Search

İslâm tarihinde Emevîlerden itibaren iktidar-ulemâ arasındaki ilişkilerin gerek dinî gerek siyasî alanda etkilerinin arttığı görülmektedir. Abbâsîler döneminde de bu ilişkiler daha ileriye giderek, mihne olaylarında dikkat çekici örnekleri görüldüğü gibi toplumun siyasî ve dinî anlamda şekillendirilmesinde bir etken teşkil etmiştir. Abbasîlerin önceki dönemlerinde olduğu gibi hicrî ilk beş asırdan sonraki dönemlerinde de iktidar ile âlimler etkileşim hâlinde olmuşlardır. Bu ilişkilerin yoğun bir şekilde yaşandığı hicrî 6. yüzyılda ise İbnü’l-Cevzî (ö. 597/1201) ile iktidar unsurları arasında cereyan eden ilişkiler dikkat çekmektedir. Bağdat’ın, kuruluşundan Abbâsî Devleti’nin yıkılışına kadar hilafet merkezi olması nedeniyle ilmî düzeyin yüksek seviyede olması İbnü’l-Cevzî’nin, Muhammed b. Hasen Maverdî (ö. 525/1130), İbnü’z-Zâgûnî (ö. 527/1132) ve Ebû Nasr el-Cevâlikî (ö. 540/1145) gibi meşhur âlimlerin tedrisatından geçmesine imkân sağlamıştır. Şehrin bu ilmî imkânlarından azamî derecede istifade etmesi onun devlet adamları ve halk nezdinde meşhur olmasına zemin hazırlamıştır. Bilhassa ilmî faaliyetlerle iştigal eden vezir İbn Hübeyre’yle (ö. 560/1165) ortak ilim meclislerinde bulunması onun halifeler ile yakın ilişkiler kurmasına vesile olmuştur. Bu çalışma, siyasî yönetimin âlimlerin ilmî faaliyetlerine nasıl yön verdiğini yaklaşık altı halifenin iktidarı dönemine şahitlik eden İbnü’l-Cevzî örnekliğinde izhar etmektedir. Böylelikle hicrî 6. yüzyılda Abbâsîler döneminde yaşayan âlimlerin ilmî faaliyetlerinin ve telif ettikleri eserlerin siyasî, kültürel ve tarihî arka planının bütüncül bir perspektifle mülahaza edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda hicrî 6. yüzyılı konu edinen tarih, tabakât ve vefeyât eserleriyle paralel olarak İbnü’l-Cevzî’nin çağdaşı âlimlerin onun hakkındaki mülahazaları ve devlet erkânıyla ilişkilerine dair kendi eserlerinde zikrettiği malumat ele alınmıştır. Bununla birlikte iktidar unsurlarındaki dengelerin değişmesiyle İbnü’l-Cevzî’ye iktidarın yaklaşımı, sabık devlet erkânının tutumlarıyla mukayeseli bir şekilde ortaya koyulmuştur. Bu çalışmada iktidarın, itikadî ve ahlâkî açıdan toplum üzerinde etkili olmasını istediği İbnü’l-Cevzî’yi bu yönde gösterdiği çabalar sonucu çeşitli vesilelerle desteklediği tespit edilmiştir. Söz konusu destek, devletin ön planda tutmak istediği Hanbelî öğretilerini hâkim kılmak ve Şiî-Râfizî akımlarla mücadele etmek için sağlanmıştır. Ancak İbnü’l-Cevzî, hayatının son yıllarında şahitlik ettiği Nâsır-Lidînillâh (575-622/1180-1225) döneminde ise Şiî düşünce yapısına sahip Vezir İbnü’l-Kassâb’ın (ö. 592/1196) halifeyi kışkırtması sonucu sürgün cezasına çarptırılmıştır. Bu durum ise bir ilim adamının ilmî faaliyetlerinin, iktidarın dinî ve siyasî temayüllerine uygunluğu nispetinde desteklendiğini aksi takdirde engellendiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca çalışmada İbnü’l-Cevzî’nin vefatına kadar neredeyse hiç ayrılmadığı Bağdat şehrinin ve yetiştiği ilmî muhitin devlet erkânıyla münasebetlerinde oynadığı rol açıklanmıştır. Böylelikle İbnü’l-Cevzî’nin örnekliğinde hicrî 6. yüzyılın siyasî ve sosyo-kültürel koşullarının, ilim adamlarının faaliyetleri üzerindeki etkileri daha yakından incelenerek ortaya çıkarılmıştır., In the history of Islam, it is seen that since the Umayyads, the relations between the power and the scholars have increased their influence in both religious and political fields. During the Abbasid period, these relations went further and constituted a factor in the political and religious shaping of society, as can be seen in the mihna events. As in the previous periods of the Abbasids, in the period after the first five centuries of the Hijri, the power and the scholars interacted. These relations were intensely experienced in 6. century of the Hijri, the relations between Ibn al-Jawzī (d. 597/1201) and the elements of power are remarkable. Since Baghdad was the center of the caliphate from its foundation until the fall of the Abbasid State, the scientific level was at a high level, and Ibn al-Jawzī, Muhammad Ibn Hasen Mawardī (d. 525/1130), Ibn al-Zāgūnī (d. 527/1132) and Abū Nasr al-Jawalikī (d. 540/1145) he was able to receive education from such famous scholars. The fact that the city benefited from these scientific opportunities to the maximum extent pavend the way for it to become famous in the eyes of statesmen and the people. In particular, his presence in joint scientific majlises with the Vizier Ibn Hubayra (d. 560/1165), who was engaged in scientific activities, enabled him to establish close relations with the caliphs. This study reveals how political administration directed the scientific activities of scholars in the example of Ibn al-Jawzī, who witnessed the period of power of about six caliphs. Thus, it is aimed to consider the political, cultural, and historical background of the scientific activities and the works they wrote of the scholars who lived in the Abbasid period in the 6. century of the Hijri with a holistic perspective. In this context, in parallel with the history, tabakât and vefeyât works dealing with the 6. century of the Hijri, the information that Ibn al-Jawzī mentioned in his owen works on the opinions of contemporary scholars about him and his relations with the state authorities has been discussed. However, with the change in the balances in the elements of power, the power approach to Ibn al-Jawzī was revealed in a comparative way with the attitudes of the former state officials. In this study, it was determined that the government supported Ibn al-Jawzī, whom he wanted to have an impact on society in terms of faith and morality, on various occasions as a result of his efforts in this direction. This support was provided to make the Hanbalī teachings, which the state wanted to keep in the foreground, prevail and combat the Shiite-Rafida currents. However, during the period of Nāṣir li- Dīnillāh (575-622/1180-1225), which he witnessed in the last years of his life, Ibn al-Jawzī was sentenced to exile as a result of the provocation of the caliph by the Wazir Ibn al-Qassāb, who had a Shia mentality. This situation reveals that the scientific activities of a scientist are supported by following the religious and political tendencies of the government, or otherwise, they are prevented. In addition, the study explained the role played by Baghdad, Ibn al-Jawzī rarely left until his death, and the scientific environment in which he grew up in relations with the state authorities. Thus, in the example of Ibn al-Jawzī, the effects of the political and socio-cultural conditions of the 6. century of the Hijri on the activities of scientists were revealed by examining them more closely.

