Search

Teksty zawarte w publikacji układają się w trzy grupy zagadnień, które przybliżają: - zasady moralne i cele systemowe fundamentalne dla organizacji systemu ochrony zdrowia, - zarządzanie różnymi elementami w różnych wymiarach systemu, z uwypukleniem moralnych aspektów jego funkcjonowania w tym zakresie, - niedostatki pojawiające się w działaniu poszczególnych elementów składowych systemu, których niewydolność wpływa znacząco na obniżenie poziomu uzyskiwanej opieki.

Wstęp. W wyniku systematycznego przeglądu literatury przeprowadzonego w ramach wieloośrodkowego, międzynarodowego programu badawczego „Zwiększanie udziału osób starszych w badaniach klinicznych” (PREDICT), finansowanego przez Komisję Europejską z funduszy 7. Projektu Ramowego, wykazano małe uczestnictwo osób w wieku podeszłym w badaniach klinicznych. Materiał i metody. Na podstawie tych rezultatów opracowano kwestionariusz wywiadu w celu zbadania opinii pracowników opieki zdrowotnej, etyków i przedstawicieli przemysłu farmaceutycznego na temat przyczyn małego udziału osób starszych w badaniach klinicznych oraz czynników, które mogą sprzyjać stosownemu zwiększaniu ich reprezentacji w projektach badawczych. Badanie zostało przeprowadzone w 9 krajach: Republice Czeskiej, Hiszpanii, Holandii, Izraelu, Litwie, Polsce, Rumuni, Wielkiej Brytanii i we Włoszech. W niniejszym artykule przedstawiono jednak tylko opinie polskich respondentów, akcentując zasadnicze różnice w porównaniu z poglądami w pozostałych krajach. Wyniki. W opinii polskich respondentów osoby starsze nie są wystarczająco reprezentowane w badaniach klinicznych, a starszy wiek nie powinien stanowić kryterium wykluczającego z badań. Określono listę czynników, które potencjalnie mogą wpływać na proces rekrutacji osób w starszym wieku do badań klinicznych. Najczęściej wskazywanymi przyczynami wykluczania osób starszych były: współistnienie wielu chorób w tej grupie wiekowej, częste występowanie polipragmazji, zaburzeń funkcji poznawczych i obawa przed pojawianiem się zdarzeń niepożądanych. Wnioski. Wyniki tych badań wraz z innymi realizowanymi w ramach projektu posłużyły do opracowania Karty PREDICT zawierającej rekomendacje zmierzające do zapewnienia równoprawnego udziału osób starszych w badaniach klinicznych. Introduction. A systematic review of literature conducted in frame of multicentre, international the ‘Increasing the PaRticipation of the ElDerly In Clinical Trials’ (PREDICT) project, financed by the EU within the FP7, indicated that elderly persons are underrepresented in the clinical trials. Material and methods. Basing on those results the interview questionnaire has been elaborated to examine the opinion shared by the health care professionals, ethicists, and representatives of pharmaceutical industry on the possible reasons of underrepresentation of old people in clinical trials and promoters of their higher participation in it. The study has been conducted in 9 countries: Czech Republic, Israel, Italy, Lithuania, the Netherlands, Poland, Romania, Spain, and the UK. However this paper presents only opinions of Polish respondents to underline the main differences in views in comparison to other countries. Results. According to respondents in Poland older persons are insufficiently represented in clinical trials, and older age should not be used as a criterion of exclusion. The list of potential factors that might influence the recruitment process to clinical trials has been established. The most frequently indicated reasons of older people exclusion from trials were: more often co-morbidity, polypragmasy, cognitive impairment and fear of adverse effects. Conclusions. The results of this study together with other findings coming out of the project enabled creation of PREDICT charter which contains recommendations aiming to increase the participation of elderly people in clinical trials.

The results of initial literature review indicate thai elderly persons are underrepresented in the clinical trials on which clinical recommendations are based. This gave stimulus to perform the 'lncreasing the PaRticipation of the EIDerly In Clinical Trials' (PREDICD project, financed by the EU within the FP7. The goal of the PREDICT was to study reasons why older people are excluded from clinical trials based on age-related criteria and development of the charter including recommendations to prevent their exclusion. The project gathered investigators from 11 inslitutions in 9 countries: Czech Republic, lsrael, ltaly, Lithuania, the Netherlands, Poland, Romania, Spain, and the UK. Within the scope of PREDICT, first, to assess the scope of the problem the systematic review of literature was performed, !hen the opinion shared by the health care professionals, ethicists, and representatives of pharmaceutical industry on the possible reasons of underrepresentation of ald people in trials was examined, !hen finally the opinion of elderly patients and their caregivers were assessed. The analysis of gathered data enabled creation of PREDICT charter which contains recommendations aiming to increase the participation of elderly people in clinical trials.

