is on the administrative regimes introduced in the region after inter-communal crises based on Ottoman-Western negotiations and these regimes' relation to the Tanzimat era Ottoman administrative policies. In this thesis, the historical process the region experienced is evaluated in the light of comparisons between Ottoman and Western sources. By revealing the Ottoman policies, this thesis plans to contribute to the challenging of the standard historiography concerning Mount Lebanon which contains anti-Ottoman bias by ignoring the Ottoman side's arguments and interpretations.The key sources utilized for this thesis consist primarily of irades (imperial decrees) and correspondences between the Sublime Porte and Ottoman officials in the region, reflecting the Ottoman official position. Constitutional documents outlining the administration of Mount Lebanon were also consulted. 136

Rodos Adası, XVIII. yüzyılda Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Eyâleti içinde donanmanın deniz seferleri için merkezi geçiş noktası olarak güçlü bir konuma sahipti. Ada, gemi yapımı ve tamiri; ayrıca sürgün edilen devlet adamlarının gönderildiği önemli bir yerdi. Doğu Akdeniz?deki güvenliğin sağlanmasında ve Osmanlı?nın yeni fetihlerinde yararlandığı bir merkezdi.Ada, Rodos Şövalyeleri döneminde ticaret ve korsanlık için merkezi bir yerdi; Osmanlı döneminde ise bir sancak olarak varlığını sürdürdü. Ada, sefer zamanlarında donanmayla güçlü bir bağlantıya ve stratejik bir yere sahip olduğu için denizcilikten anlayanlar arasından seçilmiş olan bir sancak beyi tarafından yönetildi.Rodos?un nüfusu, fetihten sonraki zamanlarda ve XVIII. yüzyılda da Rum çoğunluğa sahipti. Türkler ve Yahudiler sadece kalenin içindeki şehirde nüfus olarak yoğundular; Rumlar ise köylerde çoğunluktu. Rodos Adası, ziraî yönden ileri olmasa da çeşitli ürün, meyve ve sebzelerin yetiştirildiği bir yerdi. Civar adaların çoğu da benzer durumdaydı. Rodos, ticari ve stratejik yönden bir geçiş yeri olması nedeniyle fetihten sonra önemini koruduysa da; Osmanlı döneminde eski hareketliliğinden ve gücünden yoksundur. XVII. yüzyıldan itibaren ticari gücü de zayıflamaya başlamıştır. Bundan sonra Osmanlı devlet adamları için bir sürgün yeri olacaktır. Ada, Osmanlı Devleti ve Rusya arasında olan 1770?deki Çeşme Baskını?ndan ve 1798?de Napoleon?un Mısır?ı işgalinden etkilenmiştir. Osmanlı arşiv kaynakları sayesinde adanın XVIII. yüzyılıyla ilgili eksikler giderilmiştir. Araştırma kaynakları genellikle adanın daha önceki dönemlerine ışık tutmuştur. ANAHTAR SÖZCÜKLEROsmanlı İmparatorluğu, Rodos Adası, Şövalyeler, Denizcilik, Gemi Yapımı, Sürgün Rhodes Island had a strong location as central transit point for the maritime campaigns of the navy in the State of Cezâyir-i Bahr-i Sefîd in the XVIIIth century. The island was an important place for ship building and repair; also that sent of the exiled statesmen. It was a center for the providing of security in the Eastern Mediterranean and that benefited in the Ottoman?s new conquests. The island was a central place for trade and piracy in the period of the Knights of Rhodes; whereas in the period of the Ottoman, it continued its presence as a sanjak. It was governed by a sanjak bey that selected from among people who know about marine because of the island had a strategic place and a strong connection with navy in campaign times. The population of Rhodes had the Greek majority in times that after the conquest and in XVIIIth century too. Turks and Jews only were dense as the population in the town that inside of the castle; as for Greeks were the majority in villages.Although Rhodes Island wasn?t ahead of agricultural aspect; it was a place that grown different products, fruits and vegetables. Most of the vicinity islands had similar conditions too. Even if Rhodes protected its importance after the conquest owing to it was a transit point from trading and strategic aspects; it was devoid of former activity and power in the period of the Ottoman. Its trading power had also begun to wane from XVIIth century on. Hereafter it would be a place of the exile for the Ottoman statesmen. It had been affected from Çeşme Raid that between the Ottoman Empire and the Russia in 1770 and from Napoleon?s occupation to Egypt in 1798. It had removed deficiencies that relevant to XVIIIth century of the island thanks to the Ottoman archival sources. The research sources had generally lit on the earlier periods of the island.KEY WORDS The Ottoman Empire, Rhodes Island, Knights, Marine, Shipbuilding, Exile 293

19. yüzyılda eyalet idaresindeki aksaklıkları ortadan kaldırmak üzere birçok düzenleme yapılmış, fakat istenen netice elde edilememişti. 1864?de bu konuda kapsamlı bir düzenleme yapıldı. Bu maksatla Vidin, Niş ve Silistre eyaletleri birleştirilerek Tuna Vilâyeti teşkil edildi. Vilâyet usulü çerçevesinde sancak ve kazalarda da değişiklikler yapılarak sayıları azaltıldı. Bun göre, üç eyaletteki toplam sancak sayısı on bir iken yediye, kaza sayısı da altmış sekiz iken kırk beş olarak belirlendi.Vilâyet usulü Tuna?da tecrübe edildikten sonra tedricen devletin diğer eyaletlerinde de uygulamaya konuldu. Tuna Vilâyeti, ilk uygulama olması ve bundan sonra kurulan vilâyetlere örnek olması sebebiyle önem arz etmektedir. Bu çalışmada numune olarak uygulanan vilâyet usulü çerçevesinde Tuna Vilâyeti?nin idarî, mâlî ve hukukî yapısı ile nasıl bir işleyişe sahip olduğu ve ülke yönetimine nasıl bir katkı getirdiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Many regulations were made to eliminate failures in the province (eyalet) administration in 19. century. But the desired result was not obtained. In 1864, A comprehensive regulation was made in this regard. Eyalets of Vidin, Niş ve Silistre were combined for this purpose and the Danube Province was constituted. Numbers of counties (sancak) and sub-counties (kazas) were reduced by making changes on them in framework of the new regulations.After new regulation was tried in Danube Province and then, was gradually applied in other eyalets of the empire. Danube Province is important because of the first application and for being a model to provinces were constituted after that. In this study, administrative, financial, juridical structure belong to the Danube Province and having what kind of management and its additive to country management were attemped to introduce. 317

1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı Osmanlı Devleti'nin yenilgisiyle sonuçlanmıştı. Rus ordusunun Yeşilköy'e kadar ilerlemiş olması ise tedirginliğe yol açmıştı. Bu yenilgi, orduda ıslahat yapılması gerektiğini açık bir şekilde ortaya koymaktaydı. II. Abdülhamid ise yapılacak olan ıslahatların ancak yabancı uzmanlardan yararlanılması ile başarılı olacağını görüşündeydi. Orduda yapılacak olan ıslahatlar için yabancı uzmanların görüşlerinden ilk olarak I. Mahmud döneminde yararlanılmıştır. Bu dönemde Kont de Bonneval Osmanlı ordusunda görev almıştır. II. Mahmut döneminde ise ise Moltke ve heyeti dört yıl süreyle hizmet vermiştir. II. Abdülhamid dönemine kadar zaman zaman değişik ülkelerin subaylarından yararlanılmıştır. II. Abdülhamid döneminde ise bu görev Alman subaylara verilmiştir. Bu dönemde görev alan subaylar askeri ıslahat komisyonunda görevlendirilmişlerdir. Subayların görevi ordunun durumu hakkında incelemelerde bulunmaları ve ıslahat önerileri sunmalarıydı. Bu öneriler kurulan ıslahat komisyonunda değerlendirilmiş ve uygun görülenler Padişahın onayına sunulmuştur. Ayrıca askeri eğitimin ıslahı içinde özel olarak Goltz Paşa'ya görev verildiği görülmektedir. Alman subaylar II. Abdülhamid dönemi boyunca ıslahat görevini üstlenmişler ve O'nun tahttan indirilmesinden sonra da I. Dünya savaşına kadar bu görevlerine devam etmişlerdir. The war that took place between Ottoman and Russian community in 1877-1878 was resulted in the defeat of Ottomans. Besides, Russian army?s moving towards Yeşilköy had caused bedevilment. This defeat clearly demonstrated the necessity to make reforms in the army. Yet, II. Abdülhamid believed that reforms could be successful only if they are performed by foreign experts. I. Mahmud term was the period when foreign experts were consulted with regard to the reforms in the army for the first time. During this term, Kont de Bonneval was assigned in the Ottoman army. During II. Mahmud term, Moltke and his committee offered service for four years. Until the term of II. Abdülhamid, officers of several countries were utilized from time to time. German officers were assigned in this regard, during II. Abdülhamid term. Officers were assigned within military reform commission and they were responsible for investigating current situation of the army and making reform recommendations. These recommendations were evaluated at reform commission and appropriate ones were offered to the Sultan for approval. In addition, Goltz Pasha was specifically appointed regarding the reform of military education. German officers undertook the reform task during II. Abdülhamid term and maintained this task until I. World War following dethronement of II. Abdülhamid. 145

İçinde yaşanılan insani-toplumsal dünyanın en başat olgularından biri modernliktir. Modernlik bir hareket ve süreç olarak Avrupa'da doğmuştur. Kelime anlamı itibarıyla da yeniliği çağrıştıran modernlik ile birlikte siyaset/devlet, bilgi/bilim, sosyal yapı ve ekonomi gibi alanlarda radikal değişiklikler gerçekleşmeye başlamıştır.Hepsi de 13.-16. asırlar arasında vuku bulan: İtalyan site devletlerinin ön ayak olduğu ilk kapitalist hareketlenmeler; Rönesans; Reformasyon ve okyanus-aşırı seferlerle yeni kıtaların keşfi gibi süreçlerin devindirdiği modernleşme ile birlikte, Avrupa'da modern ulus devlet, eski spekülatif felsefeden ve epistemolojilerden kökten farklı bir modern bilim anlayışı, feodal sosyal-ekonomik yapı yerine de okyanus-aşırı (küreselleşen) bir modern kapitalist dünya sistemi ortaya çıkmıştır. Bu değişiklikler, Avrupa'yı dünya genelinde, siyasi alan da içlerinde bulunmak üzere çeşitli açılardan giderek hegemonik güç konumuna taşımaya yönelmiştir. Bu farklılaşmalardan Avrupa dışı dünya ve hâliyle Avrupa'da toprakları bulunan, Avrupa ile belirli bir etkileşimi olan Osmanlı Türkiye'si ve Rusya gibi ülkeler de etkilenmiştir. Buralarda da Avrupa modernliğini merkeze alan bir modernleşme/Avrupalılaşma/Batılılaşma süreci daha çok askeri ve siyasal itkilerle hayata geçirilmiştir.?Osmanlı ve Rus Modernleşmesinin Siyasi Alanda Karşılaştırılması? adlı bu çalışma, Osmanlı ve Rus modernleşmelerini hem kendi sferlerinde hem de birbirleriyle bakışımlı olarak, daha çok siyasal içerimleri itibarıyla anlamaya ve açıklamaya yönelen bir çalışmadır. Zaman bağlamında gerek Osmanlı, gerekse Rus modernleşmeleri açısından, öncesine de gidilmekle beraber, önemli tarihsel kırılmaları bünyesinde taşıdığı için esas olarak on sekizinci yüzyıl ve sonrası üzerinde durulmuştur. Tüketici bir gayenin güdülmediği çalışmanın sonucunda Rus modernleşmesinin Osmanlı modernleşmesine göre daha başarılı bir modernleşme olarak belirginleştiği açıklıkla söylenmelidir. Modernity is one of the most dominant phenomena of human-social world where lives in. Modernity was born in Europe as movement and process. There were starting radical changes in area of politic/state, knowledge/science, social structure and economy with modernity as evoking to innovation in literally.Modern capitalist world system which is modern nation state in Europe, modern science concept radically different of old speculative philosophy and epistemology, Transocean (globalization) instead of feudal social-economic structure with modernization is formalizing the process of the first capitalist mobilizations in leader of Italian site states, Renaissance, Reformation and discovering new continents with cruise of transoceanic and all of them occurred in 13.-16. century. These changes are tended to moving, especially Europe in the world, gradually hegemonic power various aspects of include political field. Other world without Europe and Ottoman and Russia, where have land in Europe and interaction relation with Europe, were effected to these differentiation. In these state, modernization/Europenization/Westernization process especially in military and political life taking European modernization in origin.This study is named of ?Comparison of Modernization of Ottoman and Russian in Political Field?, tends to understanding and explaining of their own dynamics as well as comparison with each other about Ottoman and Russian modernization in especially political implications. In the context of the time, mainly focus on eighteenth century and after for carries important historical breaks with dealing before. In the result of study which is not aiming to consuming, must be tell clearly Russian modernization is more successful than Ottoman modernization. 115

