Search

Werken in kleinschalige woonvoorzieningen vraagt speciale competenties van medewerkers. Daarom is het belangrijk te investeren in het opleiden van huidige en toekomstige medewerkers. Verschillende zorgaanbieders en twee roc’s in de provincie Utrecht en Calibris werken sinds oktober 2009 nauw samen in het ‘leer-en doe-netwerk’ om het opleiden en begeleiden van medewerkers en studenten in kleinschalige woonvormen voor mensen met dementie vorm te geven. De Provincie Utrecht faciliteert dit project en Actiz heeft als brancheorganisatie een adviserende rol. In dit artikel wordt ingezoomd op de rol van de competente medewerker om familie en mantelzorgers binnen kleinschalige woonvormen te laten participeren. Tevens worden in dit artikel een aantal producten voor het voetlicht gebracht die binnen het ‘leer-en doe-netwerk’ ontwikkeld zijn.

Een ‘gedwongen’ verblijf in een zorginstelling is voor de patient en zijn familieleden niet altijd een even prettige ervaring! Zij kunnen het verblijf als belastend ervaren en moeten tijdelijk afscheid van elkaar te nemen. Schuldgevoelens kunnen tot crisissituaties leiden. Ook zorgverleners worden geconfronteerd met vragen en verwachtingen van familie of ouders die niet gemakkelijk op te lossen zijn. In deze toolkit een handvat om de relatie tussen zorgverlener en familieleden te verbeteren.

Alle verpleegkundigen op de afdeling Chirurgie deden hun uiterste best om het jonge Amerikaanse echtpaar te begeleiden in zijn/haar beste Engels. Er werd erg met hen meegeleefd, voor de man van deze patiente werd zelfs eten besteld uit de keuken. Maar de bejaarde Marokkaanse echtgenoot in de kamer ernaast zat dagenlang stilletjes bij zijn vrouw. Niemand had oogcontact of ging met hen in gesprek. Kinderen namen eten mee voor de patiente en de verpleegkundigen ergerden zich daaraan.

In een themanummer over ouders en familie mag de mening van studenten niet ontbreken. We vroegen Miriam van de Watering (4e jaars hbo-v), Daniela van Santen (net afgestudeerd hbo-v), Corina de Vos (net afgestudeerd hbo-v), Annemarie van den Broek (2e jaars versneld mbo-v), Judith Janssen (2e jaars mbo-v) en eerstejaars studente Marleen van Dorsen (mbo-v) naar hun mening en ervaringen met familie tijdens de opleiding in theorie en praktijk. En die meningen zijn beslist lezenswaardig. Er valt voor de opleiding en de praktijk nog veel te doen, als we hun geluiden tenminste serieus nemen.

Technologische ontwikkelingen hebben een toenemende invloed op de aard en inhoud van het zorgverleningsproces, hoewel de implementatie van technologie vaak moeizaam verloopt en niet altijd succesvol is. Daar zijn meerdere redenen voor, die veroorzaakt worden door het proces van implementatie zelf en door de opvattingen van de zorgverleners over welke bijdrage technologie zou kunnen leveren aan goede en verantwoorde zorg. Het is echter onontkoombaar dat de zorg drastisch zal gaan veranderen onder invloed van technologie. Verpleegkundigen en verzorgenden zullen zich daarop moeten voorbereiden, maar lijken zich nog weinig bewust van de urgentie.

Onderwijs en gezondheidszorg is het toonaangevende vakblad voor opleiders in de gezondheidszorg. Het is voor u als professional van belang op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op didactisch gebied in de gezondheidszorg. Regelmatig zal de redactie in de rubriek Toolkit dan ook handreikingen aanbieden, waarin nieuwe inzichten in leervormen, werkmethoden of vaardigheden onder de aandacht worden gebracht. De Judo Bond Nederland heeft met haar project ‘Judo in de Zorg’ de Nationale Jeugdzorgprijs 2010 in de wacht gesleept. Reden om in deze toolkit aandacht te schenken aan de verbinding judo en zorg. Zorgvragers worden hoe langer hoe meer aangewezen op ‘sport en bewegen’. Vooral in situaties waar zorgverleners de risico’s van de leefstijl en gezondheidsrisico’s met zorgvragers bespreken en samen met hen verantwoorde sport- en bewegingskeuzes maken. Maatschappelijk kan sport een meerwaarde zijn voor middelbare en hogere beroepsopleidingen. Maar dan moeten de sportactiviteiten wel zichtbaar zijn. In deze toolkit wordt, vanuit de casus ‘Judo in de zorg’ van ‘Judovereniging de THAG’ een verband gelegd tussen sport en zorgactiviteiten voor kinderen die zorg behoeven.