0000-0002-7467-0598 İslam tarihini incelediğimizde İslâm dünyasının birçok yerleşim yeri, ilmî müesseseler ve yetiştirdiği âlimleriyle meşhur olmuştur. Her ne kadar tarihte kendilerinden sıkça söz edilen şehirler kadar olmasa da, bulunduğu bölge itibariyle kendisinden beklenilenden daha çok ilme hizmet vermiş ve birçok âlim yetiştirmiş şehirlerden birisi de Bitlis’tir. Nitekim bu ilimizin son dönemde yetiştirmiş olduğu âlimlerden birisi de merhum Molla Nizameddin Yakışık’tır. 1967 yılında Bitlis'in Tatvan ilçesine bağlı Çavuşlar köyünde dünyaya gelen Molla Nizameddin, hem ilmi hem de güzel ahlakıyla tanınan Molla Muhyeddin-i Kursincî’nin oğludur. İlim tahsiline babasının yanında başlayan Nizameddin Yakışık, medrese eğitimi için bölgenin çeşitli medreselerini dolaşmışsa da tahsilinin çoğunu babasının yanında yaparak 1988 yılında icazetini alır. İcazet aldıktan sonra 1990 yılına kadar Tatvan’ın Ekindüzü köyünde imamlık göreviyle birlikte medrese hizmetine devam eder. 1991 yılında Tatvan’ın Merkez Medine camisine İmam Hatip olarak naklen atanır. Bu tarihten itibaren Medine camisinde hem İmam-Hatiplik yapar hem de burada kurmuş olduğu Medine Medresesinde müderrislik hizmetini sürdürür. Medresede sadece medrese bünyesindeki talebelere değil; dışarıdan gelen İmam Hatip Lisesi ve İlahiyat Fakültesi öğrencilerine de Arapça, Tefsir, Fıkıh, Siyer gibi dersler verir. Bu hizmet, aralıksız bir şekilde devam ederken 2019 yılında İmam Hatiplik görevinden emekli olur. Emekli olduktan sonra da kurucusu olduğu Medine Medresesinde ilim öğretmeyi ve talebe yetiştirmeyi Hakk’ın rahmetine kavuşuncaya kadar sürdüren Molla Nizameddin, Arapça ve Türkçe birçok makale yazmış ve sempozyumlarda bildiriler sunmuştur. Ayrıca bazı Arapça eserleri de Türkçeye tercüme etmiştir. Molla Nizameddin, bir ilim adamı olmasının yanı sıra bölgede bir kanaat önderi olarak da tanınmış, Medrese Âlimleri Vakfı (MEDAV)’ın kuruluşunda büyük rol üstlenmiş, vefatına kadar da bu vakfın genel sekreterlik vazifesini yürütmüştür. Bu makalede Molla Nizameddin Yakışık’ın hayatı, ilmi kişiliği ve bir müderris olarak medrese eğitimine katkısı ve bu yoldaki hizmetleri ele alınacaktır.

Kitabiyat / Book Review: Olcay Kocatürk. Şairin İlimle İmtihanı: Nev’î’nin Şiiri Üzerine Metinlerarası Bir İnceleme. İstanbul: DBY Yayınları, 2020. 238 s., ISBN: 978-625-7760-04-1.