Bu çalışma XVI. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı hâkimiyeti altına giren Yemen'in XVII ve XVIII. yüzyıllarda siyasi durumunu incelemeyi hedeflemektedir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. 1538'den itibaren 1600 yılına kadar Osmanlı idaresinde Yemen hakkında genel bir girişin ardından ilk bölümde XVII. Yüzyılın başından itibaren 1635'e kadar Osmanlı valilerinin Yemen'deki idaresi ve bu dönemdeki siyasi gelişmeler üzerinde durulmuştur. Kansu Paşa'nın İstanbul ve Mısır'dan asker ve mühimmat tedarikiyle Yemen'e gidişi, buradaki faaliyetleri ve Osmanlı devletinin idareyi Zeydî imamlara devri ile birlikte Kasîmî imamların dönemleri ikinci bölümün konusunu oluşturmaktadır. Üçüncü bölümde ise 1635'ten sonra Osmanlı-Yemen ilişkileri, Zeydî imamların dış ilişkileri ve başta İngiliz olmak üzere Avrupalı tüccarların Yemen sahillerine gelişlerine yer verilmiştir. This work aims to analyse the political aspects of Yemen in 17th and 18th centruies, which fell into Otoman rule in the first half of 16th century. The thesis consists of three chapters. There is a general introduction about Yemen that is under the control of Otoman begging from the year 1538 to 1600, after that in the first chapter the manipulation of Ottoman governors in Yemen begging from 17th century to 1635 and political process of this term emphasized. Kansu Pasha?s departure to Yemen with the supply of soldier and ammunition from İstanbul and Egypt, his activities in Yemen and with the passing the Otoman Impire the control to Zeydî Imams and the periods of Qasimî Imams forms the matter of the second chapter. In the third chapter the relations between Ottoman and Yemen after 1635, foreign relations of Zeydî Imams and arrivals of Europan merchants, especially English merchants to Yemen coasts have been taken up. 142

Günümüzde İsrail'in kuzeyinde küçük bir şehirdir. Haçlıların bölgeye gelişlerine kadar erken İslamî dönemi hakkında çok az bilgi vardır. Safed'in Haçlılar için asıl önemi Taberiye-Tibnin ve Şam-Akka yolları ile Yakup Kızları Köprüsü'nü kontrol altında tutmasından kaynaklanıyordu.Sultan Baybars, 1266'da şehri Haçlılardan geri aldı ve kaleyi yenileyerek yeni binalar yaptı. Bu sayede Safed, Sur, Akka, Taberiye, Tibnin ve Şakif'in bağlı olduğu yeni eyaletin merkezi haline geldi.1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi ile Osmanlı topraklarına dâhil olan Safed, 1918'de İngilizlerin işgaline kadar Osmanlı hâkimiyetinde kaldı. Küçük bir şehir ve kaza statüsünde olan Safed, XVI. yüzyıldaOsmanlı yönetiminde Şam eyaletine bağlı sancak statüsü kazandı. Safed, bu dönemde tekstil endüstrisi sayesinde zenginleşti. Bol su kaynakları, limanlara erişilebilirlik ve İber yarımadasından gelen Yahudi ustalar bunda etkili oldu. Bütün bunlar Safed'e Yahudi göçünü arttırdığı gibi, Yahudi mistisizmini de zenginleştirdi.Anahtar Sözcükler: Safed, Haçlılar, Memlûklar, Osmanlı, Tekstil Safad is a small town in northern Israel in today. Little is known of Safad in the early Islamic period, until the coming of the Crusaders. The main strategic value of Safad was that it offered the Crusaders an excellent observation point over the Tiberia-Toron (Tibnin) and Damascus-Acre road, particularly the important Vadum Jacob (Djisr Banat Jacob).Sultan Baybars was received from the Crusaders in 1266. Baybars set about repairing the fortress and civilian buildings. Inthis way, Safad was made the administrative centre of a new province with depends onTyre, Acre, Tiberia, Tibnin and Shaqif.Yavuz Sultan Selim's Egyptian expedition in 1516 the city of Safad remained under Ottoman rule until the British occupation in 1918. Being a small town and townshipstatus, Safad gained the status sanjaq associated with theprovince of Damascus in the XVI. century in the Ottoman rules. Safad prospered through the textile industry in this period. Abundant water and accessibility to ports, hence to markets, and also benefiting from an influx of jewish craftsmen from the Iberian peninsula. All this have increased Jewish immigration at the Safad and Jewish mysticism, also enriched in the region.Key Words:Safad, Crusader, Mamelouks, Ottoman, Textile 302

Bu tez Koca Sinan Paşa'nın (ölümü 1595) sadrazamlığı ve III. Murad'ın dönemi saray politikaları ve siyasi söylemine damgasını vuran hizipçilik hakkındadır. Koca Sinan Paşa görevden alma, atamalar ve teftişler vasıtasıyla hizipçilik politikası gütmüştür. Bu araçları kullanarak hizipçilik yapan tek devlet adamı Koca Sinan Paşa olmadığından, kendisi de zaman zaman bu taktiklerin kurbanı olmuştur. Ayrıca, devlet adamları kendi hiziplerine fayda sağlamak için rakiplerini Divan-ı Hümayun'da dava etmek yerine onlar hakkında dedikodular çıkarmışlar ve iftira etmişlerdir. Koca Sinan Paşa da söylenti ve ithamları manipule etme konusunda son derece başarılı politikacılardandı. Aynı zamanda, sikke tashihi ve akçenin tedavüldeki tek gümüş para olmasını sağlamak için bazı reformlar yapmıştır. Vergilendirme sisteminde değişikliğe giderek, bütçe açığını kapatmak için hazinenin ihtiyaç duyduğu nakit parayı doğu ve güney eyaletlerinin vergilerini iltizama vererek çözmeye çalışmıştır. Koca Sinan Paşa'nın çağdaşı olan tarihçi ve vakanüvislerin 1593-1594 Macaristan Seferi sırasında serdar ve sadrazam olan Koca Sinan Paşa hakkındaki çelişkili anlatılarını karşılaştırarak hizipçiliğin Osmanlı tarih yazımı üzerindeki etkisini inceledim. This thesis deals with Koca Sinan Paşa?s (ca.1520-1596) grand vizierate, and the factionalism that dominated the court politics and the political discourse during the reign of Murad III. Koca Sinan Paşa used dismissals, appointments, and audits in order to get rid of his foes. Since he was not the only statesman using these tactics, and he also became a victim of factionalism, in addition to being an aggressor. Another major tool of factional strife was slander and gossip, which enabled rivals to make allegations about one another instead of making legal accusations. Koca Sinan Paşa was very successful in manipulating hearsay and accusations, probably with an intention to control public opinion. He also carried out important reforms about the standardization of the coinage and the integration of different monetary zones of the empire. He implemented changed about the system of taxation, in order to reduce the budget deficit he tired to meet the need of the treasury for ready cash by introducing tax farming in the southern and eastern provinces. I compared the accounts of four chroniclers and historians who were Koca Sinan Paşa?s contemporaries about his command of the Ottoman forces during the Hungarian campaign in 1593-1594, in order to trace the effects of factionalism on Ottoman historiography. 219

Suç bir toplumun genel hayatı içerisinde önemli bir yer tutar ve ehemmiyetle ele alınarak incelenmeye değer bir hadise teşkil eder. Bu nedenle çalışmanın konusunu Osmanlı Devleti'nde suç ve suçlu konuları, bunların hukuki ve kolluk boyutu ile devletçe bu konuda ele alınan bir takım tedbirler oluşturmaktadır. Dönem olarak XVI. yüzyılın ikinci yarısı, mekân olarak da Bursa, Trabzon, Manisa ve Kayseri gibi Osmanlı şehirleri belirlenmiştir. Kaynak olarak şer'iye sicilleri ve mühimme defterleri kullanılmıştır.Çalışmanın birinci bölümünde inceleme kapsamında bulunan ceza davalarının hukuki boyutları ile bunların muhakeme aşamalarında etkili olan unsurlar üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm, Osmanlı şehirlerinde işlenen suçların çeşitli yönleri ile analizine ayrılmıştır. Üçüncü bölümde, suçluların takibinden ve cezalandırma işlemlerinden sorumlu subaşı başta olmak üzere kolluk görevlilerinin vazifelerine ilişkin bilgiler değerlendirilmiştir. Son bölümde suçluların takip ve cezalandırılması konusunda birtakım olumsuzluklara neden olan durumlar ile suç işlenmesinin en aza indirilmesi ve suçluların takibi gibi noktalarda devletçe uygulamaya konulan tedbirler ele alınmıştır. Crime looms large in general life of the society and it is an issue worths to be analysed by handling carefuly.Because of this reason, the subject of the study includes the crime and the criminals in Ottoman Empire, the legal and the police dimensions of them and the measures which was taken by the state on this issue. The second half of the XVI. centruy is designated as a period and Ottoman cities like Bursa, Trabzon, Manisa and Kayseri are designated as a place. Şer?iye registers and the mühimme accounts are used as a source.In first part of the study, the legal dimension of the criminal cases within the context of analysis and the factors effective on their judging stage are specialized.The second part is allocated to the different sides of the crimes which was commited in Ottoman citiesand to their analysis. In third part, the informations regarding the functions of the police officials, foremost the subaşı, who were responsible of the prosecution of the criminals and of their penalization are studied. In last part, the conditions which were causing some difficulties on the prosecution of the criminals and their penalization and also the measures which were taken by the state in order to decrease the crime rates to minimum degree and taken for prosecution of the criminals are undertaken. 280