Opleiders in het V&V-vak weten dat het jaarlijkse V&VN congres een Must-Have beleving is. Men gaat er naar toe met collega’s, ontmoet oud-bekenden en gaat weg met nieuwe bekenden. De sfeer is dan ook meteen goed als dagvoorzitter Cecile Swennenhuis het congres opent met een hartelijk welkom. Ze houdt de zaal in het ongewisse over de titel van het congres en vertelt met passie over de aanloop naar dit omvangrijke evenement. Het blijkt een mooi voorbeeld te zijn van een kathedraal waar de keynote spreker Daan Quakernaat later aan zal refereren.

Technologie is niet meer weg te denken uit de gezondheidszorg. Het is duidelijk dat technologie een steeds grotere plaats in de zorg zal innemen en ook zal moeten innemen (Kammen, 2002; Veer & Francke, 2009). Zorgtechnologie kan ondersteuning bieden bij de verwachte toekomstige problemen in de zorg, bij de verwachte stijging in de vraag naar zorg met een afname van het aantal zorgverleners. Dergelijke ontwikkelingen in de zorg, waarbij we met minder middelen en menskracht meer mensen helpen, doen ook een beroep op zorgopleidingen. Het gaat dan niet alleen om zorgcapaciteit: de inhoudelijke ontwikkelingen staan voorop. Van belang is daarbij de aandacht voor de toepassing van technologie in de zorg en voor de samenhang tussen technologische ontwikkelingen en veranderende zorgprocessen. Hoe spelen zorgopleidingen hierop in? Wat doet het hbo? Vanuit deze ontwikkelingen is Saxion, binnen de opleiding hbo-verpleegkunde van de Academie GezondheidsZorg (AGZ), in september 2010 in Enschede gestart met de nieuwe studieroute Gezondheid & Technologie

Eind januari 2010 kwam een groep verzorgenden van De Friese Wouden bijeen voor de start van het scholingstraject ‘Eerst Verantwoordelijke in de thuiszorg’. Drie maanden later werden de behaalde certificaten tijdens de slotbijeenkomst feestelijk uitgereikt. Niets bijzonders, zult u zeggen. Echter dit waren de twee enige keren dat alle deelnemers elkaar zagen! Tussentijds trof men elkaar op internet. Op de website, die alleen toegankelijk was voor deelnemers, vond men lesstof, kon men discussieren en afspraken maken. En, vrijwel alle deelnemers hadden Sara al gezien! In dit artikel gaan we in op de achtergronden van e-learning, blended learning en op de opzet en veel-belovende resultaten van het leerpakket. Een pakket dat is voortgekomen uit de EU samenwerking tussen De Friese Wouden in Drachten, de Universiteit van Erfurt en het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt in Nijmegen.

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen is in samenwerking met de Hogeschool Utrecht op initiatief van het werkveld in 2006 gestart met de aanvraag en ontwikkeling van een nieuwe Bacheloropleiding Medische Hulpverlening (BMH). Inmiddels zijn accreditatie en macrodoelmatigheid gerealiseerd en is de opleiding in september 2010 gestart. De opleiding biedt een nieuw opleidingstraject voor bestaande functies als SEH-hulpverlener, ambulancehulpverlener (beide te vangen onder de noemer ‘acute hulpverlening’) en anesthesiehulpverlener (te vangen onder de noemer ‘interventiehulpverlening’). In dit artikel een overzicht van de achtergrond en opzet van het onderwijsprogramma.

In Onderwijs en gezondheidszorg nummer 7 van 2010 schreef de auteur Paulo Moekotte dat het onderwijs een belangrijke (wettelijke) taak heeft bij het socialiseren van jongeren. Aangrijpingspunten daarvoor zijn de ontwikkeling van sociale competenties en het leren gebruiken en ontwikkelen van sociale netwerken en hulpbronnen. Vooral leerlingen van niveau 1 en 2 en allochtonen vormen volgens de auteur de maatschappelijke achterhoede die het aan vaardigheden ontbreekt om mogelijkheden en kansen te benutten. In navolging van Moekotte (2010) worden in deze toolkit de inhoud en het ontwerp van de ontwikkeling van sociale competenties van studenten verkend.