İslam âlimleri dini konularda topluma rehberlik ederken, toplumu ilgilendiren sosyal ve siyasal meselelerde de önemli fikirlere sahip olmuş ve bu meselelere çözüm odaklı yaklaşımlar geliştirmişlerdir. Bu bağlamda 17. yüzyılın önemli âlim, mutasavvıf ve düşünürlerinden Ahmed-i Hanî, kaleme aldığı eserlerde yöneticiler hakkında önemli noktalara temas etmiştir. Çalışmada 17. yüzyılın ikinci yarısından 18. yüzyılın başlarına kadar olan dönemde Hanî’nin gözlemleri ve kaleme aldığı eserlerde devlet idarecilerine bakışı ele alınmıştır. Ahmed-i Hanî, görevi gereği Bayezid sancağında yerel beylerle etkileşimde olması nedeniyle yerel idarecilerin yönetim mekanizmasında durumlarını gözlemleme imkânını bulmuştur. Bu çerçevede Hanî, bir yöneticide olması gereken özellikleri eserlerinde ayrıntılı bir şekilde zikretmiştir, buna göre yöneticinin temel özellikleri arasında adalet, hamiyet ve cesaret sahibi olmak gibi hasletler yer almalıdır. Hanî, eserlerinde genellikle yöneticilerin insanlara karşı merhametli olmadıklarını ve adil davranmadıklarını dile getirmektedir. Ancak Ahmed-i Hanî her zaman yöneticilere karşı olumsuz bir tavır sergilememiştir. Eserlerinde bazen övdüğü, hakkında methiyeler yazdığı yöneticiler de olmuştur. Bu çalışmada Ahmed-i Hanî'nin eserlerindeki yöneticilik tasavvuru ve dönemin idarecilerine bakışı tarihsel kaynaklar bağlamında ilmî sınıftan bir kişi olması itibariyle ayrıntılı olarak tartışılacaktır., While Islamic scholars were guiding the society in religious matters, they also had important ideas on social and political issues that concern the society and developed solution-oriented approaches to these issues. In this context, Ahmed-i Hani, one of the important scholars lived in the Ottoman Bayezid province, mystics and thinkers of the 17th century, touched on important points about the rulers in his works. In this study Hani's observations from last the second half of the seventeenth century to the beginning of the eighteenth century, as well as his views on state administrators in his works, are reviewed. As a consequence of his interactions with the local lords in the Bayezid sanjak as part of his responsibilities, Ahmed-i Hani was able to observe the condition of the local administrators in the management mechanism. In the fact that, Hani mentioned the characteristics that a ruler should have in his works in detail, and stated that the main characteristics of a ruler should be justice, compassion and courage. Hani, states in his works that rulers are not very merciful to people and they do not act justly. However, Ahmed-i Hani did not always have a negative attitude towards the rulers. There were also local gentlemen whom he sometimes praised and wrote eulogies about in his works. In this study, the perception of management in Ahmed-i Hani's works and his perspective on the rulers of the period will be discussed in detail in the context of historical sources.

Yüksek Lisans Tezi, Yosef Karo ya da tam adıyla Rabbi Yosef ben Efrahim Karo (1488-1575) Orta Çağ Yahudi din bilginleri içinde ismi bilinmesi gereken bir şahsiyettir. O sadece bir bilgin değil; rabbi, kabalist ve bir yazardır. Yahudi hukukuna dair yazdığı “Şulhan Aruh”, günümüz Yahudilerinin bile önem verdiği bir kitaptır. Kendisi bir Seferad Yahudisidir ve çok küçük yaşlarda İspanya’dan sürgün edilerek ailesi ile birlikte Osmanlı’ya sığınmıştır. Yaşamının çok büyük bölmünü Osmanlı topraklarında geçirmiştir. İki bölüm şeklinde ele aldığımız çalışmamız, 16. Yüzyılda yaşamış Yosef Karo hakkında genel malumatlar içermektedir. İlk bölümde Karo’nun hayatından, eserlerinden ve yaşamına etkili olan kişilerden bahsedilmiş, ikinci bölümde ise Karo’nun Yahudi Hukukuna ilişkin bağlantısı ele alınmıştır. Çalışmada literatür taraması yapılarak tarihsel ve deskriptif metot benimsenmiştir. Çalışmanın neticesinde ise, Yosef Karo’nun Yahudi dünyasına olan katkıları ele alınarak onun Yahudi tarihindeki önemi tespit edilmiştir., Joseph Caro or with his full name Rabbi Joseph Ben Ephraim Caro, is Jewish religious scholar who lived in the middle ages. It's not enough to just call him a scholar. He is a rabbi, kabbalist and writer. "Shulchan Aruch” which he wrote on Jewish law, is a book that even today’s Jews attach importance to. He is a sephardic and was exiled from Spain at a very young age and took refuge in the Ottoman Empire with his family. He spent most of his life in the Ottoman Empire. Study is in two parts, contains general information about Joseph Caro, who lived in the 16th century. In the first part, Caro’s life, works and the people who are influential in his life are mentioned, and in the second part, Caro’s connection to Jewish Law is discussed. In the study, the historical and descriptive method was adopted by scanning the literature. As a result of the study, Joseph Caro’s contributions to the Jewish world were discussed and his importance in Jewish history was determined.