Klasik dönem Osmanlı devlet anlayışı ve idarî zihniyetini somutlaştıran en önemli unsurların başında ?padişah? ve ?timar sistemi? gelmekteydi. Devletin idarî, askerî, hukukî ve iktisadî yapısının temel karakterini şekillendiren aslında bu iki temel öğe idi. Ancak Osmanlı aleyhine dönmeye başlayan dünya iktisadî ve siyasî konjöktürü karşısında bunlardan en çabuk ve kolay etkileneni timar sistemi oldu. Timar sisteminde ortaya çıkan bozulma ve getirilen değişik uygulamalar ise idarî ve iktisadî yönden temel birim olan sancakların statülerini etkilediği gibi taşra yönetiminde hangi sınıfların zayıflayacağını ve hangilerinin ön plana çıkacaklarını belirleyecek olan gelişmelerdi. Bu değişim ve dönüşüm sürecinde XVI. yüzyılın ilk dönemlerinden itibaren aslında pratikte var olan mütesellimlik uygulaması, kurum olarak çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Özellikle mütesellimliğin terim anlamı başta olmak üzere kurum olarak ortaya çıkışı, görevlilerin atanma ve azilleri, gelir kaynakları, vekilleri ve konakları gibi özellikler üzerinde durulmuştur.Kurum olarak genel nitelikleri ortaya konduktan sonra mütesellimlerin, asayiş, mali, askerî ve adlî gibi görev ve sorumluklarına vurgu yapılarak söz konusu görevleri vasıtasıyla idarî ve sosyal alanlarda nasıl yükseldikleri üzerinde durulmuştur. Merkez ve taşra ahalisi ile ilişkilerini de şekillendiren bu görev ve sorumluluklar üzerinde durulmuştur. Sancak içi asayişin ve yolların güvenliğinin sağlanması bakımından hazinenin ve devlet adamlarının güvenli bir şekilde gidecekleri yere ulaştırılması, başta vekili oldukları sancakbeylerinin gelirleri ve sancakla ilgili vergilerin tevzii ve tarhı, sancak mukataalarının iltizama verilmesinde ve gelirlerinin toplanması aşamasında mütesellimlerin malî görevlerine değinilmiştir. Bunun yanı sıra kadılarla birlikte Osmanlı adlî sistemindeki etkinlikleri ve müsadereler/muhallefatların tespiti ve sonrasında malların zabtıyla ilgili adlî görevleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca mütesellimlerin en önemli görevlerinden olarak askerî sorumlulukları kapsamında, sancaklarından asker, mühimmat, iaşe ve levazım tedarik ve nakletmeleri, seferlere katılmaları veya muhafaza hizmetleri gibi durumlara değinilmiştir. Ayrıca mütesellimlerin söz konusu görevleri yerine getirir iken karşılaştıkları güçlükler, kendilerinin yaptıkları ya da neden oldukları haksızlıklar nedeniyle aynı zamanda sancak halkı ve diğer devlet görevlileri olan olumlu-olumsuz ilişkileri de irdelenmeye çalışılmıştır. Bu bakımdan mütesellimlerin bu konularla ilgili merkezden gönderilen emirleri yerine getirirken başarılı veya başarısızlıkları durumunda merkez ile geliştirdikleri ilişkiler ve bulundukları bölgelerde güçlenmeleri süreçleri tartışılmıştır.Üçüncü ve son bölümde ise Osmanlı kentleri ve genel karakteristik özellikleri hakkında bilgi verilmekte tıpkı ordu iaşesinde olduğu gibi kentlerin ve özellikle de İstanbul'un iaşesinde mütesellimlerin rolüne değinilmiştir. Ayrıca kentlerdeki camii, medrese, çeşme ve hatta kilise gibi yapıların imarı ve tamiratıyla ilgili görevlerinden başka kendilerinin yaptırdıkları yapılar ile kentlerin mimari ve kültürel çehresine yaptıkları olumlu katkıları, giriştikleri vakıf faaliyetleri ile birlikte değerlendirilmiştir.Sonuç kısmında ise üç bölüm halinde ele alınan Mütesellimlik kurumunun XVIII. yüzyılda ortaya konan genel manzarasından hareketle kurumun XVIII. yüzyıl önceki ve sonraki dönemleriyle ilgili tespitlere yer verilmiştir. First of all most important elements that materialized the administrative mentality and the Ottoman State understanding in Classical Period was ?sultan? and ?fief household?. These two elements gaved the shape to the basic characteristics of the administrative, military, judical and economic structure of the state. However, the fief household system has readily and promptly influenced by the economic and political conjucture that was to turn out to be Ottoman?s disadvantage. The applications that were practice for the fief household?s corruptions, were the growths that pave the way the sanjaks conditions and also determined the classes in municipal administers. In this transition process, the mutesellim institution that begun for XVI. c., has been dealt with various aspects. Especially, its terminology, formation of intitution, promotion and dismission of the staffs, incomes, administrators and the mansion-houses have been scrutinized in the thesis.The characters of Mütesellim institutions and the administrators whom promoted in administrative and social areas expressing their security, financial, military and judical posts, are dealt in. An another issue is in this work; these responsibilities which had formed their relations with the central and provincial people. The other subject is that the dispatching the governmental and treasury staff the their duty in secure, the cash distribution and impose the tax of sanjaks begs and their incomes, the financial duties of mutesellims for getting incomes and dispatching the sanjaks finance to the farmer of revenues. The activities of the mutesellims with the kadıs in Ottoman judicial system and the determination of seizure, judicial duties regarding with records of goods are studied. They had a military responsibilities, such as; soldiers, ammunities, board and lodging, participate in campaigns and protectorate services. The difficulties of charging these services, injustice positions of them and the positive and negative relations with the sanjaks begs are also studied. Thus their getting strong processes in the charging job place and their relations with the center are the subjects of this work.In the third and the last part, the Ottoman cities and their general characteristics are giving and the role of mutesellims in the cities especially in Istanbul like in the boarding the army. In addition, the contributions of mutesellims to the architectural and cultural face of the cities, vakıfs activities and their duties such as the renewal of the sturctures such as the mosques, medreses, fountains and also churchs in the cities are detailed.At the last, the institution of the Mutesellim which has been scrutinized in XVIII. Century, the determines are worked the periods before after of that century. 264

Araştırmamızın birinci bölümünde; problem durumu, araştırmanın amacı, problem cümlesi, alt problemler, araştırmanın sınırlılıkları, tanımlar ve araştırmanın yöntemi ele alınmaktadır. İkinci bölümde; yönetim, yönetici ilkeleri ve eğitimi ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Özellikle yönetici seçimi süreci ve yetiştirilme yöntemleri üzerinde durulmuştur. Çünkü esas konumuz olan Enderun Mektebindeki yönetici adaylarının seçimi ve yetiştirme metotları araştırmamızın temelini oluşturmaktadır.Üçüncü bölümde; dünyada ve ülkemizde üst düzey yönetici eğitimi ve yetiştirilmesi üzerinde durulmuştur. Özellikle gelişmiş ülkeler olan Amerika, İngiltere, Fransa ve Almanya gibi ülkelerdeki yönetici okulları ve personel rejimi işlenmiştir. Bu bölümde ayrıca yeni kurulan Türkiye Cumhuriyetinde personel sisteminin kurulması, gelişmesi ile Türkiye'de kurulmuş yönetici eğitim merkezleri işlenmiştir.Dördüncü bölümde; yönetim, yönetici anlayışı ve eğitiminin tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. Daha sonra Osmanlı Devletinde eğitim kurumlarının işleyişini baktıktan sonra, Osmanlı yönetici yetiştiren kurumlar işlenmiştir.Beşinci bölümde ise esas konumuz olan Enderun Mektebi üzerinde durulmuştur. Önce bu mektebinde içerisinde olduğu Topkapı Sarayının bölümleri ve işleyişi işlenmiştir. Daha sonra Enderun Mektebi'ne öğrenci seçimi olan devşirme sistemi üzerinde durulmuştur. En sonda ise Enderun Mektebindeki eğitim ve öğretim faaliyetleri işlenmiştir. Son bölümümüz olan altıncı bölümde ise; araştırmanın değerlendirilmesi, çağdaş yönetici eğitimi ile karşılaştırılması ve öneriler yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Yönetim, Yönetici, Eğitim, Yönetici Eğitimi, Osmanlı'da Eğitim, Osmanlı'da Yönetim, Enderun In the first part; the problem, the aim of the study, the statement of the problem, sub problems, the confines of the study, the definitions and the study techniques are presented.In the second part; management, the basics of the manger and the literature of manager training is examined. This part especially dwells on manager recruiting and training. This forms the basis of our study, the recruiting and training of the executives in the School of Enderun.In the third part; We dwelled on high rank executive officer training in our country and in the World. Manager Schools and the personnel regimes of the developed countries such as United States, United Kingdom, France and Germany have been examined. In addition, the establishment and development of the personnel system in the newly founded Turkish Republic and the manager training institutions are examined.In the fourth part; management, the notion of a manager, and the historical development of training executives is the basic issue. After evaluating the overall educational institutions in the Ottoman Era; the institutions training managers is particularly examined. The fifth part was dedicated to our basic concern in this study, the School of Enderun. First of all the home to the School of Enderun the Topkapi Pallace and it?s roles are examined. This part also is about the enrollment system to the school known as devshirme, in which young Christian males between the ages of 8 and 15 were enlisted to be trained for state service. The school?s educational activities are also examined in the last section. In the last and the sixth part there is the overall evaluation of the study, the historical system is compared to the modern techniques and is partly dedicated to the recommendations.Key Words: Management, Manager, Education, Manager Education, Education in Ottomans, Management in Ottomans, Enderun 362

Bu tez 1826-1836 yılları arasında Bosna'nın yerel halkının Osmanlı İmparatorluğu'nun merkezileşme ve reform politikalarına karşı niçin ayaklandığını analiz etmektedir. Halkın hareketlerini ne şekilde tanıttıkları, taleplerinin kabulü için hangi yollara başvurdukları ve bu tepkilerin Osmanlı devlet adamları tarafından nasıl algılandığı, tezin ana konularıdır. Çalışma, konuyu, dönemin isyan örneklerine, devletin merkezileşme politikalarına ve Bosna'nın sınır bölgesi olma durumuna bağlı olarak başlıca üç yönlü bir teorik çerçevede ele almaktadır. Osmanlı merkezî yönetimine karşı gerçekleştirilen bu isyan bir eyalet isyanı olduğu için tez, insanları isyana yönelten bölgesel ve merkezî dinamikleri birlikte araştırmaktadır. Bu isyan eski sistemin değişmeden korunmasını amaçladığı için tez, merkezileşme ile yerel imtiyazlar arasındaki çatışmalarda Bosna'yı en önemli savaş alanlarından birine dönüştüren sebepleri irdelemektedir. Söz konusu isyan, Bosna'nın sınır bölgesi olma durumuyla doğrudan alakalı olduğu için, tez Bosna'nın bu pozisyonundaki değişen şartlara odaklanmaktadır.Bu bağlamda çalışma ilk olarak 1826'da yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra Bosna'da yaşanan isyana odaklanmakta, akabinde 1831'de Babıali'nin nizâmât olarak bilinen ve toprak sisteminde, kılık-kıyafette ve Bosna'nın bazı kazalarının statüsünde değişiklikler getiren yeni düzenlemelere karşı yaşanan isyanı ele almaktadır. This dissertation analyzes the reasons why the local people of Bosnia rebelled against the centralization and reform policies of the Ottoman Empire during the period between 1826 and 1836, the ways in which the rebels legitimized their actions and struggled for the acceptance of their demands and how those reactions were interpreted by the Ottoman statesmen. The present study mainly concentrates on the theme within a three partite theoretical framework, by examining it according to the cases of rebellion in that period, the centralization policies of the state and the borderland situation of the region. As this rebellion against the Ottoman center was a provincial one, the dissertation seeks to analyze the dynamics of the region as well as of the Ottoman center which led the people to rebel. Since the rebellion was an attempt to keep the ancien régime unchanged, the dissertation inquires into the reasons which turned Bosnia into one of the main battlegrounds for the conflicts between centralization and local autonomy. Hence, since the rebellion has direct relationships with the borderland situation of Bosnia, the dissertation concentrates on Bosnia in terms of changing conditions in its borderland position.Within this context, the study first examines the Bosnian rebellion against the abolition of the Janissary corps in 1826 and then focuses on the subsequent rebellion of 1831 against the new orders of the Porte, the nizâmât, including the changes in land tenure and in the military system, the changes in uniform as well as the changes in the status of some districts of Bosnia. 470

Bu çalışmada, Kırım Hanlığı'na bağlı Karasu kazasının 1683-1744yılları arasındaki, idârî, iktisâdî, fizikî, sosyal ve nüfus durumu incelenmiştir.Çalışmada temel kaynak olarak adı geçen tarihleri kapsayan dört adetŞer'iyye Sicili'nden yararlanılmıştır. Sicillere ilave olarak kısmen BaşbakanlıkOsmanlı Arşivi'nde bulunan çeşitli tasniflerdeki defterlere ve diğer kaynaklarada başvurulmuştur.Çalışma, giriş ve dört bölümden meydana gelmiştir. Giriş kısmındaKırım'ın genel durumu ile Karasu kazasının oluşumu ve coğrafi özellikleriortaya konulmuştur. Daha sonra ilk bölümde, Karasu kazasının idarî yapısıve idarecileri hakkında malumat verilmiştir. Bilhassa kazanın yöneticisiolması hasebiyle kadı ve kadının görevleri üzerinde ayrıntılı bir şekildedurulmuştur. Ayrıca idari yapılanmayı oluşturan alt birimler, görev alanidareciler çeşitli açılardan incelenerek isimleri ile birlikte kısmentablolaştırılarak belirtilmiştir.İkinci bölümde Karasu kazasının fizikî yapısını oluşturan unsurlar elealınmıştır. Sicil kayıtlarında yer aldığı nispetle tüm bu unsurlar ?siciller ilediğer kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında- incelenmiştir. Yine aynıbölüm içerisinde vakıfların durumu, yapısı ve yaşatılması hususlarına dairbilgilere yer verilmiştir.Nüfus ve sosyal hayatın incelendiği üçüncü bölümde ilk olarak nüfusve nüfusu oluşturan yapı irdelenmiştir. Nüfus verilerine ilave olarak Karasu'dameydana gelen ihtida hareketi ile ihtida edenlerin sayısı bir tablo halindegözler önüne serilmiştir. Öte yandan aile yapısı ile ailenin oluşumuyla ilgilitüm diğer hususların yanı sıra, boşanma ve aile bireylerinin durumlarıincelenmiştir. Ayrıca Karasu halkının kullandığı giyim, ev ve özel eşyalar daayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.En son bölüm olan dördüncü bölümde ise, mâlî ve iktisâdî durumincelenmiştir. Bölüm içinde para, ekonomik yapıyı meydana getiren çeşitlifiyat hareketleri ve bu fiyat hareketlerinin seyri ile ilgili bilgiler ortayakonulmuştur. Ayrıca Karasu'daki iktisâdî faaliyet alanları ile ortaya çıkarılandeğerleri ve emeği izah ederken, karşılığında üstlenilen vergi ve diğeryükümlülükler de değerlendirilmiştir. Öte taraftan meslek grupları ve bilhassaticari hayatın durumu ayrıntılı bir şekilde izah edilmiştir. This study examines the administrative, economic, phisical, social anddemographic structure of the town of Karasu of the Khanate of Crimeabetween 1683-1774. The major sources of the study are the judicial recordsof the town belonging to the afore-said time span, consisting of four books,but other books and sources kept in different classifications of the OttomanPrime Ministry Archive have also been utilized.The study consists of one introduction and four chapters. Theintroduction provides the reader with information about geographical featuresand an overall evaluation of the town Karasu. The first chapter deals with theadministrative structure and the adminstrative stuff of Karasu, with particularemphasis on the role of the qadi and his obligations. The subdivisions of theadministrative hierarchy together with its representatives, whose names arelisted and put into tables, on the other hand, have also become focuses ofattention.Second chapter delves into the physical structure of the town andexamines it in the light of the data provided by the judicial records and othersources. This chapter has also a closer look into the status, structure andfunctions of the religious foundations in the area.The third chapter explores the social and demographic structure of thetown. In this connection the Islamisation of the town and other instances ofchanging religious beliefs have been examplified and tabled. As to thestructure of the family and other familial affairs as divorces, styles ofdressing, articles of furniture, they have also been subjected to a scrutiny.313The last chapter deals with the financial and economic situation, whichthrows light into the monetary affairs and the movement of prices in theregion. As far as the economic situation was concerned, the economicsectors, the avalible labor force, the tax obligations and other liabilites, thebranches of profession and the commercial life in particular, have all beendwelt upon, as well. 328