De rekenvaardigheid van verpleegkundigen is de afgelopen jaren regelmatig in het nieuws geweest. Diverse onderzoekers suggereerden dat die niet toereikend zou zijn (Hoes, 2005; de Jong & Koster, 2007; DUO Market Research, 2010). Het is logisch dat de beroepsgroep zich daarover zorgen maakte en activiteiten ontplooide om de rekenvaardigheid weer op peil te brengen. Toetsing speelde steeds een centrale rol bij die pogingen. Door het gemis aan een gestandaardiseerd instrument ontwikkelden groepen vaak hun eigen toets en bijbehorende prestatiestandaard wat de helderheid van de discussie over de problematiek niet bevorderd heeft. Voor Cito was dit een reden om een gestandaardiseerd toetspakket ‘Verpleegkundig Rekenen’ te ontwikkelen. Het hart van dit pakket is een opgavenbank waarin honderden opgaven zijn opgeslagen over rekenproblemen waarmee de verpleegkundige in de praktijk te maken kan krijgen. Deze bijdrage gaat uitsluitend over de opgavenbank en met name over een kwaliteitsonderzoek naar de opgaven daarin. Dat onderzoek beoogt niet alleen zicht te geven op de kwaliteit van de opgaven maar ook op de rekenvaardigheid van de proefpersonen in dit onderzoek. Omdat de onderzochte proefpersonen een representatieve steekproef vormen uit de populatie geven de resultaten tevens een indicatie over de rekenvaardigheid van de Nederlandse verpleegkundige in het algemeen.

‘Kinderen zijn tegenwoordig veel meer bezig met vormen van buitenschools leren. Via games, Hyves en via samenwerking ontstaan er leersituaties die vroeger niet mogelijk waren. Die mogelijkheden en kansen moeten we serieuzer nemen en benutten in het onderwijs’, aldus Robert Jan Simons in een interview. De vragen die sociale media oproepen zijn of, en zo ja, hoe docenten hier iets mee zouden kunnen. Die vragen worden meestal snel gevolgd door deelvragen die betrekking hebben op de (meer)waarde en duurzaamheid van deze wetenschappelijke inzichten. In dit artikel worden in navolging van Robert Jan Simons De ´mogelijkheden en kansen´ van sociale media besproken en wordt ingegaan op de gevolgen van zijn aanbevelingen voor de onderwijspraktijk van docenten.

In O&G september 2010, nummer 5 hebben de auteurs het artikel: ‘Logboeken als reflectie-instrument op een leerafdeling’ gepubliceerd. Hierin kon u lezen hoe het logboek wordt ingezet als middel om het leerproces bij studenten op een leerafdeling in een psychiatrisch ziekenhuis te monitoren en tevens hoe het logboek wordt gebruikt als middel tot individuele reflectie van de student.

Tijdens de masteropleiding Advanced Nursing Practice (M ANP) bij de Hogeschool Rotterdam onderzoeken studenten het eigen handelen door het maken van uitvoerige en gedetailleerde casestudies. De opdracht casestudie bestaat uit een narratief gedeelte (de casus) waarin de feitelijke gebeurtenissen beschreven worden zoals de student deze heeft ervaren in haar zorgverlening met de patient. Hierna volgt het beschouwende deel (de analyse), waarin de student de thema's bespreekt die betrekking hebben op het verpleegkundig handelen in het contact met de patient. Dit artikel is een weergave van een casestudie met de vraag: ‘Hoe kan de begeleiding van een depressieve dementerende patient vorm krijgen die in de werkelijkheid leeft van een waan en dwangmatig roepgedrag vertoont?’.

Education is the key to economic growth and to people's ability to earn a living. Education is important for societies, too, as they respond to increasing cultural and ethnic diversity, inequality and the needs of disadvantaged people. The high cost of low educational performance. OESO: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (2010)

Na het verschijnen van de landelijke richtlijn Mondzorg nam ZZGzorggroep het initiatief om een project ‘Geriatrische Mondzorg’ te starten in 3 van haar verpleeghuizen. Binnen dit project werken de volgende instellingen met elkaar samen: ZZGzorggroep, Tandheelkunde van de Universiteit Nijmegen, afdeling Mondzorgkunde van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en het ROC Nijmegen, sector Zorg & Welzijn. Over de positieve resultaten van het project wordt in dit artikel bericht.

In dit interview met medewerkers van Meander Medisch Centrum, ZuWe Hofpoort, Tergooiziekenhuizen en ROC Midden Nederland worden de ontwikkelingen beschreven van een 3-jarige opleidingsvariant, ontstaan op basis van een intensieve samenwerking en co-makership tussen zorginstellingen en onderwijs. Een opleidingsvariant voor studenten die uitdaging zoeken in hun opleiding tot verpleegkundige.

‘Het afleggen van de beoordelaarsproeve maakt je sterker als beoordelaar. Het was fijn om na het afleggen van de beoordelaarsproeve feedback te krijgen. Dat gebeurt in de werksituatie normaal geproken niet, terwijl je er alleen maar van kunt leren.’