20. yüzyılın ikinci yarısında Yugoslavya’daki İslâm Birliğinin en önemli şahsiyetlerinden biri Hüseyin Cozo’ydu. İslâm hukuku alanında eğitim almış olmasına rağmen, İslâmî ilimlerin diğer alanlarındaki katkısı da ölçülemeyecek kadar büyüktür. Yirmi yılı aşkın sıkı bir çalışmayla 900’e yakın fetva yayınlayan Cozo, 250’den fazla makale yazmış ve Kur’an-ı Kerim’in ilk dört cüzünün tefsirini yapmıştır. Bunların yanı sıra İslâm İlâhiyat Fakültesi’nin kurulması fikrini ortaya atan isim olduğu gibi, bazı İslâmî dergilerin kuruculuğunu ve baş editörlüğünü yapmıştır. İctihadı yeniden canlandırmaya çalışmak, taklide karşı mücadele etmek, ıslaha ve tecdide çağrıda bulunmak, onun itici gücü ve temel belirleyici özellikleriydi. Bunun en iyi göstergesi de kendisini her fırsatta Hanefî mezhebine bağlı olduğunu vurgulamasına rağmen, fetvalarında diğer mezheplerden de istifade etmesidir. Bu çalışmada onun fıkhî görüşleri gösterilmiş ve en karakteristik fetvalarının tahlili yapılmıştır. Onun özgünlüğünün en iyi görüldüğü ve kendisinin en çok tanındığı fetvalardan biri de onun dinî kurumların ihtiyaçları için zekât ve sadakatü’l-fıtrenin toplanmasıyla ilgili olan fetvasıydı. O dönemlerde siyasi iktidarın sebep olduğu, kendilerini son derece ağır bir finansal krizin içinde bulan Müslümanlar için onun bu fetvası sayesinde yardımların toplanması, söz konusu fetvasının çok önemli bir araç olduğunu göstermektedir. Husein Đozo was, and still is, one of the most important figures of Islamic community of Yugoslavia during the second half of the 20th century. Despite getting educated primarily in the field of Islamic law, his contribution is immeasurable in other areas of Islamic sciences as well. During more than twenty years of continuous work, Đozo issued about 900 fatwas, published more than 250 articles, written a tafsir of the first four juzes of the Holy Quran, was one of the conceptual originators of the Islamic Theological Faculty in Sarajevo, as well as being editor-in-chief and founder of some of the most respected Islamic journals. Advocating for the revival of ijtihād, the fight against taqlīd, as well as the call for renewal and reform were its driving force and fundamental determinant. The best indicator of this are his fatwas, wherein he, although he repeatedly emphasizes his affiliation with the Hanafi madhab, offered solutions utilizing teaching of the other three madhabs as well. The aim of this paper, besides a review of his contemplations of Islamic jurisprudence, is analyzing some of his fatwas that most define his work. One of those fatwas, praised for his typical originality and the one that is most associated with him, is the fatwa about collecting zakat and sadaqat alfitr for the needs of religious institutions. History has shown that this fatwa was of fundamental meaning for Muslims of Yugoslavia, who found themselves in an extremely difficult financial situation due to political powers of the time.

Günümüzde Kafkasya bölgesinin ekonomik, ticarî, kültürel ve birçok yönden önemli merkezlerinden birisi olan Tiflis, Hz. Ömer döneminde fethedilerek İslâm devletinin topraklarına katılmıştır. Fethedildikten sonra İslâm medeniyetinin önemli merkezlerinden biri haline gelen Tiflis, aynı zamanda bir ilim merkezi olarak kabul görmüştür. Tiflis’in önemi, sadece bölgesel kalmamış, İslâm dünyasının her tarafından buraya sürekli ilgi olmuştur. Burada yetişen birçok ilim adamı İslâm dünyasının diğer ilim merkezlerine giderek ilmî faaliyetlerini sürdürmeyi tercih etmişlerdir. Bunlara karşılık, değişik bölgelerden birçok ilim adamı ise yine ilim amacıyla Tiflis’e yerleşmişlerdir. Genelde Ehl-i Sünnet’e mensup ulemanın yaşadığı Tiflis’te zaman zaman İran etkisinden dolayı İmamiyye etkisi de görülmüş ve onlara bağlı birçok ulema yetişmiştir.

İnsanlık tarihiyle var olan mistik ve derûnî yönüyle düşünsel yaşamda farklı yansımalarıyla önemli bir yere sahip olan tasavvuf, mahiyeti itibariyle 10. Yüzyıldan sonra kültür, sanat ve edebiyat dünyamızın oluşumunda ve gelişiminde etkili olmaya başlamıştır. İslâm dünyasında bireyin nefsini terbiye ederek İlâhî aşka seyru süluk etmesinin çileli ancak bir o kadarda manevî lezzet veren tasavvuf, İslâm âleminde Kur’an ve Hadisler ışığında doğup gelişen rûhî ve mânevî hayat tarzıdır. Şüphesiz ki bu hayat tarzının oluşumunda İslâm âlim ve âriflerinin de çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu bağlamda makalede Şark Ulemaları arasında önemli yere sahip olan, tasavvuf yolunun yolcularına ilmi ve irfanıyla ışık tutan, Ebû ilim mahlaslı âlim, zâhid, âbid bir kişiliğe sahip olan Abdürrezzak (k.s) Hz.lerinin hayatı, ilme verdiği önem ve bölgedeki ilme etkileri ve katkıları ele alınacaktır. Yaptığımız çalışma ile ilgili daha önce herhangi bir çalışma olmamasından kaynaklı nitel veri toplama yöntemi kullanılarak derinlemesine mülakat yönteminden istifade edilmek suretiyle Abdürrezzak’ın doğum, temel aile yaşamı, ilim yolculukları ve eğitimine ilişkin temel bilgiler, dönem analizi çerçevesinde tasavvufi düşüncesinin oluşmasında etkili olan kişi ve olaylar, düşünce ve tasavvuf anlayışının takipçilerine düşünsel etkileri ortaya konulmaya çalışılacaktır., Sufism, which has an important place in the intellectual life with its different reflections in the mystical and profound aspects of human history, started to be effective in the formation and development of our culture, art and literature world after the 10th century. Sufism is a spiritual and spiritual way of life that was born and developed in the light of the Qur'an and Hadiths in the Islamic world, which gives the painful but also spiritual flavor of the individual's spiritual love by training his soul. Undoubtedly, Islamic scholars and scholars have an important place in the formation of this lifestyle. In this context, the article also includes the life of the Prophet Abdurrezzak (ks), who has an important place among the Eastern Ulemas, who sheds light on the passengers of the way of Sufism with his knowledge and wisdom, and who has the pseudonym of Abu im, zâhid, âbid. their contributions will be discussed. Basic information about Abdürrezzak's birth, basic family life, scientific journeys and education by using in-depth interview method using qualitative data collection method due to the absence of any previous studies regarding the study we conducted, the persons and events that influenced the formation of Sufi thought within the framework of the period analysis. The intellectual effects of thought and mysticism on the followers were tried to be revealed.