Tuhfe-i Hasekiye, İsmâil Hakkı Bursevî tarafından kaleme alınmış ve 15 Cemâziyelâhir 1134/ 1722'de tamamlanmıştır. Bursevî'nin en hacimli eserlerindendir. Bursevî eserini III.Ahmed'in sarayında serhasekiyân olan Tûbâzâde Mehmed Ağa'ya ithâfen yazmıştır. Eserin son üçte birlik kısmı ile ilgili İhsan Kara, birinci kısmıyla ilgili Muammer Cengiz tarafından yüksek lisans tezleri hazırlanmıştır. Osmanlı müesseseleri ile ilgili bölüm Ziyâ Kazıcı tarafından bir makalede ele alınarak ilgili bölüm bâzı kısaltmalarla ve kısmî bir sadeleştirme ile neşredilmiştir. Bu çalışmada Tuhfe-i Hasekiyye metninin ikinci bölümünün transkripsiyonu gerçekleştirilmiş, Arapça ve Farsça kısımlar tercüme edilmiş ve eserde yer alan tasavvufî konu ve kavramlar incelenmeye çalışılmıştır. Bizim tahlil alanımızı kapsayan bölümde peygamberimizin soyu (İbn Abd-i Menâf'tan Âdem'e kadar) ve sultan ve vezir kavramları ele alınmaktadır.Anahtar Kelimeler: Bursevî; Tuhfe-i Hasekiye; Tasavvuf, Osmanlı. Tuhfe-i Hasekiye was written during the Cemâziyel?hir 1134/ 1722, by Ismâil Hakkı Bursev?. The study, is one of the most popular and large volumed of Bursevi?s. The study was writen according to Tûbâzâde Mehmed Ağa who worked in palace of III.Ahmed. The trinity part of the study has been prepeared by Ihsan Kara and first part of the study has been prepeared by Muammer Cengiz as a master thethies. The part about ?Ottoman Institutions? was published as an article by Ziya Kazıcı. This study covers, just second part of Tuhfe-i Hasekiye translation to Arabic and Persian and tried to research the topics and concepts of mysticism. On the part of my study?s analysis, it is stated about our prophet?s descent (from İbn Abd-i Menâf to Adam); and the concepts of sultan and vizier.Keywords: Bursev?,; Tuhfe-i Hasekiye; Sufism, Ottoman. 227

Machiavelli'in Prince isimli eseri, Machiavelli'in iddiaları ve siyaset ilkeleri bakımından Prusya kralı II. Friedrich tarafından eleştirilmiştir. Bu eser, kesin olmamakla birlikte, ulaşılan bazı bilgilere göre III. Mustafa döneminde Türkçe'ye tercüme edilmiştir. Yazma, tek nüsha olan ve saray kütüphanesinde bulunan eser, Onsekizinci yüzyıl Osmanlı aydınlarının Batı siyaset düşüncesine ilgilerinin bir tezahürüdür. Aynı zamanda dönemsel olarak güçlü ve otoriter bir hükümdar arayışı çabalarının da bir göstergesidir. Çünkü eserin yazarı Prusya kralı II. Friedirch, askeri ve siyasi başarılarıyla dönemin ilgi odağı olduğu gibi aynı zamanda çok tartışılan bir ismidir. Tercüme yazma metnin transkripsiyonu ve orijinal Prince ve Anti-Machiavelli eserleri ile karşılaştırılması neticesinde mütercimin eserin tercümesinde birtakım tasarruflarda bulunduğu, metnin bazı kısımlarını tercüme etmediği, bazı kısımları özetleyerek yorumladığı, bazı yerlerde de metne ilavelerde bulunduğu tespit edilmiştir. Transkripsiyon edilen metnin dipnotlarında, orijinal metinle tercüme metin arasındaki farklılıklara işaret edilmiştir. Anti-Machiavelli'in Türkçe'ye tercümesi sırasında siyasi ve felsefi birtakım kavramların mana farklılaşmasına uğradığı, bazı kavram ve kelimelerin tercümesiyle tam karşılıklarını bulmadığı tespit edilmiş, bu tür farklılıklara kavramlar sözlüğü kısmında işaret edilmiştir. Prince? of Machiavelli was criticized by the Prussian King Friedrich II. in terms of Machiavelli?s claims and the principles of politics. According to some information obtained, although it is not certain, this work was translated into Turkish during the reign of Mustafa the III. The said handwritten work, which is a single copy and kept in palace library, is a sign of the Ottoman intelligentsia?s interest in Western political thoughts. Meanwhile, it is an indication of the periodic efforts to search for a strong and authoritarian emperor. Because the author of the work, Prussian King Friedrich II, was the center of attention of his period with his political and military achievements and he was also a much debated figure. In the result of the comparison of the translated handwritten text and the original ?Prince? and Anti-Machiavelli works, it is seen that the translator made certain dispositions, did not translate some parts of the text, summarized and interpreted certain parts and that he made some additions to the text at certain parts. References were made to the differences between the original text and the translated version in the footnotes of the transcribed text. It was determined that certain political and philosophical concepts were misinterpreted in the translation of Anti-Machiavelli into Turkish and reference as made to such differences in glossary of concepts. 352

Bu çalışmada Develi Kazası'nın fiziki, idari, sosyal, demografik ve iktisadi durumu incelenmiştir.Temel kaynak olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan çeşitli tasniflerdeki defter ve belgeler, Milli Kütüphanede bulunan Şer'iyye Sicilleri ve Ankara Vilayeti Salnamelerinden yararlanılmıştır.Giriş ve üç bölümden meydana gelen çalışmanın birinci bölümünde Develi Kazasının fiziki ve idari yapısı ile nüfusu hakkında bilgi verilmiştir. Öncelikle Develi'nin coğrafi konumu ve fiziki özellikleri açıklanmış, mimari yapısı ile önemli mimari eserleri kısaca tanıtılmıştır. Develi'nin Osmanlı İdari Teşkilatındaki yeri tespit edilmiş, kaza yönetimi ve bu görevi yerine getiren idareciler hakkında bilgi verilmiştir. Kaynakların elverdiği ölçüde kazanın yönetiminde yer alan görevlilerin isimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bölümün sonunda ise 1830 nüfus sayımı sonrasında Develi'nin nüfusu hakkındaki bilgiler tespit edilmiş, Develi'ye bağlı nahiye ve köylerin nüfusu hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Develi'ye yerleşen Yörük-Türkmen Aşiretleri, Tanzimât dönemi iskân politikası ve göçmenlerin iskânına dair gelişmeler açıklanmıştır.Develi Kazasının sosyal yapısının ele alındığı ikinci bölümde ?Osmanlı Millet Sistemi? hakkında bilgi verilmiş, Develi'deki Müslim, gayr-i müslim ilişkilerine dair örnekler verilerek millet sisteminin bir kaza merkezindeki uygulamaları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ele alınan bir diğer konu ailedir. Aile kurumunu ilgilendiren nişan, evlilik, boşanma ve çeşitleri, nafaka, vekalet, vasi tayini, evlat edinme ve ailedeki çocuk sayısı gibi konulara değinilmiştir. İkinci bölümün sonunda Develi'deki eğitim faaliyetleri açıklanmıştır. İlk, orta ve yüksek öğrenim fonksiyonunu yerine getiren Sıbyan Mektebi, Rüştiyeler, Medreseler ve buralarda okutulan dersler hakkında bilgi verilmiştir. Bu eğitim kurumlarının yanında azınlık ve yabancı okullarının faaliyetleri açıklanmıştır.Üçüncü ve son bölümde ise Develi Kazasının iktisadi hayatı başlığı adı altında öncelikle Develi'deki tarım ve hayvancılık ele alınmış, yetiştirilen tarım ürünleri, küçük ve büyükbaş hayvancılık faaliyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra Develi ve Develi dışında faaliyette bulunan esnaf ve tüccar zümresinin faaliyetleri örneklerle açıklanarak Develi'nin ticari açıdan önemli bir merkez olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bölümün sonunda para, fiyatlar ve vergiler konusunda gerekli izahat yapılmıştır.Anahtar Sözcükler1. Develi2. Kaza Yönetimi3. Tanzimât4. Şer'iyye Sicili5. Ticaret The physical, administrative, social, demographic and economic conditions of the Develi County were investigated in this study.Records and documents in various classifications which are found at Prime Ministry Ottoman Archive, Legal Registries at National Library and Ankara City Annuals were benefited as the basic sources.In the first part of the study, which is composed of an introduction and three parts, information about the physical and administrative structure and the population of Develi County was given. Firstly, geographical situation and physical characteristics of Develi were explained, architectural structure and important architectural works were introduced briefly. The role of Develi in Ottoman Administrative Organization was determined; information about the county administration and administrative staff who fulfill this duty was given. It is aimed at determining the names of the staff of county administration as much as the information sources provide. At the end of chapter, the population of Develi after the population census in 1830 was determined; information about the population of districts and villages affiliated to Develi was given. Moreover, Yoruk-Turkman Clans who settled in Develi, housing policies in Administrative Reforms period and the developments related to the housing of immigrants were explained.In the second chapter, in which the social structure of Develi County was discussed, information about the ?Ottoman Nation System? was given. Implementations of nation system in a county were mentioned giving examples related to the relationships between Muslims and Non-Muslims in Develi. Another issue taken into account in this chapter is the family. Topics like engagement, marriage, divorce and their varieties, allowance, attorneyship, guardian appointment, adoption and the number of children in a family which are related to family institution were mentioned. At the end of the second chapter, educational activities in Develi were explained. Information about the Children School, Maturity Schools, Madrasahs and the courses taught in these schools was given. Besides these educational institutions, the activities of minorities and foreigners? schools were explained.In third and the final chapter, firstly, agriculture and livestock in Develi were discussed under the title of Develi County?s economical life; grown agricultural crops, livestock activities were explained. After that, it was mentioned that Develi is an important trade center illustrating with the activities of merchants and craftsmen working both in Develi and outside Develi. At the end of the chapter, required explanation was made about the currency, costs and taxes.Key Words1. Develi2. County Administration3. Tanzimât (Administrative Reforms)4. Legal Registries5. Trade 343