In een evaluatieonderzoek op een leerafdeling in de psychiatrie werd nagegaan hoe de leerafdeling taakzelfstandigheid en zelfregulatie bevordert bij stagiaires verpleegkunde. In dit artikel wordt de vraag beantwoord welke rol het logboek daarbij heeft gespeeld. De logboeken werden ingezet als middel om het leerproces te monitoren en als middel tot individuele reflectie. De logboeken zijn met instemming van de studenten gebruikt als materiaal voor het evaluatieonderzoek. Interviews met betrokkenen (studenten, coaches, docenten) lieten zien dat de reflectie op het eigen handelen met behulp van de logboeken in belangrijke mate bijdraagt aan taakzelfstandigheid en zelfregulatie van leerling-verpleegkundigen.

Onderwijs en gezondheidszorg is het toonaangevende vakblad voor opleiders in de gezondheidszorg. Het is voor u als professional van belang op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op didactisch gebied in de gezondheidszorg. Regelmatig zal de redactie in de rubriek Toolkit dan ook handreikingen aanbieden, waarin nieuwe inzichten in leervormen, werkmethoden of vaardigheden onder de aandacht worden gebracht.

In gecompliceerde verpleegsituaties kan een procesmodel voor bewaking studenten en ervaren IC-verpleegkundigen helpen om het eigen handelen te organiseren en te evalueren.

In dit artikel wordt een praktijkvoorbeeld gegeven van studenten die hun vertrouwde stagewerkplek verlaten en gedurende de opleiding binnen de eigen of andere instelling van werkplek wisselen.

In de dagelijkse praktijk van de gezondheidszorg wordt er veel gemeten. Een fysiotherapeut meet bijvoorbeeld bij een client de loopafstand binnen een bepaalde tijd; een ergotherapeut brengt arbeidsmogelijkheden in kaart; een verpleegkundige bepaalt de graad van decubitus en een logopedist bepaalt of er bij een client sprake is van afasie. Het meten gebeurt meestal nog impliciet in het hoofd van zorgprofessionals. Meetinstrumenten kunnen gebruikt worden om zichtbaar te maken wat er in het hoofd gebeurt. Dit kan met behulp van vragenlijsten, observatielijsten of performance tests. Het gebruik van meetinstrumenten heeft een aantal voordelen (figuur 1). In de praktijk van de verpleegkundige en (para)medische zorgprofessional wordt steeds meer gevraagd om de zorg zichtbaar te maken. Clienten worden mondiger en willen betrokken worden bij de zorg. Meetinstrumenten zijn een goed hulpmiddel om de communicatie tussen de zorgprofessional en de client te verbeteren. Zorgverzekeraars vragen om meer transparantie en verantwoording en er verschijnen steeds meer richtlijnen en standaarden. Het gebruiken van meetinstrumenten is onderdeel van elke richtlijn of standaard.

Wie met kennis van zaken handelt, is beter in staat om een professionele verantwoordelijkheid op zich te nemen. De discussie over de kennis die nodig is in de praktijk wordt al gevoerd vanaf het ontstaan van de hbo-v opleidingen. We weten dat kennis alleen nog geen goede verpleegkundige maakt, maar een verpleegkundige zonder kennis is niet geschikt voor het vak. Het is dus van het grootste belang, dat er duidelijkheid ontstaat over de kennisontwikkeling van de student hbo-v, naast alle andere aspecten van het vakgebied verpleegkunde. Geplande contacten tussen onderwijs en werkveld - door samen gebruik te maken van een digitale toetsbank - zorgen voor afstemming over de kennis die in de praktijk nodig is. Het project Bruggen Bouwen heeft als focus de kenniscomponent en het resultaat is een geavanceerde methodiek: Leerstation Zorg.

Bij het vaststellen van wat de studenten op de opleiding moeten leren, hebben onderwijs en samenleving ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Maar ze kunnen niet zonder elkaar, want waar de samenleving aangeeft waartoe het onderwijs moet leiden, kunnen alleen de onderwijsprofessionals daar onderwijs van maken.

De samenwerking tussen onderwijsinstellingen voor mbo en hbo met zorginstellingen vindt zeer gevarieerd plaats! Zorg- en onderwijsinstellingen willen vanuit verschillende motieven met elkaar samenwerken. De vraag is of zij zich bewust zijn van hun motieven? Wil de zorginstelling studenten inzetten voor ‘meer handen aan het bed’? Of willen zorg en onderwijs opleiden tot hoogwaardige professionals in de zorg. Wat hun motieven ook zijn, het gaat om samenwerken en meer fundamenteel om ‘co-makership’. In deze toolkit voor BOL- als voor BBL-studenten tools en mechanismen om co-makership tussen opleiding en zorginstelling te doordenken.