Wstęp. Liczne doniesienia wskazują na małą i nierówną reprezentację osób starszych w badaniach klinicznych stanowiących podstawę tworzenia zaleceń dotyczących postępowania. Stało się to przesłanką do przeprowadzenia wieloośrodkowego, międzynarodowego programu badawczego „Zwiększanie udziału osób starszych w badaniach klinicznych” (PREDICT), finansowanego przez Komisję Europejską w ramach VII Projektu Ramowego. Celem projektu było rozpoznanie przyczyn i skali zjawiska oraz stworzenie zaleceń odnośnie do włączania osób w starszym wieku do badań. Materiał i metody. W projekcie uczestniczyło 11 instytucji z 9 krajów: Czech, Hiszpanii, Holandii, Izraela, Litwy, Polski, Rumunii, Wielkiej Brytanii i Włoch. Zastosowano systematyczny przegląd literatury w celu zbadania zagadnienia udziału osób starszych w badaniach klinicznych, czynników sprzyjających ich uczestnictwu i utrudniających to uczestnictwo, przyczyn niskiego uczestnictwa oraz sposobów jego zwiększania. Wyniki. Potwierdzono hipotezę małej i nierównej reprezentacji osób starszych w badaniach klinicznych, a wyniki przeglądu stały się podstawą do przeprowadzenia w 9 krajach badań opinii pracowników opieki zdrowotnej oraz opinii pacjentów w starszym wieku na temat udziału osób starszych w badaniach klinicznych. Wnioski. Ostatecznym rezultatem tych badań jest karta zawierająca rekomendacje zmierzające do zapewnienia równoprawnego udziału osób starszych w badaniach klinicznych. Background. Several research reports indicate that elderly persons are underrepresented in the clinical trials on which clinical recommendations are based. This gave stimulus to perform the ‘Increasing the PaRticipation of the ElDerly In Clinical Trials’ (PREDICT) project, financed by the EU within the FP7. The goal of the PREDICT was to establish the reasons and extent to which old people are excluded from trials based on age-related criteria. Material and methods. The project gathered investigators from 11 institutions in 9 countries: Czech Republic, Israel, Italy, Lithuania, the Netherlands, Poland, Romania, Spain, and the UK. The systematic review of literature has been applied to assess the scope of the problem in terms of participation, predisposing and obstructive factors, reasons of low participation and possible interventions to enhance it. Results. The hypothesis of low and unequal representation of older people in clinical research has been confirmed. The systematic review results became the background for conducting in 9 countries a study of opinion shared by the health care professionals and elderly patients on their participation in clinical research. Conclusions. The analysis of gathered data enabled creation of PREDICT charter which contains recommendations aiming to assure the equal rights to older people to participate in clinical trials.

Badanie form edukacji bioetycznej personelu szptalnego w Polsce i w Niemczech przeprowadzono jako część szerszego projektu (European Hospital-based Bioethics Program).Porównanie uzyskanych rezultatów może rzucić światło na podobieństwa i różnice pomiędzy obydwoma krajami. W celu uzyskania porównywalnych rezultatów, wspólnie opracowany jednolity kwestionariusz został rozesłany do reprezentatywnej próby szpitali w obu krajach. Rezultaty analizowano w odniesieniu do formy, struktury, treści oraz stosowanej metodologii istniejących form edukacji bioetycznej w szpitalach. Podobieństwa i różnice analizowano na tle instytucjonalnej i prawnej sytuacji obu krajów. W oparciu o tę analizę wypracowano rekomendacje dotyczące dalszego rozwoju edukacji bioetycznej w warunkach szpitalnych. Study of the existing forms of bioethical education for hospital personnel was carried out in Germany and in Poland as a part of a larger project (European Hospital-based Bioethics Education). Comparison of acquired results may shed a light on similarities and differences between both countries. For acquire the results, commonly designed questionnaire was distributed among the representative sample of hospitals in both countries. Results were analysed with regard to forms, structure, content and methodology of existing bioethical education in hospitals. Similarities and differences were later analysed against the institutional and legal background of both countries. Finally, recommendations for further development of bioethical education in hospital settings were derived from the study.