Çalışma, Houari Touati'nin Ortaçağ'da İslam ve Seyahat başlıklı eserinin değerlendirmesidir.

This paper aims at showing how integrating the Archive of the Italian Latinity of the Middle Ages (ALIM) into the ILC4CLARIN repository can provide mutual benefits. Making ALIM available to a large community of scholars and researchers, on the one side, represents the first step to reduce the lack of resources for Medieval Latin in CLARIN and, on the other side, constitutes an unprecedented contribution to not only linguistic investigations, but also to the studies of the culture and science at the basis of the Western European society. The paper describes the adopted approach aiming to keep intact the structure of the archive and its metadata, which are both accurately mirrored into the ILC4CLARIN repository in order to maintain existing access practices of the users. This structure can be found in exactly the same state within the CLARIN VLO. Finally, the paper illustrates the advantages of experimenting with some ALIM data, once introduced within the CLARIN Language Resource Switchboard service: first results are shown from the analysis of some texts with the UDPipe tool suite and the distant reading tool Voyant.

Osmanlı Devleti ile İran asırlar boyunca birbirleriyle mücadele hâlinde olmuşlardır. İran'da 1501 yılında Safevi hanedanlığının kurulmasıyla birlikte bu mücadele doruk noktasına ulaşmıştır. Bu mücadelenin sebepleri arasında Safevi Şahı Şah İsmail'in Anadolu'daki Türkmenler arasında propaganda faaliyetleri yürütmesi, Şiîliği yayma düşüncesi ve Sünnî düşmanlığı yapması etkili olmuştur. Yavuz Sultan Selim döneminde Çaldıran Muharebesi'yle başlayan savaşlar, Safevi Devleti'nin 1736 yılında sona ermesine kadar devam etmiştir. Safevi hanedanından sonra İran topraklarına hâkim olan Afşar hanedanlığı döneminde de birçok çatışma yaşanmıştır. İki devlet arasındaki siyasî ilişkilerin yoğun olarak yaşandığı bu dönemde ilmî ilişkilerde oldukça hareketli bir seyir takip etmiştir. Safevi Devleti'nin kurulmasıyla Şah İsmail'in baskılarına maruz kalan Sünnîlerin Osmanlı Devleti'ne göç etmek zorunda kalması ve Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Muharebesi'nden sonra ilim erbabından oluşan bir kafileyi Anadolu'ya sürgün etmesi XVI. yüzyıl boyunca devam eden ilmî hareketliliğin başlangıç noktalarıdır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti'ne gelen İranlı âlimlerin ve zanaatkârların geliş sebepleri, kaleme aldıkları eserleri ve Osmanlı Devleti'ndeki vazifeleri ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Safevi, Afşar, göç, sürgün, âlim, zanaatkâr, The Ottoman Empire and Iran had been fighting each other for centuries. With the establishment of the Safavid dynasty in 1501 in Iran, this struggle reached its peak. Among the reasons for this struggle was the fact that Safavid Shah Shah Ismail carried out propaganda activities among Turkmens in Anatolia, the idea of spreading Shiite and making Sunni hostility. The wars that started with the Battle of Çaldıran during the reign of Yavuz Sultan Selim continued until the end of the Safavid State in 1736. After the Safavid dynasty, many conflicts took place during the Afşar dynasty, which ruled Iran. In this period when political relations between the two states were intense, scientific relations followed a highly active course. The Sunnis, who were subjected to the pressure of Shah Ismail with the establishment of the Safavid State, had to migrate to the Ottoman State and Yavuz Sultan Selim, after the Battle of Çaldıran, exile a scholar group to Anatolia that started to consisting of scientific mobility during XVIth century. In this study, the reasons for the arrival of the Iranian scholars and artisans to the Ottoman Empire, and their works and their duties in the empire has been discussed. Key Words: Ottoman Empire, Safevi, Afşar, migration, exile, purchase, artisan