Dit artikel beschrijft hoe de competentieontwikkeling van de student samenhangt met het leren op school en met leerprocessen die in de zorginstellingen plaatsvinden. Het gaat hierbij steeds om het realiseren van concrete werkdoelen binnen de zorginstellingen (arbeidspraktijk). Deze vorm van leren in de arbeidspraktijk wordt in dit artikel praktijkleren genoemd. De persoonlijke leervragen van de mbo- of hbo-student vormen de basis om binnen- en buitenschoolse leerprocessen aan elkaar te verbinden.

Veel ouderen gebruiken vaak meer medicijnen gelijktijdig. Ruim 5% van de acute ziekenhuisopnames heeft te maken met medicatie. Ouderen hebben een tweemaal zo grote kans op deze ziekenhuisopnamen dan jongeren. Voor de veiligheid van ouderen die thuis wonen en medicijnen gebruiken is het belangrijk dat verzorgenden en verpleegkundigen problemen bij de medicatie vroegtijdig kunnen signaleren en monitoren. Daarom loopt er aan de Hogeschool Utrecht een tweejarig project dat als doel heeft medewerkers in de thuiszorg een middel te bieden waarmee ze problemen sneller op het spoor kunnen komen. Bij de ontwikkeling wordt gebruik gemaakt van de methode van een learning community, waarin studenten, docenten, onderzoekers, thuiszorgmedewerkers en experts samenwerken aan de oplossing van een probleem. Het Instituut Verpleegkundige Studies is lid van het European Network Nursing Academies (ENNA), dat in november 2009 een congres over Patientveiligheid organiseerde. Wij hebben daar de eerste stappen in dit project voorgesteld. De tekst hieronder is gebaseerd op de presentatie die we op dit congres hebben gehouden.

Het begeleiden van studenten in de praktijk makkelijker maken en de kwaliteit van het praktijkleren verhogen. Met deze doelen voor ogen heeft het UMC Utrecht een begeleidingssystematiek voor verpleegkundestudenten van het mbo, het hbo en de vervolgopleidingen ontwikkeld. De gehanteerde systematiek maakt het mogelijk coherente praktijkcurricula uit te voeren, waarbij verschillen en overeenkomsten tussen de opleidingen duidelijker worden. De verpleegkundigen zijn bij de ontwikkeling van het begeleidingssysteem nauw betrokken geweest, waardoor de inhoud van de begeleiding goed aansluit op hun noden en wensen. Het leidt ook tot verdere professionalisering van het praktijkleren doordat er ruimte ontstaat voor reflectie, uitwisseling en het bespreekbaar maken van verschillen in opleidingsculturen op afdelingen.

Onderwijs en gezondheidszorg is het toonaangevende vakblad voor opleiders in de gezondheidszorg. Het is voor u als professional van belang op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op didactisch gebied in de gezondheidszorg. Regelmatig zal de redactie in de rubriek Toolkit dan ook handreikingen aanbieden, waarin nieuwe inzichten in leervormen, werkmethoden of vaardigheden onder de aandacht worden gebracht. ‘Een student begeleiden is ontzettend leuk. Maar ook moeilijk. Hoe sluit je aan bij de leerwensen van de student? Hoe zorg je voor veiligheid en vertrouwen? Je wilt het liefst dat een student zegt ‘ja hier zou ik wel willen werken!’.’ (werkbegeleider Humanitas Dienstverlening aan Mensen met een Handicap (afgekort DMH).

In dit artikel worden drie modellen besproken waarbinnen het concept kritisch denken geplaatst kan worden. De modellen van Benner (intuitie) en Hammond en Eraut (rationele raamwerken)komen aan bod. Het biedt opleidingen een raamwerk om kritisch denken binnen de opleiding te positioneren. De modellen zijn complementair aan elkaar.

Mbo-studenten die in hoge mate betrokken zijn bij hun opleiding zullen eerder met succes hun beroepsopleiding afronden dan studenten die zich emotioneel en gedragsmatig niet bij hun opleiding betrokken voelen. Het niet betrokken zijn van studenten bij het onderwijs gaat aan medestudenten en docenten niet ongemerkt voorbij. Zij ‘voelen’ tijdens groepswerk, samenwerkend leren of tijdens de opdrachten in een ‘skillslab’, dat niet betrokken studenten geen bijdrage leveren aan het collectieve leerproces. Studentbetrokkenheid is een belangrijke voorspeller voor studiesucces. In dit artikel wordt ingegaan op studentbetrokkenheid als verklarende factor van voortijdig schoolverlaten in het mbo.