Pytanie o granice postępu w badaniach naukowych ma dwa wymiary: opisowy i normatywny. W pierwszym z nich pytamy o to, jakiego rodzaju przeszkody utrudniają bądź uniemożliwiają nam poszerzanie zakresu dostępnej nam wiedzy. Dobrze udokumentowaną odpowiedź na to pytanie znaleźć można w dokonaniach różnych nurtów współczesnej filozofii nauki. Istotniejszy jest wszakże normatywny wymiar tego pytania, gdy chcemy odpowiedzieć sobie, czy wolno nam bez żadnych ograniczeń eksplorować wszystkie niepoznane jeszcze obszary naszej niewiedzy, czy też niektóre terytoria powinny być dla nas - czasowo lub na zawsze - zamknięte. Znakomitym przykładem takiego spornego obszaru są badania biologii molekularnej i genetyki, dotyczące komórek macierzystych, w szczególności zaś macierzystych komórek płodowych. Dopuszczenie w tym zakresie eksperymentów na embrionach przez brytyjski parlament i debaty amerykańskie stanowią okazję do zastanowienia się, czy i jakie bariery można tu ustanawiać. Ważniejsze jeszcze wydaje się jednak pytanie o uzasadnienie istnienia tych barier lub ich braku. The question regarding limits to progress in scientific research has two aspects: descriptive and normative. In the first case, it is the question about the restraints that compromise aur efforts to extend aur knowledge or make them impossible. Well-proved answer to this question can be found in various theories of contemporary philosophy of science. However, much more important is a normative aspect of this question. We would like to answer ourselves whether we can explore all hitherto unknown territories without any limitations or should certain regions of our ignorance remain - temporarily or forever - closed to us. Research in the field of molecular biology and genetics aimed at stem cells, especially foetal stem cells, is a perfect example of such a controversial domain. Permission of such research by British Parliament and current American debates give an opportunity to consider whether and what barriers could be settled here. Even more important seems, however, the question about justification of existence of such barriers or their lack.

Morality of scientific research in biology and medicine is a well established enterprise. High moral standards of the protection of human beings participating in the research were designed many years ago. They have been continuously reviewed and amended - recent rephrasing of the Declaration of Helsinki may serve as an excellent example of this procedure. Moreover, various national and international bodies are doing tremendous work in setting and improving the standards of safeguarding rights and dignity of the subjects of scientific experiments. Different types of "moral watchdogs" are permanently doing their job with a great efficiency. Safety and moral integrity of human subjects of research is watched over, while cases of moral misconduct of researchers are indeed scarce and are punished with a due severity. The same applies to the laboratory animals. Everything looks great in this respect, and it seems that what remains to be done in this field is to achieve an absolute perfection. However, there are two thin but pretty important points in the "firewall" preventing from any kind of intentional or unintentional abuse of human subjects subdued to research that seem somehow weak. Paradoxically, these flaws are located neither in a procedural side of the research design, nor in its legal infrastructure, but in its scientific set-up. It is a scientific theory itself and a scientific methodology of research that may become sources of danger. To explain what it might mean, a concrete example is put under consideration in the paper: the research on the possible linkage between the X chromosome and male homosexual orientation. Analysis of various aspects of this example is provided and conclusions derived from it are used to support the thesis being put forward.

Zwrot "bioetyka w pluralistycznym społeczeństwie" stał się w ostatnim czasie zwrotem obiegowym. Stał się on zarazem do tego stopnia notorycznie wieloznaczny, iż warto zapytać o jego rozmaite znaczenia, by odkryć ukryte za nimi jego sensy i nonsensy. Krytycznej analizie poddane zostały poszczególne wchodzące w jego skład terminy, ze szczególnym naciskiem położonym na sens terminu .bioetyka". W konkluzji podkreślono konieczność rozwijania bioetyki jako dyscypliny filozoficznej, nie zaś jej rozmaitych politycznie uwarunkowanych mutacji. The phrase "bioethics in pluralistic society" has recently become a common phrase. At the same time it has become so notoriously ambiguous that it is worth to ask about its various meanings in order to reveal different senses and non-senses hidden beneath it. The terms that compose this phrase have undergone critical analysis with particular emphasis put on the term "bioethics". The need for further development of bioethics as philosophical discipline, and not its various politically determined mutations, is stressed in concluding remarks.

In the recent years, Polish scientists have joined their Western colleagues in their efforts to maintain the highest standards of scientific integrity in basic and clinical research, The ethics committees of the Polish Academy of Sciences, the Polish Academy of Arts and Sciences, and the State Committee for Research have been promoting these standards among the academic community. Furthermore, the Ministry of Health's recent legislation paved the way for adjusting the working standards of existing and newly created bioethics committees to international standards including the recent changes in Declaration of Helsinki. On the other hand, the issue of conflict of interest requires further ethical, administrative and legal consideration and an appropriate regulation.