Ahmet Rasim İstanbul'da doğmuştur. Daruşşafaka'yı bitirdikten sonra Posta ve Telgraf Nezareti'nde bir süre memurluk yapmıştır. Sonra gazeteciliğe başlamış, pek çok gazetede köşe yazıları yazmış ve pek çok türde eserler vermiştir. Bu teze konu olan eseri tarih sahasında telif ettiği ?Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi?nin II. cildidir. Eser başlıca iki bölümden oluşur: Her sayfanın üst kısmında yer alan kronolojik Osmanlı tarihi metni; ve yukarıdaki bölümden bağımsız olarak her sayfanın alt kısmında ilerleyen, küçük punto ile yazılmış, ?Faideler? başlığı altındaki kültür tarihi diyebileceğimiz metindir. Eserin telifinde iki yüz kadar kaynak kullanılmıştır. Ahmet Rasim bu eseri liselerde tarih derslerinde okutulmak için hazırlamıştır. Bu sebeple eserde yer yer konunun akışını keserek, okura bilgi kazandırmak amaçlı dersler verir. Eser zengin bir dil haznesine sahiptir. Bugün kullanılan ya da artık geçerliliğini yitirmiş pek çok deyim de kullanılmıştır. Biz bu deyimlerin bir kısmını çalışmamıza aldık ve yazarın dil ve üslubunu ayrıntılı olarak inceledik.Eser bir tarih kitabı olması münasebetiyle zengin bir isim ve yer kadrosuna da sahiptir. Tespitimize göre yalnız II.cildinde yaklaşık bin kadar farklı isim geçmektedir. Ayrıca tarihin coğrafya ile olan yakın ilgisine muvafık olarak siyasi olaylar ve şahıslarla ilgili ya da kültür tarihini ilgilendiren bazı silah ve ev eşyalarının resimleri ve bazı haritalar da eserde yer almıştır. Çalışmamızda yazarın tarihçiliği hakkında bir değerlendirme ve kitabın içeriğini anlatan bir tahlil de mevcuttur. Eserde geçen bazı önemli isimler hakkındaki açıklamalar ve bibliyografya bölümleri de bulunmaktadır. Ahmet Rasim was born in Istanbul. After he was graduated from college, he worked in the ministry of postal service. Then, he started to write articles as a columnist in a newspaper. He also wrote books on various subjects. This thesis has investigated one of his books on history, the second volume of his ?Ottoman History?. The pages consist of two parts. At the upper part of the page, chronological Ottoman history is presented and at the below part of the page, there are notes on Ottoman culture which are not related with the upper parts. Ahmet Rasim used approximately two hundred references for this book. It was written for high school students. Thus, it has a didactic style. The book has a great vocabulary. It includes many idioms some of which are still in use. In this thesis, the vocabulary and the style of the author are investigated. Since the aforementioned book is a history book, it includes many proper names and place names. There are about a thousand names. On the other hand, there are maps and pictures of furniture and guns in the book. In the thesis, beside the content of the book, the view of the author as a historian is also evaluated. The thesis also includes explanations about the foremost figures mentioned in the book. 390

YÖK Tez ID: 219865 Tezimizi hazırlarken başlıca amacımız; 1451?1512 yılları arası Osmanlı İmparatorluğunda devlet yöneticilerinin üzerinde ulemanın etkilerini ortaya koymaktır. Bu çalışma sanılanın aksine otokratik bir yönetici kadro yerine bürokratik yapılanması kompleks ve en basit işlerde bile danışma sistemi içerisinde çalışan bir mekanizmanın olduğunu belirlemektir. Yine bu çalışma da bu dönem ulemasının rolünün sadece din ve adalet işleri olmadığını, âlimlerin bu dönemde güçlerini daha da arttırıp sürdürdüklerini, kendilerinden sonraki âlimler ve devlet otoritesi üzerindeki olumlu olumsuz etkilerini ortaya koymaktır. Tezimizde sadece 1451?1512 yılları yani iki sultan dönemi; Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devri konu alınmıştır. Araştırmamız sırasında arşivler, internet ve kütüphanelerde katalog taraması yapılmıştır. Sonuçta ulemanın devlet idaresinde başat rol oynadığının, devlet erkânının yetiştiricisi, danışmanı bazen de denetçisi olduğu otaya çıkmıştır. The principal objective of this thesis is to bring up the effects of savants on statesmen between the years 1451 and 1512 during the Ottoman Empire. It was a system of Ottoman, that is a complex bureaucracy and consultative on the contrary to an autocratic management and it is important to say that this period?s savants was not only the Minister of justice and religious but also dynamic characters of government, both positive and negative. In this thesis, the subject matter is merely the periods of two Sultans, Fatih Sultan Mehmed and II. Bayezid. During my research, many written source of information was scanned from the internet, library and achieves. Finally, it has been revealed that savants have a huge role on government. They were educators, consultant and sometimes inspector of statesmen.

Moğol ve Osmanlı liderlik yapıları, kimliklerin oldukça değişken, insan hareketliliğinin yüksek ve ittifakların geçici olduğu sürekli çatışmalı ortamlarda filizlenmişlerdir. Çinggis Han kabile siyaseti içinde oldukça marjinal bir noktadan tüm Moğolistan'ın Han'ı noktasına yükselmiş, bu süreçte edindiği deneyim ona kabile dışı bir siyasi vizyon kazandırmıştır. Henüz yolun başındayken kurduğu ilişkiler ve çevresine topladığı yandaşları ile iktidar çekirdeğini oluşturmuş ve daha sonra ordusunun bünyesine kattığı klan ve kabileleri bu ilk katılımcılar etrafında yeniden örgütlemiştir. Osman Bey, beyliğinin avantajlı coğrafi konumu sayesinde başarılı fetihlerde bulunmuş, kısa zamanda üne kavuşmuş ve Bizans sınır bölgesinin karmaşık yapısının değişik unsurlarını kendisine çekmeyi başarmıştır. Osman Bey liderlik için büyük bir mücadelenin içine girmemiştir. Çinggis Han gibi etrafında topladığı yandaşlarıyla farkında olmadan da olsa, mevcut kabileci sosyo-politik örgütlenmeye bir alternatif geliştirmiş, ancak iktidarı tekelleştirmek yerine bunu yandaşlarıyla paylaşma yoluna gitmiştir.Moğollar bozkırda iktidarı tekleştirdikten sonra uç fetihlerine yöneldiler. Çinggis Han döneminde Moğolların iktidarın merkezini bozkır olarak görmeye devam ettiler. Moğolistan dışındaki bölgelerle doğrudan olmayan bir ilişki kurdular. Buralarda çeşitli yönetimsel yöntemler uygulasalar ve görevliler atasalar da, temel konsantrasyonları vergi almak üzerineydi. Diğer yandan Osmanlılar yönetsel aygıtlarını fethedilen topraklarda inşa ettiler.Osmanlılar Osmanlı devletindeki makamları dışında bir iktidar zemini olmayan yeni bir bürokrat grubu yarattılar. Bu makamların kalıtsal bir boyutunun olmaması aristokratikleşmeye karşı bir önlemdi. Moğollar eski kabile aristokrasisini büyük oranda elimine etseler de, Osmanlılardan farklı olarak devlet bürolarını kalıtsal makamlara dönüştürdüler ve zaman içinde halkları, orduları, toprakları ve kaynakları devlet görevlilerine mülk olarak dağıttılar. Sonuçta, Çinggisliler Çinggis Han'ın merkeziyetçi düzenini sarsacak güce sahip bir aristokrasi yarattılar. The Mongol and the Ottoman leadership structures emerged in milieus where identities were changeable, mobility was high and the alliances were shifting. Chinggis Khan arose to degree of Khanate of entire Mongolia from an extremely marginal position in tribal politics and his experiences in this process provided him an anti-tribal political vision. He at the very beginning of his career formed the nucleus of his political power by his relationships and entourages. Later, he reorganized the clans and tribes, which submitted their loyalty to him around those principal participants in his army of conquest. Osman Bey made successful conquests thanks to the advantageous geographical position of his principality, became famous in a short time and managed to attract various elements of complex social structure of the Byzantine frontiers to him. He did not involve in a harsh struggle for leadership. Instead of monopolization of power, he favored sharing of it with his companions in arms.Mongols, after monopolizing power in the steppes devoted their energies to frontier conquests. However, during Chinggis Khan?s reign, the Mongols saw the centre of the authority there. Their relation with the societies outside the Mongolia was indirect. Ottomans on the other hand, built up their administrative apparatus in the conquered territories.The Ottomans created a new bureaucratic group which did not have a power base besides the posts in Ottoman state and placed them to the centre of administration. Those posts did not have any hereditary dimension. The Mongols, contrary to the Ottomans, turned the state offices to hereditary posts and in time they began to distribute peoples, armies, lands and resources throughout the empire as appanages to state officers. Therefore, the Chinggisids created a new aristocracy who had the power in their hands to shake the centralist order of Chinggis Khan. 121

Osmanlı Devleti çok sayıda farklı din ve milletten insanı bünyesinde barındıran büyük bir imparatorluktu. Bu imparatorluğun geniş coğrafyası içinde yer alan Kudüs, tarih boyunca üç semavi dinin müminleri tarafından büyük önem atfedilen kutsal bir şehir olmuştur. Bu bakımdan Kudüs'te farklı din ve mezheplerden insanlar yaşamaktaydı ve her yıl çok sayıda hacı Kudüs'ü ziyaret etmekteydi.Kudüs, Hz. İsa'nın doğup büyüdüğü, dinini yaydığı şehir olması bakımından Hıristiyanlar için ayrı bir öneme sahiptir. Şehirde yer alan Hıristiyanların ilk mabedleri ve çok sayıdaki kutsal mekân, Hıristiyanların gözünde Kudüs'ü daha da değerli kılmaktadır. Ancak Kudüs'te yaşayan Hıristiyanlar, çok farklı mezheplere ayrılmışlardı. Bu yüzden aralarındaki farklılıklar sık sık kavga etmelerine sebep olmaktaydı. Özellikle kutsal yerlerdeki tamirat ve hâkimiyet hakkı büyük kavgalara sebep olabilmekteydi.Özellikle 19.yy.ın ortalarından itibaren, Kudüs'teki Hıristiyanların bu kavgalarına ve yaşantılarına Avrupalı Hıristiyan devletler de müdahil olmuşlarıdır. Hıristiyanların haklarını korumak bahanesiyle; her fırsatta Osmanlı Devleti'nin içişlerine müdahale etmeye, Kudüs'te ve Ortadoğu'da etkili olmaya çalışmışlardır. Avrupalı devletlerin bu müdahaledeki en önemli aracı, Kudüs'teki kutsal binaların inşası ve tamiri olmuştur.Bu çalışmada; Hıristiyan cemaatler arasındaki kavgalar, bu kavgalarda Osmanlı yöneticilerinin üstlendiği arabuluculuk rolü, Avrupalı güçlü devletlerin müdahale çabalarının bir parçası olarak dinî imar faaliyetleri ve bu faaliyetler karşısında Sultan II. Abdülhamid'in nasıl bir tavır sergilediği üzerinde durulacak. Ayrıca imar faaliyetlerinden hareketle, siyasal mücadeleler ve Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü izlenmeye çalışılacak. Ottoman state was a big empire which sheltered a lot of different religion and nation in its structure. Jerusalem, which placed in wide geography of this empire, had become a holy city which has been ascribed big importance by the three celestial religion believers throughout the history. In this respect, in Jerusalem people who had different religion and cult had been living together and numerous pilgrim had been visiting Jerusalem every year. Jarusalem has a different importance for Christians because of being the place where Jesus was born, grew and spred his religion. The first temples of Christians and a lot of holy places, which place in the city, make the Jerusalem more valuable in the eyes of Christians. But Christians who lived in Jerusalem had parted very different cults. That?s why, the differences between them often caused them to fight. Especially the right of repair and domination of holy places had caused big fights.Especially from the middle of the nineteenth century on, European Christian States had interfered the fights and lives of Christians in Jerusalem. On the pretext of protecting the rights of Christians, in every opportunity they tried to interfere in the internal affairs of Ottoman State, and tried to become effective in the Middle East and Jerusalem. In this interference the most important tool of European States was construction and repair of holy buildings in Jerusalem.In this study, it is emphasized the fights between Christian communities, in this fights the mediation roles of Ottoman governors, religious development activities which being a part of the interference efforts of powerful European States and how attitude II. Abdülhamid showed towards those activitie. Furthermore by looking development activities, it is tried to watch the political fights and the decline of Ottoman Empire. 163

Düşünce tarihimizde yer alan şahsiyetler içerisinde fikirleri ve eylemleri ile öne çıkan önemli simalardan biri de Şeyh Bedreddin'dir. Osmanlı Devleti'nin teşekkül devresinde ve bununla birlikte Fetret Devri'nin yarattığı kaotik ortamda adından söz ettiren bu kimlik, günümüze değin birçok çalışmaya konu olmuş ve bu yönüyle hala tazeliğini koruyan bir olgu olarak kendini göstermiştir.Hayatını, şahsiyetini, eserlerini ve düşünce tarihindeki yerini ortaya koymaya çalıştığımız Şeyh Bedreddin'in, içinde bulunduğu dönemde, bilgi birikimi ve fikirleri itibariyle dönemin sayılı âlimlerinden biri olma özelliğini taşıdığı görülmektedir. Nitekim o, İslâm hukuku, tefsir ve tasavvuf gibi birbirinden farklı alanlarda önemli eserler ortaya koymuştur.Bununla birlikte adı, bir isyan hareketiyle anılmış ve Osmanlı otoritesine karşı bir hareketin içerisinde yer almıştır. Tarihte üzerinde daha çok durulan bu durum, onun ilmî yönünü gölgelemiştir.Bu bağlamda çalışmamız, farklı dönemlerde üzerine değişik ithamlar yapılan bu şahsiyetin, tarih içerisindeki gerçek konumunun çok yönlü ve sağlıklı bir şekilde ortaya konulması amacını taşımaktadır. Sheikh Bedreddin was one of the well known person who came in to prominence took place in our thought history. This character, mentioned his name in the organization period of Ottoman Empıre and in addition to this the chaotic atmosphere caused by the ınterregnam period, has been the matter of many subjects up to now and so he stil distinguishes himself with his popularity as a character.It was seen that Sheikh Bedreddin who we tried to explain his life, his personality, his Works and his place in our thought history was one of the few scholars with his whole experience and ideas in his period. Thus he wrote many works on different branches of Islamic law, interpretention and Islamic mysticism.At the same time, his name was mentioned in a rebellion and he took place in an action against Ottoman authority. This event which is pointed out more in history, has shadowed his scientific way.In the regards of that, our study aims to show his real position in history with his many characteristics in a reliable way which was speclated in different periods. 228