In dit artikel wordt de ontwikkeling van strategisch gestuurd opleidingsbeleid van zorginstellingen geanalyseerd. De auteur waarschuwt voor gebruik en misbruik en geeft een overzicht van processtappen om optimaal gebruik te kunnen maken van deze faciliteiten. Deze analyse levert een bijdrage aan flexibilisering van het onderwijsaanbod en optimalisering van de marketingstrategie van contractafdelingen.

Het accent binnen het hoger beroeps onderwijs heeft de laatste decennia gelegen op het begeleiden van de zwakkere studenten naar het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar. De aandacht voor het uitdagen van de betere studenten is daarbij naar de achtergrond verschoven. Het gevolg is dat 37% van de studenten onvoldoende uitdaging vindt in het aangeboden onderwijs (Plasterk, 2007). Om gemotiveerde en getalenteerde studenten meer uit te dagen is op de Faculteit Gezondheidszorg van de Hogeschool Utrecht een Top Class programma ontwikkeld. Studenten krijgen in dit programma de mogelijkheid te excelleren, door middel van het doen van extra inspanningen. Dit programma is in zijn oorspronkelijke vorm vier jaar geleden van start gegaan. De resultaten van de evaluatie van het oude Top Class programma vormden de aanleiding om het programma te herzien. De methode die voor het herzien van het programma werd gebruikt is eerder beschreven in O&G (Coppoolse, 2009). Het afgelopen jaar is veel geinvesteerd in de aanpassing van het programma en voorlichting aan studenten, docenten en management over het programma. Het nieuwe Top Class programma is onlangs van start gegaan. In het eerste gedeelte van dit artikel wordt het programma gepresenteerd. Vervolgens worden de eerste ervaringen met dit nieuwe programma weergegeven. Tenslotte wordt op basis van de eerste ervaringen geschetst wat vervolgactiviteiten zijn om studenten te faciliteren hun talent in te zetten bij hun verdere ontwikkeling.

Onderwijs en gezondheidszorg is het toonaangevende vakblad voor opleiders in de gezondheidszorg. Het is voor u als professional van belang op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op didactisch gebied in de gezondheidszorg. Regelmatig zal de redactie in de rubriek Toolkit dan ook handreikingen aanbieden, waarin nieuwe inzichten in leervormen, werkmethoden of vaardigheden onder de aandacht worden gebracht. De rol van wetenschap in de gezondheidszorg en het onderwijs neemt toe. Het bijhouden en interpreteren van informatie uit wetenschappelijke publicaties vergt kennis en vaardigheden die niet elke opleider bezit. Via journal clubs zijn deze kennis en vaardigheden te verwerven en bij te houden. Het opzetten en vooral het succesvol in stand houden van journal clubs blijkt lastig. Deze toolkit beschrijft achtergronden en tips voor de implementatie van journal clubs voor opleiders in de gezondheidszorg.

‘Dat je dit zomaar met ons deelt’ is een veelgehoorde uitspraak van cursisten die de module ‘Zorg in Dialoog’ volgen. Soms zijn cursisten sprakeloos, maar ook verrast of geergerd als de ervaringsdeskundige vertelt wat ze meemaakt met de chronische aandoening en in contacten met zorgverleners. Dit artikel gaat in op onze ervaringen in deze sectoren. Een docent en ervaringsdeskundige geven samen de cursus. Doel is om in de zorg (meer) plaats te maken voor het perspectief van de patient. Dat is niet nieuw. Maar wel deze samenwerking van docent met ervaringsdeskundigen. Dit artikel gaat eerst in op de module ‘Zorg in Dialoog’ en wie de ervaringsdeskundigen zijn. Daarna beschrijven we de samenwerking tussen docent en ervaringsdeskundige aan de hand van enkele voorbeelden uit de module. Enkele resultaten uit de procesevaluatie van de cursus komen voorbij. Tot slot geven we suggesties om een maximaal resultaat voor het patientenperspectief in de module en zorgverlening te bereiken.

Een van de belangrijkste oorzaken dat mbo-studenten van opleiding switchen, is dat hun beroepsbeelden niet kloppen met de werkelijkheid die zij tijdens de opleiding of stage ervaren. Zij weten dus niet precies wat hun loopbaan (bijvoorbeeld in de zorg) hen zal gaan brengen. Om voortijdig schoolverlaten en switchen tegen te gaan, moet in het onderwijsaanbod aandacht worden besteed aan loopbaanontwikkeling en -begeleiding (LOB). Deze toolkit sluit aan op het artikel van Aafke Ten Hagen ‘Beroepenvoorlichting in goede banen’, dat in nummer 5 van Onderwijs en gezondheidszorg is gepubliceerd en dat inging op voortijdig schoolverlaten van mbo'ers met kwalificatieniveau 1 en 2.