Pojęcie zdrowia jest powszechnie stosowane w odniesieniu do pojęcia normalności. Jednak dwuznaczność normalności, przynajmniej potencjalnie stwarza pewne nie tylko lingwistyczne problemy. Szczególnie semantyczne napięcie pomiędzy „normalnym" rozumianym jako „właściwy" lub .odpowiedni" z jednej strony, a „przeciętny" lub .typowy" z drugiej jest powodem stawiania zasadniczych pytań. Te dwa różne określenia zdrowia odnoszą się w istocie do całkiem odmiennego rozumienia medycyny, jej celów i zadań w społeczeństwie. Pierwsze wywołuje skojarzenie z .doskonałością" i „perfekcją" i w ten sposób w ostateczności wiąże się z definicją zdrowia WHO jako nie tylko brakiem choroby. To drugie określenie zawęża zakres zainteresowania medycyny głównie do chorób i ich leczenia jako właściwej funkcji interwencji medycznej. Stąd możliwe sprzeczności między tymi dwoma określeniami są odzwierciedleniem o wiele głębszej sprzeczności we współczesnej medycynie. The concept of health is in common use associated with the notion of normality. However, ambiguity of the latter notion may at least potentially create certain not merely linguistic problems. In particular, the semantic tension between „normal" comprehended as „just" or „proper" on the one hand, and „average" or „typical" on the other hand, is susceptible to pose essential questions. This two differing types of predicates of health refer, in fact, to quite a different understanding of medicine, its goals and ends in society. The former invokes a connection with „excellence" and „perfection" and thus is, at the last resort, bound to WHO's definition of health as not only the absence of disease. The latter one narrows the scope of medical interest mainly to diseases and its cure as the proper function of medical intervention. Hence possible contradictions between tbese two reflect much deeper contradiction that is present within the body of modern medicine.

Popular approach to the history of medicine rests on naive assumptions that: 1) only the present state of medical knowledge can be counted as scientific and only those elements of the farmer knowledge and practice which fitted the body of contemporary science should be regarded by the historians of medicine (presentism); 2) medical sciences, like the other natura! sciences, portray natura! phenomena as they really are (naturalism); 3) progress in sciences consists of cumulative growth of information and explanation. The twentieth century philosophical critique of science revealed that none of these assumptions were true. Empirical facts, which are taken as a basis for any true knowledge, are dependant on the presumed theories; theories are intertwined into a broader socio-cultural context; theory-changing processes are caused by social factors rather than by the theoretical con tent. Therefore, it is a common task ofhistorians of medicine and philosophers of science to reveal all theoretical and cultural premises on which our comprehension of the contemporary medicine is founded.

Paternalizm medyczny, postrzegany jako niezbędna cecha tradycyjnej etyki medycznej, opierał się na połączeniu wiedzy lekarza z dobrą wolą, w której znajdował swe usprawiedliwienie. W medycynie współczesnej został on jednak zastąpiony przez układ partnerski pomiędzy lekarzem a dobrze poinformowanym pacjentem. Zmieniająca się we współczesnym świecie rola medycyny spowodowała zmiany w postrzeganiu zdrowia i choroby oraz kwestii odpowiedzialności za zdrowie. Pojęcia te straciły swój indywidualny charakter przyjmując charakter kolektywny. Na scenę wkroczyło zatem zdrowie publiczne i jego promocja. Szereg instytucji próbuje podjąć odpowiedzialność za zdrowie człowieka, równocześnie rozmywając rzeczywistą odpowiedzialność. Jednakże uzasadnienie owej kolektywnej wersji paternalizmu jest podobne jak w przypadku tradycyjnego paternalizmu indywidualnego. , Obok - lub pod płaszczykiem - uczciwych intencji i najwyższych celów promocji zdrowia istnieje ciemniejsza jej strona i kryją się różne pułapki. Główną ideą tego artykułu jest zwrócenie na nie baczniejszej uwagi. Zbyt duże uproszczenia w wyjaśnianiu zjawisk medycznych (szczególnie w dziedzinie epidemiologii), nie zamierzone (a czasami również świadome) nadużywanie autorytetu nauki w popularyzacji zdrowia oraz wymuszanie regulacji prawnych naruszających wolność wyboru jednostki to tylko niektóre przykłady kolektywnego paternalizmu we współczesnej uspołecznionej medycynie. Dzieje się tak dlatego, że paternalizm nadal żyje - choć w nowym wcieleniu - i ma się dobrze. Traditional medical paternalism perceived as an indispensable feature of traditional med"1cal ethics was based on the conjunction of physicians' knowledge and goodwill as its plea for ultimate justification. As such it was replaced with partner relations betweens doctor and his well-informed patient in the present-day medicine. Perception of a changing role of medicine in modern societies caused change in the meaning of the concepts of health and disease and the sense of the question of who is responsible for our health. All of these subjects have lost their individualistic character and have received collective shapes. Public health and its promotion have entered the stage. A conglomerate of institutions has revealed their attempts to undertake the responsibility for human health and their skills to disperse real responsibility at the same time. However. justification of this collective version of paternalism is the same as in case of traditional individual paternalism. Beside - or beneath - honest intentions and the highest goals of health promotion some darker sides and pitfalls are hidden. Shifting the attention to them is the main idea of this text. Oversimplifications in medical explanations (especially in the domain of epidemiology), unintentional (and sometimes also intentional) abuses of the authority of science in health propaganda, and forcing the legal regulations which violate individual freedom of choice are among the main examples of the role of collective paternalism in contemporary socialized medicine. lt is because paternalism is stili alive and going on well, though in a new embodiment.