URL: http://usad.selcuk.edu.tr/usad/article/view/153, XIII. yüzyıl Selçuklu Anadolusu’na ışık tutan menâkıbnâmelerde, tasavvufî zümrelerle ulemâ arasındaki münasebetlere dair rivayetler büyük bir yekûn teşkil etmektedir. Özellikle Konya, Sivas, Kayseri gibi dönemin mühim kültür merkezlerinde faaliyet gösteren tasavvufî zümreleri konu edinen bazı menkıbeler, bu dönemde yaşamış pek çok âlimin şehir ve bölge nispesine, mezhebine, çalışma alanına ve ilim yolculuklarına dair ilgi çekici bilgiler içermektedir. Bu bilgiler sayesinde XIII. yüzyılda İslâm dünyasının öne çıkan ilim merkezleri ve aralarındaki irtibat, ulemâ hareketliliği ve Anadolu şehirlerinin ilmî yoğunluğu hakkında bir fikir edinmek mümkündür. XIII. yüzyılda Anadolu’da yetişmiş ve(ya) yaşamış çok sayıda âlimin yukarıda zikredilen yönleri ile dönem menâkıbnâmelerine konu olması, tasavvufî zümreler ile ulemâ arasındaki münasebetlerin ne kadar yoğun olduğunu göstermektedir. Bu makalede tıp, astronomi, mantık vb. farklı ilim dallarında faaliyet göstermekle beraber sûfîlerle yakın ilişkiler geliştiren ve tasavvuf yoluna sülûk eden bazı âlimleri konu edineceğiz. Bu sayede hem XIII. yüzyıl Selçuklu Anadolusu’nda tasavvufun ilmî çevreler arasındaki yaygınlığını hem de menâkıbnâmelerin bu konudaki kaynaklık değerini ortaya koymayı amaçlıyoruz., A great number of rumors about relations between sufi groups and scholars (ulamas) are embodied in the manaqibnamas, which shed light on the 13th century Seljuk Anatolia. Some manaqibnamas that mention sufi groups, which were active especially in important cultural centers of the period such as Konya, Sivas, Kayseri, also comprised interesting information about city and region nisbahs, sects, working areas and science journeys of many scholars who lived in this period. In the light of this information, it is possible to get a perspective about the prominent science centers of the Islamic world and communication among them, ulama movement and scientific density of Anatolian cities in the 13th century. In this era, the fact that many scholars who raised or lived in Anatolia, were subjected to the period’s manaqibnamas with the abovementioned aspects indicate how dense the relations between sufi groups and ulamas were. In this article, we aim to mention some scholars who were in close relation with sufis and interested in sufism along with the ones who studied in the fields such as medicine, astronomy, logic etc. That way, we pursue to reveal both the prevalence of sufism among scientific circles and the resource value of the manaqibnamas in this subject in Seljuk Anatolia in the 13th century.

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. İslâm medeniyeti IX.- X. Yüzyıllara kadar gelişimini sürdürmüş; aklî ve naklî ilimlere dair pek çok eser tercüme ve telif edilmişti. Yaklaşık iki yüzyıl süren durgunluk süreci sonrası Selçukluların ortaya çıkması ile bu durgunluk sona ermiş; ilmi ve ulemâyı koruyan güçlü bir siyasi otorite altında alimler Selçuklu ülkesine gelerek çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Bu alimlerin çalışmaları Selçuklu Devleti'nin yıkılışına kadar devam etmiştir. Selçuklu devletinin son hükümdarı olan Sultan Sencer'in 1098 yılında Horasan'a hakim olduktan sonra meliklik devri başlamış ve Selçuklu coğrafyası, Sencer'in vefatı ve Selçuklular'ın yıkılışına (1157) kadar, alınan ilmî miras ve alimlere sağlanan tüm imkânlar neticesinde İslâm dünyasının dört bir yanından alimlerin geldiği bir coğrafya haline gelmiştir. Eğitim kurumlarında ise Melikşah devrinde kurulan Nizamiye Medreseleri Sencer devrinde de işlevini sürdürmüş, Horasan yanında Maveraünnehir bölgesinde de pek çok medrese kurularak eğitim faaliyetleri devam etmiştir. Özellikle, farklı coğrafyalardan gelen ve farklı düşünce yapısı ve ekolleri de beraberinde getirerek Horasan'a yerleşen alimler sayesinde ilim dalları ve mezhebî fikirlerde büyük zenginlik ve çeşitlilik oluşmuştur. Devrin alimlerinden Gazzâlî'nin, ilimleri naklî ve aklî ilimler şeklinde iki kısma ayırması ve bu devirde yapılan çalışmalardan hareketle Sultan Sencer devri ilmî hayatı; naklî ilimlerden; Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf, Şiir, Dil ve Edebiyat; aklî ilimlerden ise Matematik, Geometri, Fizik, Tıp, Astronomi ve Felsefe alanlarında yapılan çalışmaları içermektedir. Devrin alimleri ve yazdıkları eserler, Türk- İslâm medeniyetine katkıları ve Sultan Sencer'in sağladığı ilmi ortam bağlamında değerlendirilmiştir. Selçuklu coğrafyasında fikrî hayattaki çeşitlilik mezhebi konulara da yansımış ve ağırlıklı olarak Eşârilik ve Maturîdilik gibi sünnî mezhepler yanında Şiilik ile İmâmiye, İsmailiyye ve Batınîyye gibi fırkaları ve gayrî sünni mezhep olarak kabul edilen Mu'tezîle ekolü varlığını sürdürmüştür. Anahtar Kelimeler: Sultan Sencer, Horasan, İlim, Alim, Medrese, Naklî İlimler, Aklîilimler, Felsefe, Tıp, Riyaziyyat, Rasathane, Zîc, Terazi, Muhaddis, Müfessir, Fıkıh, Mutasavvıf, Şair. Islamic civilization perpetuated its progress until the 9th- 10th Centruies; a wide number of Works of both positive and religious sciences were translated and compiled. Following the recession period that lasted for two centuries, with the appearance of Seljuks, this recession came to end; under the protectorate of a strong political authority that protected science and ulema, scholars came to the Seljuk country and maintained their studies. The studies of these scholars continued until the collapse of Slejuks. After Sultan Sanjar, the last sultan of the Seljuks, dominated Khorasan in 1098, the period of sultanate began, and the Seljukian geography turned into a region attracting scholars from all around the world as a result of the scientific heritage bequethed and the facilities provided to scholars until the death of Sanjar and the collapse of Seljuks (1157). The Nezamiyeh Madrasahs established in the period of Malik Shah perpetuated their function during the period of Sanjar, a lot of madrasahs were established in the region of Transoxiana nearby Khorasan, and the educational activities continued. Particularly, thanks to the scholars who came from different geographies bringing different mentalities and ecoles and settled in Khorasan, a great richness and variety emerged in scientific disciplines and secterian views. The scholar of the period, Ghazzali divided sciences into two; religious and positive sciences. Setting from the studies made in this period, Sultan Sanjar period scientific life includes the studies in Hadith, Fiqh, Kalam, Sufism, Poetry, Language and Literature from religious sciences, however, from positive sciences, it includes studies in Mathematics, Geometry, Physics, Medicine, Astronomy and Philosophy. The scholars of the period and their works were handled with respect to their contributions to Tuskish-Islamic civilization, and the scientific environment provided by Sultan Sanjar. The variety in the intellectual life in the Seljukian geography also reflected into secterian issues and, besides the Sunni sects such as Asharism and Maturidism, with Shiism, and its such branches as Imamiyyah, Isma'ilsm and Batıniyya and Mu'tazilism ecole, which is accepted as non-sunni sect, appeared. Key Words: Sultan Sanjar, Khorasan, Science, Scholar, Madrasah, Religious Sciences, Positive Sciences, Philosophy, Medicine, Arithmetic, Observatory, Zîc, Libra, Muhaddith, Interpreter, Fıqh, Sufi, Poet.