Getalenteerde studenten uitdagen om het beste uit zichzelf te halen is het credo van het komende decennium. Om dit te realiseren worden binnen diverse onderwijsinstellingen programma’s ontwikkeld die hieraan bijdragen. Realisatie van deze visie vraagt om innovaties in het onderwijs. Echter, onderwijsinnovaties halen vaak niet het beoogde doel. Dit is het gevolg van verschillende factoren, zoals betrokkenheid, helderheid over de aanleiding, de veranderaar en de aanpak. Dit artikel beschrijft de elementen waaraan moet worden gedacht bij het realiseren van een onderwijsinnovatie aan de hand van een succesvol verlopen innovatie, met focus op excellente studenten.

Training van nieuwe werkwijzen verloopt vaak niet zonder slag of stoot. Alhoewel bij de ontwikkeling van het leertraject wordt uitgegaan van leerbehoeften van cursisten en van effectieve trainingsmethoden, ervaren trainers weerstand bij enkele cursisten. Confrontatie, moraliseren en de ander trachten te overtuigen van het verkeerde van de traditionele werkwijze leiden vaak niet tot de gewenste verandering in (leer)gedrag. Er is binnen de literatuur van de volwasseneneducatie ook onvoldoende evidence om een dergelijke conflicterende benadering in te zetten. Motiverende vormen van gesprekken tussen trainer en cursusdeelnemer lijken meer mogelijkheden te bieden om de onderwijsdoelen van postinitiele trainingen te realiseren met behoud van een respectvolle samenwerkingsrelatie. In dit artikel wordt ingegaan op de motiverende gespreksstijl ten behoeve van de competentieontwikkeling richting clientgecentreerde zorg.

Na het verschijnen van het rapport Gekwalificeerd voor de toekomst in 1997 zijn de opleidingen voor de verplegende en verzorgende beroepen ingrijpend veranderd. Sindsdien is door veel ziekenhuizen bij herhaling kritiek geuit op de kwaliteit van de uitstroom van de verpleegkundige opleidingen (zie o.a. Den Boer & Hovels, 2004). Tegelijkertijd vinden ziekenhuizen het moeilijk om aan te geven aan welke eisen een beginnende verpleegkundige (iemand die nog maar net het diploma heeft gehaald en in een startfunctie als verpleegkundige werkzaam is) zou moeten voldoen. Hoogste tijd om dat uit te zoeken, vond de NVZ vereniging van ziekenhuizen, die daarbij samenwerkte met Calibris, kenniscentrum voor leren in de praktijk in zorg, welzijn en sport. Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (afgekort KBA) uit Nijmegen voerde het onderzoek uit.

Gezondheidszorginstellingen vragen steeds meer om hbo-verpleegkundigen die innovaties vorm kunnen geven die daadwerkelijk binnen afdelingen ingevoerd en gebruikt kunnen worden. Dit vraagt om competenties van de student om zelfstandig en methodisch innovaties in de praktijk te kunnen implementeren. In dit artikel wordt beschreven hoe de hbo-v van De Haagse Hogeschool deze competenties binnen het vierde jaar met behulp van de meesterproef vorm geeft. De meesterproef kenmerkt zich door het innoverende karakter en het methodisch vormgeven van de implementatie, afgestemd op de specifieke context van de afdeling.

Met de invoering van de nieuwe kwalificatiestructuur in het mbo in 2010 dreigt een situatie, waarbij opnieuw een breuk kan ontstaan in de doorlopende leerlijnen, doordat het mbo zich competentiegericht ontwikkelt en het vmbo de eindtermenstructuur handhaaft. Tegelijkertijd ligt hier ook een kans om in de doorlopende leerlijn iets te gaan doen met een aansluiting tussen vmbo en mbo op competentieontwikkeling van leerlingen.

Veel docenten voeren projecten uit. In dit blad worden veel projectresultaten gepubliceerd, reden om in deze toolkit aandacht te schenken aan de rol van de docent als projectmanager. Een rol die veel docenten tijdelijk vanuit het ROC of Hogeschool krijgen toebedeeld.