72

Kemal Milani'nin Atatürk Modern Türk Tarihi Enstitüsünde Felsefe Doktoru unvanı için yaptığı tezin özeti Nisan 2002 de alınmıştır. Başlık: ANAYASAL DEVRİMLER: IRAN (1906) VE OSMANLI İMPARATORLUĞU (1908) KARŞILAŞTIRMA Bu doktora tezi orta doğunun iki komşu devleti olan Türkiye ve İran' m, yirminci yüzyılın başında iki sene ara ile yaşadıkları meşrutiyet denemeleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışmadır. Birbiri ardına gerçekleşen bu iki meşruti hareket akla bu hareketlerin dünya politik ajandasının bir yansıması mı, yoksa sadece kendi iç dinamikleri neticesinde ortaya çıkan hareketler midir sorusunu getirmektedir. Bu soruyu cevaplamak için Türkiye ve Iran üzerine karşılaştırmalı bir çalışma tarihi bir perspektiften yapılmıştır. İlk olarak bu iki devletin, on dokuzuncu yüzyılın hemen başındaki geleneksel sosyo-politik yapılan karşılaştırılmış daha sonrada on dokuzuncu yüzyılda her iki devletin yaşadıkları reform sürecinde iç ve dış dinamiklerin nasıl enteraktif olarak işlediği analitik olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bu gün bu iki devletin geçmişte benzer anayasal modernleşme tecrübeleri yaşamış olmalarına neden farklı rejimlerle sahip olduklarını anlamak için son karşılaştırmayı yapmadan önce bu iki ülkedeki anayasal meşrutiyet hareketleri detaylı olarak incelenmiştir. Bu çalışma bu iki ülkedeki anayasal hareketlerin dış konjektürden hem etkilendiğini hem de ilham aldığım ortaya koymaktadır. Fakat, bu iki ülkenin tarihsel ve kültürel arka planının oluşturduğu iç dinamikler ve ondokuzuncu yüzyılda yaşadıkları deneyimler, gelecek yıllarda yarattığı farklı sonuçları bakımından değişik anayasal hareketler oluşmasına yol açmışlardır. An Abstract of the Dissertation of Kemal Milani for the degree of Doctor of Philosophy at the Atatürk Institute for Modern Turkish History to be taken April 2002. Title: CONSTITUTIONAL REVOLUTIONS: IRAN (1906) AND THE OTTOMAN EMPIRE (1908) COMPARED. This dissertation is a comparative study on two neighbouring countries in the Middle East, Turkey and Iran, both of which experienced similar constitutional revolutions at the beginning of the twentieth century, within a period of two years. Considering the other constitutional movements that occurred one after another raises the question of whether these movements were just the consequences of a world political agenda or they occurred only coincidentally, inspired by their internal dynamics. To answer this question, a comparative study was conducted on Iran and Turkey from an historical perspective. First their traditional socio-political structures on the eve of the nineteenth century before the modernisation movements began were compared, then the reform process in the nineteenth century was shown from an analytical perspective looking at how both domestic and foreign dynamics worked interactively. Before making the final comparison for understanding why these two countries, which have such different political regimes today although they passed through similar constitutional and modernization processes, a detailed study of the events of the revolutions is undertaken. The paper concludes that these developments were inspired and affected by outside forces and developments in the world political system. However, the internal dynamics formed by the historical and cultural backgrounds of these two countries, mand the experiences they had in the nineteenth century caused different constitutional revolutions in terms of the outcomes they procudced in the next years. IV 350

Eytâm İdâresi-Sandıklan ve Marmaris Örneği (1885-191 1) adlı bu çalışma ile, XIX. yy. Osmanlı toplumunda yetim çocukların haklarının korunması için kurulan Eytâm İdaresi ve Sandıklarının yapısı ile Marmaris Eytâm İdaresi ve Sandığının faaliyetleri ve bölgesel ekonomiye katkısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, Giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Eytâm İdaresi ve Sandıkları kurulmadan Önce yetim haklarına yönelik çıkarılan emirler, kurulan kurumlar ve onların işleyişleriyle ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır. Birinci bölümde yetimlerin sosyal haklarıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Tereke, vasilik ve rüşd konuları incelenerek, Eytâm İdâresinin kurulmasından öncesi ve sonrası olmak üzere karşılaştırmalı bir değerlendirmesi yapılmıştır. İkinci bölümde Eytâm İdaresi ve Sandıklarının kuruluşu, teşkilat yapısı, görevleri, idare ve sandıklarda görevli olan memurların görev ve yetkileri, aldığı ücretler hakkında bilgi verilmiştir, özerk bir yapıya sahip olan Girit'teki Eytâm İdaresi hakkında da bilgi verilerek İstanbul merkezdeki idare ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca Eytâm sandıklarından yetimlerin yararlandırılması ve sandıklardan faizle borç verilmesi konusu da incelenerek Marmaris Eytâm Sandığının faaliyetleri hakkında bilgiler verilmiştir. In this study, named the Istitution of the Management and Funds of Orphans and Marmaris Example (1885-1911), we shall try to englighten the structure of the Institution of the Management and Funds of Orphans established in 19th Century in order to protect the rights of orphans and especially the activities of Marmaris Management Funds and its contributions to the local economy. This study consists of an introduction and two chapters. In the introduction, we have made a general evaluation of the enacted rules pertaining to the rights of orphans and the relevantly established institutions before the foundation of the Institution of Management and Funds of Orphans. In the first chapter, we strive to acknowledge the reader with social rights of orphans. By examining the subjects of estatelaw, inheritance and maturity, a comperative interpretation of the Institution of Management and Funds of Orphans before its establishment and after will be made. In the second chapter, we describe the establishment, administrative structure and functions of the Institution of Management and Funds of Orphans; the responsibilities, authoritiesand wages of its officials. We also compare the Management Fund in Crete, having an autonomaus structure, to the one at the centre, İstanbul Moreover, by looking into the provision of benefits to orphans from the funds in return for interest, we define the activities of Marmaris Orphan Funds. 118

oz XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Kızıldeniz sahillerine gelmesi, bu bölgeye gerçekten büyük yararlar getirmiştir. Özellikle Cidde bu imkanlardan çok fazla yararlanmıştır. Cidde, Osmanlı döneminden önce ve Osmanlı döneminde kutsal toprakların ana limanı ve kalesi durumunda idi. Osmanlı idaresi altındaki Cidde, mukaddes topraklar olan Mekke ve Medine için hem askerî hem de ekonomik ve dinî bakımından önemli bir rol oynamıştır. Cidde şehri ve limanının, Osmanlı taşra teşkilatında sancak adı altında önemli bir mevkii vardı. Böyle bir mevki, XVI. yüzyıl Osmanlı arşiv kaynaklarından daha iyi anlaşılmaktadır. ABSTRACT The coming of the Ottomans, to the Red sea and their establishment of control over it in the XVI. Century brought in fact real changes to the area and especially to Jeddah, the main port and fortress of the Muslims holy lands in the Red sea cost. During the period of Ottoman Administration, Jeddah played a significant military, economic and religious role in relation to the holy places in Mecca and Medine. The port city of Jeddah had an important place as a sancaklik within the provincial organization of the Ottoman Administration. This work has been based largely upon information gleaned from documents in the Ottoman Archives the most important source for the era. Ill oz XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Kızıldeniz sahillerine gelmesi, bu bölgeye gerçekten büyük yararlar getirmiştir. Özellikle Cidde bu imkanlardan çok fazla yararlanmıştır. Cidde, Osmanlı döneminden önce ve Osmanlı döneminde kutsal toprakların ana limanı ve kalesi durumunda idi. Osmanlı idaresi altındaki Cidde, mukaddes topraklar olan Mekke ve Medine için hem askerî hem de ekonomik ve dinî bakımından önemli bir rol oynamıştır. Cidde şehri ve limanının, Osmanlı taşra teşkilatında sancak adı altında önemli bir mevkii vardı. Böyle bir mevki, XVI. yüzyıl Osmanlı arşiv kaynaklarından daha iyi anlaşılmaktadır. ABSTRACT The coming of the Ottomans, to the Red sea and their establishment of control over it in the XVI. Century brought in fact real changes to the area and especially to Jeddah, the main port and fortress of the Muslims holy lands in the Red sea cost. During the period of Ottoman Administration, Jeddah played a significant military, economic and religious role in relation to the holy places in Mecca and Medine. The port city of Jeddah had an important place as a sancaklik within the provincial organization of the Ottoman Administration. This work has been based largely upon information gleaned from documents in the Ottoman Archives the most important source for the era. Ill 258

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu'nda sivil idarenin başı olan kadılar adlî ve idarî görevler üstlenmişlerdi. 15. y.y.'dan 17. y.y.'a kadar kadıların önemleri sürekli olarak arttı, adlî yönetimde daha fazla görevler üstlenmeye başladılar. Bu tezde 17. y.y.'a ait şeriyye sicilleri ve Şeyhülislam fetvaları ışığında kadıların görevleri genel olarak ve mahkeme prosedüründe kadıların görevleri daha detaylı bir şekilde incelenmektedir. Hukukî davaların görülmesindeki aşamalar, davaların nakli ve hükmün bozulması tezde detaylı olarak incelenen konulardır. Tezde incelenen davalar ışığında, Osmanlı mahkeme prosedürünün taraflı hükmü engelleyecek önceden belirlenmiş kurallara göre işlediği savunulabilir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı kadısı, mahkeme prosedürü, fetva. IV ABSTRACT Kadis were the heads of civil administration in the Ottoman provinces. In addition to judicial duties, they carried out administrative duties as well. With the passage of time from the fifteenth to the seventeenth centuries, the importance of the kadis gradually increased. They undertook more responsibility in the administration of justice in addition to administrative duties. In this thesis, the duties of kadis were discussed in general, and their role in the court procedure was examined in detail, in the light of court records and the Şeyhulislams' fetvas of mainly the seventeenth century. The stages in hearing of legal cases, the transfer of cases and the annulment of judgment are specific subjects examined in this thesis. It can be suggested that Ottoman court procedure had pre determined rules, which were designed to prevent partiality in court. Key Words: Ottoman kadi, court procedure,/eft>a. ui 86