Kur’ân sûrelerinin her birinin özel ismi vardır. Bunun yanı sıra birden çok sûre, ortak bir isimle de adlandırılmıştır. Birden çok sûrenin ortak bir isimle adlandırılması sûreler arasındaki çeşitli benzerlikten kaynaklanmaktadır. Bu tür adlandırma ilk defa Hz. Peygamber tarafından yapılmış, daha sonra bir kısım âlimlerin içtihadıyla genişletilmiştir. İşte bu makalede söz konusu ortak sûre isimleri tespit edilip bir araya getirilmeye çalışılmış ve tarafımızdan birkaç ilavede bulunulmuştur. Each sūra of the Qoran has a special name. The reason of calling more than one sūrah by a corporate name derives from some similarities between them. This kind of calling was firstly used by the Prophet Muhammad, after that it was commonly used and varied by some other scholars with the help of their own point of views. In this study it was tried to find out and collected the common sūrah names and a few addition was made by us.

Url: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/540, Bir kültür ve uygarlık beşiği olan Anadolu coğrafyasında bulunan bazı yerleşim merkezleri diğerlerine oranla kültür ve edebiyat alanında ön plana daha çok çıkmıştır. Söz konusu yerlerden biri olan, ‘güller ve göller diyarı’ olarak bilinen Isparta, Anadolu’nun batı yakasında bulunan önemli bir kavşaktır. Kentin tarihini, ilk çağlara kadar götürmek mümkünse de şehrin asıl gelişme dönemi Hamidoğulları Beyliği zamanındadır. Osmanlılar devrinde ise, Hamid Sancağı’nın merkezi hâline gelen Isparta, pek çok ilim adamı, siyasetçi, sanatkâr vb. yetiştirmiştir. Bu çalışmada, Mehmed Süreyyâ tarafından kaleme alınan Sicill-i Osmânî adlı eserde yer alan Isparta ve çevresinde yetişmiş otuz dokuz ve köken bakımından Ispartalı olan dört şahsiyet tespit edilmiştir. Söz konusu isimler kadı, müderris, naip, vezir gibi değişik meslek gruplarından ilim ve devlet adamları ile şeyhlerdir. Bu şahsiyetlerin eserde hangi özellikleri ile söz konusu edildiği üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda -diğer kaynaklardan da istifade edilerekbahsi geçen kişilerin biyografilerine dair bilgi verilmiştir., Some residential areas of Anatolia, the cradle of civilization and culture, have become more advanced in culture and literature than some others. One of these places, Isparta is an important crossroad, which is mostly known as the land of lakes and roses, is located on the west side of Anatolia. Although the history of the city can be traced to ancient times, the city enjoyed its main development period during the reign of Hamidogulları. The city was the center of Hamidogulları and brought up many scholars, politicians and craftsmen etc. In this article, emphasis will be put on those historical figures such as scholars, kadis and sheiks etc. who lived in Isparta and its vicinity and in Sicill-i Osmani, written by Mehmed Sureyya. Emphasized by which characteristics these figures are mentioned. At the same time, information on the biographies of above-mentioned figures will be provided by benefiting from other sources.