Zowel voor zorgverleners, als voor studenten en docenten is het van belang aandacht te schenken aan dilemma's die tijdens de zorgverlening voorkomen. Zo worstelen zorgverleners met de gevolgen van marktwerking binnen de zorgketen en docenten met de invoering van eigentijdse onderwijsvormen. Binnen hun werk lukt het zorgverleners en docenten maar mondjesmaat om deze dilemma's op te lossen. In deze toolkit een aanzet om dilemma's ‘real life’ aan te pakken.

Studenten verpleegkunde leren professionele werkmethoden die op evidenties berusten als leidraad te kiezen. Inherent aan evidence based nursing is dat wetenschappelijk onderzoek of, indien niet voorhanden, de professionele optiek leidend is voor het handelen. Maar de term wetenschap en onderzoek is veel minder neutraal dan men wel zou willen. Klinische trials gaan bijvoorbeeld nooit uit van een sociaal model. Dat roept de vraag op wanneer en waar de optiek van de patient aan de orde komt. Als de patient haar of zijn plek krijgt in de gezondheidszorg die hem als chronisch zieke toekomt, dan is een verschuiving van perspectieven noodzakelijk. En er is een verschuiving nodig in het denken over de hierarchie van het type onderzoek bij evidence based nursing Dit artikel maakt het belang van Disability Studies (DS) voor gezondheidsopleidingen inzichtelijk. De informatie komt deels uit eerdere publicaties van de auteurs over DS in het Tijdschrift voor Humanistiek. Eerst volgt een korte uiteenzetting over het ontstaan van Disability Studies. Aan bod komen het individuele- en het sociale perspectief op disability. Het gaat om twee ideaaltypische modellen. Dan bieden we een overzicht van kenmerken van DS. En tenslotte beantwoorden wij de vraag waarom DS een plek verdient binnen gezondheidszorgopleidingen.

Een spagaat is een handeling waarbij een geoefende turnster of balletdanser zijn of haar benen zodanig ver uit elkaar doet dat de benen in elkaars verlengde liggen en precies in tegenovergestelde richting wijzen. Het is dus een handeling die goed te doen is, mits je heel veel traint en oefent. In overdrachtelijke zin echter noemen we een spagaat een onmogelijke positie omdat hij onnatuurlijk is en slechts weinigen die houding kunnen aannemen. De vraag is nu dus drieledig: (1) wat is precies de positie van professionals in een marktgerichte zorg; (2) verwijst die positie naar de noodzaak van veel oefening of scholing; (3) of is het een onmogelijke positie?

Opleiden is binnen zorginstellingen onderdeel van strategische beleidsontwikkeling. Ambities van bedrijven blijken uit de zorg die deze bedrijven voor hun personeel hebben. Vele zorginstellingen hebben de pretentie een lerende organisatie te zijn en richten zelfs hun eigen academie op. Het individuele leren van medewerkers in organisaties gaat echter niet vanzelf, laat staan het collectieve leren. Het proces van leren en opleiden dient goed geregeld en verankerd te zijn. Calibris Kenniscentrum voor leren in de praktijk heeft onder andere als taak het bevorderen en bewaken van de opleidingskwaliteit in de beroepspraktijk. Vanuit deze taakstelling heeft Calibris een kwaliteitsmonitor ontwikkeld waarmee kwaliteitsaspecten van het opleiden in zorginstellingen in beeld worden gebracht. Inmiddels zijn er in grote zorginstellingen door de auteur al vele monitoren afgenomen. In dit artikel een weergave van bevindingen van de auteur: dilemma's waarmee opleidingsfunctionarissen en management te maken hebben, de verschillen tussen intenties en werkelijkheid en de dynamiek tussen onderwijs en de beroepspraktijk.

Hoe moeten zorgprofessionals reflecteren en overleggen over morele vragen die ze vrijwel dagelijks in de zorgpraktijk tegenkomen? Dit artikel bespreekt een methode voor morele oordeelsvorming over juist handelen in concrete probleemsituaties. Vervolgens beschrijft het artikel enkele andere methodes voor dialogen over morele ervaringen, inzichten en houdingen. Deze methodes kunnen aanvullend worden gebruikt door teams die aan de ontwikkeling van hun normatieve professionaliteit willen werken.

Onderzoek doen in de onderwijspraktijk heeft veel voordelen. Materialen en ideeen die je ontwikkelt kun je namelijk meteen uittesten in de praktijk. Maar er zijn ook mogelijke knelpunten. Want wat als er plots interne veranderingen zijn, of als leerbedrijven niet meer met het ROC willen samenwerken? Dit artikel geeft een beknopt overzicht van het promotietraject (waaronder het opzetten van Zorgdorp) en tegelijkertijd adviezen over het doen van onderzoek in de onderwijspraktijk.