Selim, Ahmed, Osmanlı Yönetimi Altında Memlûkler, 1517-1660 Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Yavuz Ercan, 261 s. Memlûk Devleti, 1516 yılındaki Mercidabık ve 1517 yılındaki Ridaniye savaşlarından sonra yıkılmış ve yönetimi altındaki topraklar, Osmanlı yönetimi altına girmiştir. Mısır bir vilayet haline getirildikten sonra ilk Beylerbeyi olarak, eski Memlûk beylerinden Hayır Bay atanmıştır. Mısır'daki olaylar bu tarihten itibaren bir süre durulmamıştır. Merkezden atanan Ahmet Paşa da ayaklanmış, ancak bu ayaklanmanın bastırılmasından sonra Mısır'da sükunet sağlanabilmiştir. Sultan Selim Memleketin idari ve mali işlerinde Memlûkler den yararlandı. Memlûkler'in zamanla nüfuzları arttılar özellikle XVII. Yüzyılın birinci yarısından itibaren Mısır'daki en mühim ve en yüksek görevleri almışlardır. Ekonomik alanda ise, Memlûklerin Mısır ekonomisini gelişmesinde etkin rolleri vardı. Memlûklerin Mısır'da uğraştığı ekonomik faaliyetler arasında en önemlisi zirai faaliyetlerdi. Osmanlı hakimiyeti boyunca zirai araziler üzerinde hakimiyet kurmak istediler. Osmanlı padişahlarının, Memlûkleri bu zirai arazilerle uğraşmaktan menetmesine rağmen, Memlûkler bu zirai araziler üzerinde otorite sağladılar. Mısır Kanunnamesinde sadece asker olabilecekleri yazılı olmasına rağmen, bazı Memlûkler çeşitli meslek gruplarına girmeye başardılar bu meslek grupları içeresinde usta rütbesine kadar yükseldiler. Ayrıca Memlûklerin iç ve dış ticarette, gümrük ticaretinde ve Mısır'daki yönetimleri boyunca `İltizamatu - Hadariye` Bulak Limanı İltizamı, Mukatat-ı Gilal İltizamı gibi işlerde ilgilendiler. Şöyle ki, Memlûklerin aile ilişkilerini ve bunlara ek olarak Memlûklerin Mısır toplumu ile olan toplumsal ilişkilerini içermektedir. Örneğin; birbirlerine borç verme karşılıksız yardımlaşmalarını görmekteyiz. Yine Memlûkler Mısırlıları memnun etmek için vakıfların yararına birçok şey verdilerdi. Ayrıcı Memlûklerin kılık kıyafetlerini, evlerin ve bu evlerin genişliği ve bulundukları yerlere ele alıyor. Son olarak, Memlûklerin alimlerle, din adamlarıyla mutasavvıflarla olan ilişkilerine değinilmektedir. Buna ek olarak Memlûklerin gayrimüslimlerle olan ilişkisine değinilmektedir. Buna ek olarak Memlûklerin gayrimüslimlerle olan ilişkisi ele alınmaktadır. Sonuç olara, bu araştırma sonunda bize, Memlûkler konusunun seçimi, Mısır'daki Osmanlı Devletinde sadece Memlûklerin önemini içermiyor. Aynı zamanda Mısır tarihinin bu dönüm noktasındaki, siyasi konumlarını, idari, ekonomik ve toplumsal alanlarına ışık tuttu. Selim, Ahmed. The Mamluks Under ottoman Rule 1517-1660, Ph. D Thesis, advisor: Prof. Dr. Yavuz Ercan 261 p. After the defeat of the Mamluks at the hands of Sultan Selim I, they not only became powerless, but lost control over Egypt as well. So, the question this thesis attempted to answer is: what became of the Memluks under Ottoman rule? By referring to Arabic and foreign references, we find that this question went unnoticed as well as aimed at filing this gap by focusing upon the Memluks role in Egypt during 1517- 1660 highlighting their conflict with the Ottomans. On the political level, we find that from the mid 15th century onwards, both didn't enjoy a stable relationship, and their conflict reached its height in 1517 with their defeat at the hands of the Ottomans in El-Reidannia. Though defeated, yet they were determined to regain their power and influence, however, to no avail, this was due to their inability to unite their efforts and confront their enemy, the Ottomans. Although they failed to attain their target of ruling Egypt once again, yet they continued to be a source of deep troubles as well as a threat to the Ottomans' welfare. Although some researchers have claimed that the Memluks didn't have significant role under the Ottomans' leadership, yet this study has proved otherwise. Far from being marginalized, the Memluks have proved themselves in different fields. Politically, despite the fact that kanunname Misir prevented their participation in the Egyptian army, nevertheless, they not only joined the army but became leaders of certain troops as well. As for the agriculture, it witnessed a great deterioration at their hands as they didn't hesitate to resort to violence and enforce taxes in their endeavours to enslave the Egyptian farmers, and this in turn, led the majority of them to abandon their lands seeking to escape the tyranny of their masters. Socially, this study has proved that Memluks are good adaptors. In other words, they mingled as well as dissolved in the Egyptian society rapidly and easily, their ownership of palaces, lands money and various projects speak eloquently of their financial state which was better than the native Egyptians. By resorting to the Egyptian and Turkish archives, the researcher has presented a very vivid picture of the Mamluks' life in Egypt and pointed out the fact that they were not satisfied with their new role as followers but essayed to participate in the political, social and economic life. 261

173

Fiorina şehri Manastırın 30 km. güneyinde, Vardar nehrine kavuşan Karasu çayının Nerçoka dağlarından geçtiği yerlerdeki dar geçide yakın bir alanda kurulmuştur. Bizans döneminde burası müstahkem küçük bir kasaba durumundaydı. I. Murad zamanında fethedilen şehir Osmanlı iskan politikası sonucunda oldukça gelişmiştir. Engebeli ve verimli bir araziye sahip olan Kazada, Müslim ve Gayr - i Müslim nüfus birlikte yaşadığı şehir Arnavutluk'a giden yolu kontrol etmek içinde önemli bir stratejik konuma sahiptir. Florina'ya bağlı köylerde ise halkın büyük bir kısmı zirai üretim ile uğraşmaktaydı. Yetiştirilen mahsuller içinde en önemlileri buğday, arpa, mısır, sebze ve meyve idi. Kovanları ile meşhur olan Kazada şire üretimi oldukça fazlaydı. Fiorina kazasında bulunan toprakların tamamı miri arazi bünyesinde tımar gelirlerine ayrılmıştı. Fiorina city is located 30 km in the south of Manastery at a place» that is near to narrow passage way where passes from Nerçoka mountains of Karasu creek to flow. It was a small and strong town during the Byzatine. The city conguered during the Murt Fist, was developed as a result of housing policy of Ottoman. The townm which has rich and hilly land had a strategical importance on the city, Muslims and Non - Muslims lived together to control the road gues to Albena. Most of the people lived in the villages related to the Fiorina was busy with agriculture. The main growth products were wheat, barley corn vegetable and Fruits. The town which is famous with it's hives had too much grape production All the land which was on the town of Fiorina was reserved for tımar incomes which was on the Miri land. 103

ÖZET `1291 (M. 1874) Senesi Devlet Salnamesine Göre Osmanlı Devlet Teşkilatı` konulu tezimiz giriş ve sonuç bölümleri hariç sekiz ana bölümden meydana gelmektedir. L Bölümde; Saray ve Merkez teşkilatı, Mabeyn-i Hümâyûn, Şura-yı Devlet, Meclis-i Vükela ve Nezaretler (Bakanlıklar) hakkında bilgi verilmektedir. II.Bölümde; İlmiye Teşkilat ve bu teşkilata mensup olanların isim, unvan ve rütbeleri zikredilmektedir. III.Bölümde; Askeriye Teşkilatı, Ordular, Bahriye Nezareti, Zaptiye Nezareti, Tophane-i Amire hakkında bilgiler mevcuttur. IV.Bölümde; Osmanlı Devleti'ndeki mektepler ve bu mekteplerdeki eğitim-öğretim hakkında bilgi verilmektedir. V.Bölümde; Vilayetler ve bu vilayetlere bağlı sancaklar ile buralardaki devlet kadrolarının isim ve unvanları anlatılmaktadır. Ayrıca vilayetlerde bulunan ticaret mahkemeleri de bu bölümde yer almaktadır. VI.Bölümde; Osmanlı Devleti'nin dış ilişkileri anlatılmaktadır. Osmanlı Devleti'nin yurt dışında bulunan elçilik ve konsoloslukları ile Osmanlı Devleti'nde bulunan yabancı elçilik ve konsolosluklar hakkında bilgi verilmektedir. VII.Bölümde; Osmanlı Devleti'nde yaşayan Azınlıklar ile Azınlıkların dinleri, dini teş kilatları ve dini reisleri hakkında bilgi mevcuttur.,Son bölümde ise İstanbul'da bulunan kütüphaneler, Posta hatları, Devletin vapurları ve işledikleri yerler anlatılır. SUMMARY This Thesis of which subject is the organization of the ottoman empire according to thi 1291 (A.D. 1874) State Directory cansists of eight main chophters with the exception of the Introductisn and the Conclusion parts In the first chapter of the Thesis, the structure of the Palace and the Central Administration, the Imperial Palace (Mabeyn-i Hümayun), the Council of state (Şura-yı Devlet), the Council of Ministres (Meclis-i Vükela) and Ministries (Nezaretler) are explained. In the second chapter, the organization of the Muslim religious teachers (doctors of muslim the ology), and the names, titles and ranks of those who belanged to this organization are mentioned. In the third chapter, the organization of military Service, the Armies, the Ministriy for the Novy (Bahriye Nezareti), the Ministriy of Gendermerie (Zaptiye Nezareti) and the Commander of Ordnance Factory (Tophane-i Amire) are explained. In the fourth chapler, the school system of the ottoman Empire and training and education in thees schools ara explaned. In the fifth chaphter, Provinces (Eyaletler) and Sandzaks (Sancaklar), and names and titles of the State staff in the administrative phlaces are explained. Mareover,commercial courts in these provinces take place in this chapter. In the sixth chapter, the external relations of the Ottaman Empire are explaned. The Embassies and Consulates of the Ottoman Empire abroad, as well as embassies and consulates of foreign countries to the Ottoman Empire are explained. In the seventh chapter, the Minorities living in the territonies of the Ottoman Empire, and their religions, religious organizations and religious authorities (Hedas) are presented. In the last chapter, libraries in Istanbul, Postal linkages. State steamships, and their routes are explained. 185

ÖZET XIX. yüzyıl, Osmanlı Devleti için bunalımlı bir dönemdir. Çünkü içeride siyasî, askerî, ekonomik, sosyal, idarî birçok meseleyi çözmek zorundadır. Diğer taraftan dışarıdan gelen Şark Meselesi, Emperyalizm, Pan- îslâvizm ve Fransız ihtilâlinden soma gelişen milliyetçilik, hürriyetçilik, liberalizm hareketleri Osmanlı devletini etkilemektedir. Bu sebeple Osmanlı devlet adamları Devlet* in varlığını ve toprak bütünlüğünü korumak için ıslâhat hareketlerine girişmişlerdir. Tanzimat da bu arayışların sonucudur denilebilir. 1823 yılında Lofça'da doğan Ahmed Cevdet, Prat Savaşından (1711) sonra Lofça'ya yerleşen bir Türk ailesindendir. tik ve orta öğrenimini kendi kasabasmda yaparak, medrese tahsili için 1839 'da İstanbul'a gelmiştir. Zeki ve çalışkandır. İstanbul'da medrese tahsili yaparken devrin meşhur hocalarından ders almış ve kendisini çok yönlü yetiştirmiştir. Medreseden mezun olduktan soma Mustafa Reşid Paşa ile tanışması önemlidir. Bundan soma ilmî, ve idarî alanda hızla yükselmiştir. Tanzimat'tan soma öğretmen yetiştirmek gayesi ile açılan Darülmuallim'in ilk müdürü olarak dikkat çeken Ahmed Cevdet Efendi, bu okulun ilk nizamnamesini hazırlamıştır. Başta Encümen-i Daniş olmak üzere kurulan birçok kuruluşun üyeliğini yapmıştır. Bu arada vak'anüvisliğe atanarak Osmanlı tarihinin 1774-1826 yılları arasındaki dönemi kaleme almıştır. Bu tarih yazımında, yeni metotlar kullanarak modern tarih yazüıcıhğımnda öncüleri arasında yer almıştır. Cevdet Paşa, tarihle ilgili önemli eserler de yazmıştır. 1866 yılında ilmiye sınıfından idarî alana geçen Ahmed Cevdet, `Paşa` üvanı almıştır. Bu dönemden soma üç defa Maarif, beş defa Adliye nâzın olan Cevdet Paşa, Evkaf ve Ticaret nazırlıklarında da bulunmuştur. Adli alandaki önemli hizmeti ise, kabul ettirilmek istenen Fransız medeni kanunları yerine `Mecelle` kanunlarını hazırlatıp uygulamaya koymasıdır. Bilgi ve tecrübeyi birleştiren Cevdet Paşa'mn Osmanlı Devleti'nin çöküşüne dair önemli tesbitleri vardır: Osmanlı devletinin çöküşünün siyasî, ekonomik, askerî, idarî, ahlâM sebeplerini anlatan Cevdet Paşa'mn çöküşte müesseselerin bozulmasına dikkat çekmesi önemlidir.Devlet-i Âliyye'nin çöküşten kurtulması için ileri sürdüğü görüşleri de şöyle özetlenebilir: a. Önce yenileşmeye inanan bir kadro oluşmasını istemekte, böylece zihni alt-yapıyı oluşturarak inançlı bir kadronun gerekliliğine dikkat çekmekte- dir. b. îşin enline verilerek her işin `liyâkat` sistemine göre uzmanına verilmesini istemektedir. c. İhtiyaç duyulan insan tipinin yetiştirilmesi için ilmiye teşkilâtında ve eğitimde zamanın şartlarına göre düzenlemeler yapılmasını gerekli görmektedir. ç. Devletin kurumlarında (idarî, askerî, malî) `asrın icabma göre` ıslâhat yapılmasına işaret etmekte; mîlli bir hukuk sistemi ile adaletin sağlanmasını gerekli görmektedir. d. Dış politikada ise, çok yönlü bir politika anlayışı ile `Halifelik` makamının daha fonksiyonel hale getirilmesini ve müslümanlar arasında dayanışmanın gerekliliğine işaret etmektedir. Bunları yapabilmek için de devletin ilim, irade, kudret sahibi olması gerektiğini belirtmektedir. ıı ABSTRACT In the nineteenth century Ottoman Empire had been in crisis. Many problems had to be solve inside such as economical, military, social, political and administrative and also effects the orient problem, imperialism, panislavism and liberalism movements, liberty, nationalism which has been improved after French revolution. For that reason Ottoman Government men started to reform movements for protected the land universality and to be in the future. The political reforms made in the Ottoman State in these movements result. Ahmed Cevdet Pasha was born in Lofca. His birthday's date is in 1823. His family moved in Lofca after Prat War in 1711. After he had completed the primary and secondary schools in his town, he attended to medresseh in Istanbul. He was an intelligent and hardworking student. While studying at medresseh he had also taken some subjects from the famous teachers in those period of time and advanced by himself on the a lot of parts. After graduated medresseh he met with Mustafa Reşid Pasha. It was very important lucky for him. Later he improved his knowledge about the science and administrative. He was the first director of the university of Orphans in Istanbul. After political reforms he prepared the first regulations of this school's. He had been as a council membership in the some conventions. Meanwhile appointed and assigned to writing history. Between 1774 and 1826 years the History of Ottoman was written by him. First of all the modern methods on writing history was used and some important books on the history were written by Cevdet Pasha. His carrier had been changed from science class into administrative class in 1866 and given in PASHA title. mAfter this period he had been as a minister three times in the Ministry of Education, five times in the Ministry of Justice and once in the Minister of Commerce. The most important his duty has been on the justice. Because civil code was used and improved instead of French Civil law by him. He has a lot of ideas on the Ottoman Empire why was ruined. Political, economical, military, administrative and ethical reasons of the ruined of the Ottoman Empire was explained by him, too. He noticed to depraved the some foundations in the Ottoman Empire. His summary ideas on the Ottoman Government how to be saved from ruined are the following. a. First of all he thinks that need a lot of innovator people, in this way wants to found of substructure. b. He wants to educated people to study in the Ministry of education and also must be new arrangements in the education system. c. The another emphasised pointed is the revolution at the a