Bir medeniyetin veya bir milletin zor zamanlarda yok olmadan kurtulmayı başararak ayakta kalabilmesi ve kritik dönüm noktalarında kendini yenileyebilmesi, geleceğe dönük ütopik vizyonlara bağlıdır. Büyük insanların ütopyaları da büyüktür. Realizmin sınırları içinde mahpus kalanların akıl dışı gördüğü bu ütopyalar, kitlelere son derece cazip gelir ve onları ateşleyerek harekete geçirir. Bu tür ütopyalar sosyal ve siyasi değişimin motorudur. Ali Şeriati, Meşhed radyosunda dini programlar yapması istediğinde, bu teklifi ‘Amerikan tarzı İslam’ söylemini beceremeyeceğini söyleyerek kabul etmemiştir. Bununla neyi kastettiği sorulduğunda, sadece ibadet ve merasimlerin ince noktaları ve ayrıntılarıyla ilgilenen İslam’ı kastettiğini söyler ve ilave olarak ‘bu detayları okumuş, ezberlemiş ve öğrencilerime ezberletmiş olmama rağmen bunların içeriğini hiçbir zaman anlayamadım’ dediği rivayet edilir (s. 93). Bu ve benzeri sıra dışı ve aykırı düşüncelerle Ali Şeriati, İran’da devrimle sonuçlanan sürece ciddi katkıda bulunmuştur.

SAÜ, Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı: `Ali b. Hüseyin'in Hayatı ve Rivayetleri Tezin Yazarı: Mustafa ARICAN Danışman: Yrd. Doç.. Dr. Ayhan TEKINEŞ Kabul Tarihi: 1 Temmuz 2005 Sayfa Sayısı: VI (ön kısım) + 147 (tez) Anabilimdalı. Temel İslâm Bilimleri Bilimdalı: Hadis Bu çalışmada, Ali b. Hüseyin'in Hayatı ve ehl-i sünnet' in temel hadis kaynaklarındaki hadis rivayetleri incelenmiştir. Bu açıdan bir yönüyle biyografi (rical), diğer yönüyle de bu şahsa ait rivayetler bir araya getirilmeye çalışıldığından bir derleme çalışmasıdır. Çalışmanın hedefi; Ehl-i beyt'in önde gelen şahsiyetlerinin tanınması ve rivayetlerinin muteber hadis eserlerine nasıl yansıdığı araştırılarak ilim tarihinin içinde Ehl-i beyt'in rolünün belirtilmeye çalışılmasıdır. Birinci bölümde Ali b. Hüseyin'in hayatım geçirdiği Medine şehri tanıtılmaya çalışılmış ardından Ehl-i beyt imamlarının ilmî faaliyetleri hakkında bilgi sunulmuştur. İkinci bölümde Ali b. Hüseyin Zeynelâbidin'in hayatı ve manevî kişiliği başlığı altında ailesi ve yetiştiği muhit, dönemin bazı önemli siyasi olaylarında Ali b. Hüseyin ve vefatı gibi konular ele alınmıştır. Üçüncü bölümde `Ali b. Hüseyin'in ilmî kişiliği ve hadisçiliği` başlığı altında onun ilmî kişiliği, hocaları ve talebelerinden bahsedilmiştir. Son bölüm olarak ele alınan dördüncü bölümde ise Zeynelâbidin'in Külüb-i Tis'a'da ve Abdürrezzâk'ın Musannefmdz geçen rivayetleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca oğlu Zeyd b. Ali'ye isnad edilen Müsned-i Zeyd hakkında bilgi verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Zeynelâbidin, Medenî, Tabiî, Alim, Sika VI Sakarya University Institute of Social SciencesAbstract of Master's Thesis Title of the Thesis: `Ali b. Hiiseyin's Life and Reported Hadises. Author : Mustafa ARICAN Supervisor : Asst. Prof. Dr. Ayhan TEKINEŞ Date : 1 July 2005 Nu.of Pages: VI (pre text) + 147 (main body) Department: Basis of Islamic Sciences Subfield: Hadith In this study, Ali b. Hiiseyin's life and reported hadises from the basic source of` Ehl-i Sünnet` are investigated, for this reason, this investigation is a biography and also a kind of collection of reported hadises belonging to Ali b. Hüseyin. In the first part, the city of Medine, Where Ali b. Hüseyin lived in inroduced and after that Ehl-i beyt's imam's scientific studies are presented, in the second part some topics like, Ali b. Hiiseyin's family, hometown, his role in the important politic events ot that times and his death are introduced under the title of `Ali b. Hüseyin Zeynelâbidin's Life and spiritual character. The pupose of this study, to introduce the most important characters of Ehl-i bcyt and to research their reported hadises, and to expose the role of Ehl-i beyt in history of science. In the third part, Ali b. Hiiseyin's scientific character, his teachers and students are explained under the title of `AH b. Hiiseyin's scientific character and his hadith.` In the fourth part as a conclude the reported hadises from Zeynelâbidin's `Kiitüb-i Tis'a` and Abdürrezzâk's `Mıısannef` are tried to presented, in addition, it is given some information about `Miisned-i Zeyd `belonging Zeyd b. Ali who is Ali b. Hüseyin' s son. Key Words: Zeynelâbidin, Medenî, Tabiî, Alim, Sika 153