Truizmem jest twierdzenie, że medycyna stając wobec choroby, traci z pola widzenia człowieka. Przyczyny tego zjawiska nie wydają się wszakże banalnymi. Tkwią one w samym rozumieniu medycyny, w jej szczytnym skądinąd dążeniu do naukowości. Rozwijając się jako naukowa musi ona jednakże respektować warunki naukowości właściwe naukom przyrodniczym. Te zaś nakierowane są na ujmowanie prawidłowości i regularności w przebiegu badanych procesów, czy też ukształtowaniu struktur i funkcji oraz na przedstawianie efektów tych zabiegów poznawczych w postaci praw i modeli. Stąd właściwym przedmiotem zainteresowania medycyny staje się choroba z jej mechanizmami, ujęta w postaci modelowej, jako jednostka chorobowa, nie zaś dotknięty chorobą człowiek. Współczesne kontrowersje wokół rozumienia pojęcia choroby pokazują to aż nadto dobitnie. Lekarz staje oko w oko z chorym człowiekiem. Patrzy nań wszakże przez swoiste „okulary" wiedzy medycznej. Dostrzec więc może to tylko, co pojawić się może w wyznaczonym przez nie polu widzenia, czyli to, co regularne i powtarzalne, co podlega danym modelom i schematom, nie zaś to, co indywidualne. Widać to aż nadto wyraźnie w języku, jakim lekarz rozmawia ze swoim pacjentem. Ponowne „odkrycie człowieka" przez medycynę dokonać się może na drodze wyzwolenia się jej ze zbyt ciasnego gorsetu naukowości, w który została wtłoczona. Unikalność medycyny, która jest wiedzą i praktyką zarazem wymaga znalezienia swoistego iunctim pomiędzy nimi, nie zaś przykrawania praktyki do teoretycznych wzorów. To dopiero pozwolić może na rzeczywiste spotkanie lekarza z chorym człowiekiem, a nie tylko medycyny z jego chorobą. lt is a truism that medicine. facing a disease, looses sight of man. However, causes of this phenomenon do not appear banal. They arise from the very understanding of medicine. its otherwise commendable aspiration for scientific character. However. developing as a science it has to take into account scientific conditions typical of natural sciences. The latter aim at defining normalities and regularities in the course of processes under study or at forming structures and functions as well as at describing effects of these cognitive procedures as laws and models. Therefore, the proper subject of interest of medicine is a disease with its mechanisms defined as a disease entity and not a suffering person. Modern controversy over understanding a disease is a perfect illustration of the problem. A physician comes face to face with an ill person. However, he sees him/her through specific „glasses" of medical knowledge. Thus, he may notice only what appears in their field of vision , i.e. what is regular and repeatable, what is defined as models and schemas, and not what is individual. The way in which physician talks with a patient is an illustration of this phenomenon. „Rediscovery of man" by medicine may be achieved only when medicine liberates itself from a stiff armour of scientific nature. The uniqueness of medicine, which combines knowledge and practice, requires that a specific iunctim should be found between them, and not that practice should be tailored to theoretical systems. This approach only may enable a physician to face an ill person, and not solely medicine to face a disease.