ÖZET `Osmanlı Hânedânı'nda Müzik` isimli tezimizde Osmanlı Hânedânı'nm müziğe olan ilgisinin Osmanlı toplumu ve kültürü üzerindeki etkilerini ve şu konulan araştırdık. Osmanlı hanedanına mensup her ferdin aklen ve bedenen iyi bir eğitim ile yetiştirildiği bilinmektedir. Bu eğitimde erkek ve kadın ayırımı yapılmadığı gibi konu ayırımı da yapılmamış, her tür mevzuda eğitim önemsenmiştir. Akıl ve beden eğitiminin yamsıra ruh eğitiminin de müzikle tamamlandığını görüyoruz. Bu tezimizde diğer hanedan mensuplarının müzikle ilgisini de araştırmak istiyoruz. 39 pâdişâhımızın 18'inin icracı ve hattâ bestekâr olarak müzikle ilgilenmiş olması, eş ve çocuklarının müzik eğitimlerini sağlamış olmaları tarihi belgelerle belli olmaktadır. Bu arada yine diğer ülke hanedanlarında görülmediğini tahmin ettiğimiz bir mevzâ daha dikkati çeker ki, bu da Osmanoğularm'da kadınların da müzikle bestekâr olarak ilgilenmiş olmalarıdır. Tarihte yer alan en büyük medeniyetlerden birine sahip olmuş olan Çin'de bile, hanedan tarafından müziğin yasaklanma hareketine gidilmiş olduğu dönemler yaşandığı görülürken dünyadaki diğer hanedanlarda müziğe buderece önem verilmemişken, Osmanlı hânedânındaki bu sanat ve müzik düşkünlüğü son derece gurur vericidir. -ııuı- SUMMARY This thesis named as `The Music in the Ottoman Dynasty` has been based on a resarch on the influence of the Ottaman Dynasty interest on the music and the related influences on the cultural level. It is well known that every single member of the dynasty has been going under a serious edicationel process with no discrirnination on sex. Besides that, there are no specific signs of the limitations and the restrictions on the type of education given. Besides the mental and physical education the spritual education has been taken seriously and this has been done so thruogh the music. In this thesis, we are interested in making a research on the other members of the dynasty and their interest on music. The are several documents showing that among the 39 Sultans 18 of them have been performers of music as well as some composers. In addition to that their wifes and the other family members (sons and daughters) have had close interests on music and this has been compleated with musical eductation. This stastistical numbers show another reality which is rearly seen in the western dynasties : the Ottoman woman have had interest in the music as a composer, also. Even though in the Chineese civilization which is one of the biggest few civilizations in the world, we happen to meet the fact that there are some periods WITH RESTERICTIONS ON MUSIC AND ITS PERFORMANCES. There are also some periods with a little SIMILARITIES IN THE WESTERN WORLD. Next to this reality, the addiction of Ottomans on the art and music is uncomperable. The general aspects of our thesis could be summarized as : -nun-ÖZET `Osmanlı Hânedânı'nda Müzik` isimli tezimizde Osmanlı Hânedânı'nm müziğe olan ilgisinin Osmanlı toplumu ve kültürü üzerindeki etkilerini ve şu konulan araştırdık. Osmanlı hanedanına mensup her ferdin aklen ve bedenen iyi bir eğitim ile yetiştirildiği bilinmektedir. Bu eğitimde erkek ve kadın ayırımı yapılmadığı gibi konu ayırımı da yapılmamış, her tür mevzuda eğitim önemsenmiştir. Akıl ve beden eğitiminin yamsıra ruh eğitiminin de müzikle tamamlandığını görüyoruz. Bu tezimizde diğer hanedan mensuplarının müzikle ilgisini de araştırmak istiyoruz. 39 pâdişâhımızın 18'inin icracı ve hattâ bestekâr olarak müzikle ilgilenmiş olması, eş ve çocuklarının müzik eğitimlerini sağlamış olmaları tarihi belgelerle belli olmaktadır. Bu arada yine diğer ülke hanedanlarında görülmediğini tahmin ettiğimiz bir mevzâ daha dikkati çeker ki, bu da Osmanoğularm'da kadınların da müzikle bestekâr olarak ilgilenmiş olmalarıdır. Tarihte yer alan en büyük medeniyetlerden birine sahip olmuş olan Çin'de bile, hanedan tarafından müziğin yasaklanma hareketine gidilmiş olduğu dönemler yaşandığı görülürken dünyadaki diğer hanedanlarda müziğe buderece önem verilmemişken, Osmanlı hânedânındaki bu sanat ve müzik düşkünlüğü son derece gurur vericidir. -ııuı-SUMMARY This thesis named as `The Music in the Ottoman Dynasty` has been based on a resarch on the influence of the Ottaman Dynasty interest on the music and the related influences on the cultural level. It is well known that every single member of the dynasty has been going under a serious edicationel process with no discrirnination on sex. Besides that, there are no specific signs of the limitations and the restrictions on the type of education given. Besides the mental and physical education the spritual education has been taken seriously and this has been done so thruogh the music. In this thesis, we are interested in making a research on the other members of the dynasty and their interest on music. The are several documents showing that among the 39 Sultans 18 of them have been performers of music as well as some composers. In addition to that their wifes and the other family members (sons and daughters) have had close interests on music and this has been compleated with musical eductation. This stastistical numbers show another reality which is rearly seen in the western dynasties : the Ottoman woman have had interest in the music as a composer, also. Even though in the Chineese civilization which is one of the biggest few civilizations in the world, we happen to meet the fact that there are some periods WITH RESTERICTIONS ON MUSIC AND ITS PERFORMANCES. There are also some periods with a little SIMILARITIES IN THE WESTERN WORLD. Next to this reality, the addiction of Ottomans on the art and music is uncomperable. The general aspects of our thesis could be summarized as : -nun-ÖZET `Osmanlı Hânedânı'nda Müzik` isimli tezimizde Osmanlı Hânedânı'nm müziğe olan ilgisinin Osmanlı toplumu ve kültürü üzerindeki etkilerini ve şu konulan araştırdık. Osmanlı hanedanına mensup her ferdin aklen ve bedenen iyi bir eğitim ile yetiştirildiği bilinmektedir. Bu eğitimde erkek ve kadın ayırımı yapılmadığı gibi konu ayırımı da yapılmamış, her tür mevzuda eğitim önemsenmiştir. Akıl ve beden eğitiminin yamsıra ruh eğitiminin de müzikle tamamlandığını görüyoruz. Bu tezimizde diğer hanedan mensuplarının müzikle ilgisini de araştırmak istiyoruz. 39 pâdişâhımızın 18'inin icracı ve hattâ bestekâr olarak müzikle ilgilenmiş olması, eş ve çocuklarının müzik eğitimlerini sağlamış olmaları tarihi belgelerle belli olmaktadır. Bu arada yine diğer ülke hanedanlarında görülmediğini tahmin ettiğimiz bir mevzâ daha dikkati çeker ki, bu da Osmanoğularm'da kadınların da müzikle bestekâr olarak ilgilenmiş olmalarıdır. Tarihte yer alan en büyük medeniyetlerden birine sahip olmuş olan Çin'de bile, hanedan tarafından müziğin yasaklanma hareketine gidilmiş olduğu dönemler yaşandığı görülürken dünyadaki diğer hanedanlarda müziğe buderece önem verilmemişken, Osmanlı hânedânındaki bu sanat ve müzik düşkünlüğü son derece gurur vericidir. -ııuı-SUMMARY This thesis named as `The Music in the Ottoman Dynasty` has been based on a resarch on the influence of the Ottaman Dynasty interest on the music and the related influences on the cultural level. It is well known that every single member of the dynasty has been going under a serious edicationel process with no discrirnination on sex. Besides that, there are no specific signs of the limitations and the restrictions on the type of education given. Besides the mental and physical education the spritual education has been taken seriously and this has been done so thruogh the music. In this thesis, we are interested in making a research on the other members of the dynasty and their interest on music. The are several documents showing that among the 39 Sultans 18 of them have been performers of music as well as some composers. In addition to that their wifes and the other family members (sons and daughters) have had close interests on music and this has been compleated with musical eductation. This stastistical numbers show another reality which is rearly seen in the western dynasties : the Ottoman woman have had interest in the music as a composer, also. Even though in the Chineese civilization which is one of the biggest few civilizations in the world, we happen to meet the fact that there are some periods WITH RESTERICTIONS ON MUSIC AND ITS PERFORMANCES. There are also some periods with a little SIMILARITIES IN THE WESTERN WORLD. Next to this reality, the addiction of Ottomans on the art and music is uncomperable. The general aspects of our thesis could be summarized as : -nun-ÖZET `Osmanlı Hânedânı'nda Müzik` isimli tezimizde Osmanlı Hânedânı'nm müziğe olan ilgisinin Osmanlı toplumu ve kültürü üzerindeki etkilerini ve şu konulan araştırdık. Osmanlı hanedanına mensup her ferdin aklen ve bedenen iyi bir eğitim ile yetiştirildiği bilinmektedir. Bu eğitimde erkek ve kadın ayırımı yapılmadığı gibi konu ayırımı da yapılmamış, her tür mevzuda eğitim önemsenmiştir. Akıl ve beden eğitiminin yamsıra ruh eğitiminin de müzikle tamamlandığını görüyoruz. Bu tezimizde diğer hanedan mensuplarının müzikle ilgisini de araştırmak istiyoruz. 39 pâdişâhımızın 18'inin icracı ve hattâ bestekâr olarak müzikle ilgilenmiş olması, eş ve çocuklarının müzik eğitimlerini sağlamış olmaları tarihi belgelerle belli olmaktadır. Bu arada yine diğer ülke hanedanlarında görülmediğini tahmin ettiğimiz bir mevzâ daha dikkati çeker ki, bu da Osmanoğularm'da kadınların da müzikle bestekâr olarak ilgilenmiş olmalarıdır. Tarihte yer alan en büyük medeniyetlerden birine sahip olmuş olan Çin'de bile, hanedan tarafından müziğin yasaklanma hareketine gidilmiş olduğu dönemler yaşandığı görülürken dünyadaki diğer hanedanlarda müziğe buderece önem verilmemişken, Osmanlı hânedânındaki bu sanat ve müzik düşkünlüğü son derece gurur vericidir. -ııuı- 226

443